»ö. 2115 Zaterdag 5 Januari A°1918 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND ONDER REDACTIE VAN Prof. Mr. J. A. VAN HAMEL, Prof. Dr. H. BRUGMANS, Mr. E. S. OROBIO DE CASTRO Jr., Dr. FREDERIK VAN EEDEN en H. SALOMONSON Prijs per No. f 0.20. Per 3 mnd. f 2.25. Abonn. loopen per jaar UITGEVERS: VAM HOLKE/YU & WAKENDORF, AMSTERDAM Verkiezing volgens het Evenredig Kiesrecht, van een Vrouwen-Parlement Hoe xrl de Hederlandsche Vrouwenwereld naai* het evenredige stelsel vertegenwoordigd zijn ? ledere Houder van dit Nummer Stemgerechtigd. Stemplicht voor lederen Rechthebbende. Slechts op n naam mag gestemd. De Amsterdammer" wenscht, nu weldra het Evenredig Kiesrecht in de practijk zal komen, voor zijn lezers daarvan een aanschouwelijk voorbeeld te geven en wel door een Vrouwen-Parlement van 35 leden te doen kiezen. Tevens wordt daardoor immers een tweede, nieuwe instelling van de Grondwet de verkiesbaarheid van vrouwen" gedemonstreerd. In onderstaand artikel worden den lezer nadere inlichting en instructie gegeven, terwijl men in dit num mer de lijsten der candidaten en een stembiljet vindt, welk stembiljet vóór 10 Januari ingezonden moet worden. De lezer zal zich herinneren, dat de heer Van Idsinga bij de algemeene beschouwingen over de Grondwetsherziening het denkbeeld van een Vrouwenraad, een soort van vrouwenparlement ter sprake heeft gebracht. Men kan niet zeggen, dat het denkbeeld bijster veel succes heeft gehad. Was dit te wijten aan het feit, dat dit nieuwe denkbeeld afkomstig was van het kamerlid, dat meer dan eenig ander nieuwe denkbeelden met het moordtuig der kritiek bejegent? Beschouwde men het denkbeeld als praehistorisch? Of was er iets anders in het spel? Vreesden de heeren concurrentie? Vreesden zij, dat als eenmaal het vrouwenparlement geschapen was, zij zouden hebben afgedaan en de oogen van de natie zich uitsluitend op hun mededingsters zouden richten? Vreesden zij, dat straks de tribunes van het Binnenhof leeg en verlaten zouden liggen en men zich zou verdringen voor de deur van Eva's Heiligdom? Wie zal het zeggen? Maar hoe dit zij en ook al zal waarschijnlijk nimmer een Vrouwenparlement in Nederland worden geschapen, het leek ons toch een goede gedachte, onder de abonné's een verkiezing voor een dergelijk Parlement Op touw te zetten. En wel voornamelijk om tweeërlei redenen. Ten eerste zal de uitslag van deze verkiezing ongetwijfeld in hooge mate belangwekkend zijn. Als bij iedere verkiezing zal de uitslag met spanning tegemoet worden gezien. En ten tweede zal deze verkiezing een prachtige gelegenheid bieden om den lezers van de Groene een duidelijk beeld te geven van ons stelsel van Even redige Vertegenwoordiging. Want, deze verkiezing zal -- het spreekt haast vanzelf gehouden worden nauwkeurig volgens de voorschriften van ons nieuwe kiesstelsel. De abonné's zijn daartoe door de Administratie verdeeld in drie groe pen, die elk een kieskring zullen vormen. Er zullen 3 kieskringen zijn, in plaats van 18, zooals bij de Kamerverkiezingen. In elk van deze kieskringen is nu door ieder der 10 groepen van vrouwen die aan de verkiezing deelnemen een lijst met een aantal kandidaten ingediend! Deze lijsten staan op blz. 9 afgedrukt. Tevens is bij dit nummer een stembiljet gevoegd voor den kieskring, waarbij de lezer door de administratie is ingedeeld. De candidatenlijsten zijn met de meest mogelijke zorg saamgesteld. Natuurlijk zullen er fouten zijn begaan. Er zullen allicht namen zijn vergeten; er zullen misschien namen op zijn geplaatst, die beter waren weggelaten. Dit alles was onvermijdelijk en we bieden reeds thans voor alle vergrijpen onze verontschul digingen aan. In werkelijkheid zouden de candidaten vooraf, bij gelegaliseerde verklaring, hebben moeten instemmen met hun plaats op de lijst. Dit is natuurlijk thans niet geschied. Wij vertrouwen intusschen, dat deze poging om het nieuwe kiesstelsel voor de belangstellenden te verduidelijken, bij geene der candidaten bezwaar ontmoeten zal en spreken daarvoor bij dezen onze waaiueering uit. En nu een woord tot de kiezers! Alle abonné's en lezers van dit tlad vinden gelijk reeds gezegd -?in hun nummer een stembiljet. ledere houder van een n u-n me r is stemgerechtigd. Mannen kunnen hun stem uitbrengen, zO)wei als vrouwen. In de eerste plaats herinneren wij hen of haar eraan, dat zij volgens art. 71, lid 2 van de nieuwe Kieswet verplicht zijn aan de stemming deel te nemen!/ Wat de TECHNIEK VAN HET STEMMEN betreft; deze is zeer eenvoudig: De kiezer vraagt zich af, op welke grot p hij zijn stem wenscht uit te brengen. Heeft hrj deze vraag beantwoord, dai vraagt hij zich in de tweede plaats af, aan welke persoon van deze groep hij de voorkeur geeft. Daarop brengt hij zijn stem uit doo^ het vakje voor de naam van deze kandidaat zwart te maken. Deze stem geldt dan in de eerste plaats voor de bedoelde candidaat. Zij zal tevens ten goede komen aan de overige voor dezelfde groep gestelde can didaten. Op meer dan n lijst of op verschillende namen verbiedt de wet den kiezer, te stemmen. Maakt hij f;:*er dnn ten vakje zwart, dan is het stem biljet ongeldig' ,De uitslaëzai «e'K'.-: ; :s ..,: de wettelijke regels worden vastgesteld door een Centraal Stembuiea;i De uisterdammer" heeft voor de leiding hiervan bereid gevonden Mr. G. VAN UN .--ERGH, die ziet! reeds bijzonder deskundige op dit gebed heeft betoond De ter' -ringen zullen o plilUtiidio mpt den uitsla^ in de Groene -vorden vermeld. nieuwe ki?.sstelseïnog me; Het vrouwenpar'i nu'; / gekozenen ,qn? Het woord js tu,n dt- 10; ? i ringen zullen g elijktijdig met den uitslag in de il dan voor degenen, die de techniek van ons een korte tor'- -hting worden gegeven. 35 leden telte) i. Wie zullen de gelukkige VOORTBRENGING De kringloop der jaren herinnert aan de eeuwige Verslinding door den tijd, die telkens zijne eigen kinderen, de vruchten van zijn eigen lijf, weer naar binnen slokt. Maar even krachtig spreekt het nieuwe jaar van Schepping en Voortbrenging. En dat is de opwekkende kracht van deze dagen, dagen, die in hunne span ning van mogelijke wereldgebeurtenissen de geheele menschheid doen verkeeren in een benauwend: wij wachten, wachten af", dat zij tevens het onverwoestbare wij verwachten" op de lippen leggen. Achter en om ons ligt een woestenij van verliezen en vergaan. Een nieuw jaar getuigt tevens van den onuitputtelijken rijkdom envandegrenzenlooze veerkracht, waarmede de toe komst toegerust blijft. Voortbrenging en herstel, wat er verder gebeure, daartoe roept de gansche tijd de menschheid wakker. Nog is het slechts een periode van voorbereiding, van mouwen opstroopen en klaar staan. De dagen worden nog aan afbreken en vernielen besteed. Maar des te meer zien wij reeds voor uit, wij, die aan de verwoesting alleen meer een lijdend, geen bedrijvend aan deel hebben, naar de behoefte aan productie. Elke natie heeft er zie*: op voor te bereiden, dat eerlang een koortsachtige tijd zal aanbreken om levensbehoeften en welvaart in te halen, te herstellen. Een tijd van het ingespannenste leven voor nijverheid, landbouw, handel en verkeer. Een tijd van geweldigen arbeid. als waarin de tuinier zich werpt, nadat de storm zijn tuinen heeft doorwoed, zijn gewassen terneergeslagen, zijn kweekerijen gehavend en verramponneerd, en de kalmte breekt aan, waarin alles weer moet worden opgebonden en vervangen en gericht. * T * Men kan zeker zeggen, dat de natiën zich hiervan reeds bewust zijn ook. Op het oogenblik zijn hunne bedrijven nagenoeg aile op den oorlog en den vernielenden strijd gericht. Oorlogstuig, oorlog financiën, oorlogsvoedsel en oorlogsarbeid, dat is waar het om er gaat. Alaar n trek heeft het economische leven toch reeds gemeen met den tijd die komt, veel meer dan met den tijd die geweest is: zijn intensiteit en zijn organisatie. De industrie/1 hebben zich toegespitst op geldige productu.'teit. Niei'"i.?.70o vruchtbaar mogelijkearbeidsmethodes zijn overal uitgevonden en ingevoerd. De land bouw wordt opgevoerd tot het uiterste, dat de hulpmiddelen toelaten, in het geldwezen, in 't assurantiebedrijf, in de scheepvaart heeft zich de macht van het geconcentreerde ingrijpen geopenbaard. Organisatie en overheidsleiding deinzen nergens voor terug, Utilarisrne en ren dement geven den doorslag. De economie is economisch geworden. En de stap zal haar merkwaardiger wijze niet eens zoo groot meer vallen, in den vredestijd over te gaan en zich te werpen op de Voortbrenging, door de geslagen leemten in de maatschappij geëischt. Het is goed, van wat omtrent de nieuw ingetreden economische organisatie in Engeland, in Frankrijk, in Duitschland, in Amerika, gepubliceerd wordt, ten onzent wel zeer nauwkeurig kennis te nemen. De stof hieromtrent is reeds overvloedig. Zij is voor Nederland uiterst leerzaam. Waarom zoo bijzonder? Omdat in onzen staat van onzijdigheid dit alles zeer bijzonder buiten ons om gaat! Buiten den oorlog blijvende, blijven wij ook buiten den nieuwen geest der voortbrenging. Velen richten nog al maar het oog op den terugkeer van de toestanden voor 1914". Va" -'t- regeeringstafe! werd onlangs def'.g >'.'..'- ia;-T,": at v- ?< f1? r^nomische jnekurnil ii-f£ wc'H'g l.;,n M/O! J:-n j;;e,;;,.;ar> (>r;-.ija" ?!l>fs nog in e T -'-tv;' ?-'?>?< ?'??>?. LEVENSMIDDELEN-PRIJSVRAAG De Jury voor de Levensmiddelenprijsvraag deelt mede, dat zij met het onderzoek van het grootste deel der 81 ant woorden is gereed gekomen. Hoewel de meeste dezer antwoorden tot spijt van de Jury niet voor een prijs in aanmerking komen, bevatten zij toch denkbeelden, die openbaarmaking waard zijn en waarmede de gemeenschap wellicht haar voordeel zal kunnen doen. Daarom verzoekt de Jury aan de inzenders beleefd, aan haren secretaris, Dr. C. J. C. VAN HOOOENHUYZE, Banstraat 8, Amsterdam te willen melden, of zij toestemmirg verleenen tot openbaarmaking van die denkbeelden in de Amster dammer", al of niet met mededeelirg van de namen der inzenders. Mocht voor 7 Januari geen bericht in tegengestelden zin zijn ontvangen dan neemt de Jury aan dat tegen dergelijke publicaties bij de inzenders geen bezwaar bestaat. De Jury voor de Levensmiddelenprijsvraag verzoekt de inzenders van de antwoorden op deze prijsvraag, onder motto: Als het getij verloopt, moet men de bakens verzetten; U f anus in MC; Aanpakken; Goudolie; Luctor et Emergo; aan haar secretaris, Dr. C. J. C. van Hoogenhuyze, Banstraat 8, een adres (b.v. pseudoniem ot motto poste restante) op te willen geven, teneinde haar in de gelegenheid te stellen, eenige inlichtingen te vragen. iiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiimiiiiiinmmttmiiitiiiiiitiitiiiim 'iiiiiiiinimiifi'w meer de nationale taak der productie kan doen doordringen. ^ In de tweede plaats moesten zoo spoe dig mogelijk ook reeds thans weer een of meer afzonderlijke, verantwoordelijke regeeringstakken gemaakt voor Land bouw, Nijverheid en Handel, die nu onder de dagelijksche zorgen van den Distri butie en Levensmiddelendienst geheel dreigen te verstikken. Dit is evenzeer onmisbaar voor de voorbereiding der Handels- en Transportpolitiek en voor den Economischen Voorlichtingsdienst, binnen- en buiten lands. Ook nuttige vormen van staatsexploitaiïe en ontginning der nationale rijkdommen, zullen er door worden ge diend. Centrale krachtbronnen, als electrificatie over het geheele land, bevorderd. Bedrijven als 't boerenbedrijf zullen weer veel meer naar de binnenlandsche behoeften der bevolking, dan naar den gespecialiseerden exports dienen te worden gericht. * * * Eveneens moet tusschen productie en democratie de vruchtbare toenadering bevorderd. Ook in dit opzicht staan wij ten onzent achter. Opnieuw zijn in ons midden, het is te betreuren, de klanken gaan klinken, waarbij wie democratisch, wie vooruit strevend wil zijn, meent te moeten sma len op de voortbrenging en producenten. Bij de jongste begrootingsdiscussie's, bij 't handelen over nieuwe partijgroepeering, is dit weer duidelijk aan den dag gekomen! De tegenstelling Treub-Troeistra" is er eveneens een sprekend teeken van. 't Wordt bijkans werr, of wie van Vermeerdering van den Rijkdom en Ver meerdering van de Welvaart spreekt, zich schamen moet, en ontrouw pleegt aan het Volk en aan den Vooruitgang. Al wat met productie samenhangt wordt wantrouwend, als inhaligheid en stoffelijke winzucht, begroet. Alsof energie en onderneming en be drijfswinst, steeds in zondige tegenstelling moeten staan met de eisenen van eene democratische samenleving en eene goede sociale orde. In de andere, in de oorlogvoerende landen hebben de opvattingen op dit stuk eene gansene hervorming ondergaan. Arbeid en kapitaal, ondergeschikte en bedrijfsleider, zij zijn veel meer hun samenwerkingen samenhang voor 't nati onale welzijn gewaar geworden! Instellingen als: looncommissie's, collec tieve contracten, winstparticipatie, rege ling van werktijd en arbeidsvoorwaarden, arbeidsorganisatie en scheidsgerechten, hebben alom en voorgoed aan beteekenis gewonnen. En tevens is de volksopinie er harer zijds meer van doordrongen geworden : dat elk v )Ik in zijn ondernemenden rijk dom en ' in zijne productie, allereerste onvervangDai<.> levensbelangen bezit; en dat vijandige onverschilligheid tegenover de bestaande vorm».. ^ van voortbrenging, enkel en alleen omdat ^eze nog niet de meest ideale en best den^' hare vormen zijn, even onpraktisch als onrt delijk is, De democratie, die de bestaande i/;'oductie niet naar waarde weet te schatten en te bevorderen, delft haar eigen graf. De grieven tegen de onvolmaaktheden van het bestaande stelsel mogen de ge dachten niet afstompen voor zijne voorloopige noodzakelijkheid. De ijver tégen de ongelijkmatight:d der verdeeling, mag dien vóór devoo/fbrenging niet te niet doen gaan. Overal elders zal de directe, c'e praktische waarde van de voortbrenging meer algemeen worden gehuldigd; -n willen productie en democratie, ook ?<>.;dc-r het duizendjarig rijk af te wachten ot academische problemen voor te staan, samengaan. Alleen door deze veranderde verhou ding zullen ten slotte ook in den aanbrekenden tijd van georganiseerde pro ductie, individueele vrijheid en sociale billijkheid zich in voldoende mate kunnen blijven doen gelden. Ook óns volk moet zich de lessen der siuifJige. ervaring ten nutte maken. Va; overheidswege kan hiertoe zeker h;j(ïe;lragt:n. jv'isar tx-üoiisriit-bare ^actor blijft m aiie cpzieh'en de geest, het zig<i! r: e e r> b e s e! van het belang oer v.'; o r l bf ent;-- ?:. U i e ons w ach* ';'.?;??:: npftvkt Nieuwjaar nog er '??> aall'idaruci' taal. v II1HI l IIIIIIIIIIHMIIMII IIHIIIIIIIIIHIIIMIII IIIIIIMimlMlltllMIII tijd, die ons, neutralen, vanzelve in den schoot vallen zal. Men behoeft echter slechts rond te kijken, naar hoe het buitenland reeds de spieren gespannen heeft, de zorgen geconcentreerd en de plannen op dreef gebracht, om te beseffen, dat daar de nieuwe voortbrengingsperiode reeds haren vaart genomen heeft en slechts wachtende is om den boeg te wenden, teneinde voor den komende vredestijd te werken. Waar zullen wij dan blijven, nog ongetuigd, en dobberend voor de ankers van studie, afwachting en moet men eerst nog eens zien?" * * Het is eene dwaling, te meenen dat het vrije spel der krachten, dat vrije handel, vrij verkeer en vrije ontwikkeling, particulier initiatief en staatsonthouding hunne rechten hernemen zullen en van zelve alles ir. het goede spoor terug leiden. Zeer zeker hebben de euvelen der overheidsbemoeiïng zich tegenwoordig ruimschoots doen gevoelen, leder is beu van Maszregelung" en ambtelijk bestuur over de economische productie. Ieder verlangt naar vrijer bedrijf terug. Maar toch misrekent zich, wie meent, voor na den vrede den mond zoo maar weer te kunnen zetten naar vrij railverkeer en vrije productie. Vooral in ons land zitten deze ideeën nog als een credo in het bloed. Zij worden ook in leidende kringen nog als zoo vanzelfsprekend beschouwd, dat velen aan niet anders denken. En. allicht zullen ze ook eenmaal hun plaats in de wereld, in de wealth of nations", hernemen ! Maar, ?- verre van aanstonds Voorhands is, ook na den vrede, de rnaat van staatsinmenging, en geconcentreerde organisatie in de wereld nog alleshalve volgemeten. Wie daar overheen denkt, doet aan de werkelijkheid te kort, Het laat zich veeleer begrijpen, dat alle landen een tijdvak van mercantilisme tegemoet gaan. Dit wil zeggen: een tijdvak van eigen, bin;:enlandsche protectie. Een tijdvak van bedriiic' -j/i-ling, en staatsbemoeiïng met de productie. Een tijdvak van nationale krachtsinspanning en exclusieve welvaartspolitiek. Dit behoeft nog niet eens voort te vloeien uit de denkbeelden van economischen oorlog, van tarieven- en handelsiractatenstrijd, hoewel ook deze hun deel in het spel zullen hebben. Het vloeit reeds voort uit de eenvoudige noodzaak van voorziening in de eerste levensbehoeften van het eigen volk, herstel van de binneniandsche nooden en krachten, vernieuwing van het binnen landsche bloed. Het vrije bedrijf en het vrije ruilverkeer zijn denkbeelden, geboren uit toestanden van welvaart, overdaad en vrede. i ijdcii ."an strijd en van nood hebben er zich zelden ontvankelijk voorgetoonu! Zij zullen 't ook nu niet doen. De Staten zullen zich economisch schoeien op den leest, dien de oorlog hun heeft geleerd. De roep zal overal niet zijn om Adam Smith, maar om Colbert. Om de organisatie van de voortbrenging, * * * En wanneer wij, klein land daartusschen in, voor onze welvaart zorgen willen, behooren wij ons bewust te zijn, met volle kracht onze eigen voortbren ging te moeten opvoeren, en ook te ver dedigen, tegen wat haar van over de grenzen ondermijnen mag. Dit behoeft niet te voeren tot tarievenprotectie in den ouderwetschen zin van het woord. Maar het vraagt om doelbewuste leiding van het economische leven, óók van overheidswege. Tot mobilisatie van de voortbrenging. Tot tijdige en voort durende opruiming van al wat haar hin deren of belemmeren kan. Door alleen te dweepen rnet den terugkeer van vrije, internationale pro ductiviteit, doet men waarschijnlijk aan de naaste vijf-en-twintig jaren te kort. Het is om te beginnen noodig, de wereld der productie en de overheid nauwer bij elkaar te brengen0" e'1-ander b;-;.,-rie verstaan, dar Daartoe b orde van een Raad, me* t,\f usvu'r> ij'i ne* d ?ai vang; i' j i; i- e n v.ior H Schee p V'';; t>ct geval ^iiet-';;' aan ; I' c.nr.orniso i:ie», L^robu w, (.k'!:UvP:'.i_-:i, i-i kunnen .<e'