DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 25 Aug. '17. No. 2096 Brandstoffenschaarschte en Vacantiegenoegen Teekening voor De Amsterdammer van Van Wagtendonk Voor z'n pleizier buiten bandene grondstoffen moet plaats vinden om 200 nuttig mogelijk te worden besteed en tevens de beantwoording van de vraag, hoe deze wijzigingen uit te voeren. Het is niet genoeg aan te toonen dat gaslicht door electrisch licht vervangen moet worden om kolenbesparing te bereiken; dat de stoommachines van den fabrikant voor electromotoren, aangesloten op de centrale netten, ^het veld moeten ruimen doch de weg moet worden gewezen en stappen gedaan de hiertoe benoodigde materialen te verschaffen, welke dikwijls uit het buitenland moeten komen en slechts met de grootste moeite en tijdverlies, om van de kosten nu maar niet te spreken, kunnen worden verkregen. En iedere moeilijkheid brengt weer nieuwe met zich. Stel men besluit tot het algemeen invoeren van vuilverbranding, en men kan hiervoor de hand leggen op de noodige stoomketels, verbrandingsovens van hoogvuurvast materiaal met transportinrichting van vuil en slakken en wat dies meer zij. Dan rijst verder de vraag hoe men thans aan de verbrandingsinrichting de grootst mogelijke productiviteit kan geven; of men niet het vuil uit de omliggende streken kan aanvoeren, zoo ja, zou het dan niet aanbe veling verdienen de verbranding op enkele HiiHiliMMitiMMiiiiMiiiiMiimiiiniiiiiiimMiiiiimiiiimiiiiimiiiumMiii BESCHOUWINGEN oover Doen en Laten Kapitaal en Rente. ERNST ABBE. Socialpolitische Schriften", Jena Fischer). Kapitaal en Rente! Nu ik de woorden hier neerschrijf bevangt mQ al een tergend, bijna verlammend onge duld. In die drie woorden is zooveel opgeslooten, zooveel menschelijke dwaasheid en zooveel heilrijke belofte, zooveel afschuwe lijke leugens en zooveel heldere waarheid, zooveel te boeten zonde, en zooveel moogelijkheid tot inkeer en verzoening. En toch schijnen het maar banale, platte, zakelijke woorden. Maar ze duiden aan de onbeschrijfelijke verwarring, de oneindige complicatie van mensch slijke verdooling en de zoo eenvoudige, onmiddellijke uitweg. Zoo veelen die het Godsrijk op aarde ver wachten, zullen verontwaardigd weigeren naar dien kant te zien als naar de gezeegende dalen van het beloofde land. Dat heeten ze alles mammons-dienst en den vroomen mensch onwaardig. Maar ondertusschen! er is er geen n, geen n ook niet onder de allervroomsten, ook niet onder de streng ste kloosterbroeders, die zich onttrekken kan aan het probleem van kapitaal en rente. Ook de allervroomste, zoo lang hij in dit stoffelijk lichaam woont, moet zich met die kwestie beezig houden. Geen klooster kan bestaan buiten de werking van kapitaal en rente. Heb God lief als een Vader en uwen naaste als uzelven." Ziedaar de wet en de profeeten, en de samenvatting van Jezus' leer. Maar zoolang het onmisbaar spel van kapitaal en rente buiten die wet en die leer wordt gehouden zoolang ook verwikkelt zich de zondige weg der menschheid meer en meer, zoolang ook blijft oorlog en bloedstorting dreigen, zoolang behoudt Satan zijn greep op de ongelukkige bewooners dezer planeet. Houd mij de staage herhaling ten goede. Ik moet herhalen. Niet ns, maar twintig malen heb ik het telkens op andere wijze geformuleerd, en telkens bleef het weer onverstaan. De kudde-mensch luistert niet, de oorspronkelijke, die verstaat, geeft den moed op, verachtelijk en ten einde raad. Maar geduldig moet het weer uiteen gezet worden, zeventig maal zeven malen met de vasthoudendheid en de kracht die alleen de heilige geest der waarheid ons kan geeven. Rente trekken van geleend geld, lot per soonlijken baat, is woeker, en als zoodanig een zonde en een misdrijf, terecht iils onzeedelijk en goddeloos, verbooden door den Bijbel en door de Christelijke Kerk. Deeze waarheid is door mij uitvoerig toe gelicht in de geschriften Werk en Brood" (3e bundel), Waarvan leeven wij?" Waar voor werkt gij ?" (4e bundel). De men schelijke onreedelijkheid en het socialisme" (5e bundel) en andere artikelen en reedevoeringen. In het Boek de Blijde Waereld" heb ik getracht het beginsel zoo duidelijk moogelijk te omschrijven. Daar staat het volgende, dat het donkerste en diepste misverstand opheldert, waarin de menschenwaereld nog verdoold is: Kapitaal zou goed zijn in een zuivere ge inrichtingen te centraliseeren, waarvoor dan natuurlijk de noodige scheepsruimte van de binnenvaart beschikbaar zou moeten worden gesteld om het transport mogelijk te maken. Waar de nood aan de deur klopt kan men aan deze en dergelijke vragen, bij welker beantwoording een misgreep van fatalen invloed op ons volkswelzijn kan zijn, nimmer aandacht genoeg schenken. Zij die geroepen zijn ze te beantwoorden zullen in staat moeten zijn het geheele in ons land aan wezige en bereikbare materiaal te overzien; zij zullen een zuiver oordeel moeten kunnen vormen, zoowel over de bestaande nooden als over de technische mogelijkheid van hervormings-plannen. En de vraag mag wel worden gesteld of hier te lande het laatste woord al gesproken is wat betreft de orga nisatie van het wetenschappelijk onderzoek naar dergelijke oorlogsvragen. Wordt hier nog niet te veel aan het individueel initiatief en aan het toeval overgelaten; slaan wij ons niet nog op een al te happy-go-lucky" manier door onze moeilijkheden heen? Naar mijne meening zou de vorming van een speciaal bureau, samengesteld uit de beste krachten die zich, beschikkende over de beste hulpmiddelen en informaties, ge heel aan het onderzoek van vragen in de meenschap, waar die gemeenschap optrad als eigenaar en beheerder van net kapitaal en van de gevormde ooverwinst (rente} die weeder tot kapitaal moet strekken. Maar in onze maatschappij is het kapitaal in handen van enkele individuen, die daar door ook de gevormde ooverwinst tot zich kunnen trekken, h tgeen noodzakelijk aan leiding geeft tot verkwisting, parasitisme, belemmering der productie, ontaarding van 't karakter en al de daaraan verbonden droevige gevolgen. (Ook oorlog, bloedstorting, hongersnood, verooveringszucht, imperialisme en milita risme). Het is dus niet het kapitalisme, de kapi taalvorming waarteegen wij te strijden heb ben, maar de onzuivere, parasitaire vorm er van, waarbij enkele personen zich meester kunnen maken van de voortbrengsrniddclen waarmee de gemeenschap werken moet, en ook van tie winst, de voortbrengingsoovermaat (reate) waaruit nieuw kapitaal voor de gemeenschap moet worden gevormd", i Blijde Waereld pg. 215). Zoo schreef ik, nu veer tien jaar geleeden, zoo duidelijk en eenvoudig moogelijk: niet kapitaal is het kwaad, eevenmin de rente, maar zoowel kapitaal als rente zijn door gemeenschappelijken arbeid ontstaan en behooren dus aan de gemeen schap, niet aan het individu. Ziehier het vreeselijk misverstand bloot gelegd, waardoor het tot nog toe voor den reactionair die zichzelven voor een. vroorn Christen houdt, moogelijk is geweest het socialisme te bestrijden, en de dreigende vraag naar zijn eigen misdrijf te ontwijken. Men heeft maar stijf en strak vol te houden dat kapitaal en rente onmisbaar is in onze maatschappij, en dat het socialisme od verloochent en het kapitaal en de rente wil afschaffen. Terwijl de socialist, die ijvert teegen het kapitaal, daarmee zichzelven in de oogen van alle practische menschen belachelijk maakt. Het komt aan op de woorden tot eigen persoonlijken baat", en op het groote kwaad winnen zonder werk" dat thans moogelijk is, omdat kapitaal en rente in de macht zijn van onverantwoordelijke individuen. De zaak is duidelijk, akelig duidelijk. En toch kost het moeite, door al de sofismen, leugens en draayerijen haar op 't spoor te kootnen. Ik hield vast aan het eenvoudige zeedelijke gevoel, dat winnen zonder werk'" gelijk staat met dobbelen en als zoodanig godde loos en misdadig is. Dat kan men volhou den teegenoover de verstands menschen vol economische geleerdheid. En ik trachte de zoogenaamd vroomen, de zoogenaamde Christenen als bij hun ooren voor de waarheid te sleepen, dat ze Gods voorschrift ontwijken en een misdrijf pleegen teegenoover de gemeenschap, als ze zich verrijken door rente, dividend, winst-aandeelen, tantiémes of hoe het meer mooge heeten. Maar de vroome heeren, die ik opriep, bleeven zwijgen of verschoolen zich achter de bekende sofismen. En nu daag ik ze weer uit en ik kan ru al de dreigende demonen van geweidpleeging, bloedstorting en hongersnood tot versterking van mijn waarschuwing gebruigeest als de hier besprokene kunnen wijden, zeker overweging verdienen. Het Eiland der Koningen Aan f. F. Kerensky, Minister van Justitie, Pretograd, Rusland Kameraad, Door een vreemde wenteling van Fortuna's rad is u 't probleem te beurt gevallen den persoon van Nicolaas Komanoff, vroeger Czaar van alle Russen, te bewaken. De Amerikaansche socialist, die zich nu tot u richt, ziet in, dat dit voor langen tijd een zware verantwoordelijkheid is en moet zijn, daar er millioenen menschen in uw land zijn, die nog gelooven, dat Nicolaas Romanoff door God was aangewezen over hen te regeeren, en zijn gevangenname als een godslasterende misdaad beschouwen; invloedrijke machten zijn er, zullen er lan gen tijd bestaan, die voordeel zouden trek ken uit zijn terugkeer tot de macht, en nog altijd het bijgeloof van de onwetenden als basis van intrige tegen de democratie van Rusland beschouwen. Zeker is er n plaats, waarheen gij hem kunt zenden, vanwaar geen reiziger, noch Czaar, noch boer, ooit is teruggekeerd ; maar dit zou een tragische misstap zijn; het zou niet alleen de bijgeloovigen verbitteren en een legende van martelaarschap doen ontstaan, maar ook zou het schending zijn van een voor naam principe van de socialistische beweging over de wereid, de af schaffing van doodstraf door den Staat. Op dit oogenblik staat 't Russische volk alleen tegenover dit bijzonder dilemma; maar tenzij ik in de teekenen des tijds zeer verkeerd lees, zijn er een aantal andere volkeren in Europa, die precies het zelfde probleem op te lossen krijgen. Ik lees in de krant van heden een verslag van een confe rentie der leden van de familie Hohenzollern, waarin aan Keizer Wilhelm een aanduiding gegeven werd, dat hij door te abdiceeren den nood van zijn volk zou kunnen verlichten. Men zegt, dat hij zijn schouders heeft op gehaald en opgemerkt heeft: Wij zullen zien". En zonder twijfel zullen wij zien. Als we den troonsafstand van Keizer Wilhelm zien, zullen we ook den afstand zien van Keizer K*rl, van Czaar Ferdinand, en van neef Tino v«tn Griekenland. Het dagelijksch nieuws wijst er op, dat Koning Gustaaf van Zweden en Koning Alfons van Spanje ook den troon onder zich voelen schudden. Er zijn andere staten in de wereld, die niet geheel onmisbare koningen hebben. Zij, die ik genoemd heb, zijn voldoende, om aan te toonen, dat binnenkort het algemeen probleem, hoe de overbodige koningen op een veilige plaats te brengen, zich aan de wereld zal voordoen. Vanzelf rijst de ge dachte, dat deze naties zich kunnen ver ken. Uw gejammer om vreede baat niets uw stoffelijk voordeel wordt uw onheil want uw kwaad is nog niet geboet en uw welvaart is in zonde en door leugen en ge weld gewonnen. Winnen zonder werk" arbeitloses Einkommen'', couponknippen en dividend op strijken, handeldrijven in fondsen, dat alles wordt nog gedoogd en gepleegd, en de straf kan niet uitblijven. En men gelooft dit niet en ziet dit niet, omdat de groote socialistische beweeging op doolwegen is gevoerd door het materialisme en het intellektualisme, en omdat de juiste, zuivere formuleering, zooals rk die zooeeven gaf, tot nog toe heeft ontbrooken. Het terugbrengen tot de gemeenschap van wat der gemeenschap toekomt, kapitaal en rente, is niet onmoogelijk, niet onuitvoerbaar, en het is de eenige redding en uitweg voor de benarde menschheid. Geen politieke vreede kan iets anders zijn dan een schijnvreede, zoolang niet recht op dat groote doel wordt afgestuurd en de maatschappij van het euvel van dobbelen en woekeren, van fondsenhandel en winnen-zonder-werk, is gezuiverd. De oorlog heeft de goddelooze toestanden op de spits gedreeven. Teegenwoordig is dit de onzinnige verhouding, dat ^0 pCt. der menschheid schatplichtig is geworden aan een kleine minderheid van misschien 5 pCt. Volgens een bereekening van Ernst Abbe, den geleerden en praktischen stichter van de groute Zeis-fabriek te Jena *) was het nationaal vcrmoogen in Duitschland on geveer 100 milliarden mark, met een rente opbrengst van 5 milliarden. Deeze vijf milj arden moeten eerst worden geproduceerd en aan niet-werkers a/gestaan, eer er iets voor de voortbrengers "elve overschiet. Hij bereekent dat iedere Duitscher daarbij eerst twee van de zes werkdagen beezig moet zijn alleen met het doel die rente op te brengen, en dat dus iedere werker maar vier van de zes werkdagen betaald krijgt. Die toestand zou nog draagelijk zijn als het nationaal vermoogen eenigszins gelijkmatig en standvastig oover alle burgers verdeeld was. Dan zou ten minste ieder voor zijn eigen renteinkoomen arbeiden. Maar de bezit-verdeeling is sinds 1.S94 toen het boovenstaande gesprooken werd steeds ongunstiger ge worden, om door den oorlog te stijgen tot nog vee! onzinniger verhoudingen. iin de eenige uitweg geeft Abbe aan op deeze wijze: De gezamenlijke arbeid der gemeenschap brengt het surplus?de rente voort. Dus is ook de gemeenschap de eenige rechtmatige ontvanger der reste. Hierin ziet hij dus ook de eenige billijke oplossing der thans zoo dreigende belasting-kwestie. Voor deezen ervaren zakenman is arbeit loses Einkommen" onzeedeltjk. Heb uw naasten lief als uzelven en be legt in soliede fondsen" aldus heeft, de vroome Hollander Jezus leer verdraaid, f) Ernst Abbe zegt: Liebe deinen Nachsten *) Uit een voordracht te Jena gehouden in KS'.U. t) Waarvan studiën). ieeven wij?" (4e bundel Upton Sinclair eenigen om 't probleem op te lossen evenals wij allen hopen, dat zij zich zullen vereenigen om 't probleem van wereldvrede en wereldorde op te lossen. Wat moet er gedaan worden ? Ik waag het om een voorstel te doen. De staat waar van ik burger ben schafte zijn koning af, ongeveer honderd-veeitig jaar geleden, en zoo hebben wij een overvloed van tijd ge had, om ons te overtuigen van de volkomen overbodigheid der autocratie in het menschelijk leven. In die periode zijn wij voor uit gegaan en tot zulk een macht gekomen, dat geen intrige van de alleenheerschers van eenig land tegen ons opgewassen is. Ik ben niet bevoegd, om officieel voormijn land te sppeken, maar ik ken de overtui ging van mijn landgenooten, en ik geloof te kunnen zeggen, dat wij de verantwoor delijkheid op ons zouden kunnen nemen, zorg te dragen voor alle overbodige keizers, niiiiiiitiiiiiiii iiiiiiiiiiiiiiimimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiitiiii wie dich selbst, und lass ihn nicht fürdein Kapital fronen und verderben". Hier spreekt de praktische bedrijfsleider, die zijn geweeten geen geweld aandoen wil en de stem Gods in zich niet versmoort. Alleen langs deezen weg, van binnen uit, door het getrouw volgen van de wijzingen en waarschuwingen onzer ziel, is verlossing te vinden De sociaal-democratie noemde dat tot nog toe steeds utopisterij en sentimentaliteit.Zij zocht den weetenschappelijken weg. Maar op dien weg wordt ze gemakkelijk geslagen. Deeze verdooling is de oorzaak van haar onmacht. Het socialisme zal niet triomfeeren eer het onmiddelijk steunt op het hart en het geweeten der menschheid. De juistheid van Marx waarde-theorie is in lijvige en geleerde boeken te weerleggen. Maar de eenvoudige uitspraak van 't ge weeten dat persoonlijk rente trekken, zonder arbeid, die/stal is aan de gemeenschap ge pleegd, die is door geen kast vol boeken, door geen duizend reedevoeringen, door niets ter waereld te weerleggen. Had dat den vroomen Christenen ge duldig en getrouw voorgehouden en al hun schijnheilige argumenten waren te niet gedaan. Nu komt de Kerk natuurlijk weer achter aan, als de waereld uitspraak heeft gedaan en dan zal ze zeggen : dat hebben wij ook altijd beweerd". Ja wel! maar ge hebt u door de waereld, door materieel voordeel, door lafheid en ontrouw aan Jezus voorschrift, laten afleiden van den zuiveren weg. Vóór den oorlog reeds 80 pCt. van een natie schatplichtig aan 5 pCt.! En nu nog veel erger. Op elke honderd menschen zijn er dus een paar die tachtig of negentig van hun meedemenschen in slavernij houden, met de hardheid van onverbiddelijke scnuldeischers. Als roofridders heffen zij de belasting, die alleen der gemeenschap toekomt. Ze doen het langs een omweg, door gemachtigden, en bevoordeelen er hun gunstelingen en lakeien mee. Hun misdadig gewonnen geld moet weer belegd worden, daartoe is ex pansie nooüig, nieuw gebied van afzet en productie, vandaar imperialisme rnet zijn gevolg van militarisme. En het ergste: Wij moeten allen meedoen. Ieder onzer ziet zich gedwongen, wil hij niet in armoede en gebrek vervallen, mee te dobbelen, en willens of onwillens deel te neemen aan het rente trekken, het winst verdeelen en den goddeloozen fondsenhandel. Daarom is het allereerst zaak het besef van het misdrijf wakker te roepen en leevendig te houden. Bij de oovergroote meer derheid is dit besef aanweezig, maar slui merend en onderdrukt. Ieder voelt iets van het onrecht, maar zeer weinigen denken zoo onafhankelijk en voelen zoo oorspronkelijk, dat ze er ook voor uit durven komen. Wie het waagde werd zoowel door socialisten als door reactionairen in den hoek gezet als idealist en Utopist. Maar nu spreekt een er varen en voorspoedig zakenman en zegt dat de eenige oplossing voor de groote belas ting-vraag gezocht moet worden in de na tionaliseering der rente. Dus in onmiddellijk KOLEN OF DOOD! Jan Salie spreekt: Holland, zorg nu voor je eigen Maak toch, dat je kolen krijgt, Weg met pro- of anti-praatjes Want je leven wordt bedreigd. Engeland kan ons niet helpen, Frankrijk heeft 't zelf niet dik En de pracht-Amerikanen Seinen kort en krachtig: StikT' Kom, we zijn dat flauwe zeuren Over Duitschgezindheid moe En we sturen onze mannen Naar de Duitsche mijnen toe. Holland, laat je niet bevriezen Neem het Hunnen"-voorstel aan, Laat een leger werkeloozen Onbevreesd naar Duitschland gaan. Laat ons zelf gaan kolen delven Voor de kinders en de vrouw, Beter heelemaal geen meening Dan krepeeren van de kou. Moeten wij hier zitten lijden Om dat mal geredeneer, Moeten we als beesten sterven Zijn wij dan geen menschen meer? Hebben we geen recht op leven Zijn de anderen meer dan wij? Leven, leven is de hoofdzaak En de rest is kletser ij. Let niet op het booze dreigen Hoor dat barre brommen niet Van de Heeren der Entente Wacht ons ook niets dan verdriet. Laat ze onbevreesd maar darren Met hun lastige gedaas, Hier gebeurt wat wij bevelen In ons Land zijn wij de baas. Holland, naar de Duitsche mijnen, Neem nu het houweel ter hand Hakkend, delvende, en gravend Dienen we het vaderland. Laat ons vóór de kou gaat komen Nijver aan den arbeid gaan, Weg met prachtige principes Want ons hwhje hangt er aan. Kolen moet en zal er komen Of we raken in den nood Duitsche kolen ber alles Beter Duitsche kool dan dood." J. H. SPEEN H o F F DE?^ HAAG - APJÏSTEKÜAM - UTRECHT DAMES HOEDEN en BONTWERKEN verband rnet het onrecht van dobbelarij en woeker. Niet langer de Staat schatplichtig dan de individuen, maar omgekeerd, de indi viduen schatplichtig aan den Staat. Het nationaal-vermogen kan in Duitschland geschat worden op 250 millard. Dat zou teegen 5 pCt. een nationaal rente-inkoomen beteekenen van 12.5 milliard. Reekent men 2.5 milliard noodig um Harten zu ver meiden", dan blijft toch 10 milliard als belasting-opbrengst oover. De h'nantieele toestand van een Staat wordt bedenkelijk zoodra de belasting-nood hooger stijgt dan het rente-bedrag van het nationaal-vermoogen. Hier is dus een alles dekkende en veilige belasting, die niets aantast als het arbeitloses Einkommen", de winst-zonderwerk, het dobbelen en woekeren. In 1905 is Abbe gestorven, en het bloeyende reuze-bedrijf van de Zeiss-fabriek liet hij na als zijn werk. En in die stichting heeft hij ook zoo ver moogelijk zijn ideeën verwer kelijkt. De volleedige verwerkelijking zou moeten samengaan met de voortzetting van hetgeen Robert Owen in Engeland beproefde. Owen en Abbe zijn de meest practische socialisten geweest, en hun geest en arbeid is alleen bedekt of versmoord dooreen theoretisch, en tot nog toe onvruchtbaar politiek socialisme. Het nationaliseeren van kapitaal en rente is niet onuitvoerbaar. De groote oorlog zal er toe dwingen, in zijn vreesselijke gevolgen. Wat er toe noodig is, kan aldus worden samengevat: 1. een meerderheid in het volk, die het onrecht van woeker en dobbelarij inziet en wil uitroeyen. (De machtige religieus-ethische factor); 2. die meerderheid krachtig in het par lement verteegenwoordigd. (De politieke factor); 3. een kleiner groep bestaande uit indivi duen, sterk en wijs genoeg, door hun leeven en economische arbeid de practische moogelijkheid van coöperatie zonder woeker en dobbelarij te toonen. (De economische basis); 4. een krachtig organisator, als bewinds man, die door deeze meerderheid en deeze kleinere groepen wordt gesteund. (De in ividueele geniale kracht). (jeen van deeze vier voorwaarden kan gemist worden, een van vier ook is on waarschijnlijk. Het nationaliseeren van het verzeekering-bedrijf, zooals dit thans zal beproefd worden, is vooral daarom belangrijk omdat het door mij aangeduide ethische beginsel er in zit. Heel wat ingrijpender en moeyelijker te bereiken zal zijn het nationa liseeren van kapitaal en rente. Want daarmee zijn de groot-financiers en de internationale verhoudingen gemoeid. Maar voor een geniaal man onmoogelijk is het niet. En het is noodzakelijk, zooals ieder vroom, oprecht mensch moet inzien. Als men, in de koomende hervormingen niet oprecht, vroom en eerlijk aanstuurt op het grondig uitroeyen van het parasitaire kwaad, dan zijn de allerergste verschrikkin gen, als revolutie, anarchie en burgeroorlog onvermijdelijk. Het volk wil niet voor niet hebben gehongerd, geleeden en gebloed. F R E D E R l K VAN EEDEN