16-Maart '18. No. 2125 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Vrouwenkiesrecht in verschillende landen IV En hoe staat nu het kiesrecht der vrouwen in de verschillende andere Europeesche landen? Zooals men weet werd in 1906 in Finland het algemeen vrouwenkiesrecht Ingevoerd en was het daar de president Mlchelln, die het tegen alle tegenkanting, ook die van den Czaar, verdedigde en er tot aan zijn dood de warme verdediger van is gebleven. Na Finland volgde weldra Noorwegen, dat in 1907 eerst een tamelijk uitgebreid, doch toch nog beperkt vrouwenkiesrecht, naast het algemeen mannenkiesrecht, in voerde, doch dat op aandringen van leden uit alle politieke partijen in 1913 ook voor de vrouwen het kiesrecht algemeen maakte. Denemarken en IJ stand volgden die voorbeelden in 1915. Denemarken gaf direkt alle vrouwen het kiesrecht, doch IJs land stelde den leeftijdsgrens voor een vrouw-kiezer hooger dan die voor een man, met dien verstande, dat bij elke komende verkiezing die leeftijdsgrens lager zal wor den, tot zij gelijk is aan dien van den man. In Zweden, waar vrouwen reeds sedert 1862 aan de verkiezing der gemeenteraads leden konden deelnemen en sedert 1910 ook veor alle functies in die raden verkiesbaar zijn, is het parlementair kiesrecht voor de vrouwen nog niet veroverd. Herhaaldelijk Fredrika Bremer was daarvoor reeds eene meerderheid in het Lagerhuis aanwezig, maar sleeds werd het door het Conservatieve Hoogerhuis weder verworpen. Maar nu begint het te komen. Het nieuwe Ministerie, dat in het afgeloopen jaar de Staatsmacht werd toever trouwd, heeft de invoering van vrouwen kiesrecht tot eene der voorwaarden verklaard waarop het de regeermacht wilde overnemen en de Koning van Zweden heeft in zijn openingswoord voor de Parlementaire Zitting, in het begin van dit jaar, nog eens uitdrukke lijk er op gewezen, dat deze Regeering het vrouwenkiesrecht zal invoeren. Reeds in het midden der vorige eeuw werd deze hervorming in Zweden reeds gepropa geerd door de in ons land veel te weinig bekende, Zweedsche schrijfster, Fredrika Bremer. In den lateren tijd was het vooral Anna Whitlock, hoofd van een meisjesschool, die krachtig streed voor invoering van vrouwen kiesrecht en jaren lang de leidster dezer beweging in Zweden was, tot zij, doorziekte gedwongen, de leiding aan Signe Bergman moest overdragen. Signe Bergman staat nu nog aan het hoofd der beweging in Zweden. Krachtig worden de Zweedsche vrouwen in dezen strijd steeds gesteund door den .burgemeester van Stockholm, ook voor ons eene goede bekende, dr. Carl Lindhagen. Als eenmaal de geschiedenis der vrouwenkiesrechtbeweging in Zweden geschreven iiiiiiiiiiiiiHuimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHHiiiimiiiimiiiiiimiiiiiiiii MAARTMORGEN Om vijf uur wordt de merel wakker in de laurierkers. Maar hij is nog niet op dreef, hij schettert en kettert een beetje en gaat dan rondwandelen in de moreenschemering, zoo stijf en stug als een merel in dezen tijd stapt met een meter of vijf voor hem zijn wijfje en een eindje schuinsrechts achter een medeminnaar. De bewegingen van het drietal zijn bijna automatisch gelijktijdig. Eigenlijk moesten die mannetjes nu zingen, maar de onophoudelijke nachtvorsten zijn hun zeker te machtig. Een enkelen keer, als de stralende zon het eindelijk van drn kouden Noord ooster had gewonnen, hebben ze tegen den avond een beetje gezongen. Dan houdt de zanglijster zich beter. Die is door het merelgeschetter ontwaakt, heeft toen eventjes schriller, scherper en lang duriger geantwoord en zit nu op zijn mooist te zingen in den top van een eikje, achter zich de bleeke klaarheid, die het morgen rood voorafgaat. En van alle kanten stem men andere zanglijsters in, lustig en uitge laten met een groote verscheidenheid van eigen en geleend geluid. Ze moeten wel een goed geheugen hebben, om zoo accuraat den roep van wielewaal en wulp na te bootsen, dien ze dezer dagen moeilijk kunnen heb ben gehoord. Deze zanglijsters beheerschen nu het koor van den vroegen Maartmorgen. En als het morgenrood gaat branden achter den grooten donktren zilverspar dan komen ook de winterkoning en het heggemuschje mee deen, tegelijk met de meezen, de spreeuwen Signe Bergman zal worden, zal dr. Carl L'ndhagen daarin ongetwijfeld een ruime plaats innemen. Bij den gunstigen stand van zaken in de Skandinavischelanden maakt Duitschland een treurig figuur. Wel is daar eene leven dige vrouwenkiesrecht-beweging, maar door onderlinge oneenlgheden hetft die zich ge splitst in tal van afzonderlijke vereenigingen, die daardoor geen van alle veel kracht kunnen bijzetten. Bij de Paasch-boodschap van den Keizer werd er het vorige jaar dan ook niet van invoering van vrouwen kiesrecht gerept en de daarop volgende demonstratie van vrouwen had niet veel succes. Bij deze demonstratie werkten in Duitschland voor het eerst de sociaaldemocratische vrouwen met de burger vrouwen samen. Bij de tegenwoordige opstootjes in Duilschland, waarbij het volk Vrede, Vrijheid, Brood, verhngt, is de eisen vrijheid" nader ge preciseerd, in algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen". In hoeverre hieraan, ook ten opzichte van het vrouwenkiesrecht, voldaan zat worden, daarvan is r,u niets te voorspellen. In Frankrijk reikt de eisch der vrou wen nog niet veel verder dan tot invoering van gemeentekiesrccht. Dit is reeds lang bij het parlement aanhang g. Een commissie om het gemeentekie.->recht voor vrouwen voor te bereiden is zelfs reeds lang met haar werk gereed, maar door de teikens wisselende Ministeries en door den oorlogs toestand schijnt het maar niet verder te kunnen komen. Verwacht kan worden, dat na den oorlog de Fransche vrouwen op eens de vrouwen van andere naties in po litieke en andere rechten nabij of zelfs voorbij zullen streven. De waardeering van den arbeid der vrouwen gedurende den oorlog is in Frankrijk zeer groot en het Fransche volk zal zeker niet dulden, dat de vrouwen van hun land in rechtspositie achter zul,en komen te staan bij de vrou wen van andere naties. Hun fiere geest zal daarvoor wel waken. Zwitserland is een moeilijk land voor Carl Lindhagen iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimimiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiii en de musschen, die veelal hun morgen hymne inzetten, precies op het oogenblik dat de zon opkomt. Zoo hebben we in ons boomrijk villabuurtje een nog al flink bezet morgenkoor, en 't kon nog beter zijn, als de kou niet de houtduiven had geremd, die anders omtrent dezen tijd ook al gaarne van de partij zijn. Maar het is te koud. De sneeuwklokjes Jonge Qroote Lijster Foto A. Burdet en crpcussen blijven dan ook stijf dicht en het lijkt wat vreemd, dat de bloemen van de Sneeuwroem, Cninodpxa. den heelen nacht wijd open gebleven zijn, groote blauwe sterrebioemen met wit hartje. Daar hebben we nu sneeuwklokjes en crocus, gevoelig voor licht, maar vooral gevoelig voor warmte en die bij guur weer de teere" bloemorganen beschermen tegen het ruw weer en vlak daarnaast de sneeuwroem, die zich het verkrijgen van eene kiesrechthervormlng, zooals de vrouwen wenschen. Zwit serland bestaat, evenals Amerika, uit een complex van Staten, die alle een eigen grondwet hebben en waarbij eene hervor ming als deze niet alleen een meerderheid in het parlement noodlg heeft, maar daarna nog aan een volksreferendum moet worden onderworpen. Wel kan ook daar, door amen deering van de federale grondwet het kies recht voor de vrouw in eens voor alle Bondsstaten verkregen worden,maar daarvoor is eene meerderheid van twee derde stemmen noodip, waarover men nog niet zeker is te kunnen beschikken. Onophoudelijk worden er in de parlemen ten der 21 verschillende Bondsstaten (of Cantonnementen, zooais zij in Zwitserland worden genoemd), voorstellen ingediend en in behandeling genomen tot invoering van vrouwen-kiesrecht, maar tot eene volks stemming er over hebben zij het nog niet gebracht. De langzame vooruitgang van de vrouwenklesrecht-beweging in Zwitserland, waar het volk toch rijp is voor deze htrvorming, moet m.i. in hoofdzaak een gevolg zijn van de laksheid der vrouwen aldaar, die de lei ding der beweging voor een groot deel aan mannen toevertrouwen. In Italiëis de toestand weer geheel anders. Daar verwachten de vrouwen de invoering van vrouwenkiesrecht na den oorlog zonder strijd. Deze verwachting be rust op het feit, dat het algemeen mannen kiesrecht er bijna zorder slag of stoot, na den oorlog om Tripolis, in 1912, werd in gevoerd. De leden van het parlement waren toen van oordeel, dat men den mannen niet mocht dwingen het land te helpen verde digen, als men hen niet tegelijkertijd door middel van het kiesbillet in de gelegenheid stelde mede te beslissen over oorlog of vrede. De vrouwen gelooven nu vast, dat na dezen oorlog, op eensluidende overwegin gen, ook het algemeen vrouwenkiesrecht Anna Whitlock zal worden Ingevoerd. Reeds zijn in dien gtest in het Italiaansche Parlement stemmen opgegaan. Van Spanje, Portugal, Turk ij e en uit de Bal kan staten zijn geen be trouwbare berichten ontvangen. Wel is zeker, dat in al die landen een geest van verzet onder de vrouwen heerscht over de wettelijke achterstelling bij den man. Ook bestaan in Roemenië, Servië, Por tugal vereenigingen voor vrouwenkies recht, die bij den Wereldbond zijn aange sloten, maar sedert den oorlog wordt van die vrouwen weinig vernomen. Aan het eind van mijne beschouwing ge komen, wil ik slechts constateeren, dat het duidelijk is, dat wij nog slechts enkele jaren behoeven te wachten, voordat over heel de beschaafde wereld de strijd der vrouwen voor politieke gelijkstelling met den man gewonnen zal zijn. Dan zullen de vrouwen deze groote hervermin?, die in hare gevol gen voor de geheele menschheid niet onder zal doen voor die van afschaffing van het militairisme, tot stand hebben gebracht, zonder bloedvergieten. Een prachtig voorbeeld, hoe men zonder ruw wapengeweld, door overreding, wils kracht en taaie volharding, den hardnekkigsten tegenstand overwinnen kan. ALETTA H. JACOBS nergens om bekommert en op stuk van zake nog de dikste vruchten krijgt en zaden, die over den heelen tuin ontkiemen, zoodat alle vol sneeuwroem zou komen als er niet ge maaid en geschoffeld werd. De gele primula houdt hem braaf gezelschap. Iniusschen verloopt het vogelenkoor. De zanglijsters zijn zoowat alle verstrooid en loopen in 't gras naar slakken te zoeken. Kraaien, zoeken, kauwtjes en duiven komen overvliegen naar hun arbeidsveld. Een rood borstje en een winterkoninktje zitten naast elkaar nog onvertroten te zingen in een dikken lindeboom. Een boomklever roept druk in het bosch. Maar nu schalt door de toppen een lied vol kiacht en ontstuimigheid, welluidend en ver klinkend: eenzelfde motief telkens herhaald en op verschillende wijzen uitgewerkt. Het herinnert eeniszins aan het lied van den zanglijster, maar het is veel voller en ligt over het algemeen een of twee octaven lager, min of meer in het gebied van den merelzang. Maar het is toch heel anders en wel de moeite waard, dat ge er op een Maartmorgen eens aandacht aan schenkt. H(j blijft wel doorzingen tot in den zomer, deze groote of dubbele lijster, maar na half-April komen er zooveel nieuwe stemmen bij, dat het wat lastig voor een beginnen wordt, om ze uit Ie zoeken. De naam groote of dubbele lijster doelt niet op de stem, maar op de llchaamsafmetingen, want deze vogel is anderhalf maal zoo groot als de zanglijster, waar hij anders in kleur en teekening nog al op gelijkt. Ze trekken nu pok dag aan dag door, meest kleine troepjes die graag even rusten in de toppen der boomen, om daar wat te zingen en te twisten. Er is altijd wat aan de hand en met scherp geratel zeg gen ze eikaarde waarheid. Als ge een ouderwetsch klein kinderrateltje zeer snel draait, dan krijgt ge ongeveer den indruk van den onrustroep van den grooten lijster, die min of Van Vrouwelijk Doen en Denken Iemand vroeg me, waarom ik hier niet boven schreef: Van vrouwelijk denken en doen, waarop ik antwoordde, dat eerst doen en dan denken een specifi k vrouwelijke eigenschap was. Het: bezint eer gij begint" is niet altijd een deugd der vrouwen geweest. Dat er tusschen doen en denken een groot .verschil is, bewees me het gezegde van een ander, die beweerde: Je kunt makkelijk over eenvoud denken, maar doen is heel wat anders. Onze tijd heeft nu eenmaal hooge elschen, schoon alles peperduur is. Wat wil je daartegen? Ik heb met den schoonmaak nieuw linoleum noodig in mijn huiskamer. Ik kan toch niet op de planken huizen? Jij hebt makkelijk praten in je artikeltje." Laat me voorop stellen, dat 't al heel goedkoop zou zijn over iets te denken", indien de mogelijkheid van doen" was uitgesloten. Wie zal de exorbitante eischen van den tijd keeren als niemand den moed heeft tegen den stroom in te roeien?" Je kunt toch niet op de planken" hui zen". Waarom niet? Het allereenvoudig ste linoleum kost ? 5 per meter van 2 meter breed, dat is voor een kamer van 4 bij 5 meter voor ? 50, terwijl men, als men den houten vloer laat beitsen en in de was zetten ongeveer de helft betaalt. En een houten vloer slijt niet, integendeel hoe langer hij geboend wordt, hoe mooier hij is. Van lederen binnenhuisarchitect kan men leeren, dat men zooveel mogelijk het verwerkte materiaal recht moet laten weder varen. Ik heb eens een kleine villa, ergens buiten bezocht, waar geen enkele deur ge verfd was, ook de trap niet, alles was eiken gebeitst, en ik heb nog zelden een trappen huis gezien zoo warm en gezellig van toon. Het is alles een kwestie van opvatting en van jezelf willen zijn. Maar o l de angst voor het oordeel van men". Niemand durft onder te doen voor zijn buurman. Men klaagt elkaar zijn nood, dat alles zoo duur is, dat de tffekten slecht betalen, maar men koopt toch dure dingen en vergeet zijn huis gezellig te maken met het eenvoudige. Voor eenige jaren luidde in Duitschlard de leuze Schmucke dein Helm". Het leidde tot christoleum schilderwerk, tot houtschilderen houtbrandwerk, tot kunstbloemenmakelij tot allerlei ergerlijk dilettantisme, maar de spreuk zelf kan iedere huisvrouw zich in 't oor knoopen. Er is allerwege genoeg op dit gebied te leeren, en wie van goeden wille is, kan werkelijk met weinig veel bereiken. Maar we moeten willen. Ik herinner me nog altijd eenige jaren geleden de tentoon stelling van een werkmans woning hier ter stede (den Haag), ingericht door Cornelis van der Sluys. De heele installatie ging de ?300 niet te boven en dan... ze was misschien voor een werkman te smaakvol, te kunst zinnig, te sober tevens, maar zeer zeker niet ongezellig. Er was ongeloofdijk veel bereikt met weinig £eld. Het is jammer dat een dergelijke tentoonstelling zich nu niet kan herhalen. In deze dure tijden zou zij zeker succes hebben. *> Ik herinner me kleine schuifgordijntjes van ongebleekt katoen, versierd met schaatsen band, een dito tafelkleedje over de keuken tafel met een rand vin gebloemd katoen, waschbaar dus, een sprei over 't bed, ook van katoen met blauw linnen rand, zooals de slaapkamer gordijnen waren. Die gor dijnen reikten slechts tot aan het kozijn. hingen dus niet op den vloer, hygienischspaarzaam. Zoo zou ik kunnen doorgaan, want nog levendig staat me alles voor den geest, en eigenaardig is 't feit, dat naar aan leiding van die inrichting, de heer v. d. Sluys menige bestelling kreeg, voor de inrichting van een werkkamer, of een voudige eetkamer, precies zooals die was in 't werkmanshuis, niet door werklieden, maar door gegoede menschen, die in hun groot gezin de eenvoud wilden betrachten en ingezien hadden, dat daarmee gezelligheid heel goed kan samengaan. Wij naderen het voorjaar, den tijd van 't nestjes bouwen ook door de jonge menschen. Een huis inrichten is niet maar koopen en neer zetten, dat is een onderneming, een scheppende daad, een artistiek kunnen of een kunsilooze onmacht. Het is volkomen zonder verdienste om te koopen en te be talen, of om af te hangen van den smaak van behanger of meubelmaker. Zich inrich ten is: samenstellen, is combineeren, is een geheel maken van ongelijke stukken, is iets opbouwen, is zijn persoonlijkheid uiten in IIIIIIIIIIUIIIIIMIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIMII meer wordt weergegeven in den Franschen naam voor de vogel: grive draine. Mocht ge soms twijfelen aan de identiteit van een zanger, wacht dan maar het oogenblik af, dat hij gestoord wordt. Het snerpend geratel De Groote Lijster bij zijn nest Foto A. Burdet verraadt dan den grooten lijster. Hij is de voornaamste zanger van de eerste helft van Maart en overstemt met gemak de forsche geluiden van vink, baomklever en spechten, die evenals hij na zonsopgang het drukst worden. Een Maartsche bui schrikt hem niet het huis dat men gaat bewonen. En het lijkt me in dezen tijd dubbel verdienstelijk, wan neer men zichzelf durft te zijn, ondanks alle oh's en ah's van buitenstaanders, on danks raadgevingen van eigenbelang zoe kende en mode-dienende behangers en stof feerders. Wanneer n mensen de eenvoud zoekt wordt hij uitgelachen, wanneer honderd menschen het doen, heeft het kans made te worden. EQB. C. v. D. M. *) Wellicht doet de gelegenheid zich eer lang voor. E. M. R. Ons Kookboek Schapen- en Lamsvleesch Wegens 't gebrek aan run d vleesch wordt 't schapenvleesch meer gegeten dan anders. De volgende recepten geven de bereidings wijze aan: LAMSCOTELETTEN a LA MILANAISE 4 co'eletten, K ons macaroni, 3 dL. bouil lon, 40 gram boter, 30 gram bloem, een stukja foelie, ui, Spaansche peper, truffels, champignons, 8 a 10 aardappels, parmesaansche kaas, ham. Kook de macaroni gaar, maak van de aardappelen eene stijve puree, maak een pikante saus van de bouil lon, de boter, bloem en kruiden. Bak de coteletten en stoof ze gaar. Stapel de puree op een schotel, leg hiertegen de coteletten, giet de saus er over, snijd de macaroni in ringetjes, leg deze met de fijn gehakte ham de truffels en de champignons om 't vleesch en bestrooi alies met geraspte parmesaansche kaas. LAMSLAPPEN OF LAMSCOTELETTEN De lappen of coteletten wasschen, inwrij ven met peper, en zout en in heet vet aan eene zijde bruin bakken. Terwijl men den anderen kant bakt, wordt er een gesnip perde ui aan toegevoegd. Zijn de lappen aan beide zijden bruin, dan maakt men de jus af met wat kokend water, voegt een eetlepel tomatenpurée toe en laat dit te zamen, in een dichte pan, M a l uur stoven, tot de lappen gaar zijn. De tomatenpurée en de ui nemen den eenigszins sterken smaak van het vleesch weg. Men kan de lappen ook evenals schapen bout behandelen, door ze 24 uur in water en azijn te zetten. Azijn doet ook den sterken smaak verdwijnen. Lamslappen of coteletten worden ook dik wijls gegeten met een tomaten- of een plkatte saus. J. H. iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiillili Mist Mist heeft met zijn donzen deken Toegedekt de lage streken. Groepjes kale winterboomen Staan in stillen mist te droomen. 't Fijn gespreide takkennet Teekent zuiver silhouet. Even komt de zon vergulden Al wat zich in 't mistkleed hulde. 'k Wil dit teeder schoon vereeren, Niets meer denken, niets begeeren, Dan in schoonheid te verzinken, Stille schoonheid in te drinken, En in vredig zalig-zijn Met de schoonheid n te zijn. j. P. LULOFS illNimmiuiii .iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiillillllilliiilliliiiiiiiiill Verzoeke alle stukken voor de rubriek Voor Vrouwen" in te zenden Koninginneweg 93, Haarlem. TER WEE THEE ZAANDAM \nammft dl Jl ft/iltunit foto's in het Qlbum DE WATERSNOOD 9I6 af, hij keert zich naar den wind en schalt zijn lied de vlagen tegemoet. Intusschen is het vogeileven weer een andere phase ingetreden. Een roek vliegt hoog over met een stok in zijn bek; ze zijn weer ergens aan het bouwen. De groote kolonie in de stad is eenige jaren geleden verstoord, nu broeiden ze hier en daar in kleine vesti gingen en de voordeeligste daarvan breidt zich gaandeweg uit, totdat zij voor de om wonende menschen te lastig wordt en dan begint opnieuw een korte poos van balling schap. Ook loopt er in den tuin een heggemuscrje rond, die pikt nu hier, dan daar en vliegt dan met een bekjevol van droge doch taaie grasvezels de klimophaag in, waar dat handig vogeltje nu al vier jaren achter een zijn eerste broedsel veilig heeft groot gebracht, voordat de gevaarlijke koekoek op het terrein verscheen, die zoo menige heggemuschjeshuishouding te gronde richt. Aardig hoe de nestbouwende vogel'jes in den vrtegen morgen zoo argeloos bezig zijn. Toch, als ze met een lading naar het in aanbouw zijnde nest zullen vliegen, gaan ze eerst even op den uitkijk zitten, om te zien of er ook onraad dreigt. Zoo verraden ze meestal hun woonplaats. Tegelijk met de heggemusch is ook de roodborst bezig en als het wat wil, dan gaat ook de zanglijster aan den gang, want die heeft meest eieren voor het eind van de maand. Maar 1918 is alweer achterlijk, al is het niet zoo erg als het vorig jaar. Toch nu, op den tienden Maart hebben de crocusjes en de sneeuw klokjes zich wel eindelijk in de warme zon geopend en er vliegen ook wel honigbijijes pp, maar de hommels, die vóór 1917 jaar in jaar uit prompt op dezen datum present waren, zitten nog te suffen onder het mos. De sarde is nog niet ontloken, maar n enkele wlndomdraai kan alles veranderen. JAC. P. T H ij ss E