VOOR 12 jan, ,'is. - 'Na DE GYSBREGHT VAN DIT JAAR By de Gijsbreght-voorstelling van dit ja^r heeft naar Veler vrteening de leiiting een volstrekt te kortmanden dag gelegd in wat vitor deze voorstelling allereerst ge«iecfttmaguiorden.'Amsteroamschentraditiof eelgevoel. De ware ktmiteniar beiwingt hier zijn recht om per soonlijke nieuwigheden te vrtoonen. Dit gebrek a >n dieper kunstgevoel heeft, den ganxchen opzet veroo' dreld. In deze geest oordeeld oote de heer fiös-sinq, die zoo lang met hel Amsterdamsche svhoiitvburglei'en heeft mtdegeleefd. Hoe Vondei's Gysbreght in den eersten schouwburg in 1638 en volgende jaren ge speeld is, valt moeilijk te zeggen. Een goed begrip kan men er zich bezwaarlijk van vormen. Het tooneel was een staand", een onbewegelijk tooneel, het sloot zich aan bij het Middeleeuwscne. In het midden s*ond een troon, er waren galerijen, er waren pilaren met doorkijk er tusschen. In den nieuwen schouwburg van 1666, waar de glazenmaker Jan Vos regeerde, is er niet in den beginne.dochspoedig groote verandering gekomen. Deze had een beweegbaar tooneel, naai de Itallaansche manier. Op dat toone-1 werd het on moge l ij ks< e mogelijk. Van de vertooningen van Gysbreght op dat tooneel, in de 18de eeuw, zijn prenten. De voor stelling op die prenten der tooneelschermen, der voor- en achterdoeken en zijichermen en de plaatsing der personen is met enkele afwijking, en gehele, wat het kostuum be treft, in denzelfden geest als de tooneelzetting tot het begin dezer eeuw, zoodat men van traditie kan spreken. De doeken waren door schilders van naam geschilderd, evenals later die van den nieuwen schouwburg op het Leidscheplein, en van den lateren nieuwen, den schouwburg van thans. Vergelijkt men de oude, de traditioneele in-een-zetting met die van Eduard Veikade, dan blijkt, dat de eerste meer verband houdt met het stuk en meer n is met den tekst en den zin der woorden. Met de goede hulp van den architect H. Th. Wijdeveld en het naar diens aangeven door de decorateurs geschilderde en ge bouwde decor stelt thans het eerste tooneel voor 'n reusachtige slotpoort, breed van op vatting en daarach<er het wegdommelende slot. Eduard Verkade spreekt, geheel ten onrechte in gala-kostuum in het karakter van Gysbreght, heen en weer loopende, nu eens ru-tende dan eens leunende, de voor rede, volkomen in zijn eentje. Maar wat Verkade zegt, is tegenstrijdig met wat hij te zien geeft. Staande op de slotbrug ver telt hij, dat daar het leger lag, dat het leger schielijk opgebroken is en al het krijgstuig, blyden, enz., heeft achtergelaten. Daar ziet men niets van. Het traditioneele decor was in principe daarom beter; het was zooals het zijn moest: het stelde een besneeuwd lands-chap, een bosch voor, waar men allerlei krijgstuig en legertenten zag, en op den achtergrond het slot. Gijsbreght kwam op in het volle harnas, als uit den krijg; vier wachten gingen hem voor, hij zelf kwam gelijfstaffierd door de acht bondgenooten. Tot het publiek hield hij de voorrede, hij vertelde het wat gebeurd was, en richtte zich, wanneer zijne woorden in de handeling ingrepen, tot de bondge nooten. Dan kwam de vader van het Kathuizerklooster en later de Spie- Aan het slot van dit bedrijf daagde uit de stad Gysbreght een stoet van Amsterdamsche Maagden tegemoet, gevolgd door burgers en burgeressen om te loven en te_ danken voor het wegtrekken van den vijand en het behoud van Amsterdam. De maagden wekten op om met Gijsbregt in triomf in stad te trekken en zich gereed te maken om ter kerke te gaan en het Kerstfeest te vieren, het hoogste feest van het jaar. Pover en zonder inachtneming van den tekst staat tegenover deze traditioneele in-een-zettinp, de nieuwe van Verkade, hoe mooi het decor op zich zelve zij. Niet te verdedigen van Verkade is om de Rey af te zonderen van Gysbreght, en deze na het sluiten der gordijnen eruit te laten sluipen om Vondel's woorden te zeggen niet tot Gysbreght, maar tot het publJpk in de zaal, dat er niets mee te maken heeft. Eigentlijk had vroeger en thans deze rei gezongen moeten worden, volgens Vondel's uitdrukkelijken eisch: Nu stelt het puick van zoete keelen Om daer gezangen op te speelen, enz. In Vondel's tffd is deze rey ook gezongen, waarschijnlijk niet door alle, maardoor enkele maagden. Hrt staat onomstootelijk vast, want in het Uitgifiboek van het Burgerweeshuis dat den Schouwburg had laten bouwen, uitgaven deed en baten ontfing, staan de namen der vrouwen, die zongen, vermelden het bedrag, dat zij er voor pnifi,i gen. Boven dien komt in het liedboekje: De vermeer derde Amsterdamsche Vreugdrstroom" de wijze van: Nu stelt het puick van zoete keten" voor. Het besneeuwde bosch gaf bovendien den tijd van het jaar aan: de winter. Telkens wordt in het begin aan dien wintertijd her innert. De Rty bepaalt den tijd nader, het noodigt uit ter Keike te gaan, want het is Gods geboortefeest. Ons Kerstmis. Vondel had als tijd voor de vertooning van Gys breght" den tweeden Kerstdag van 1637 gekozen, en daar zijn toneelspel mee in verband gebracht. Zijn Gysbreght" is een Kerstspel", zooals zijn eerste treurspel: Pascha" een Paaschspel". Daarom staat Gysbreght" gtheel in het teeken van het Kerstfeest. Men heeft dus niet, zooals in het Programma van den Stadsschouwburg, iets diepzinnlgs of onverklaarbaars in den val van Amsterdam en Jbet Kerstfeest te zoeken. De . vertooning van «Gysbreght" op tweeden Kerstdag moest door tegen werking der predikanten en door dreigend hoog water voor Amsterdam aan het einde van If 37, uitgesteld worden tot 3Januaril638. Weer een zeer mooi decor is dat van het klooster, waaruit een schoone en stemmige kerkzang wordt gehoord. Het Kathuyzerklooster lag nabij de verlaten legerplaats. Maar, en weer in afwijking met den tekst, zijn bij Verkade's in-een-zetting en momeering Willem van Egmond, Diedriek van Haarlem en de Hoplieden reeds binnen den muur en voor het klooster. De traditie gaf zeer juist te zien den kloostermuur, waar boven het kloosterkerkje oprees, waarvan door gekleurde glazen het licht naar buiten viel en van waaruit men het zingen der kloosterlingen hoorde. De oude decors waren ook zeer mooi l De kamer in het hooge huis van Aems'el, de kemenade, is stemmig en indrukwekkend dnor Verkade en de zijnen gemaakt, veel mooier dan bij de traditioneele monteering. Overweldigend schoon, gewijd en stemmend heeft Verkade het tooneel in het klooster gemonteerd. Wanneer daar de Bisschop en de nonnen zingen den lofzang van den ouden Simeon, door de goede zorgen van Alex de Jong, op Gregoriaansche muziek, is het een tooneei van ontroerende en on vergankelijke schoonheid. Met de andere reyen, als: .Wij Edelingen", en Kerstnacht" heelt Verkade weer met een niet te verdedigen vrijheid gehandeld, ze uit het verband met den toestand gerukt en weer uit en in de gordijnen laten sluipen. Tegen den tekst en tegen de bedoeling in! Bij de traditioneele monteering werd: De Kerstnacht" in het verkorte van het klooster, doorgaan voortreffelijk gezegd. Deze rei werd, naar 't behoort, oorspronkelijk ge zongen. L'e wijze was zeer bekend en ge liefd. Nog in het begin der vorige eeuw zongen Amsterdamsche nachtwachts met goede stem, Kerstnacht" iederen avond van Kersttijd tot Nieuwjaar, als zij hun ronde ge daan hadden. Kerstnacht is kerkgezang ge worden. Het ergst heef t Verkade zichbezondigd aan de rey: Waer werd opreghter trou", enz. De geheele beteekenis doet hij er van te niet. Volgens de traditie, zegt, als Arend het verhaal heeft gedaan van den vreeslijken toestand in Amsterdam en hoe dapper Gysbreght zich verdedigt, angstig aange hoord door Badeloch en vol vreeze voor haar man, onder den indruk van het ge hoorde en geziene, een jonge burchtzate met de kinderen in het vertrek als ziels uiting: Waer werd opreghter trou", knielt ten slotte neer en bidt om verlichting van Badeloch's vrees en het behouden wederUMMMMIIilllimillllimtlM mi niii> iiimiiiiiiii imiitiiiiiii minimum DE TWENTSCHE BANK AMSTERDAM, ROTTERDAM, 's-GRAVEHHAGE, UTRECHT, Gestort kapitaal f 23.750.000.?Reserven f 11.986.000. ten voile aansprakelijk voor verbintenissen van: B. W. BLIJDENSTEIN&Co., 55 56Threadneedle8treet Londen E.C B W. BLIJDENSTEIN Junior, Enschede. LEDEBOER & Co., Almelo. Bekenin&'Conrant met Reutevergopding. In-en Verkoop\Visoelsop binnen en Buitenland,Yreemde Mnnt.Conpons ncasseering op Binnen- en Buitenland. Rembonrarnuiicten in Noord- en Zuid-Amerika. In- en Verkoop Effecten. Nemen van Gelden op Prolongatie met bewaring van het onderpand bij de Twentsfho Trust Mij ? Bewaring van Waarde». »af« Drposlts. Verzekering tegen verlies bij uitloting van fondsen. Voorschotten op Fondsen en Goederen. Credieten aan HnR<lelaren en Industriëlen bij hare afdeeling TRED1ETVEKF.EN1GIXU, hetzij tegen borgstelling, crediethypotheek of andere zekerheid, hetzij in blanco. Rente voor DEPOSITO'S. Direct opvorderbaar \ pCt. t Tien dagen opzegging 11, Een maand vast 2 Drie maanden opzegging ! .' 3 Zes Maanden 317, Een Jaar \ 4 *) Van den dag der opzegging af wordt H pCt. minder rente vergoed <^& ?' * LfVBrtSVERZEKERthG-aAISK n AMSTERDAM NED,IKD. ESCOMPÏfl MAATSCHAPPIJ OF«EKI«JHT IN 1857 KAPITAAL ?25,000,000. waarvan uitgegeven en volgestort ..... 15,000,000. RESERVE 3,000.000. Hoofdkantoor : B A T 4 V l A AGENTSCHAPPEN te: Soerahaja, Semarang, Weltevreden, Padang, Bandocng, Cheribon, Macassar, Djokdja, Medan, Tegal AM«*TKRI»AM '«-UK* VF.Nfi A«K Keizersgracht 573/5 Prins Hendrikplein 14 Bankzaken in liet Algemeen Uitvoering van Efï'ectenorders RENTE VOOR DEPOSITO'S: met l dag opzegging 2 pCt gedurende 3 maanden vast 3 pCt. . 10 dagen , 2H . . l jaar vast. . 4 . gedurende l maand vast 2 V» . ONTTAE-eBBETAALKAS N, Doelenstr. 20-22, Amsterdam. Kapitaal in Ruimn / 5.500.000 Renteverg. voor gelden a. deposito. met l dag opzegging . . l pCt. Bedr. tot ? 20.000.- terst. betaalb. met 10 dagen opzegging t H pCt. Voor andere termijnen op nader overeen te komen voorwaarden. Open en gesloten bewaargeving volgens Reglement. SAFE DEPOSIT INRICHTING, geopend: op Werkdagen van 8Ji tot 5 uur. op Zaterdagen en Beursvacantied. van 8^.2. Loketten van / 2.50 per maand (f 10.?per jaar) en hooger te huur voor bfl de Directie bekende of geïntroduceerde personen. j AMSTERDAM, l Januari 1918 ' Emss lus, G}, Lini, Hoofdagentschap : Keizersgr. 391, AMSTERDAM. Telefoon N. 329. Zij geeft dekking voor alle denk bare schade. De beschikbare waarborgen der Maatschappij bedragen meer dan / 4500.000. Het bedrag der tot nu aan Nederlandsche Auto-bezitters betaalde schaden overschrijdt / 200 000. Onze voorwaarden zijn bonafide; mode polissen wo den op aan vrage gaarne verstrekt. Hypotheekbank voor Nederland OPGERICHT IN 1889 .Amsterdam Keizersgracht 482. a, n «l tal-leve n (stukken van f 1000, f 500 «n f 100) ll*>nr«hoem. Onvoorwaardelijk voor rente en afloroing gewaarborgd door de ALGËMKESE WAARBOBfiMAATS«HimJ Mr.A.H.VAN NiEROP. Mr.P.PEELEN, Directeuren. keeren van haar gemaal. Nauw heeft de bii'Chtzate gebeden, of Badeloch hoort ge rucht, er is iemand aan de slotpoort. God dank, het is haar heer en man. Dit tooneel, geheel in overeenstemming met den zin van Vondel's treurspel: het staan der hoofd personen onder goddelijke bescherming. Deze beteekenis wordt wreed opgeofferd. Verkade laat weer uit de gordijnen: kruip door, sluip door, een tooneelist, een burchtzaat, niet een burchtzate, komen, die met verbreking van alles, de rey komt zeggen en evenals de andere reyen in meer dan half donker. Want Verkade heeft in Gysbreght" de duisternis liever dan het licht. De prachtige reyen, zelfs al werd een enkele door Charles Qilhuys voortreffelijk gezegd, maakten dan ook op verre na niet den grooten indruk bij de vroegere in-eensetting. Mooi en grootsch, stout van opvatting, heeft Verkade ook het laatste bedrijf ge monteerd. Het wegtrekken van Gysbreght en de zijnen, en den sleep van menschen, arm en rijk, uit het verwoeste Amsterdam is als een grootsch schilderwerk. Verkeerd gezien echter is het laten aanwandelen van den engel in witte toga. De engel moet, zooals de traditie het wil, en met recht, een hemelsche verschijning zijn, en troonen in de wolken. Verschijnen en verdwijnen in een hemelsche klaarheid. Verkade maakt van den engel een huisspook. Heeft Verkade in de monteering met het oud-Amsterdamsche te weinig rekening ge houden, zonder gewetenswroeging heelt hij in den tekst van den engel groote gedeelten geschrapt, die betrekking hebben op de opening van den Amsterdamschen Schouw burg, de burgemeesteren en Raden van Amsterdam, en het trekken naar het vette land van Pruisen om daar een stad te stichten: Nieuw-Holland"; een plaats, die nog bestaat. Gedeelten, waarop het publiek wacht. Verkade gevoelt gantschelijk niet Amsterdamschj Nog vele zijn de bedenkingen op de in een-zetting en de bekortingen te maken, ook op het spelen, te weinig geschakeerd en zonder hoogsels en diepsels. Een Gysbreght als Willem Royaards was, is Verkade bij geen voeten en vademen. Coen Hissink, veel beter, komt hem nader. Ook voor den tekst en het Amsterdamsche had Royaards, die het eerst een vernieuwing van Gysbreght gaf, gevoel. Eduard Verkade heeft Vondel's treurspel geweld aangedaan. Niet straffeloos heeft de regisseur zich gesteld boven den dichter. Laten we hopen, dat bij het vele schoone der monteering, bij het mystieke over het geheel, in het vervolg zijn eerbied toeneme voor den tekst, en dat in de eerste plaats de reyen in hare beteekenis hersteld worden. Dit is een gebiedende eisch! J. H. RÖSSING llllimillMIIIIIIIIIIIIIMIMIIIIIIIIlllllllimiinillllllllllllliiillllllllllimtlllllllll Een Vleugje Haagsche Wind MATA HARI'S GOUDEN BED Mata Hari's naam staat thans op groote affiches met denzelfden vetten uitnoodigen- ? den letter als waarmede hare sensationeele dansvoorstellingen eens weiden aange kondigd. Ze is het merkwaardigste perverse product dat het mondaine 's Gravenhage heeft voort gebracht. Hare naakte en naaktere waarheid zijn voor ons een zacht streelende strandlectuur geweest en hebben ons een gedistingeerde gefluisterde salonconversatie gegeven, met o zulke fijne dessous, hare dansvoorstellingen waren een zoet perverse verkwikking, nadat we allerlei schandaleuse Intimiteitjes van haar wisten, en nog eens ophalen konden, haar dood was voor ons een der belang rijkste oorlogsgebeurtenissen. De openbare verkooping van den prachtigen" inboedel en de kijkdagen in haar voormalig huis op den Nieuwen Uitleg zijn ons deze week een mondaine ontspanning geweest .du gout Ie plus raffiné." De aanplakbiljetten met haar vet gedrukte tooneelnaam, vermelden als schoonste num mer uit haar Louis XVI inrichting: Slaapkamer-Ameublement met prachtig 2-persoons Bed op platvorm, vergulde decoratie, sloopen en lakens met kant en entredeux, matras en eiderdons dekbed over de geheele breedte." De deurwaarder Mansveld wist waar het op aan kwam. Hij liet het woord bed met een hoofdletter drukken op de affiches en in de groote advertenties in onze Haagsche bladen. Dit vergulde meubel in den stijl van den galantsten tijd van het wufte Frankrijk is een meubel dat de Hagenaars het meeste beiang inboezemt. Het warme gouden nestje van Mata Hari's geraffineerde zonde, veifijnd pronkmeubel op een podium, als een troon, vol zwoele luxe, vol heerlijke streelende zachtheid, als van kant en entre-deux en een eiderdonsen dekbed let wel - over de geheele breedte! Als arbeiders voor een aanvullingsbroodkaartenbureau, als volksvrouwen voor een winkel waar nog petroleum werd verstrekt, als onze renteniers voor het kleine kantoortje in de Hooge Nieuwstraat waar pensioenen worden uitbetaald, zoo hebben de gedistin geerde Hagenaars voor het huis op de Nieuwe Uitleg en file" gestaan, om dit beroemde bed, dit historische vergulde weelde bed van Mata Hari, die een waarheid en een naakte waarheid en een doodelijken kogel voor spionage heeft gehad, te zien en te betasten. Voor dat Bed hebben in bondmantels met hooge kragen die de onschuldige gepoeierde iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii iMiiiimmiiiiimiiiiiiiiimiiiii* i M ,1111111111» mm-mmnmi «SHIT UPlIill/tllfUll - SIIII1M HBII/WiK Hoofdkantoor: AMSTERDAM Agentschappen te: 's-GRAVENHAGE en ROTTERDAM Vestiging in het Oosten: Batavia, Soerabaja, Samarang, Bandoeng, Weltevreden, Cheribon, Tegal, Pekalongan, Djember, Solo, Djokjakarta, Tjilatjap, Padang, Medan, Tebing-Tinggi (Deli), Langsa, Kota-Radja, Palembang, Telok-Betong, Pontianak, Bandjermasin, Makasser, Singapore, Penang, Rangoon, Hongkong en Shanghai. In- en Verkoop van Wissels en Telegrafische Transferten. Incasseeringen en Financieeringen. Schriftelijke of Telegrafische Credieten. Reiscredieten. Deposito's. Rekening-Courant. Administratie van Effecten en alle andere Bankzaken. RENTEVERGOEDING VOOR DEPOSITO'S: Met 12 maanden opzegging ...... . . 4 pCi. Het Algemeen Accountants-Bureau H. S. UIJEKRUIJER - H. HOFFMANN Keizersgracht 349 - Telefoon N. 1029 belast zich met alle accountants-werkzaamheden Dlrkzwager's Srlieepsagentimr Maassluis en Hoek ran Holland Opgericht 1872 Belasten zich met het rappor teeren van schepen en het behan delen van scheepszaken op der Nieuwen Waterweg JüaatscbnppiJ Maasslmls Opgericht 1887 Contracteeren voor het berger van gezonken schepen en ladingen, op de rivieren en buitengaats; be lasten zich met het instellen vin dulkeronderzoek, enz. eni. Pretoria Hypotheek Maatschappij 5 % Pand brieven a 971/2 % in 25 jaar aflosbaar telken jare 4 % van het geplaatste bedrag BlnnenL Vaart Risico Sociëteit. Tilil. 1.10211. gevestigd te A'dam, Rokin 69. Tilil. l. 7321R DIRECTEUREN: Ja» A. v. EIJk, Dv. J. n. Croockewlt De BINNENLANDSCHE VAART RISICO SOCIËTEIT" sluit: VERZEKERINGEN op alle Binnenwateren van Nederland, België, Dultschland, Frankrjk, ens. VERZEKERINGEN op Schepen, Schuiten en Stoom boot e n. VERZEKERINGEN op Koopmansgoederen, Huisraad, Inboedels, enz., geladen in Schepen, Booten, enz. VERZEKERINGEN te LAND door geheel Europa per spoor, Wagens, enz. VERZEKERINGEN per POST enx. op Effecten, Bankpapieren, Edel gesteenten, enz. door geheel Europa, naar en van Amerika, naar en van Oost- en West-Indien, ene. VERZEKERINGEN op PASSAOIERSOORDEREN. De schadr In n> HotH» pni wordf v o Provinciale Crediet- en Spaarbank SCHIEDAM Tegen beurskoers verkrijgb. bij H H Commissionnalrs alsmede ten kantore der Bank in stukken van t IOOO.-, i 5OO.?en tlOO.-. NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP Nationale Riiwielfabriek BATO Gevestigd te TIEL Maatschappelijk Kapitaal f 500. Verdeeld in: 600 Gewone aandeelen a t 500.?nominaal, en 400 6 % Preferente winstdeelende aandeelen a f 500.?nominaal. COMMISSARISSEN: Mr. J. G. PIJNACKER HORDIJK. . . Directeur der Nationale Bankvereeniging, Kantoor Tiel H. A. VAN BEUNINGEN Thedinghs weert, Kerk A vezaath M. TEN BROEK Tiel G. VELDHORST Arnhem W. VAN OMMEREN Szn Ommeren DIRECTIE: W. LAMÉRIS H. F. GROOTJANS UITGIFTE van 200 Gewone Aandeelen a f 500.?nominaal, 200 6% Preferente Winstdeelende Aandeelen a f500.?nominaal deelende in de winst over het loopende boekjaar vanaf den dag der storting. Ondergeteekende bericht, dat de inschrijving op bovengenoemde aandeelen is open gesteld te haren kantore en tevens wordt aange nomen bij de Nationale Bankvereeniging te Tiel, zoomede bij de overige kantoren dier instelling van Woens dag 9 Jinuarl tot Woensdag 30 Januari 1918, des namiddags 4 uur, TOT DEM KOERS VAM WO pCt. Prospectie!, inschrijvingsbiljetten en statuten zijn op aanvraag verkrijgbaar. N.V. NATIONALE RIJWIELFABRIEK BATO". De Directie.