Maart '18. No. 2124 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND KRABBELS Voot de Amsterdammer" van Martha Joustra Vandaag erwtensoep l NAAR DE JAARBEURS Een mooie, zonnige dag! De vroege ochtendtrein voert mij naar Utrecht, naar 't Jaarbeursterrein. Ik wil als Nederlandsche viouw een indruk krijgen van dit veertiendaagsche, belangrijke handelscentrum, ik wil zien in hoeverre een bezoek aan de Jaarbeurs voor ons vrouwen nut kan afwerpen. Allerwege leven en actie, de treinen stamp vol met een opgewekt, levenskrachtig pu bliek, de straten in Utrecht vol business-men loopend met haastigen spoed van het eene terrein naar het andere, ternauwernood een blik gunnend aan de winkels en hunne smaak volle etalages of allergrappigste mechanische reclame-figuren. Ook de wandelende reclame is vertegenwoordigd: Spaansche toreadors met sigaretten, Oosterlingen omwikkeld met rubberslangen, huistelefoons, reusachtig» lampen en lampekappen, dat alles en nog veel meer beweegt zich voort door de anders stijve, eerwaardige bisschopstad. En te midden van al dat jolig gewoel steekt somber tegen den hemel af, de majestueuse silhouet van den klieken, hoog-opgaanden Dom, thans getooid met twee vlaggen, ver siering van menschenhand die niet past in het karakter van zijn indrukwekkenden bouw. Wij staan op 't Vredenburg. Een ooeenblik duizelt het ons. Links, rechts, vóór, achter, overal die uniform, fieuriggeschilderde houten gebouwtjes, die otis onwillekeurig aan ons kinderspeelgoed doen denken. Klaar en duidelijk voelen wij terstond het groote verschil tusschen jaarbeurs en ten toonstelling. Is u belangstellend of belang hebbend," dat is de uitgesproken of onuit gesproken vraag, die op de lippen van alle beursfirmanten zweeft. Op het antwoord .belangstellend" komt er teleurstelling in den blik van den standeigenaar; een belangDE PLATANEN Tusschen den veroveraar Xerxes en ge neraal Snijders en de zijnen gaapt een diepe klove. We weten allen, hoe de Perzische koning met zijn mlllioenen-arme'e op weg naar den Hellespont zijn heele vastgestelde plan er aan gaf, om onderweg een paar dagen te besteden aan de vereering van eenige prachtige platanen, die hij op zijn weg aantrof. Het geval is vereeuwigd in Handel's oratorium, en het bekende Largo is nieis anders dan het loflied, aangeheven door den koning zelve. Wanneer echter onze leger-autoriteiten een mooie dikke plataan zien dan zingen ze misschien ook wel een lof lied, maar ten slotte gaan ze hem n quireeien en het eindje is de hakbijl. Want het platanenhout lijkt even als dat van de eschdoorns geschikt voor het vervaardigen van geweer kolven en geweerladen. Als nu bij dat requireeren maar voldoende rekening gehouden wordt met de schoonheid van de stad en van het landschap, dan is het nog zoo heel erg niet, want er staan in 0ns land heel wat platanen en eschdoorns. Ook verheugen beide boomsoorten zich in een snellen groei, zoodat het zelfs met het oog op latere eventualiteiten misschien aanbeveling zou verdienen, om nu alvast maar in de Staatsbosschen flink wat pla tanen en eschdoorns aan te planten, 't Is jammer, dat niet reeds eerder de aandacht op deze boomen is gevallen, misschien waren dan langs onze dijken en wegen de mooie noteboomen gespaard gebleven, waarvan wij nu het verlies te betreuren hebben. Bovendien van den noot is niet anders dan goeds te vertellen, terwijl de plataan een paar kleine vlekjes heeft. Men heeft zelf j aanleiding gevonden, om den aanplant ervan geheel te ontraden, omdat harde, hakige stofhaarljes van blad en bloem pijnlijke ontstekingen kunnen veroorzaken in onze slijmvliezen. Zoover ik weet, is daar in ons land nog niet veel van gebleken, maar in 1902 heeft Gerève de Commission d'art public een erquête ingesteld, waarvan de slotsom was, dat de aanplant van den boom verboden moest worden, uitneemt niet weg dat Genève en Lausanne nog aliijd vol platanen staan en nog al mishandelde pla tanen ook, want daar men alleen hun schaduw begeert op straat of plein en niet in zijn stellende bezoeker lijkt hem niet, de beurs moet voor hem vruchten afwerpen niet in direct maar direct. Een tweede punt van verschil tusschen jaarbeurs en tentoonstelling is, dat bij een belangstellend vrouwenbezoek gerust een goed gevulde geldbeurs thuis kan blijven. Op de jaarbeurs mag niet worden verkocht, men neemt bestellingen op; van geschenkjes medeb engen voor de thuisgebleven huisgenooten is dus geen sprake, en ons zelf eens op 't een of ander lang gewenscht i gebruikj-tukje tracteerer, daarvan komt daad werkelijk ook al niets in. Een derde punt van verschil is, dat the great attraction" van een tentoonstelling ontbreekt, hetzij men deze zoekt in een genoegelijk zitje in eenig restaurant, lunch room, theehuis, of in eenig ander amusement. Ik heb zeer onbehaaglijk zitten lunchen in een gedeelte van de leege concertzaal van Tivoli, nergens vroolijk zelfs eenig uitzicht. En ik heb meer restauratie-gelegenheden gezien, die allesbehalve aanspraak konden maken op een voor vrouwen gezellig rust punt. Neen, zaken doen, is de alpha et omega van de gansche Jaarbeurs, dat stempel is krachtig op de onderneming gedrukt en wie meent een bezoek aan de Jaarbeurs als een tentoonstellirgsbezoek te kunnen beschou wen, wordt teleurgesteld en komt onbevredigd en doodelijk vermoeid te huls De grondige bezichtiging alleen al van het Vredenburg met zijn bijna duizend stands, zijn monsterkamers van werktuigen der groot-industrie, zijn instrumenten en apparaten, zijn metaalbewerking en weverijproducten, zijn verlichtings- en verwarmings artikelen en nog veel, veel meer, zou reeds minstens een ganschen dag zoo niet meer dagen vragen. Wij zien daarvan dus terstond af, en loopen in en uit waar 't geluk ons brengt. Zoo vertoeven wij een wijle in de keurige, comfortable-ingerichte monsterkamers van de firma R. S. Stokvis & Zonen en genitten als vrouw van het behaaglijke interieur met zijn talrijke, warm-kleurig bekapte lampen en andere verlichtings-ornamenten en van de uitgebreide sorteering verwarmings- en sanitaire artikelen. Wij nemen in ons op, de zoo practische uitstalling van de N. V. Ijzergieterij en Emailleerfabrie ken Vulcaansoord waar in fnssche kleuren gedecoreerde witte emailkommen en verder talrpe onbreekbare en goed in kleur gehouden huishoudelpe gebruikstak ken onze aandacht trekken. Verder brengt het toeval ons langs een schitterende keurcollectie van goud- en zilverwerken: de Friesche Zilversmederij Y. F. van E r p, de fabrieken van C. J. Begeer, Jacob B. Citroen, J. M. van Kempen & Zonen e.a. Daar fonkelen zilver, goud, juweelen en parelen met duizenden glimlichtjes in het binnen tredende daglicht, de kostbaarheid en rijkdom van die stands bieden een ongekende weelde aan viouwenoogen. De monsterkamer van het kunstnijverheid-atclier 't Zonneke en de tatelvlakte van de Kantwerkschool Koningin Sophie der Nederlanden" te S;uis geven ook veel fraai werk te zien. 't Zon neke" heeft zijn collectie bedru«te, met naaldwerkverslering aangevulde stoffen aan merkelijk uitgebreid; de kantweikschool heefi mooie stukken in Duchesse-kant, ook de beoefening van naaldkant is thans in het leerprogramma der school opgenomen. Een oogenbllk later betrappen wij onszelf, rustig ziuend te lezen in het gezellig leeszaallje van het Koloniaal instituut. Maar daarvoor zijn wij niet op de Jaarbeurs gekomen en wij vervolgen onzen weg naar het Janskerkhof en Tivoli. Beide oppervlakten zijn kleiner, ze zijn dus beter in oogenschouw te nemen, en over 't algemeen trekken de monsterkamers daar ter plaatse meer de belangstelling der vrouwelijke bezoeksters. Wij interesseerden ons op het Janskerkhof het meest voor meubelen en speelgoed. Wij zagen tal van toonkamers met zér veel smaak ingericht als compleet interieur, meest in oud-Hollandschen stijl,doch ook tounkamers waarvan de inrichting veel overeenkomst had met een z.g.n. uitd agerswinkel. O /er het algemeen hebben velen hun stand artistiek en gezellig weten aan tekleedenin het karakter van de door hen gedemonstreerde artikelen. Zoo bestaat p. a. in de monster kamers der IQm- en gelatine-fabrieken de glas en wandversiering uit motieven van gelatinepapier, en is de toonkamer van een der houthandelaren op kunstige wijze met hout beschoten. Typisch is ook de stand van borstelwerk en kwasten van Gebr. Jonker. Het Oud-Hollandsch karakter is daar ge heel behouden. De zandlooper-gordijntjes zijn van een rood en wit boeren kat oent je, de witte wandvakken zijn door strepen van hetzelfde katoen onderbroken. Voeg daarbij de zachtbtige kleur van het borstelwerk en het bruin en wit buiten-aanzicht van het gebouwtje, dan kan men begrijpen hoe goed gekozen een dergelijke eenvoudige, frissche versierü.g is. Despeclgoedfabrieken Olanda en Jong Holland hebben flink wat speeltuigen uitgestald. Klapwagen, strandwagen en slede van Olanda door den architect Wijdeveld voor kinderen ontworpen, zijn constructief voor kleine behuizing, goed-doordachte gebruikstukken, alleen naar Hollandschen trant wat témassief, tédeugdelijk wellicht. De poppen-meubelijes van Phemia Molkenboer, blijven altijd vol bekoilng. Op het T i v o l i-terrein heeft de beurs wederom een gansch ander karakter. Daar zijn wij te midden van papier-industrie, van graphische vakken en kantoorbenoodigdheden, van aardewerk en porselein, glas en kristal. Weder gaan wij hier en ginds enkele monsterkamers binnen. Wie van aardewerk houdt, en welke vrouw is daarvoor onge voelig, kan op Tivoli genieten. Brouwer, Z u i d-Ho l lan d, de Distel, Gouda, Arnhem, ja alle ons bekende plateelbakkerijen en faytnce-fabrieken, zijn er vertegen woordigd. Zie de laatste Carduus-vazen en potten van de Distel, zijn ze niet prachtig decoratief in hun bescheiden reliëfs van wit, groen, bruin, zwart en die groote kaststellen van Zuid-Holland", zijn ze niet sober van opvatting? Wie van glaswerk houdt kan waardeeren de nieuwste scheppingen van de kunstenaars de Bazel en de Lorm, door de glasfabriek Leerdam geëxposeerd. De Uitgeversbond heeft een apait pavil joen; in elke monsterkamer zijn keur van prachtbanden, keur van literaire en we tenschappelijke pennevruchten, keur van belletrie en journalistiek, keur van studieIMIIIMIIMIIHimi uitzicht belemmerd wil worden, kapt men ze af ter hoogte van de eerste verdieping der huizen. Zoodoende ontstaan knotplatanen of liever parasol-platanen, ongeloofelijk wan staltig. Dan doen wij beter. Wij laten ze vrij uitgroeien en daar betoont de boom zich zeer dankbaar voor. Er is er geen een, die zoo'n mooi vertakte luchtige kroon vormt of het moest misschien de abeel zijn. De hoofdstam lost zich spoedig op in een paar aanzienlijke leden, die zich weer vertakken in mooie langgerekte kronkelende twijgen. Bij oude boomen, vooral bij die van de klassieke, Oostersche soort, richten de lange Bloeiende, ontluikende takken van den plataan en vakboeken bijeen. Enkele oogenblikken verwijlen wij in de Kamer van de uitgevers der Amsterdammer" van Holk e m a & Warendorf. Als welbekende vrienden, begroeten wij aan den wand zoo menige goed geslaagde plaat van Joh. Braakenslek en op de tafels zoo menige ons Hef geworden uitgave. Trouwens in dat geheele rustige gebouwtje gevoelen wij ons thuis. Hoe gaarne hadden wij daar langer vertoefd. Doch de tijd dringt, thans naar de Maliebaan. Maliebaan-Noord is het gebied voor de Hollandsche huisvrouw; hier zijn bijeen in hoofdzaak voedings- en genotmiddelen, in dezen tijd van distributie en rantsoeneering, van duurte en gebrek, van zoo groot belang. Elke huisvrouw, doordrongen van het recht van bestaan van 't Nederlandsch fa brikaat, is op de beurs Maliebaan-Noord op haar plaats. In kamer na kamer wordt haar gewezen op goede Nederlandsche gebruiks artikelen, die thans in de hulshouding leemten kunnen aanvullen of ontbrekende voedingsen genotsmiddelen kunnen vervangen. Zij proeft er A r p m a-koffie, een surrogaat dat de echte koffie zeer nabij komt, zij ziet hoe .ook ons land heeft zijn fabriek van tomatensaucen, van vleeschsaucen en groenten extracten der Gebr. O s e n d a r p te Delft, ook heeft zijn P a t r i a-biscuits, zijn con serven-, zijn cacao- en chocoladefabrieken, waaronder die der firma A. Driessen, met haar heerlijke, groote dessert-pralines zeker een eerste plaats inneemt. In de stante van de Ollefabrieken van Calv Delft en J u r g e n s plantenboter leert zij door het bijwonen der kook- en bakdemonstraties olie en plantenboter gebrui ken, in plaats van dure natuurboter. De lijm- en gelatinefabriek Delft stelt haar in kennis met haar nieuwste artikel, de poedergelatine. Wie evenals wij mocht genieten van een lekker chipolatapuddingje, en het keurig uitgevoerde receptenboekja doorleest, dat voor de geringe prijs van 15 et. wordt toegezonden zal met dit artikel zeker ingenomen zijn. Nog een half uur rest mij voor het terrein Maliebaan-Zuid met zijn groepen: textiel, wol, sajct, garen, band, confectie, modeartikelen enz.- Het bezoek moet dus zeer oppervlakkig zijn. Even vertoeven in de toonkamer van R. M. Beuth i Zonen, met zijn talrijke dof-glimmende satijnen dekbedden, theemutsen en kussens, een kleurweelde zonder weerga. Even een kijkje nemen in den stand van P. H. Kaars Sijpestein. Krommenie, bespannen met een papieren weefsel. Papier, dat geweven, geverfd, bedrukt, te gebruiken is voor wand bespanning, lambrizming, matten, loopers, enz., dus een bewerking ondergaat, mogelijk voor de toekomst van groot belang. Zoo heeft een bezoek aan de 2e Jaarbeurs te Uirecht onzen blik verruimd en ons^jvertuigd dat de Nederlandsche vrouw zeker niet de minste is, die het gibruik van Nederlandsch Fabri raat in huis en omgeving kan bevorderen. ElJS M. ROGÜE. Wat te denken geeft Ik zou geen Contramine heeten, wanneer ik Wat te denken geeft" in het Nr. van 2 Maart kalm zou laten passeeren. Het solidariteitsgevoel bij den man ver biedt hem de daden van een anderen man, die het daglicht schuwen, te verraden, hij klaagt geen vriend aan bij de andere sexe enz. enz. Is dat solidariteitsgevoel te roemen of te laken? Alles heeft zijn vóór en tegen, elke me daille heeft zijn keerzijde en de schaduw zijde van het solidariteitsgevoel van den man is juist dat zij eikaars ondeugden niet verklappen. Waren ze op dat punt minder solidair, dan zouden er meer flinke mannen zijn, dan zouden er minder ongelukkige huwe lijken zijn, dan zou er minder kindersteifte voorkomen. De macht van de vrouw mag niet toene men door dit solidariteitsgevoel. Zij moet haar ontstaan hebben aan de geboorte van haar wil; haar wil, die haar leeren zal niet haar hoofd te buigen voor de grillige mode; haar wil, die haar steunen moet haar huis gezin ten goede te lelden, haar wil die haar er toe brengen moet, degelijke van den man te worden, in verstandelijke ontwikkeling, in vastberadenheid, in helder doorzicht, in doortastendheid, in het kort in alle goede eigenschappen van den man. De vrouwen laagste zijtakken zich neerwaarts, zoodat ze ten slotte den grond raken, tien, twintig zelfs dertig meter van de hoofdstam verwijderd. Want zonder nu juist een reuzenboom te zijn (hooger dan vijftig meter wordt hij zelden) kan de plataan een zeer grooten omvang van stam en kroon bereiken.Beroemd is in dit opzicht de plataan of liever de platanengroep bij Boejoekdere aan den Bosporus, die in 1090 al een zoo groote oppervlakte over schaduwde, dat Godfried van Bouillon er zich met zijn heele kruisleger kon bergen. Nu is er in de krooi van dien boom een café, tenminste dat moet omtrent 1900 nog het geval geweest zijn. Ik vertrouw intusschen dat noch de Turken, noch de Duitschers dezen boom van Boejoekdere of de even beroemde Jannsarenplataan van Constantinopel ooit zullen gebruiken als ge weerhout. Geen wonder, dat de plataan in het zonnige Oosten hoog in eere was. Hij geeft een allerheerlijkste, transparante en luchtige schaduw. De groote gelobde bladeren van gen de zengende zonnestralen op, maar laten nog wel een enkel lichtje door terwijl ook langs de breede vlakken en door de groote tusschenruimten de lucht vrij kan circuleeren. Geen spoor van bedomptheid, zoo als men die wel eens ondervindt onder linden of beuken. De bladeren komen vrij laat in het voor jaar en de ontwikkeling van nieuwe bladeren duurt lang voort. Zeer fraai wordt de groeiende takspus beschermd door de steunblaadjes van de jongste bladeren. Deze komen tamelijk kltin uit de knop te voor schijn en hebben nog dagen noodig, om zich te strekken tot de normale grootte. Al dien tijd zijn ze nog grijsachtig door een dicht dek van dons, en dat bestaat dan uit die slecht befaamde haartjes. Tegelijk ver schijnen ook de bloemen: rossige en groene bolletjes aan slanke stelen, de eene met meeidraadbloempjes, de andere met stamperbloemen. De laatste veranderen in bolronde vruchtmassa's, die den heelen winter aan den boom blijven hangen, waardoor de plataan in den wintertijd er altijd nog die zoover komen en haar vrouwelijke deug den daarbij niet verliezen, die vrouwen zullen solidair zijn en hare solidariteit zal de macht zijn die haar de plaats zal doen Innemen, die zij wenschen, en waar zij recht op hebben. CONTRAMINE INGEZONDEN Het Hoofdbestuur van de Internationale Vereeniging Het Roode Kruis" heeft tot de oorlogvoerenden een oproep gericht tegen het gebruik der dood-aanbrengende gassen; die oproep hes ft ruimen weerklank gevon den b.v. in de Zwitsersche pers, terwijl ook mannen als Romain Roland en dr. Fried hunne stemmen gevoegd hebben bij die, welke uit G.-nève om hulp roept. Bij het aanstaand offensief van welke zij Je dit het eerst zal losbarsten zullen dood-aanbrengende gassen gebruikt worden in zulk een mate, dat zij geheele streken verwoesten, geheele bevolkingen vergiftigen zullen. Men wil op grooter mijlen afstand van de gevechtslinie, verder dan een kanon kan schieten, de lucht vergiftigen, zoodat, wie die inademt, onder de verschrikkelijkste pijnen zal sterven. Is er barbaarscher daad, denkbaar? De vrouwen van alle landen moeten daartegen haar stemmen verheffen. Ook wij, leden van het Nederlandsch Comitév. Vrouwen voor Duurzamen Vrede, zenden onder protest tegen deze onmenschelijke handeling de wereld in. Alle oorlog is mensch-onteerend; 't is de schande der gemeenschap dat nog geen waardiger wijze om internationale conflicten tot oplossing te brengen, is gevonden; maar deze nieuwe daad zou het land, dat haar bedrijft, plaatsen buiten de gemeenschap, zou het stempelen tot het laagste en mis dadigste land ter wereld. Vrouwen, protesteert, en roept in naam der Menschheid de oorlogvoerende regee ringen toe: Bezint U, Laat af! Het Nederlandsch Comitévan Vrouwen. voor Duurzamen Vrede: Mevr. H. v. Biema?Hijmans, Waarnemend Presidente Dr. Alelta H. |acobs, Vice-Presidente, Antie L. Oppenheim. Secretaresse. L. Eschauzier?Pabst, Penningm. Rosa Minus. W. van Italiie - van Embden. E. Prins-Zeeman. Cato M. v. d. Pijl. Ons Kookboek Schapen- en Lamsvleesch Wegens 't gebrek aan rundvleesch wordt 't schapenvleesch meer gegeten dan anders. De volgende recepten geven de bereidings wijze aan: SCHAPENBOUT Wasch het vleesch, leg het daarna 24 uur in azijn, verdund met eene gelijke hoeveel heid water en voeg er verschillende kruide rijen, laurierblad, kruidnagelen, ui, aan toe. Keer het vleesch af en toe om en braad het vervolgens op de gewone wijze in rundvet. Gebruik, voor 't afmaken van de jus, in plaats van water, een deel van het vocht, waarin het vleesch bewaard is ge weest. De braadtijd is 25 a 30 minuten, per pond. GEPANEERDE LAMSLAPPEN Men bereidt deze op dezelfde wijze als ander gepaneerd vleesch. Bij 't stoven voegt men een eetlepel tomatenpuiée toe. HaCHÉVAN SCHAPENVLEESCH Dit wordt op dezelfde wijze bereid als ha~chévan rundvleesch. Azijn en kruiden nemen ook hier den sterken smaak weg. TER ia fofo'sinket Qlhum DE WATERSNOOD 1DJ6 iiiiiiniiMiirniiiiiiMiimiiMiiiiiMiiMiMtiiiiirniiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiii amusant uitziet. Soms is die balletjesfranje heel rijk, drie vier, zelfs zes balletjes aan n draad en dan hebt ge hoogstwaarschijnlijk te doen met den echten Oosterschen plataan. Heeft iedere draad van de franje slechts n balletje, dan hebt ge o\ den Westerschen plataan voor u, afkomstig uit Amerika of een soort van onbekende herkomst, die in de flora's wordt aangeduid met den naam van Platanus acerifolia. Met nog al veel onzekerheid is deze soort van den Amerikaan te onderscheiden aan den bladvorm. De Westersche plataan heeft stompe breede bladlobben, breeder dan lang; bij de beide anderen soorten zijn ze langer dan breed; de echte Oostersche plataan heeft zeer slanke lobben. Maar ongelukkig ziet ge aan n en denzelfden boom bladeren van ver schillend type, zoodat het altijd nog al moeilijk vit te maken is, met welke soort men te doen heeft. Kort voor den winter gaat de schors af schil f eren; in het najaar van 1917 zóó hevig, dat iedereen er van sprak en er zelfs weer eens gelegenheid werd gevonden, om de lastige jeugd van snoode baldadigheid te beschuldigen. Ditmaal echter ging ons geplaagd nageslacht vrij uit, want dat afschilferen is een volkomen normaal ver schijnsel. Het is eenvoudig het afstooten van de oude schors, naarmate zich de nieuwe vormt. Dat gebeurt bij deze boomen plaksgewijze en vrij plotseling. Aalbessen doen dat ook, maar daar valt het verschijnsal niet zoo in 't oog, omdat de nieuwe schors niet licht gekleurd is. Gaandeweg wordt die lichte schors weer groen gekleurd door kleine wiertjes, die er op groeien. Als dat afschilveren begint, terwijl de bladeren nog aan den boom zitten, met hun herfsttinten van geel, leerbruin en rood, dan is de plataan op zijn mooist. Dan gaan we ons herinneren, dat Plato en Socrates er onder hebben gezeten en dan stemmen wij in met oen ouden Henri Corrévon, waar hij zegt: Et puis c'est un arbre grec et par conséquent aimédes dieux et des poètes. JAC. P. T H ij s s E