13 Oct '17. - No. 2103 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND N. V. Maas- en Waterweg Maatschappij tot bevordering van de vestiging van Industrieën te SCHIEDAM EN OMSTREKEN Lange Haven 3 Tel. 23 Schiedam Verleent haar bemiddeling bfj den Aan- en Verkoop van Panden en Industrieterreinen en het verschaffen van Bedrijfskapitaal. In elke GOEDE zaak vindt U onderstaande artikelen: SARDELLENBOTER Vervangt boter en toespijs. Zeer smakelijk. Hygiënisch bereid. FIJNE NOORSCHE G£KBUID£ ANCHOVIS fl. 1.-, fl. 1.60, fl. 2.50, fl. 3.50 enz. Vischconservenfabriek HOLLANDIA". Bergen op Zoom Tel. 278. Hoofdvertegenwoordiging voor Nederland: LUTOM l RSKI" Tel. 67O8. Amstel 64. AM-STERDAM. RAKELDE 's-Grrarcl.weg. Tel. 1160 ARTISTIEKE MEÜBILEERINe SPECIALE ONTWERPEN Zooeven verscheen: De Nieuwe Vrouwen van Weinsnerg - HÏKRÏNSTRAXT il, GRONINGEN TELEFOON 1083 DOOR KARIN MICHAELIS p M Ingenaaid f2.90 J Gebonden f3.5O Uitgave van : VAN HOLKEMA&WARENDORF AMSTERDAM HET ADRES VOOR HEERENKLEEDINB H.J.LOOR,Utrechl WO g u iaën PREMIE betaald H. B. THIEME aan Ned. Chr. Scientists dieeene wetenschappelijke diagnose Inzenden van BLINDHEID AAM EEN OOG, van da geboorte af dateerend j.s. MEUWSEN) HoleTtraicier Hotdtn an Uodt-liigizijntn. AMSTERDAM. Leidschestraat 4, B.paseage h. D.rak, Damstraat h. Nes, Dodenatr. h Ach- l terburgwal. ROTTERDAM. Mosseltrap 8, Boymanartrut 8. 'O (CHLORAS KALICUS TANDPASTA) 45 cent p. Tube. Haam!. Venu, S1AB1ft tl. Chemische Fabriek 's-QRAVENHAOE. DE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland IIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIimlHIIIIinilllMIIIIMIIIIHIIIIIIIIIIIimillllHIIIIIIIIIIHIIIIIIHinillllllllllllll IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIilllllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIft Ulllllll iiitmitttiiitiiiiiiitiiiiiitiiiiitittttiiiitimiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii Racahout E. P. per flacon f 1.50 en f 0.80 wordt meer en meer gevraagd. doende voedsel voortbrengen wordt het noodzakelijk dat zij: 1. Grasland scheuren. De schaarschte aan veevoeder -doet de veestapel inkrimpen in totaal gewicht en productievermogen en ten slotte ook in aantal. Bovendien is het mogelijk het wintervoeder op bouwland te winnen. Het heeft dus geen enkel bezwaar het gras land, daar waar dat mogelijk is, in te krim pen. Het ploegen moet nu geschieden. 2. Verbouw van aardappels, suikerbie ten en bandelsgewassen inkrimpen. De schaarschte aan kunstmest, die vooral hier een groote rol speelt, werkt inkrimping in de hand en daarmede vergroot in g van den oogst per hectare. 3. De peulvruchten moeten uitgebreid iiiiiiiliiliiiil|iiiiiiiliiiiiitiiiiiiii:iiiiliiiiiiiililliiiimiiiiii-iiiiiiiimiiiliii Donker reeds was het in het dorp, geen licht straalde meer door de reten uit de huizen; de vuren waren gedoofd, de ladders der huizen opgehaald. Ook de woning harer ouders was in rust en duisternis gedompeld; zelfs de waakhond op het plat sloeg geen acht op hare nadering. Vader, Moeder! Hier ben ik, Pandagian. Laat neer de trap opdat ik weder terugkeere in huis. De nacht is zoo koel en zoo donker," aldus Pandagian. Zij wachtte een w^le. Geen antwoord kwam op haren roep, geen beweging of geluid kwam uit het donkere binnen van het huis. De stilte beangste haar. Zou de toorn der ouders zoo groot zijn, dat zij in huis haar niet wilden hebben? Of zou haar stem ze niet bereikt hebben in den slaap? Luider klonk haar stem: Vader, moeder. Wees niet vertoornd op mij, ik heb een bloem uit het woud gehaald, die zoo schoon en zoo geurig is. Heelt niet onze moeder geleerd, dat wij de mooie bloempjes op 't veld moesten ont zien, ze hoeden voor stormen en slagregens. Moedert de nacht is zoo donker". Ga bij de bloemen slapen, die gij zoo ijverig zoekt in den nacht, of blijf bij de dieren hier beneden", 10) was het antwoord van den vader. Ga, en hinder ons niet langer! De nacht is reeds ver gevorderd; stoor onze rust niet, morgen wacht ons weder een vermoeienden dag." Terneergeslagen liep Pandagian naar het huis, waar haar grootouders woonden, schreiend klaagde zij over de hardheid der ouders, die op zoo klein een vergrijp, zoo groot een straf lieten volgen. Ook hier echter vond zij geen vriendelijke ontvangst. Toornig klonk de stem van haar grootvader: Wij hebben geen kleinkind dat zoo laat nog op straat loopt. Ga!" Nog treuriger werd Paudagian; langzaam schreed zij voort naar het huis van haar oom; {maar daar ook' werd haar ten ant woord gegeven: men had geen nichtjes die 's nachts in het dorp rondzwierven. De huizen harer andere verwanten liep ze af; riep aan bij alle huizen van het dorp; geen mensen die voor haar de trap neer liet, geen die haar in huis wilde laten. Met loomen tred liep zij naar het dorps plein, en zakte neder waar straks nog het stoeiend gillen der kinderen had geklonken. O Goden, is mijn vergrijp zoo groot dat geen mensch mij in huis wilde hebben. Empoeng Renga-rengan 11), oordeel over mij! Heb ik niet steeds de posan 12) vermeden, en ben ik ook ooit in bescheidenheid te kort geschoten of in de gehoorzaamheid aan de ouders ? Ben ik zoo slecht geweest, o Goden, dat als morgen de vuren op de Klabat weder hun licht verspreiden, leder mij in het dorp worden. Zij leveren krachtig voedsel met weinig mest en als vlinderbloemigen ver beteren zij het land (stikstof). Zij leveren bovendien voedzaam stroo voor het vee. 4. De granen moeten sterk uitgebreid worden. Zij eischen minder kunstmest, min der arbeid aan de aardappels enz., passen" dus in de tegenwoordige omstandigheden. Bovendien is graantekort het meest fnuikend omdat het naast aardappels en vet het meest algemeene voedsel is. Om deze omzetting in het bedrijf te be reiken bestaat er n prachtig middel, dat in het kort als volgt te omschrijven is: De Koningin doet een beroep op de boeren aan wier zorgen onze voedselvoor ziening is overgeleverd. Zij deelt mede dat iiliiiiiiiiiiliiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiimtiiMf zal moeten nawijzen als een verstootellng?" De goden antwoordden; want ziet, aan het mateloos verre gewelf van den hemel, vertoonde zich een voorwerp van gouden gloeiing. Het daalde immer en immer, en grooter steeds grooter werd het, bij de nadering van den grond; licht en glanzen straalde het uit. Verrukt met blijde oogen keek Pandagian naar het stralende voorwerp. Wat zou het zijn, en waartoe zou het uit den hemel nederdalen? Het bleek een stoel van louter goud, hangend aan gouden koord, dat in het diepe blauw van den hemel zich verliest. Neem plaats op den stoel, Pandagian," klonk een stem, het heeft den Goden be haagd u tot zich te nemen. Zij kennen uwe deugden." Even weifelde het meisje: ze dacht aan den vader en de moeder, aan broeders en zusters. Zou zij ze misschien nooit meer zien ? Maar dringender klonk de stem: weldra zouden de vuren op den Klabat ontstoken worden en zouden de menschen uit de huizen komen. Eindelijk, vastbesloten, trad zij op den stoel toe, en vlijde zich neder in de gouden zitplaats, die langzaam in de hoogte werd geheven. Door de schittering van den gouden stoel op 't dorpsplein werden de dorpelingen uit den rust gewekt: men staarde met groote verbazing het wonderlijke voorwerp aan. En toen Pandagian in de hoogte werd geheveu, begreep de moeder dat haar kind haar ging verlaten, om nimmer'weder terug te keeren. Kom, Pandagian, kom!" Jammerde zij, wij zullen de ladder neerlaten, en u een plaats inruimen bij uwe zusters. Kom, mijn kind, kom weder bij ons! Wees weder de vreugd van ons leven. Uw moeder zal u verzorgen als voorheen". Maar hooger, steeds hooger, steeg Pan dagian, haar tenger lichaam, met de schoone bloem op haar schoot, omhuld door de goudgele glanzen, Hooger, steeps hooger steeg zij in den gouden stoel, totdat zij ten slotte verdween in het eindeloos verre blauw van den hemel. Groote droevenis was den volgenden dag in het dorp; men treurde alom om Pandagian. men betreurde ook eigen hardvochtigheid. De vroolijkheid van den vorigen dag maakte plaats voor droeve treurnis; geen gelach klonk meer uit de huizen, verstomd was de koiintang 13). Zoo naderde de avond; zoo naderde de tijd dat het vuur op den Klabat zou uitdooven, en de aarde weder gevangen zou worden in dikke duisternis. Maar ziet, als de laatste vonken van het vuur op den berg wegstierven, daar prijkte aan den meerblauwen hemel een blanke schijf. kost slechts f 1.90 p. kwartaal MIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII3IIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIHIIIIIIHMIHIIIHI11IIIHMIIIIIIIIIIIIIIII alle kleine, drukkende maatregelen, die reeds zooveel verzet en ontevredenheid uitlokten, komen te vervallen en zfj belooft dat de boeren voor hun graan dezelfde prijs zullen krijgen als dit bij import zou kosten. Zij stelt die prijzen, in overleg met hare ministers, vast op b.v. ?30 per 100 K.G. voor tarwe en rogge." Een dergelijke mededeeling en krachtig beroep op.alle boeren in Nederland zal be werken dat het landbouwbedrijf zich aanpast aan de nooden van het volk. Tegelijkkunnen maximumprijzen op vleesch, aardappels, suikerbieten enz. meehelpen aan dit groote doel. Toelichting. Indien de regeering heden in Amerika erin slagen zou een paar mlllioen K.G. tarwe en rogge te koopen voor ?30 franco hier, zou zij dat onmiddellijk doen, ofschoon er groote risico van bederf, .spurlos versenken", enz. bestaat. Zij heeft dus de onafwijsbare plicht die prijs nu te beloven aan haar eigen boeren, Op de zandgronden wordt met die prijs nog geen oorlogswinst gemaakt en waar dit wel plaats vindt op de klei moet be lasting daarop betaald worden zooals op ieder ander bedrijf in handel of industrie. Bovendien is de regeering tot heden nooit bang geweest om oorlogswinst te laten maken op den export. Zij mag dus daarvoor niet terug schrikken nu het de belangen van het eigen volk geldt. Het lijdt geen twijfel of de kleiboeren zullen met dit vooruitzicht hun tarwe ver bouw aanzienlijk yergrooten. Het koninklijk beroep op hun ijver vaagt alle verzet en ontevredenheid die heden groot zijn, weg. Deze boeren weten dat veevoeder en mest schaarsch zijn, zoodat peulvruchtenverbouw en granen hen beter passen dan veeteelt, grasland en aardappels of suikerbieten. Zij kunnen niet al hun akkers met graan be zaaien omdat de technische eischen van hun bedrijf (vruchtwisseling enz.) hen dat ver bieden, maar zij kunnen wel vél meer uit zaaien dan zij gewend waren. Het komt mij voor dat een uitbreiding met 50 pCt. mogelijk is. Zachte glanzen goot zij over de aarde, en tallooze kleinere lichten aan de tranzen zonden mede neder hun trillende lichtstralen. De dorpelingen liepen te zamen om het wonder te bespreken. Wat zou het voor spellen, goed of kwaad? Zijn de goden ver toornd of is het een blijk van hun hooge gunst ? Luister menschen", sprak een stem van onbekenden oorsprong. Luister! ik zal u verklaren het wonderlijk gebeuien, dat ge thans aanschouwt. Pandagian, dien gij verstooten hebt, is in de verblijfplaats der Goden aangekomen. Voor uw welzijn heeft zij gepleit." Angstige gevoelens diukten de menigte; berouw sloop binnen in menig hart, dat zich den vorigen avond gesloten had voor den roepstem van de verstootene. in de verblijfplaats der goden hoort haar lichaam niet. Op haar verlangen hebben wij het een bestemming gegeven, u tot hulpe in het leven op aarde. Luister, en ziet toe. Alle schittering aan den hemel is uit het lichaam van Pandagian. De groote witte schijf die gij ginds ziet is het aangezicht, ze zal u den weg verlichten in donkere nachten, als gij ter jacht tijgt. De soemesenaH) ginds in het Noorden: zij zijn de oogen; zij zullen bij het verloopen van den nacht steeds in het Noorden blijven. Zoo zal het u mogelijk zijn den weg te vinden, ook als het duister om u heen is, want de oogen van Pandagian zulleu u het Noorden en de andere hemelrichtingen wijzen. Schitterender dan deze meer in de hoogte ziet gij de handen van het door u verstooten meisje; 15) zijn zij u toegekeerd in hun volle schittering; zoo zal de jacht en vischvangst u gunstig zijn. Luister verder, ik zal u wijzen licht voor licht 16)...." Aldus verliep de nacht; nieuwe sterrebeelden verschenen aan het uitspansel; nieuwe leeringen werden vastgeknoopt aan de nooit tevoren aanschouwdelichtwonderen. Maar ziet, tegen den tijd dat de vuren der Goden op den Klabat zouden worden ontstoken daar verrees aan den Oostelijken einder een ster. Schitterender was zij dan alle andere; krachtiger haar kwilverend licht; de hanen in de boomen begroetten hare opkomst met gekraai, de vogels in het woud hiefen aan hun zang. Ziet", sprak weder de Stem, de ster die ginds in het Oosten opkomt is uit het hart van Pandagian. Klaar en helder is haar licht als de waarheidsliefde van het meisje. Ook in de donkerste nachten zal zij tegen dezen tijd aan den Oosterkim verschijnen; schitterend als nu. Onfeilbaar wijst zij U het Oosten". Langzaam rijst de ster aan den kim; lichter Voor de zandboeren staan de zaken anders. Vroeger verbouwden zij rogge omdat dat in hun bedrijf noodzakelijk was. Een bere kening der productiekosten van rogge in vredestijd doet zien dat zij toen met dat gewas ook al geen of zér kleine winst maakten. De verbouw was echter nood zakelijk om de noodige wisseling van vrucht, om het stroo en om het graan voor hun vee- en mestbedrijf. De-regeering heeft hun, nood gedrongen, deze noodzakelijke schakel in hun bedrijf afgenomen. Wil de boer nu wederom graan zaaien dan moet hij wél zeker zijn van winst. Het is dus volmaakt onlogisch om een productie rekening op te maken en op grond daarvan de prijs te be palen. Er zijn zooveel productierekeningen te maken als er boeren zijn. De omstandig heden verschillen overal sterk en bovendien is de verbouw van rogge niet langer een noodzakelijk onderdeel van het bedrijf maar moet er nu wél winst op gemaakt kunnen worden. Juist bij al die uiteenloopende omstandig heden is het niet doenlijk door dwang wat te bereiken, evenmin kan een premie op het scheuren van grasland helpen. De meeste boeren zullen dan pas grasland scheuren als zij door de prijsbelofte zeker zijn van winst. Ook zullen op dat gescheurde gras land beter aardappelen of suikerbieten te bouwen zijn, daar de grond rijk is aan plantenvoedsel, maar komt door dat scheuren ten slotte meer bouwland vrij voor graan. Ook al zou de oorlog spoedig uit zijn, dan nog zal de behoefte aan graan in 1918/1919 zér groot zijn. Risico door te hooge prijsbelofte bestaat er niet. Heden is de graanverbouw hier te lande ingekrompen omdat die verbouw zér zwaar belast werd. Het eigen verbouwde graan werd voor b.v. J15 opgeeischt, het importgraan kostte b.v. ?28 en nu verkocht de regeering voor ?20 of/22, aldus de eigen graanverbouw belastende met millioenen ten bate van den import en de broodvoorziening. Die belasting was zóó zwaar en -daarnaast werden zulke mooie winsten gemaakt met andere gewassen dat die graanverbouw be en lichter werd het achter haar; voor haar uit drijft zij de nacht der duisternis. De dorpelingen drongen bij elkander; alle dieren in het woud ontwaakten uit hun nacht rust; men voelde een opperste gebeuren naderen, het wonder der wonderen! Koraalroode wolken vertoonden zich aan den horizont, een roode gloeiing door stroomde het gansche Oosten... een gloei ende schijf rees op uit de zee. De wolken verspreidend zond zij uit over de golven haar zinderend licht; het kamp tusschen den dag en den nacht werd beslecht : juichend lag daar de wereld vosr 't oog der menschen. Wat daar aan den hemel haar heldere stralen tot U neerzendt is het voorhoofd. Haar licht wordt voorgegaan door 't hart, dat ge thans ziet verbleeken. En nu, menschen! Trek uit, de wouden in, verzamel de witte bloemen die Pandagian naar buiten lokten, en werp ze in diepe ravijnen. . Alleen daar mag ze groeien, want niet ieder zal door de goden uitverkoren worden gelijk de verstootelinge van gisterenavond, om te zijn den menschen tot heil". Dit is het verhaal van Pandagian; zon en maan en sterren gaan op en gaan onder tot ons aller lust en vreugde. Maar verborgen voor het menschelijk oog, in diepe rotskloven met steile wanden, daar bloeit in eenzaamheid de bloem van Padagian. . Haar schoonheid is niet voor ieder; die haar zoeken, om haarswille, moeten langs moeilijke rotsige wegen haar beieiken. Toeana un aasaren ne toe'a(17). Maan en sterrelicht weven hun mysterie; van de hellingen der gebergten komend voerde een zachte wind de geuren der wouden langs ons heen; wij ademden ook de aromen van de smetteloos witte bloem die in ons midden stond. Terzijde Tialo, neergehurkt verpoozend van den langen zang. Nogmaals liet ik den gang van het verhaal aan mijn geest voorbijgaan, dan kwam een denkbeeld op. Zou Tialo, de oude Alfoer, die in de ontvankelijkheidsperiode van het leven den adem van het christendom ter nauwernood gevoeld had, zou hij de legende geconcipieerd hebben als wij, die in zoo ruime mate den invloed van het westen op ons in hebben laten werken? Grootvader, wat is de beteekenis van het verhaal ?" schuchterde ik. De oude keek mij aan, lichtelijk verwonderd, dan vertelde hij, legde uit en spon uit den tekst van zijn zangverhaal. Wij hadden hem wel begrepen. Toen wij van onze stoelen opstonden prijkte aan den Oostelijken hemel in lichtstraling het hart van Pandagian. Wij toefden; wilden zien het drama van den strijd tus schen licht en duisternis. langrijk is ingekrompen. Slechts door bovenomschreven middel is het mogelijk de koers te veranderen. Een globale rekening doet zien dat een meerdere graanverbouw van 300.000 H.A. ten koste van grasland en aardappels enz. ons land in staat zou stellen met een broodrantsoeneering als heden wordt toegepast met eigen verbouw het volk te helpen. Een gewoon regeeringsbesluitje of tal van kleine maatregelen kunnen niets van belang uitrichten. Slechts een buitengewoon-imponeerende verklaring van de Koningin zelve met een prijsbelofte als boven omschreven, kan dien invloed hebben. Een dergelijke verklaring zou, in verband met den a. s. zaait ij d binnen enkele weken bekend gemaakt moeten worden. Aan het Departement van Landbouw dan de taak om door middel van een krachtige propaganda met haar talljke ambtenaren en landbouwleeraars en onderwijzers en de groote landbouwmaatschappfjen, dat koninklijke woord te versterken en alom adviezen te geven, lezingen te houden enz. enz. opdat de boeren werkelijk bet land redden van broodgebrek! P. H. BURGERS iiiiiiiiuuiiuiiifiiiiiitHiiiiimiiiiitiiiiiiuiinnniinniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii NOVELLEN-PRIJSVRAAG In verband met verschillende aanvragen, berichten wij den inzenders op bovenge noemde prijsvraag, dat de uitslag van de bemoeiingen der jury in dit blad zal worden bekend gemaakt. In het Noorden de Klabat, een machtige reus gelijk, uitstekend boven omringende bergen en gebergten, slank en massief in het transparante sah'erblau w van den ochtendhemel. Dan . . . een kleine vonk op de spits, die grooter en grooter werd, totdat de heele lavatop in vurige gloeiing de eerste zonnestralen opving. Gouden karteling vertoonde zich op de topranden der Lembeam 18) in gloed toe nemend, en als plotseling, rees van achter het gebergte het voorhoofd van de vrouw. Nacht en Duisternis vlieden met onmerk bare schemering, en voor ons spreidde zich uit het schitterende landschap, de juichende natuur, het ontwakende leven, dat straks met krachtige bruisching de symphoniedes levensdrangs zal inzetten. 1) Stamvader der Minahassers. 2) De beeldspraak is Minahassisch: Lumimuut, moeder van Toar, ontving dezen van den Westenwind. 3) Jonge Heer. 4) Hoe is ook weer, Grootvader, het ver haal van Pandagian. 5) Hoogste berg in de Minahassa ± 2500 M. hoog. 6) De ladders der op palen gebouwde huizen worden opgehaald 's nachts ter voor koming van ongewenscht bezoek. 7) Wild zwijn. 8) Buffelantilope. 9) Mannetjeszwijn. 10) Onder het huis bevinden zich de hokken voor hoenders en varkens. 11) woordelijk vertaald: gelijktijdig ge boren goden. 12) posan is een of andere handeling die den goden niet welgevallig is. 13) Een muziekinstrument bestaande uit eenige bamboebiokken die, geslagen, leder een eigen toon geven. 14) Soemesena = schitterend voorwerp, vuurvlieg of ster. Bedoeld is de twee sterren in het westelijk uiteinde van het sterren beeld, de Draak. 15) Castor en Pollux. 16) Hier breek ik de oorspronkelijke tekst af, daar het verder betrekking heeft op oude heidensche ritueele en andere gebruiken. 17) Aldus is het verhaal der ouden. 18) gebergtenreeks in het Oosten.