Historisch Archief 1877-1940
11 Aug. '17. No. 2094
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
N. V. Maas- en Waterweg
Maatschappij tot bevordering van de vestiging van
Industrieën ta SCHIEDAM EN OMSTREKEN
Lange Haven 3 Tel. 23 Schiedam
Verleent haar bemiddeling bij den Aan- en Verkoop van Panden en
affen van Bedrijfskapitaal.
Industrieterreinen en het verschaf
Zooeven verschenen :
MODERN BIBLIOTHEEK (deel XVI)
De Driedubbele Vrouw
door F. DE SINCLAIR
Schrijver van: Om Papa's Principe, Baron Selderie, etc.
Prijs gebonden fO.95
:-: Uitgave: VAN HOLKEMA & WARENDORF, Amsterdam :-:
005TEQBEEK
MEUKLEERIMQEN
italist
Financieel Nieuwsblad
Singel 842, A'd&ra
- TELEFOON H. 692S
bevat steeds actueele arti
kelen, betrouwbare cor
respondentie, altlotingen
ran premieleenlngen,
productie*, koerol^ftt enz.
Abonnement slechts
per kwartaal.
Vraagt gratis Proefnummers
MEUBILEERING-MAATSCHAPPIJ
HOLLAND"
N. Z. VOORBURGWAL 274
AMSTERDAM TEL. 5974 N.
BIJ HET INRICHTEN UWER WONING HEBT
QIJ 3 RUKTEN IN HET OOG TE HOUDENi
DUURZAAMHEID
HARMONIE
GEMATieOEN PRIJS
DAT WIJ IN ONZE INRICHTINGEN DEZE
EIGENSCHAPPEN VEREENISEN, BEWIJZEN UE
TALLOOZE TEVREDENHEIDSBETUIQINGEN,
WELKE WIJ VOOR U TER INZAGE HOUDEN.
BLINDGEBORENEN
doofstommen, idioten, en
ONGENEZEN GEBLEVEN
patiënten van Chr. Scientists, geneest
door UITBREIDING hunner
praktijk H. G. T H l E M E,
Den Haag, Denneweg 25a
Verschenen de 2e druk
in Kruis- en
met beschrijvenden tekst van
ELIS. M. ROGGE
(Deel I van de Bibliotheek
DE VROUW EN HAAR HUIS")
. Prijs ? 1.50
in cartonnen band.
Uitgave van
VAN HOLKEMA * WARENDORF
te Amsterdam.
KKKKKKKKKK
Tot het bouwen van Villa's en Landhuizen zijn prachtige heuvel
achtige BOSCHTERRE1NEN te koop In HET OOSTERPARK te
DE BILT
station
Lage prijzen, mooie wegen, gas,
electr. licht, water.
Dir.J.J.STOKMAÏfUOTTOSCHüLZ
Tel. Int. 38 & 48
'OXYDOL'
(CHLORAS KALICUS TANDPASTA)
45 cent p. Tube.
tal, Veon, STUK & Co.
Chemische Fabriek ,,'s-Hage"
's-GRAVENHAQE.
Fr. SI NE BUS
ZO LEIDSCHESTRAAT 22
AMSTERDAM.
TELEFOON N. 8812.
HE/VDEM
HAAR HAAT.
Biënts
Balt
Zelfond. OO Ct. In d. Boekh. en na postw. bij
RIËNTS BALT, Den Haag, bij wlen ook mond. en schr. ond.
Mej. K. heeft een plaats bekomen te H., en voldoet
zeer goed." (?tv.g.) Zr. L. te B.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIlnlMIIIIIIIIIIMIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMItllllllllllll l
DE t.P. VOEDINGSMIDDELEN EN
KRACHTPRAEPARATEN
WORDEN ZOOVEEL GEBRUIKT, OMDAT ELK
VERBRUIKER ZICH ER ZOO GOED BIJ BË'VINDT
EN DE E. P. ARTIKELEN
BIJ VRIENDEN EN BEKENDEN AANBEVEELT !
Vraagt onze gedrukte mededeelingen, die voor elk van belang zijn.
N. V. EXPL. MAATIJ. VOOR
EIWIT-PRODUCTEN
KEIZERSGRACHT 790 - AMSTERDAM.
ItlllllMlmlIIIIIIIIMIMtlllllllMlmlIIMIIIIIMIItlHIMMMIIIIIIIMItmlIMIIIIIMIIDIIMIMIIIMIIMII
luiden: op het gezag van een geleerde die,
wat hij zelf de zotheden van een
lichtvaardigen n onkundigen prater noemde,
voor eigen werk heeft uitgegeven.
EEN VERKIEZING
DOOR
M. SANDERS
De Wedono (het districtshoofd) van
en ik reden in den rammelënden
gouvernements-auto naar de dessa
Wringlnanom om daar de verkiezing van een
nieuw dorpshoofd te leiden. De rit in het
vroege morgenuur door het
westmoessonfrissche landschap was een verkwikking en
een oogenlust. Het eigenaardige staalblauw
der bergen, wier omtrekken zich nu nog
strak in het blinkende water der uitgestrekte
rijstvelden spiegelden, zou straks achter
sneeuwwitte regenwolken schuil gaan...
De wedono was op zijn praatstoel dezen
morgen. Zoon uit een oud geslacht, grijs al,
maar toch nog recht van lijf en leden en
militair-stram van houding, wuifde hij, al
verhalende, met stil en breed gebaar af en
toe voor zich uit, als tooverde hij zijn sier
lijke en soms zoo vreemde gedachtebeelden
uit onzichtbare verten te voorschijn. En
wanneer hij dan zoo op dreef was, gaf hij
zich ook graag aan wat zelfverheerlijking
over. Wat was het nu weer? Hij scheen
opvallend veel hinder te hebben van de
prachtige kris, die in een sierlijk gesneden
en gepletten lederen band aan zijn zij omlaag
hing. Reeds herhaalde malen had hij er iets
aan verschikt. Ik begreep hem! Hij wilde
het graag weer eens over zijn mooi statie
wapen hebben. Waarom zouden wij dat nog
niet eens een keer doen?
't Is toch een pracht-kris, wedono! zei ik.
Er kwam een tevreden trek op het gelaat
van den ouden man, en hij zei, met iets
vergoelijkends in zijn stem:
Een geschenk van den generaal aan
mijn overgrootvader!
. Meteen trok hij het wapen uit de lederen
draagband, om het mij met een vriendelijk,
toch deftig gebaar te overhandigen. Weer
lag de kris in mijn handen, en nogmaals
wees de eigenaar mij op het schoone en
kunstzinnige dat aan zijn geliefde poesaka
(erfstuk) op te merken viel. We bezagen de
fijn uit goud gedreven huls, waarin de
houten schede rustte. We taxeerden het
karaat en oordeelden over de kleur, die we
prachtig vonden, veel mooier en warmer
dan die der meeste goudomhulsels van
krissen, die we al zoo gezien hadden. We
waren verbaasd over het kunstenaarstalent
van den goudsmid, die het stuk vervaardigd
had. En ook het met enkele glinsterende
edelsteenen in goud omvatte, uit een glan
send donkerbruine houtsoort gesneden ge
vest, gaf veel op te merken, te vragen en
te looven. De kris zelf werd niet uit de
schede getrokken. Dat doet de Javaan niet,
Die prater" was overigens lang niet zoo
dwaas of onwetend als Wolf wel wilde doen
gelooven. Als men maar geen grimmigen
ernst maakt van al wat hij op gemeenzamen
irifdtiiiiirrtiii iilfiiiiiffffiififffffiiliiiiirriiiiifffiiiiffiifffriiiiirirfiittiffifi
als het niet hoeft het is beter van niet.
Er was trouwens Iets merkwaardigers te
zien dan het pamoer (gedamasceerd staal)
van dat lemmet. Het was de
wlt-kemoeninghputen schede der kris. Als ware ik nog
nimmer opmerkzaam gemaakt op de waarlijk
wonderbaarlijke figuren, die in de vlammen
van dit satijnachtige hout te voorschijn
kwamen, wanneer het licht er schuin op
viel, wees de oude heer mij de een na de
ander den tijgerkop, den langgebaarden
grijsaard met zijn tulband, de slang en de
papegaai. Ja, het was een wonder! Want
wat was deze schede anders dan een stuk
hout, eenvoudig van vorm, en glad gepo
lijst doch ziet: de zooeven genoemde
beelden waren van zelf in de vlammen
van het witte hout opgelicht, en duidelijk
zichtbaar geworden. En toch toeval
was dit niet! De wijze maker, die al lang
vóór hij zijn werk begonnen was den
boom in het woud wist staan, waarvan het
hout voor de schede gekapt moest worden,
had ook tijdig voorspeld welke beelden in
de vlammen voor den dag zouden komen.
En wel geen andere, dan die, welke in het
leven van den eersten bezitter zoo'n bijzon
dere beteekenis hadden!
Er was een zeldzame en eigenaardige be
koring in de wijze, waarop de oude wedono
dat alles zat te vertellen, eenvoudig weg,
en met stille overtuiging. Een oogenblik
waren we weer in het rijk der vele moge
lijkheden, in het land der sprookjes, in het
domein der sagen... maar dan op eens
overwon de westersche geest van werkelijk
heid weer, en verbrak deze fragiele stemming.
Want de wedono ging nu opsommen, wat
er al niet voor de kris geboden was! En
zoo waren wij van het wonderbare in het
geldelijke neergeploft
De auto was op eens gevaarlijk gaan
hobbelen: we waren een smal desaweggetje
ingereden en Wringinanom lag vóór ons.
Langzaam tuften we de smalle straatjes van
het dorpje door, waar het zwart zag van de
menschen, die ter gelegenheid van de aan
staande verkiezing daar samenschoolden.
Voor het huis van den vorigen, sedert kort
overleden loerah (dorpshoofd) hielden we stil.
Links en rechts van den ingang dier woning
waren in alle haast kleine kraampjes opge
slagen waar eetwaar en dranken van velerlei
soort en kleur te koop werden aangeboden.
Een wolk van stof werd van onder onze
auto door den morgenwind over de uitge
stalde spijzen heen gewaaid en de verkoop
ster haastte zich een stuk pisangbfad over
haar dien morgen zoo zorgvuldig met
klapperolie ingesmeerde kapsel te spreiden.
Daar zijn de javaansche koopvrouwtjes langs
den weg altijd het eerst op bedacht; op de
open en bloot uitgestalde eetwaar komt het
hier minder aan; de snoeplustige inlander
ziet op geen zandkorretje meer of minder
in zijn versnaperingen.
En terwijl nu de eigenares van het stalletje
een ruimschoots voldoende hoeveelheid
scheldwoorden en booze blikken in de richting
van den inlandschen chauffeur zond, zag de
eenige gast van het primitieve restaurant goe
dig naar de met stof overdekte wielen van
toon over de Homerische goden en helden
heeft opgemerkt, en vooral... als men
onderscheid maakt tusschen hetgeen hij heet
te hebben beweerd en hetgeen hij feitelijk
beweerd heeft, maken d'Aubignac's be
schouwingen, in de lijst van zijn tijd geplaatst,
een zeer behoorlijk figuur, en lijkt hij veel
eer een vernuftig en zelfstandig denker dan
een half suffe beuzelaar. Maar de ne be
wering, die voor hem hoofdzaak was en
die Wolf dan ook tot den hoeksteen" van
zijn betoog heeft gemaakt, de zoogenaamde
jeugd van het schrift, is een dwaling ge
bleken: een dwaling, in de 17e eeuw vrijwel
onvermijdelijk, maar in den tegenwoordigen
tijd onmogelijk. Het schrift is vele eeuwen
voor de geboorte van den dichter der Ilias
of dien der Odyssee bekend geweest. Die
hoeksteen is sinds lang door de bouwlieden
verworpen" (Blass).
Merkwaardig voorbeeld van overgeërfde
voorstellingen: ondanks dit beter inzicht,
waardoor Wolf s of Hédelin's stellingen
onhoudbaar zijn geworden, zijn honderden
philologen tóch de door hem aangegeven
richting voor en na ingeslagen met
onverstoorbaren ijver. Zoo zwemmen de lemmingen
altijd maar weer de zee in, om een land te
bereiken dat in den voortijd verzonken is.
Bérards boek is een groote aanwinst voor
de philologie. Vóór den wereldoorlog zou
hij het ongetwijfeld een anderen en allicht
beteren titel hebben gekregen. Want de
duitsche wetenschap" maakt zich niet aan
leugen" schuldig als een duitsch geleerde
letterkundigen diefstal pleegt. Aan die
onzen auto, en over zijn lipoen kwam alleen
lakoniek dit ne woord: Awoe..." stof!
In de pcndopo (het voorhuis) van het be
wuste woonhuis was een tafel met twee
stoelen voor ons gereed gezet, en, iets meer
op den achtergrond, had men een geheim
zinnig hokje getimmerd, vier bamboes, in
den grond gestoken en drie zijden van het
daardoor gevormde vierkant met oude lappen
en afgedragen sarongs dichtgespijkerd. De
vierde zijde bleef open, en met deze ope
ning naar den achterwand van het voorhuis
gekeerd vormde de betimmering een aan
de blikken der kiezers en nieuwsgierige toe
schouwers tamelijk wel onttrokken ruimte,
waarin straks de gekleurde, blikken verkie
zingsbusjes zouden worden geplaatst en de
kiezers gelegenheid kregen hun stem waar
lijk zeer in het geheim uit te brengen.
Alles ging zijn gewonen gang. Net als
altijd werd de hoofdgeldstaat afgelezen.
Want alleen zij die volgens deze opgave
kiesgerechtigd waren, mochten op het pleintje
voor de pendopo neergehurkt blijven zitten
orn aan de verkiezing deel te nemen.
Remplaganten werden niet toegelaten. Nadat hun
uitgelegd was welke de eischen van ver
kiesbaarheid voor het ambt van dorpshoofd
waren, rustte op den wedono de zware taak
deze eenvoudige menschen aan het verstand
te brengen hoe de geheime stemming zou
plaats hebben. Hij legde hun meerdere
malen achtereen uit dat deze wijze van
stemmen ten doel had een einde te maken
aan alie, anders onvermijdelijke geknoei,
omkooperij en pressie.
De candidaten, die met het aangezicht
raar de kiezers gekeerd op een rij zaten,
kregen elk een verschillend gekleurd bordje
op de borst gespeld. En vóór eiken candi
daat zette men een met een deksel gesloten
blikken busje, met een gaatje in het deksel,
welke blikjes telkens gelijk gekleurd waren
als het bordje op de borst van den
betrekkelijken candidaat. Deze blikjes zouden straks
in het hokje neergezet worden en de kies
gerechtigden kregen dan, een-voor-een op
geroepen, ieder op hun beurt een spijkertje,
dat zij in het busje hadden te werpen dat
de kleur van hun candidaat droeg.
Vrij eenvoudig dus. Doch na een keer of
wat uitleggens kwamen de talrijke bezwaren.
En als men dan eindelijk tot de verkiezing
overging, liep deze herhaaldelijk in de war
door de schuld der kiezers. Sommigen van
hen vonden het noodig den controleur of
wedono op zeer duidelijke wijze en op een
voor ieder zichtbare te verstaan te geven in
wiens busje zij van plan waren hun spij
kertje te laten vallen. Anderen weer waren
reeds geruimen tijd achter het beschot ver
dwenen en men wachtte op het tikken
van de spijker in het blikken busje
vergeefs, men hoorde niemendal.... de
wedono riep dan iets van: rampocng"">
klaar?... maar geen antwoord kwam,
zoodat de politie-oppasser van den
assistentwedono er zich mee ging bemoeien, en
over het schot keek. wat eigenlijk niet
te pas kwam, van wege het peheime der
zaak en ziet, dan kwam de kiezer, met
zijn spijkertje nog tusschen duim en
wijsoneerlijkheid zijn allen medeplichtig, die in
Duitschland en daarbuiten, ook in Frankrijk,
aan Wolf onverdiende eer hebben gegeven,
... als men ten minste medeplichtigheid wil
noemen wat zij zondigden in hun onwetend
heid, totdat Finsier, de sedert overleden
leerling en vriend van von Wilamowitz, in
zijn voortreffelijk, bij Teubner te Leipzig
en Berlijn verschenen werk de waarheid aan
het licht bracht.
Gelukkig heeft de studie van Bérard ook
een ondertitel. Met les prolégomènes de
Wolf heeft de Parijsche geleerde grondig
en voor goed afgerekend. Eere zij den man
die ons van die nachtmerrie heeft bevrijd.
VERZEN
Het vreemd geluid
ik rustte met de hand slechts even
Op mijne oude luit . . .
Nooit in mijn heele leven
Hoorde ik zoo'n vreemd geluid.
Nu alle smart voorbij is
En mijn ziel rust stil bij haar
Klinkt er heel vreemd en angstig
Soms nog een oude snaar.
GUUS MOUSSAULT
vinger geklemd, weer achter de sarongs te
voorschijn, een verlegen, onbenullige trek
op het gelaat
He! riep de wedono, hij is zuinig ge
worden, hij denkt dat het zonder spijkertje
even goed en goedkooper kan Hoeft
niet, man, steek 'm gerust in het gaatje
hoor, ajo, doe 't
Het volk lachte. Maar de domme gogol
liet zich niet van zijn plan afbrengen:
Ik moet eerst nog eens even gaan
zien hoe de kleur van mijn candidaat is!
En vastberaden stapte hij op den door hem
begunstigde toe om zich, vóór hem staande,
doodbedaard van diens kleur te vergewissen.
En weer anderen hoorde men in de ge
heimzinnige ruimte met het busje rammelen:
zij konden het gaatje niet vinden en trachtten
nu onhandig draaiende en rukkende het
deksel heelemaal van de doos te krijgen.
Soms ook was er een, die in het geheel
geen keuze kon doen hij was kleuren
blind. Voor dezulken plaatste men dan bij
de gekleurde busjes n op de borsten der
candidaten bovendien wel eens bladen en
bloemen van verschillende planten. Maar het
ergste was, dat velen der kiesgerechtigden
in dier mate aan oogziekten leden, dat zij
bijkans blind waren. De wedono hielp hen
dan maar een handje en vroeg fluisterend:
Op wien stemt ge?" maar de kiezer vond
al die geheimzinnigdoenerij uit den booze
en brulde den naam van zijn candidaat over
de menigte uit, die in een gullen lach
uitbastte.
Edoch dit maal geschiedde er vooreerst
niets van dat al. Want nadat de wedono
gemeend had, dat het nu genoeg was en
zijn uitleggingen staakte, was er op zijn
vraag: Hebt ge het begrepen? niets dan
een diepe stilte gevolgd. Begreep men
het dus? Noewoen ing^ih sampoen! ja!
riep men uit de menigte door elkander.
Toch haperde er iets aan, dat begreep men,
dat zag men. Wat dan ? Geen antwoord.
Eindelijk schoof een der aanwezige kies
gerechtigden naar voren, maakte een lange
sembah en deelde namens de aanwezigen
mede, dat de kiezers niets van een geheime
stemming hebben moesten, doch wenschten
dat men volgens de oude methode te werk
ging.
Vroeger namelijk had de verkiezing een
voudig plaats doordat de kiezers zich op
rijen achter den door hen uitverkoren can
didaat schaarden en het grootste aantal
volgelingen over het verkozen zijn besliste.
Maar deze methode was uit den tijd! De
stemming moest geheim zijn, en de con
troleur legde dus uit dat aan het verzoek
der aanwezigen niet kon worden voldaan.
Evenwel, de oppositie bleef. Nu herhaalde
de wedono vele malen, en telkens weer op
een andere manier, wat reeds duidelijk ge
noeg gezegd was. Zonder resultaat.
Wat nu ? Onverrichterzake huiswaarts
keeren en rapporteeren, hoe de zaak zich
toegedragen had, wilde men niet. Dwang
uitoefen mocht men niet. Verder praten zou
niets uitwerken, leek het wel. Wat dan ?
Op eens kreeg de wedono een inval. Hij had
reeds gemerkt dat de controleur zijn geduld
i MUI 11 UMI j l ml' imilMimiiiiiiiiiniiiMmiiimiiiiiiiilmiimiMmiiiiMiM
In verlatenheid
Dat is, wat wij onheelbaar moeten lijden,
In stil gedenken onze droefste pijn;
Als lach en lied, die and'ren nu verblijden,
Voor ons, alleen voor ons verloren zijn.
Het leed, dat wij vertwijf lend weren wilden,
Als ons de dood hun heil ontnomen hadd',
Waar', wanneer mild de dagen het verstilden,
Tot vriend geworden op 't vereenzaamd pad.
Als t'avond zich de kimmen purper kleedden,
Deed het ons dieper schouwen in den tijd;
Als vroeg de neev'len 't rijzend licht bestreden,
Waar' het ten arbeid zeeg'nend ons bereid.
Zou traden wij gelouterd en verheven,
Ten nieuwen kamp verzoend den morgen in.
Wat heenging, waar' ons reiner weergegeven,
Wat wij verloren, werd ons tot gewin.
Maar wat wij steeds onheelbaar moeten lijden,
In stil gedenken onze droefste pijn:
Als lach en lied, die and'ren nu verblijden,
Voor ons, alleen voor ons verloren zijn.
J. W. VAN ClTTERT
4-4-4begon te verliezen en in een slecht humeur
kwam, iets wat bij een Europeaan, vond hij,
altijd een slechte uitwerking had. Dat moest
tot iederen prijs worden vermeden, want een
goede stemming was voor dezen aristokraat
een eerste vereischte.
Hij wist raad! In een keurige, kalm ge
sproken en met talrijke kwinkslagen door
spekte toespraak gaf hij kwasi toe dat de
geheime methode eigenlijk niet veel goeds
beteekende, en de oude methode achteraf
beschouwd toch verreweg de beste was,
maar dat het niettemin wel aardig zijn zou
óók met de nieuwe wijze van stemmen eens
een keer kennis te maken, om het merk
waardige er van, anders niet. Want, niet
waar, men kon toch niet achterblijven bij
naburige dessa's, waar men het gevalletje
al onder handen gehad had! Indien men
het dus voor de aardigheid eens propeerde.
Voor de aardigheid, want gelden, cht gelden
zou de verkiezing natuurlijk niet, als de
kiezers dat niet wilden, 't Was om het maar
eens gedaan te hebben. En dan om den
resident toch ook weer niet heelemaal teleur
te stellen. Kom, men moest net toch eens
probeeren...
Het gebeurde. Voor een proefje, voor een
verkiezing voor de leus was men wel te
vinden.
De uitslag was verrassend! Toen bekend
gemaakt werd, dat Si Anoe de meeste stem
men, 45 in getal, op zich vereenigd had, en
men vernam dat de twee andere candidaten
er respectievelijk 14 en 3 hadden veroverd^
toonden de aanwezigen zich bij het hooren
van dezen uitslag n en al verbazing over
en ingenomenheid met het toegepaste systeem.
De zegsman van zooeven schoof opnieuw
naar voren, nu met een allergenoegelijkste
uitdrukking op het gelaat. Hij deelde ons
mede, dat men uitermate met het resultaat
in zijn schik was. Want 't was wonderlijk:
van te voren was al uitgemaakt hoe men
stemmen zou, en dat de candidaat Si Anoe
45 stemmen zou krijgen, en de beide anderen
ieder 14 en 3. En nu leverde de geheime
stemming precies hetzelfde resultaat op!
Dan moest het systeem toch deugdelijk zijn.
Men was bijgevolg bijzonder over den gang
van zaken gesticht, zoodat men verzocht de
verkiezing als geldig te mogen beschouwen.
Dom volk! Och, ik weet het niet. Het
gebeurde bewijst in ieder geval dat men,
geheim stemmende, toch zijn woord hield
waar het gold zijn stem op den candidaat
uit te brengen, die er wellicht voor be
taald had.
Het volk ging uiteen. In een tevreden
stemming stegen we weer in onzen auto, en
ik maakte den wedono een compliment over
zijn beleid en zijn succes van dezen morgen.
Doch de oude heer wees deze hulde vrien
delijk aan mij terug, zeggende, dat wij te
zamen het schoone resultaat bereikt hadden.
En hij eindigde zijn speechje met een
hollandsch eendraag maak mach".
Voor zijn woning hielden wij stil en de
oude heer steeg uit. Hij stak mij joviaal en
toch met een hoffelijke buiging de hand
toe en nam afscheid van mij met een ernstig:
Rèspèk aan Mefrou!"