25 Aug. '17. No. 2096 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 11 HET NIEUWSTE VERVOERMIDDEL TE WATER Teekening voor de Amsterdammer" van Joh. Braakensiek Waarschuwing! (Life) Hoe men er in zijn verbeelding uitziet na een zwaar diner (Life) Echtgenoote (slaperig): Och, John, wees niet zoo lastig miiiiiiiiiiiiimifii iiimiiiimiiiniiiii ^&fe£^; STENKA RAZIN De bekende Kozakken held Naar het Engelsch van Jaakaff Prelooker DOOR N. MANSFELDT?DE WITT HUBERTS De officieele geschiedenis wordt dikwijls zoodanig geschreven, dat zij niet overeen komstig is met de feiten, doch met de be langen van hem die ze neerschrijft en die dikwijls uit onwetendheid haar nog verminkt. Wanneer Russische schoolkinderen vaderlandsche geschiedenis leeren en genaderd zijn aan het tijdperk, waarin het huis Romanoff aan de regeering kwam, dan wordt hen geleerd, dat er onder de regeering van Czaar Alexis (1645?1676) een goddelooze oproerling en struikroover leefde, Stepan R a z i n, wiens naam verbasterd werd tot Sten ka, die in vereeniging met talrijk andere vogelvrij-verklaarden en schurken, gewelddaden oponschuldigenpleegde,groote landstreken -verwoestte, eindelijk gevangen genomen werd, en na vele martelingen te hebben ondergaan, levend gevierendeeld in de heilige stad Moskou. De kerk heeft behoorlijk den banvloek over hem uitgesproken, als vijand van God en een verrader van zijn land en den orthodoxen Russen vaart thans nog een vrome rilling door de leden, als de naam van dien beruchten struikroover en goddeloozen rebel maar genoemd wordt. Zoo is de officieele Russische lezing van het leven en de daden van Stenka Razin. In waarheid was hij een van de merk waardigste historische personen, een edel en waarlijk vaderlandslievende held, geloofd en geprezen in de volksliederen van dien tijd, die, ten spijt van alle officieele pogingen om ze uit het geheugen van het volk te doen verdwijnen, van geslacht tot geslacht zijn blijven voortleven. Hij was de eerste groote revolutionaire leider die er in slaagde het Russische volk wakker te schudden en in opstand te bren gen tegen het juk van den czaar, op een wijze als nimmer te voren. Hij deed de troon der Romanoffs op zijn grondvesten wankelen en wanneer zijn levensgeschiedenis hier naar waarheid wordt weergegeven, dan zal men zien, dan zijn politieke idealen dezelfde waren als die, welke thans nog door de meest vooruitstrevende Russen gekoesterd worden. Er is weinig bekend van zijn afkomst en jeugd, maar het is zeker, dat hij een geboren kozak was en een zeer vroom lid van de orthodoxe kerk; want wij vinden vermeld, dat hij in 1661 een pelgrimstocht deed naar het afgelegen klooster Solovetsky aan de Witte Zee, waar hij vele dagen in boete en gebed doorbracht. Spoedig daarna wijdde hij zich geheel aan liefdadig werk en stichtte een rustplaats voor zieke, oude of gewonde kozakken. Dit als bewijs, hoe geloofwaar dig!?) de geschiedschrijver is, die zijn god deloosheid en aangeboren wreedheid van karakter in het licht stelt l Terzelfder tijd heerschte een algemeene ontevredenheid onder het volk, grootendeels het gevolg van het systeem van lijfeigen schap, dat aan het eind van de 16e eeuw voor het eerst wettelijk was ingevoerd, en dat hoe langer hoe drukkender werd. De ontevredenheid brak eindelijk openlijk uit, toen een herziening van de kerkelijke wetboeken en andere hervormingen waren aangekondigd door den kerkvoogd Nicon en czaar Nicolaas in 1667 decreteerde, dat allen, die weigerden deze hervormingen te aan vaarden, door de kerk uitgebannen zouden worden. Ten spijt van dit gebod scheidden vele priesters en leden zich van de staatskerk af en stichtten, onder leiding van den bekenden priester Arvakum de orde der Dissenters (Afgescheidenen) die heden ten dage nog bekend zijn onder den naam van Raskolniks (Scheurmakers) of Staronertsi (oudgeloovigen). Onmenschelijke vervolgingen en onbe schrijflijke martelingen hadden die afgeschei denen te verduren, want die beweging der Non-conformisten was natuurlijk niet alleen tegen de kerk gericht, maar evenzeer tegen de autocratie, die daarmede identiek was. Deze oud-geloovigen noemden den Czaar den Anti-Christ en massa's volk, die zich niet wilden onderwerpen aan het geweld van de krijgsmacht, door den Czaar op hen afgezonden, staken liever hunne huizen in brand en offeiden zich zelve op deze brandstapels. Het was te midden van deze algemeene gisting en ontwaking, dat wij plotseling Stenka Razin aan het hoofd vinden van de opstandige kozakken aan den Don, die be gonnen waren met hunne plunderingen en aanvallen op regeeringspersonen, zoowel als op alle bezitters van land en lijfeigenen, Stenka oefende op zijn volgelingen een magische» invloed uit. Uit Astrakan werden troepen van den czaar tegen hem uitgezonden, maar deze werden door de oproerlingen verslagen. Aangemoedigd door dit succes zeilde Stenka de Kaspische zee op en begon de landen aan de Persische kust, van af Derbent tot Bakoe aan te vallen en te plunderen. In Juli 1669 werd een Perzische vloot tegen hem uitgezonden, die letterlijk vernietigd werd en Stenka keerde naar Astrakan terug als overwinnaar en heerscher over het geheel Zuid-Oostelijk deel van Rusland. Daarna wendde Stenka zich naar den Don, waar een ander hoofd der oproerlingen, de kozak Vaskolls zich bij hem voegde, die ook reeds een aantal invallen had gedaan in het midden van Rusland, voornamelijk in de districten Tuela en Voronezh. In twee gevechten met de troepen van den czaar werden deze laatste verslagen. Intusschen had Prozorovsky, gouverneur van Astrakan, een leger bijeengebracht, de stad versterkt en het voornemen opgevat tegen Stenka op te trekken. Onder zijn be velen dienden twee Britsche officieren; Butler, een Ier, die als kapitein het bevel voerde over het nieuwe oorlogschip de O re l, dat vóór Astrakan lag en Thomas Buyle, een Engelsche kolonel, die belast was met het toezicht op de versterkingen. In Juni 1670 deed Stenka met zijn bende nogmaals een aanval op Astrakan en ont moette daarbij geen ernstigen tegenstand, omdat het garnizoen vol vrees was voor den geduchten kozakken-hoofdman en velen in het geheim aan zijn zijde stonden. De gouverneur, Prozorovsky, en prins Cherkasky werden gedood, maar de twee Britsche officieren slaagden er in te ontsnappen. Daarop werd door Stenka een stadsbestuur ingesteld, geheel in Republiekijnschen geest, waarvan het meest kenmerkende was, dat over de bezoldiging van de voornaamste betrekkingen en alle andere belangrijke open bare zaken, beslist zou worden door een Vijescha, of algemeene vergadering uit de burgerij samengesteld. Vervolgens marcheerde Stenka naar Moscou en overmeesterde onderweg de voor name steden Suratof en Samara, alwaar hij dezelfde Kozakkenrepubliek instelde. Doch te Simbirsk werd hij in twee bloedige scher mutselingen verslagen door de troepen die onder het commando van Prins Bargatinski stonden, en was hij verplicht over de Wolga te vluchten. De opstand was nu over uitgestrekte landstreken verspreid; langs de Wolga, Oka en de Darna; heele dorpen stonden tegen hun overheid op, overal plunderend en moordend. Intusschen werd door den Patriarch Jozef in den Katedraa! te Moscou op plechtige wijze den banvloek over Stenka uitgesproken en dat was ookzaak dat vele van zijn Ko zakken hem in den steek lieten en hun on derwerping aan de Regeering aanboden. Stenka verschanste zich in het fortKagalnik, maar in April 1671, werd hij eindelijk, tegelijk met zijn broeder Frol, gevangen genomen en naar Moscou opgezonden. Daar werd hij op afgrijselijke wijze gemarteld, om ten slotte op den 6en Juni van datzelfde jaar, levend gevierendeeld te worden. Na zijn dood werden de door hem gestichtte Republieken een voor een weer opgeheven, doch niet voordat meer dan honderdduizend boeren en kozakken door de troepen van den czaar waren uitgemoord. Dat hij geen aan den drank verslaafd roover en vrijbuiter was, zooals de ge schiedenis hem liefst uitbeeldt, wordt wel bewezen door de hooge achting, die hij bij zijn vele volgelingen genoot en ook door zijn eigen proclamaties, die hij tot het volk richtte. Het volk geloofde stellig dat hij door hemelsche machten beschermd werd en dat kogels noch pijlen hem konden deren. In zijn proclamaties verkondigde hij, dat zijn eenige bedoeling was de hovelingen en regeeringspersonen te verjagen, opdat een ieder zou kunnen genieten van eigendom en vrijheid. Toen het volk begon hem naar een van de titels van den czaar, Gosudar = Heer, te noemen, schreef hij: Ik wil te midden van u leven als een broeder, niet als een heerscher/' Toch is het onbetwistbaar, dat Stenka aan een grootmoedig, heldhaftig gemoed ook sommige wreede karaktertrekken paarde, eigen aan zijn ras en het tijdperk waarin hij leefde; tenminste als wij geloof hechten een voorval, dat door een ooggetuige heet geboekstaafd te zijn. Tijdens zijn overwinning op de Perzische vloot roofde Stenka de schoone dochter van Khan Menedi, die hem later op al zijn veld tochten vergezelde. Hij was zeer aan haar gehecht. Eens toen hij in zijn prachtig ver sierde bark de rivier afvoer, terwijl de prin ses in weidschen tooi aan zijn zijde rustte, werd hem door zijn kozakken verweten, dat hij haar hooger stelde dan de zaak der vrijheid. De hetman verviel in droomerij; doch plotseling de prinses opnemend en hoog boven zijn hoofd houdend, richtte hij de volgende woorden tot den stroom: O Wolga, Wolga! Gij hebt mij veel zil ver en goud en andere kostbare zaken ge schonken, wil nu van uw hetman het kost baarste wat hij bezit aanvaarden!" En met deze woorden wierp hij de ongelukkige vrouw in den vloed. Wanneer deze geschiedenis op waarheid berust, dan vormt zij een pendant van het bijbelsche verhaal, waarin verteld wordt, dat de oorlogsheid Jefka zijn eigen dochter aan Jehova offerde, als dank voor een be haalde overwinning. Er zijn nog meer van zulke romantische en tragische verhalen omtrent den eersten Russischen leider der oproerlingen in om loop, maar zij verdienen niet al te veel geloof. De heldhaftige persoonlijkheid van Stenka Razin heeft echter een diepen indruk op het volkskarakter gemaakt en zonder twijfel vele andere dappere en edele geesten geïnspi reerd, zijn voetstappen te volgen. Vele legenden en volksliederen zijn aan hem gewijd, waarvan sommigen van ge slacht tot geslacht zijn overgebracht en nog over heel Rusland gezongen worden. Het meest geliefde en karakteristieke van die liederen, die nog maar heel kort geleden door de Russische censuur zijn doorgelaten en in druk zijn verschenen is getiteld: De Rots aan de Wolga. IIIII|IIIMIIhlIIIIMI A. KOGELS & ZOON DEN HAAG AMSTERDAM PRINSESTRAAT. 52-56. LEIDSCMESTRAAT IJ. SCHOENEN NIEUWSTE MODELLEN KALVERSTRAAT 216, WILLEMSPARKWEG 9, Telef. No. 2040. Telef. No. 1793 Zuid. A JI H T K K I> A M. Chocolade Bonbons Engelsche Caramels TJ T I JXT Ei. I>K BKSTE KI,KEFSTOF TKK WKKUL,!*, voor kantoor-, huishoudelijk- en fotografisch gebruik. Uiterst zindelijk en sterk. Hollandsch fabrikaat. Voor engros verkoop HAMLSHUIS HOLLAND", llreclil-Amsterdam. XXXXXIIXXXXX ADYERT1SING IS MQNEY-MAKING XXXXXIIXXXXX Levensverzekering- n _-,. !,.-.?, Maatscliappij f,11 m D B m Maatschappelijk Kapitaal EEN MILLIOEN GULDEN volteetaid. Sluit I^EVESHYKKZEltEKISCSKS em LIJF. f&EKTEH op bijzonder gunstige Terxekerinorimeerwaarden tegen acer mUTJUTKE PREMIËM GEZOND EN MOOI WONEN Op 30 minuten sporens van Amsterdam en 18 minuten van Utrecht is HILVERSUM gelegen. Aan den Utrechtschen weg bieden de prachtige beboschte en heuvelachtige (tot 25 Meter boven A. P.) terreinen VAN 't HOOGT VAN 't KRUIS de beste gelegenheid om GEZOND EN MOOI te wonen. Voor inlichtingen te HILVERSUM bij H H. Makelaars en Centrale Exploitatie Maatschappij, Utrechtsche weg 50. Telef. 663, te AMSTERDAM, Kloveniersburgwal 70, Telef. 2552. l