29 Dec. '17. No. 2114 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Afscheid 1917 De mensch In rouwgewaad gaat gij, oude jaar, been, Geen zegen beêgeeft men u mede, Slechts droef klinkt u na, der menschheid geween, En 't smeeken om rust en om vrede. Gij drenkte de aarde met tranen en bloed. Geen zeegenend woord werd gesproken, Voor dat wat gij bracht, gij zelve nu boet, Want ach ook uw kracht is gebroken. Het jaar Beschuldig niet mij, toen ik tot u kwam, was het vrede die ik bedoelde te brengen; doch 't menschdom de moed mij ontnam, door de wrok en haat die het voelde. Ik dacht dat het lijden het had bekeerd, Helaas, 't waren slechts toekomstdroomen l De ernstige les werd nog niet geleerd. Hebt lief, en de Vrede zal komen! SOFIA Een stichtelijk halfuurtje Onlangs had ik het genoegen, een poosje te praten met mevr. M. L. Adriani?Gunning over haar werk en over haar vrienden, de Toradja's van Celebes. ;Bij de herinnering aan dat gesprek komt telkens weer in mij op dat gevoel van eerbied en bewondering voor haar werk, dat ik reeds had vóór Vrijdag 9 November, maar dat toen zoozeer in kracht heeft toegenomen door de kennis making met haar persoonlijkheid. Welk een veerkracht en prettige opgewektheid gaan van deze reeds grijzende vrouw uit, als zrj spreekt over het levenswerk van haar en haar man, de taak, die ze in den dienst der zen ding in 1894 samen begonnen in de Minahassa en die ze nu vervullen aan de overzij van de Tominibocht, in het land der Toradja's om het Possomeer; hoe schitteren haar vriendelijke, schrandere oogen, als ze vertelt van de taaistudie van dr. Adriani, en van hun leven daarginds, dat gewijd is aan de verheffing der inlanders. Door de prediking van het Christendom trachten ze die verheffing te bereiken en tevens langs den weg der gewone menschelijke toenadering, waarbij diegene, die wat te geven heeft, meedeelt aan den minder. bevoorrechte, wien hij tegemoet komt met welwillendheid en vertrouwen. De Toradja's van Celebes hebben veel te danken aan het echtpaar Adriani, want ook in hun stoffelijke nooden voorzien deze blanken op een manier, waarvan de wilden zich haast geen begrip kunnen vormen, of schoon ze de weldaden aan den lijve onder vinden. Ja, aan den lijve, want in Posso aan het meer, drie dagen reizens van Posso aan zee, is het hooggelegen huis van de Adriani's dagelijks van zes tot acht uur in den mor gen opengesteld voor de zieken, voor hen, die met hun kwalen en ongemakken komen, om er van te worden verlost. Bij gebrek aan officiëele geneeskundige hulp is deze inofficiëele voor de Toradja's, mannen zoo wel als vrouwen, een groote zegen. Met hun bloote beenen doen ze in het bosch ECHNISCHE RUBR.IE Ford en zijn, Fabrieken Hoewel reeds vóór den oorlog de naam Ford zeer bekend was, vooral in Amerika, waar zijn auto's in enorme hoeveelheden gebruikt worden, is zijn naam in Europa vooral bekend geworden door ztjn vredespropaganda, die ten slotte op niets moest uitdraaien. Hoewel zijn vredespogingen ons, die iets beter dan de meeste Amerikanen bekend zijn met de krachten, die deze oor log veroorzaakt en van zoo langen duur gemaakt hebben, een beetje belachelijk voor kunnen komen, waardoor onze appreciatie voor Ford zeker moet lijden, we moeten niet vergeten welk bijzonder werk Ford verricht heeft in de vestiging van zijn fabrie ken, die nog nooit hun gelijken gehad heb ben, zoowel van een technisch als van een economisch standpunt bekeken. Ford stichtte in 1903 de FordMotorCompany en begon met 311 arbeiders en andere enployëes; in het eerste boekjaar leverde hij 1708 auto's af, in 1905 1695, in 1908 6398, in 1911 34.528 in 1914 248.307, in 1916 533.921, terwijl in 1917 de productie 750.000 stuks zal overtreffen. Deze fabelachtige omzet werd bereikt door den buitengewoon lagen prijs (395 dollars en na Aug. 1916 345 dollars). Voor genoemde prfjs krijgt men de auto compleet en alleen bijzondere toestellen moet men appart aanschaffen. Het is merkwaardig, dat voor speciale toe stellen (b.v. de verlichting van binnen, zelf starter, etc. speciale fabrieken gebouwd zijn, die de toestellen precies geschikt voor de Ford-auto's afleveren. Brengen we den prijs over In onze munten, dan zeggen we, dat ongeveer duizend niet veel is voor een goede auto, maar dat toch alleen de meer gegoeden zich de luxe van een auto, zelfs van dien lagen prijs, kunnen veroorloven. De levensstandaard is echter in Amerika zoovele malen hooger dan bij ons, dat ver gelijkenderwijze de prijs niet hooger is dan ? 300 a 400, of nog minder, terwijl ook de benzineprijs, staande op hetzelfde niveau als hier in normale tijden, voor den Ame rikaan zeer laag is. De Ford-auto wordt dan ook gekocht door menschen, die in ons land niet aan een auto durven denken. Stel ler dezes ontmoette leeraren, hoofdonderaltijd weer wonden op, verwaarloozen die soms en komen dan bij den dokter-zendeling om hulp. Mevrouw helpt ijverig mee; er is zooveel, waar de ervaring hun een kijk op heeft gegeven en met groote zindelijk heid en boorwater en chinine valt heel wat te genezen of te voorkomen. Tot de nederigste diensten zijn de doctor en zijn vrouw bereid, en eigenlijk vinden de bruine broeders het een raadsel, dat die blanken hen op allerlei wijze helpen, zonder daarvoor een belooning te vragen. De dank ? Och, dien brengen de inlanders zelden on der woorden. Eigenlijk ontbreekt in hun Boréeteal een woord voor dankbaarheid; maar", zei mevrouw Adriani, er wordt toch soms wel uiting aan gegeven." Kan men vriendelijker danken dan zooals een Toradjameisje deed, dat den vorigen dag wat zout had gevraagd en den volgenden dag op weg mevrouw Adriani aansprak en zei, dat de toespijs nooit zoo lekker had gesmaakt als gisteren? Het moet een interessant leven zijn onder zulk een ontwakend volk, dat nog zoo pri mitief Is, zoo anders dan bij voorbeeld de Minahassers, die al zooveel langer met de blanken in aanraking zijn en veel aantrek kelijks hebben verloren door de toch onont wijkbare stappen op den weg van den voor uitgang. Hoe aardig heeft mevrouw Adriani in Eigen Haard" ons reeds veel verteld uit het leven der Toradja's, over de spel letjes van de kinderen, de gebruiken bij den rrjstbouw, hun priesteressen en zoo ?meer, alles zoo belangwekkend, want men weet nog betrekkelijk zoo weinig van de stammen uit Midden Celebes. In breeder trant opgevat was haar interessant artikel, dezen zomer in een der Juli-afleveringen van het tijdschrift "Indië" verschenen met den titel Indische volken en hun verleden." Aan den mond der Possorivier is eerst in 1893 van eenige bestuursbemoeiing sprake. Er kwam toen de eerste controleur, die niet veel meer was dan een wandelend wapenbord, want onthouding" was voor hem het parool in zake de inboorlingen. De zending en met haar de school hebben al veel veranderingen teweeggebracht, sedert in 1892 de heer A. C. Kruyt met twee on derwijzers uit de Minahassa kwam, en de klok In de voorgalerij van de onderwijzerswoning eiken morgen verlangend om leer lingen klepte, langen tijd zonder gunstig gevolg. Nu gaat de Toradjamaatschappij langzaam en geleidelijk vooruit, en haar zullen andere stammen volgen. Er is nog eindeloos veel te doen op Celebes, zooals er dergelijk werk wacht op Borneo, op Nieuw Guinea en ook nog op Sumatra, arbeid voor de zending, voor de regeering en voor particulieren. Maar het is werk, dat tijd vordert; men moet niet te gauw resultaten willen zien. In een rede, verleden jaar in het Indisch Genootschap" gehou den, wees dr. N. Adriani er nog met nadruk op, dat men niet te haastig moest willen hervormen, en vooral de Toradjamaatschappij niet sneller moest voortdrijven, dan deze gaan kan. Op tact komt het aan bij deze opvoeding van groote menschen, waarbij de vrouw een taak kan vinden, die haar beste hoeda nigheden doet uilkomen en die in zeer wijden kring zegenrijk kan werken. Even een kijkje te mogen werpen op den arbeid, dien de heer en mevrouw Adriani?Gunning na den oorlog weer gaan hervatten, het was een genoegen, dat de weldadige herinnering achterliet aan een stichtelijk halfuurtje. F. J. VAN UlLDRIK S 4- 4wijzers, bedienden in allerlei zaken, die een eigen auto hadden en zich verwonderden, dat menschen van overeenkomstige positie in ons land nog steeds genoegen hadden in de fiets waarmee zij zich in hun jongen tijd vermaakt hadden". De verkoop der auto's wordt bovendien bevorderd door een credietsysteem, waar hier te lande gelukkig nog niet aan gedacht wordt. Met een zeer geringe afbetaling is het daarvoor bijna iedereen mogelijk een auto te koopen tegen een schuldbewijs voor de rest van het bedrag, dat na vervallen hernieuwd wordt, desnoods vermeerderd met de verschenen rente. Zooiets is hier in het algemeen nog niet denkbaar, maar het merkwaardigste is, dat de verliezen, die tengevolge van dit systeem geleden worden, uiterst gering blijken te zijn. Ook is het teekenend voor de Amerikaansche toestanden, dat een chef van een zaak er niets in zal zien als een bediende zich een auto aanschaft. Hier te lande zou de patroon allicht geneigd ztjn om zeer wantrouwend na te gaan waar hij het van doet". In Amerika wordt daar klaar blijkelijk niet verder bij gedacht en wordt het zelfs geapprecieerd. Telt men de totale productie van Ford van de laatste vijf jaren op, dan krijgt men het respectable getal van 1.237.100. Toch moet men niet denken, dat nu dit aantal Ford-auto's nog in gebruik is. De gemiddelde Amerikaan draagt voor zijn auto niet al te veel zorg en vindt het niet erg zijn voertuig gedurende zijn werktijd ergens buiten in regen en sneeuw te laten staan. Het is dus geen wonder, dat die auto's vrij snel slijten en juist daarmee heeft Ford ook rekening gehouden. Hij kan zoo goedkoop leveren, omdat hij rekening houdt met de omstandig heden, die maken, dat de auto's na vier of vijf jaren absoluut versleten mogen zijn. Men moet niet denken, dat zijn auto's minderwaardig zijn! Verre van dat; bij goede behandeling zouden ze veel langer mee kunnen, maar ze worden niet gebouwd met het oog op veeljarig gebruik. De hoofdfabriek van Ford staat in Detroit en beslaat een opptrvlakte van meer dan 100 H.A., waarvan 19 H.A. onder dak zijn. Reeds zijn machinekamer, of liever machinehuis, wonderbaarlijk. Het staat geheel apart en is voor een groot deel van glas opge trokken, zoodat het felle licht de groote zuiverheid van alle machinedeelen, vloeren en wanden doet uitkomen. Ook de machines, een combinatie van stoommachine en gasmotor, zijn volgens de ideeën van Ford gebouwd. In de eigenlijke werkplaatsen zijn alle machines tot groepen Kleeding van de maand Teekenlng voor de Amsterdammer" van Hanna Lamberts. Japon van terra cotta laken, zwart fluweelen jakje met bonten kraag. Onder op den rok een rand bont. Zwart fluweelen hoed met strik en slippen van grijs gaze de lis. llllnlIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllMlllllllllllll'l'IIHI» imlIMIMIIIIIII INGEZONDEN Is alles mogelijk 1 Ik keek vanmorgen verrast op over Van Vrouwelijk Doen en Denken", daar ik een soortgelijkjartikelt je klaar had liggen, 't Was mij in de pen gegeven, door de steeds groo tere eischen, die aan ons gesteld worden, en door de onaangename dingen, die men ons klakkeloos aan kan doen. Wij, huisvrouwen, moeten maar zien, dat wij er komen, de inkomsten blijven het zelfde, de uitgaven worden steeds grooter en de eischen van onze ondergeschikten worden steeds onmogelijker. Dit laatste heb ik, voor me zelf gespro ken, wel wat in de hand. Zijn de eischen hoog, dan voldoe ik er niet aan, zijn ze te hoog, dan lach ik mijn menschen uit en pak zelf aan. Die eischen worden geboren uit zucht naar weelde en naar gelijk opdoen met de grooten. Zonder dat zou die scheeve toestand niet bestaan. Een dat past ons niet", hoort men niet meer, kent men niet meer. Nu heeft de werkende stand bij de wisseling van elk jaargetijde nie.uwe spullen, zooals zij dat zelve zeggen, noodig. 's Zomers zijn de loonen groot en gaat alles op aan op schik, lekker eten en drinken, 's Winters heeft men minder inkomen, maar het moet op denzelfden weg voortgaan; kan het niet, dan maar mopperen, dan maar eischen! Een veertien dagen geleden is op aan wijzing van een hoogstaand persoon huis zoeking gedaan bij twee van de upper-ten, om, zooals men mij in vollen ernst beweerde, het volk tevreden te stellen. B^ de eene familie werd echter absoluut geen voorraad gevonden, bij de andere familie werd rijst en een paar bussen cacao in beslag gelllltllllllllltllllUllllllïlllllllllllllllllltlllllllllllltllltlUllllllllttlllllllllllll vereenigd en wel zoo, dat niet de gelijk soortige bij elkaar staan, maar dat al de machines, die eenzelfde werkstuk na elkaar moeten bewerken, regelmatig op elkaar volgen. Dit eenvoudige systeem maakt, dat in een achturigen werkdag 550 arbeiders 1400 motoren kunnen bouwen. Dit enorme aantal is verkregen met het aangegeven systeem, toen de werklieden een aandeel in de winst gekregen hadden. Te voren maakten 1100 arbeiders 1000 motoren per dag. Het behoort ook tot het systeem van Ford om elk werk. dat machinaal gedaan kan worden, ook aldus te doen gebeuren, terwijl hij niet opziet tegen het bouwen van de allerkostbaarste machines. Zoo liet hij een pers construeeren, van plm. 100.000 dollar, die een onderdeel van het frame ineens kant en klaar perst, waardoor de kosten van dat onderdeel van een dertigtal dollars verminderd werden tot minder dan een dertigste ervan. De werkplaatsen maken een verbluffenden indruk; zoo zijn er waarin meer dan 6000 drijfriemen de verschillende machines aan drijven. Deze riemen hebben eene totale lengte van meer dan 85 kilometer! De diverse onderdeden worden in speciale zalen of fabrieken samengesteld tot complete auto's. Dergelijke fabrieken bestaan in Chicago, Kansas Cy, Boston, Hoboken, enz. De organisatie van de final assembly" isschitterend. Op een reusachtigen band zonder eind worden na elkaar de verschillende onderdeelen in elkaar gezet door arbeiders, die een eindje meegaan met den langzaam bewegenden band zonder eind, zoodat aan het eind ervan de auto kant en klaar is om even geprobeerd te worden. Met behulp van dergelijke banden zonder eind wordt ook de carosserie compleet gemaakt, zoodat aan een kant het voorbewerkte hout- en metaalwerk neergelegd wordt, hetgeen alles langzaam Vereenigd wordt tot een geheel, om machi naal geverfd te worden en een speciale droogruimte te doorloopen, waar het geheel goed droog weer uittreedt om verder bekleed te worden. Natuurlijk zijn ook de andere onderdeden, zooals de motoren, electrische ontstekingstellen, enz. tevoren kant en klaar gemaakt. De monteerband levert elke 25 seconden een complete auto af. Dit wonderbaarlijke resultaat is verkregen door het organiseerend talent van Ford, die begreep, dat niet alleen de doode constructiemiddelen perfect moeten zijn, benevens de organisatie, maar dat ook de werkman op bijzondere wijze ertoe gebracht moet worden om zoo volledig mogelijk mede te werken. Ford was feitetijk de eerste, diu de nomen. De rijst werd, lach niet, een paar dagen later teruggeven met de boodschap «dat het toch wel mocht". Komt zoo iets te pas ? Kan niet streng omlijnd meegedeeld worden, wat mag en wat niet mag? Hangt men af van de willekeur van een commies-soldaat of hoe zoo'n man heeten mag? Moeten zij, die alleen vergaren, om hun kinderen niet te laten verkommeren, aan onhebbelijke handelingen blootgesteld worde n ? Ik kan hier met naam en toenaam een man noemen, die elke week voor f 7.50 verdrinkt en voor den winter niet n aard appel in voorraad heeft; dat is onze arme. Een ander wil voor f 2 50 per dag niet werken. Dat is hongerloon ; dat is onze bedelaar, die met vrome spreuken loopt. Een derde beweert dat f 400 per jaar niet ge noeg is voor kleeding voor hem en zijn vrouw ; dat is die eischt, dat de voorraden verdeeld zullen worden. En zoo kan ik er meer noemen, die arm heeten en welgesteld konden zijn. Wij krijgen hier allen 2 L petroleum in 14 dagen. Voor ons onmogelijk weinig, maar wij zwijgen en reclameeren niet, omdat wij weten dat het niet anders kan ; maar een werkman schrijft opruiende artikelen, omdat een werk man 44 et. per L. moet betalen evenals wij. En dat kan niet van hun klein loon. Dat kleine loon" waar menig rijksambtenaar gelukkig mee zou zijn ! En al dat gemopper, al dat opruien, al dat optreden komt door de groote eischen van de mode. 't Was ergerlijk, zooals nu b. v. met St. Nicolaas luxe-artikelen opgekocht werden door den kleinen man, zijn vrouw en dochters. Zij weten nu precies wat smaak is en wat niet. Fijne tulen en geborduurde kragen over den mantel, geborduurde zakdoeken, fijne taschjes in kleuren passende bij het toilet, tulen guimpes enz. Te veel om op te noemen. Alles weten ze precies, want de arti keltjes over de mode volgen ze van a tot z, terwijl ze Zoo doe ik" netjes overslaan. En vergeet dan ook niet wat er gegaan is aan drank en banket. En wij ? Wij hebben maar weinig aan St. Nicolaas gedaan. De tijden zijn er niet naar! Waarom koopen nu die menschen voor al dat vele geld niet voorraden voor den winter ? Waarom hebben die menschen recht om huiszoeking te eischen ? Waarom zijn soldaat-commiezen menschen, die met hun gelijk staan ? Waarom heeft men voor dat baantje niet alleen hoogstaande personen ? Zoo ja, dan zou men in een tram, als een bengel een grap uithaalde niet hooren : wacht maar kereltie, ik zal julli een huiszoeking bezor gen", of ik neem die spiritus in beslag, de kapsules zijn niet goed, ik zal jou leeren, mij uit te lachen." En meer van die kleinzieligheden van kleinzielige menschen. Over mode en modebeschrijving zal ik nu na tuurlijk niet uitweiden, mijn hulde aan E. C. v. d. M., die ik niet zou kunnen verbeteren. CONTRAMINE Van alles wat Blik. Roestvlekken neemt men eerst en vooral weg met petroleum. Daarna met krijt schoonwrijven. Ook met heet aardappelwater of heet sodawater afgewasschen en daarna met een wollen lap flink opgewreven, ziet blik er als nieuw uit. Rieten sfoelmatten moeten met heet zeep sop afgewasschen en in de lucht gedroogd worden. Daardoor worden ze als splinter nieuw, zelfs die, welke hun stijfheid verloren hebben en ingezakt zijn. Slabladtn en pieterselie kunnen goed dienst doen ter garneering tusschen fruit. Het heldere, frissche groen steekt mooi af bij de kleur der vruchten. arbeidsvoorwaarden zoo wist te maken, dat een werkman- bij beperkten werktijd een hoog loon kan en moet verdienen en een menschwaardig bestaan kan krijgen, terwijl hQ door een systeem van winstverdeeling zich tegelijk medebalanghebbende van de zaak voelt. Het is waar, dat Ford niet de eerste is geweest om zoo'n systeem in het leven te roepen, maar geen zijner voorgangers (zelfs niet Abbe in de Zeiss-Werke) kan op zoo'n resultaat roemen. Sinds 1914 is in al de !;ord-fabrieken een systeem ingevoerd, waardoor zelfs aan den allerminsten der werklieden een dagloon van 5 dollar (12,50) gegarandeerd wordt. Het merkwaardige van die regeling is wel dat degene, die het minst per uur verdient het grootste winstpercentage krijgt. B.v. een uurloon van 34 cent (Amerikaansch) wordt door 28,5 cent winst gebiacht op ?y 0,625, dat van g 0,43 door een winst van i? 0,2575 op f 0,6-75 en een loon # 0.61 door $ 0,175 op $ 0,785. Tegelijk met deze nieuwe winstregeling werd de achturige werkdag ingevoerd, zoodat aan eiken em ployéeen menschwaardig bestaan gegaran deerd is. In 1916 bedroeg het aantal werklieden in de Ford-fabrieken in Detroit alleen 33.000 en dit aantal zaf weldra, door uitbreiding der fabrieken, kunnen klimmen tot 90.000, terwijl jaarlijks meer dan een millioen auto's geproduceerd moet worden. Na het invoeren der bovenaaneedulde winstverdeeling zijn meer dan 10.000 van zijn werklieden ^verhuisd naar betere wonin gen die voor 99 |J5?het eigendom der arbeiders worden, terwijl de totale inlagen bij de spaarbank verdubbeld zijn. Het is geen wonder, dat dergelijke feiten gepaard gaan met een stemming eu een belangstelling in de zaak, die de productie ten goede komt. Het spreekt wel vanzelf, dat allerlei sociale instellingen, scholen, medische hulp, etc. ter beschikking zijn van de arbeiders en andere employés. Ford heeft geen bezwaar om ontslagen gevangen In zijn dienst te nemen en kreeg hiermede schitterende resultaten, gedeeltelijk ook tengevolge van wat hij noemt labour clearing". Hieronder verstaat hij het systeem om een centraal bureau te hebben, dat de werklieden, die in een afdeeling niet voldaan hebben, naar een andere overplaatst, waar toe bij den betreffenden arbeider meer lust of aanleg bestaat. Niemand mag ontslagen worden, die eenmaal als vaste arbeider aangenomen is en de losse werklieden hebben een proeftijd van een half jaar. Vol doet een arbeider niet in een bepaalde Raadgevingen van vrouwen aan vrouwen Deze rubriek staat open voor vrouwen uit alle standen der maatschappij. Alle medewer king wordt zeer op prijs gesteld. Verzoeke de inzendingen als hieronder te stellen. Ik maak de paplerballen niet van in zout water gedrenkt papier. Met het oog op de zoutschaarschte is het van belang er op te wijzen, dat het zout hier tot niets dient. Ik heb ze meermalen gemaakt, altijd zonder zout, en men bereikt hetzelfde resultaat. Ik maak ran de oude vaat kwast op de volgende wijze een nieuwe. Ik knip nauw keurig het versleten katoen los en zie daar door hoe de kwast gemaakt is. Van 'n strengetje katoen !? stukken geknipt tot draadjes van 15 a 20 cM. maak ik een nieuwe kwast. Met oude reepjes flanel van 2 cM. breed maak ik op dezelfde wijze een closetkwast. Ik leg in de poesemand verfrommelde kranten. Tusschen kranten zoeken en vinden ook poesen de warmte. Ik maal mijn groenige regeeringsgort en ook de rijst. Respectievelijk met karnemelk en zoetemelk kookt men van deze producten in zeer korten tijd heerlijke pap. Overjaarde erwten v/orden niet gauw gaar. Door ze te malen, geschiedt dit sneller. Ik neem een half pond goede roomboter met een half pond volle melk, maak eerst de melk lauwwarm en klop dan in een diepe kom met een roomklopper boter en melk dooreen tot het een vaste massa wordt (15 a 20 minuten) lic krijg zoodoende van een half pond boter een pond. Vooral voordeelig voor het besmeren van de boterham. Koel bewaren, Onzen hartelijken dank aan allen die medewerken om deze rubriek voort te helpen. Ons Kookboek APPELSTRIHF. Drie theekopjes meel, 3 melk, n ge smolten boter, 4 eieren en een weinig zout voor twee struiven kaneel en cltroenschil, iets boter in den pan, geen beschuit, 6 appels fijn gesneden voor ieder struif met suiker bestrooid. Eerst doet men een weinig beslag in den pan, vervolgens appels dan weder beslag, in den oven bakken. iiiiniiiiiriiiii TER WEE THEE ZAANDAM srj-amalt ds "?2 gekleurde foto's in het Qlbum DE WATERSNOOD 9I6 niniinimnnmiiiimiiimm afdeeling, dan wordt nauwkeurig onderzocht waar de fout ligt. Domheid wordt beschouwd als gebrek aan kennis en wordt verholpen door onderwijs; luiheid wordt opgevat als lichaamelijke of geestelijke ziekte en als zoodanig in een hospitaal of sanatorium genezen; brutaliteit wordt vermeden door als mensch tot mensch met de werklieden te spreken. Opruierij komt niet voor of vindt geen weerklank door de algemeene tevredenheid. De merkwaardige ideeën van Ford omfrent handel komen het beste uit door het feit, dat hij in 1915 aan de bezitters van zijne auto's $ 50 terugbetaalde, omdat hij dit beloofd had, als zijn productie en veikoop het cijfer van 300 000 te boven zouden gaan. Hij be taalde toen s 15.000.000 terug. In 1916 verrnindeide hij den prijs van zijn auto met ??> 50, terwijl alle anderen fabrikanten hun prijzen verhoogden. Ford verdient ongeveer een millioen dollar per week, maar dit belet hem niet om telkens zijn fabrieken uit te breiden, omdat hij de opvatting heeft, dat hij een roeping heeft om aan te toonen, dat grootindustrie zeer winstgevend kan zijn zonder uitzuiging van den arbeider en zelfs alleen dan tot toenemende winsten kan leiden, als de arbeider erdoor florisseert en tot tevredenheid komt. Tegelijk ziet hij in, dat zoo'n reuzenbedrijf alleen winst gevend kan zijn bij de strengst doorge voerde werkverdeeling, terwijl de grond stoffen zoo goedkoop mogelijk verkregen moeten worden, zoodat zijn fabrieken door eigen mijnen, staalwerken enz, van mate riaal voorzien moeten worden. Zijn nieuwste product is een goedkoope tractor" waarvan hij de plannen ten behoeve van de geallieerde rijken patentvrij gemaakt heeft; hij wil een zóó goedkoope voorspanmotor leveren, dat het landbouwwerk op elke boerderij veel goedkooper en beter kan gebeuren dan vroeger ooit mogelijk was. Het is te hopen, dat deze fantast", die zoo prachtig werk verricht heeft op het ge bied van economischen en technischen voor uitgang der grootindustrie ten voordeele van arbeiders en afnemers, nog lang als voor werker dienst kan blijven doen en vele na volgers zal hebben, zoodat overal de eenheid van belangen van werkgever, werknemer en klant ingezien wordt en zal leiden tot een betere verdeeling van genietingen en tot grootere algemeene tevredenheid. v. O.