Historisch Archief 1877-1940
12
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
4 Mei '18. -?No. 2132
Noodgedwongen hebben wij
4e prijzen onzer rijwielen
moeten ver h DO g e n
Getrouw aan onze beginselen
hebben wij.da qualiteit er van
weten ta handhaven.
Een FONGERS is nog steed
ziji naam waardig en zijn
Pfljs waard.
DeGroningerRijwielenfabriekA.FONGERS
Iliiiiiiiiiiiiiiii iiiiiiHiHiiiiiiiiiiiMiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiitimiiii
ONDER DE ENGELSCHE KRIJGS
GEVANGENEN IN DEN HAAG
Den Haag is cosmopolitisch, maar dat
zegt niet, dat het geen preferenties heeft.
Moge er iets van waar zijn dat de blikken
der regeerings- en adellijke kringen naar het
Oosten ionken, waar men zegt hen het best
te kunnen onderhouden, in hun hart hebben
zij een zich zelf nauw bekende liefde voor
het Zuiden en het dichtst bije Westen be
waard. Dat hart gaat open bij het booren
van Fransch en Engelsch. Mevrouw is ge
vleid het te hooren uit officieren-monden.
Wat wonder, dat dan de keukenmeid lief
naar zijn minderen kijkt.
Mannelijk-Den Haag doet alles om door
imitatie nog een goed figuur te slaan. De
Engelsche generaalsstok is en vogue bij de
zonen der upper-ten en Palthe kan het werk
niet af om de weinige costuum-stof, die ons
nog rest, een khakikieur te geven.
De Engelsche gevangenen, de haveloos
gekleeden, die na langen tocht tegen het
nachtelijk uur te Schevenlngen uitstap
ten, maakten van hun ellende geen melo
drama. Eén was er die niets nieuws van
den dokter zou hooren. Met gelaten
heid hing hij over de trapleuning te
kijken naar... ja, waar naar... naar niets.
Met gelatenheid hing hij over de trap
leuning te kijken.
Ernstig ziek, uitermate overspannen, af
wijking in het hart" hebben ze me
gezegd. Lakoniek, zonder n teeken van
verbittering vertelde hij Ja vroeger was
ik sterk. Apotheker. Hard werken heb
ik nooit gedaan en als ze je dan met
de punten van de bajonet de mijnen in
drijven en je dan zonder voldoende voedsel
dat zware werk laten doen". Zijn buur
man was niet tot werk gedwongen: I am
a corporal." Maar die naast hem wel. Een
touw hadden ze onder zijn armen gebonden,
dat van bo/en bevestigd, toen de verhoo
ging, waarop ie stond, weggetrapt. Zoo
hadden ze hem laten hangen, tot ie eindelijk
had toegegeven. Een derde, die niet had
toegegeven, was opgesloten geweest, dikwijls
met de punt en met de kolf van het geweer
bewerkt en had gehongerd.
Ze waren nog versuft en keken als honden,
die dikwijls met de zweep hebben kennis
gemaakt.
No, zei de sergeant-majoor, toen ik op
zijn kamer zat. No, the German is not
correct in the way treating his prisoners."
Eindeloos was de reeks gevallen van mis
handeling, die hij had bijgewoond in de
gevangen kampen. Het ergst in Cassebruch
z. 3008 bij Bremen.
Een kapitein, kwam binnen, rommelde in
wat papieren, lette niet op mij, vroeg zelfs
... rommelde in wat papieren, lette niet
op mij.
niet naar de reden mijner aanwezigheid.
Op de vragen, die hij wel deed, antwoordde
de majoor zonder in de houding te staan,
maar als in de burger-maatschappij meteen
Yes, Sir" of No, sir" waarmede de mindere
den hoogere van welken rangook,aanspreekt.
De officier stormde naar een andere kamer,
geen militair suluut werd hem gebracht.
U vergist zich," vervolgde mijn geleider
in de hitte van het gevecht denk je juist,
en dan wel het meest. Eén oogenblik dat
je je tegenwoordigheid van geest verliest,
en je bent weg. Heel Je geest is er op
gespannen zooveel mogelijk te dooden, zoo
zelfs, dat je je na het gevecht niets meerVan
bijkomstige omstandigheden herinnert, en
je je zelf verwondert, dat je nog leeft. Als
je zoo dikwijls je leven inzet, ken je ten
slotre geen vrees meer voor het gevaar.
Alleen eenigen tijd daarna merk je pas, dat
je wat overspannen bent."
En als ik nu eens geen Hollandsen jour
nalist was, maar een Duitscher? Dan smeet
ik u door het raam."
Ik koos den meer gebruikelijken weg.
In Pavilj oen-Seinpost werd school gehouden.
Het onderwijs had ten doel voor te be
reiden voor non commissioned officer''
en om na den oorlog de leerlingen er van
in de burger-maatschappij te doen
profiteeren. Een onderwQzer (ook militair) gaf
mij in handen A Handy Help in Obtaining
a military first class ce-tificate of education"
en ik maakte de uitwerkii g mede van enkele
rekensommen, met de oplossing waarvan
vele leerlingen, allen werklieden, niet veel
moeite hadden. Geen enkele schaamde zich
blijkbaar voor de schoolbanken.
Voor Palace" in de Wagenstraat hield ik
twee corporals" staande. Ze spraken vrij uit,
hadden niets te verbergen. Wij zijn
volunteers, we komen uit Canada en hebben
geteekend, omdat we veel aan Brittannia te
danken hebben. En dan little Belgium
moest geholpen worden". Een van de twee,
een gewoon werkman, die den indruk
maakte nooit bewust aan eenige politieke
beweging te hebben deel genomen, zei:
en het was voor het eerst, dat ik er een
zich zag opwinden Het voornaamste
Als ik vrij was...
voor mij was democracy". Als ik vrij was,
ging ik direct weer naar het front om haar
te verdedigen. Als je onder autocracy",
onder Duitschland zou moeten leven, o, no,
dan liever dood. En dan, wat beteekent nu
life"?' De clean-shaven" stapten leunend
op hun onafscheidenlijken stok binnen. Ik
met hen mee. Hun collega's biljartten er
met Hollanders, die er zichtbaar een eer
in stelden. Anderen trachtten zoo goed en
kwaad als het ging aan tafeltjes een gesprek
met hen te onderhouden. Velen -lieten zich
even welwillend aanspreken en hunne ant
woorden verschilden niet veel van de reeds
gehoorde.
Op het tentoonstellingsterrein bij de
Wittebrug waren velen bedrijvig in de weer met
toebereidselen, voor de uitbreiding van de
grijs-houten gebouwen der Y. M. C. A. (Young
men's christian association) die dienen tot
recreatie- en conferentiezalen, waar lezingen
van allerlei aard worden gehouden. Geen
commando werd gehoord en officieren even
goed als minderen hanteerden den schop bij
het afsteken van gras'oden. Op het lagere
gedeelte stelde een H B. S. elflal M. F. C."
er een eer In zich te mogen meten met een
Engelsch elflal. De Engelsche keeper, een
metselaar, maar in zijn spoit-negligéniet
in mondain opzicht te onderscheiden van
zijn tegenstanders van iet wat hoogere kom-af,
did not see any animosity against the
German out of the field". Zij vechten even
goed voor hun vaderland. Ik heb 't vertikt
om te werken. ledere hand op het land, maakt
een soldaat vrij. Het ia nog al goed met me
afgeloopen. Maar ik heb ze naast me zien
neervallen ten gevolge van mishandeling.
Die daar ginder kan u meer vertellen. Excuseer
me, ik moet op den bal letten". En toen de
eerste drie kwartier voorbij waren, brachten
ze me bij een stoeren kerel met z waren
zwarten knevel. In discussie over den loop
van het voetbalspel, keerde hij zich in zijn
volle zwaarte om. En weer, als ging hem
het geval zelf niet aan en bracht hij rapport
over een ander uit: Ja die ben ik. In Lemberg
bij Giessen hebben ze me negen uur achter
elkaar laten hangen. Toen hebben ze me een
jaar en drie maanden in de buurt van Weenen
gevangen gezet.",Waarom? Why? I refused
to join the Irish Brigade". Het fluitje ging.
Pang. Hij ving den bal met zijn harden kop,
draafde weg, was alle leed vergeten.
Bij een hoek stond, heel alleen,'n officier,
lang als 'n tam boer-ma j oor (kkin zijn er
maar weinig onder de Engelsche beroeps
officieren) achteloos geleund op zijn door
buigend stokje. Beg pardon Sir, I would
like to ask you a question". Het hoofd keek
naar de laagte e = dan weer heel lakonlek
naar het spd in de verte. Well, ask as
much as you like sir. But l've not the
intention to give any reply"". En dat gins zoo
langs zijn reus weg, zonder dat ik mij ook
maar een oogenblik gefroUseerd kon voelen.
I'll rot ask ary military question, I'd only
have a psychological imprtssion". Hij hief
zijn handen ter hoogte van zijn borst en
Beg pardon Sir, I...
wees op zich zelf en dan naar al zijn jongens
op het groote veld: Well, have your
impression,sir!'"'En zijn lach kwam niet verder
dan de hoeken van zijn lippen.
Was ik 'n spion?
De heer Victor Los, die op het hoofd
bureau van het Red Cross" boven het
Theatre-Verkade zetelt, wist wel van niet.
Deze heer, door wiens toedoen ik overal
toegang had, vertelde mij dat het Red
TJZT HET
_ 3
C^-^T/^A
Cross" zich ten doel stelt medische hulp
aan hen, die hoewel loopend patiënt, er
weer geheel bovenop moeten worden ge
holpen; het inrichten van hospitalen, waar
onder dat op het landgoed van Baron van
Bnene, waar 28 overspannenen worden
verpleegd. (Een beschrijving van hun aan
blik bespaar ik mijn lezers), het in stand
houden van scholen land- en tuinbouw,
motor-, horlogemakers-, schoenmakers-,
kleermakers-, meubelmakersscholen en
timmerwinkels), wier voortbrengselen de
Hollandsche indusfrie geen concurrentie
aandoen. De Engelschen zorgen zelf zoo
veel mogelijk voor aankleeding hunner
inrichtingen. In geen dier inrichtingen zag
ik eenige voorstelling, die aan den oorlog
herinnerde.
De heer Los «telde mij voor aan den
officier van dienst. Een licht-blauw-oogige
Highlander, blond, voorkomend en rustig
als hadde hij nooit iets anders gezien dan
een bahaal van 's konings paleis en als
waie hij nimmer bespat met
menschenbloed. Den 15 Januari 19',5 was hij bij Lille
gehangen genomen. Toen hij voor den
Duitschen commandant werd gebracht
tusschen drie gewapende soldaten, schold deze
htm uit en sloeg hem links en rechts. Op
mijn v>aag of 'n Engelsch officier in een
zelf Je geval zich niet evenzoo zou gedragen,
had hij niet anders dan het korte ,,I don't
see how hècould", uitgesproken met zulk
een genttemanlikeness dat ik hem
onvoorw, ardelijk geloof. Met zijn veertigen (4 offi
cieren en 36 minderen) waren zij drie nachten
en twee dagen zonder voedsel opgesloten
geweest in beestenwagens, waarin zij raar
Duitschland vervoerd werden. Hij !kt mij
het teeken zien van een wonde hem toe
gebracht op een der stations door een uit
het publisk, die hem bewerkte door de
tralies van den wagen, waartegen hij leunde
met het achterhoofd. Onder het geroep van
Vrouwen uit de hel", een naam die zij
aan hun kleederdracht van Schotsche hoog
landers darken, werden zij overal gehoond
en mishandeld.
Ook hij verzekerde, dat men in het ge
vecht geen oogenblik zijn gedachte kwijt
raakt. Hij voelde zich dezelfde voor, tijdens
en na het gevecht. En op mijn vraag hoe
menschen van zijn werkelijke beschaving
en ontwikkeling er toe konden komen uit
te gaan om anderen te dooden, begon hij
een breedvoerige verhandeling, waarbij hij
wees op het voorbeeld der Romeinen, sedert
welken de volkeren elkander hadden be
streden, waarom hij wereldvrede een onbe
reikbaar ideaal noemde. En ik had meer
het gevoel, dat ik 'n professor in de ge
schiedenis had gtïnterviewd dan een
vechtkapitein.
En ook de andere officieien, die ik zich
naar de verschillende afdeelingen in het
gebouw zag begeven, waren weer van iop
tot teen society-menschen. Burgers cp hun
kleeding na. Hun gang, doen en laten staan
naar lawn tennis, football of wedren.
Op straat in vliegerde vaart op hunne
fittsen, in de hand toch nog hun stok, om
de beenen de broek van soepele stof,
breedgedubbelzoomd boven het bruine schoeisel.
Den Haag heeft visite van feestgangers, die
uit wijsheid blijdschap scheppen, al gaat
een wereld ten onder.
In Vieux-Doelen gebruiken zij bij
beaftea'', chocolade of koffie met cake en een
taartje toe, en de champagne wordt nkt
versmaad. In dit p.ihis reikt de hand, die
eenmaal zwart was van kruitdamp,
dcorzichtig-porceleinen kopjes aan nog al door
zichtige dames, die dan ook wel doorzien
worden, maar toch vrij wat gezelliger zijn
dan fle cipier van een Duiisch
gevangenkamp. De Hollanders brengen er hun vrouwen
en zusters Of dezen ook de gezelligheid
verhooger. ? Ze mUs'aan niet al te zeer
tusschen witgelakte pilasters, onder het be
schilderd plafond, op het bronzen dikke
tapijt, dat den zwaren stap der degrlijkheid
onhoorbaar maakt. Nog een weinig oefening
en het rythme, dat het strijkje de zaal in
triilert, zal Hollandsche onbewegelijlcheid
aantasten. Maar de weelde-stemmirg was er
wel. Ook was er weelderigs". Maar niet
de Engelschen schijnen zno iets als steken
van broodkruimels" te kennen. Tusschen
Holland's elite loopt een soort, dat ze minder
goed verdraagt.
In Central" en in House of Lords"
wordt gebitterd even onbelangrijk als dat
in de Witte" gebeurt.
Maar 's avonds in de danszaal van de
club: Entre amis" in de Parkstraat, waar
de heer Teddy Morgan de dansen leidt met
een elegance, die aan den tijd der Tuilerieën
herinnert, bewondert men de danskunst van
een Highlander-met-bloote-knieëa-onder-het
schotsche-rokje (?Een baron" wordt me
gauw ingefluisterd) om wien de dames zich
verdringen om te worden gevraagd', wat
zich ook uitstrekt tot een vorstelijken dronk.
Na twaalf uur wordt de kennismaking voort
gezet in de intieme salon van Veuve Hoek
& fils" in ,,de Vos in 't Tuintje" waar zon
der luidruchtigheid maar met niet minder
blijmoedigheid oesters worden gesavoureerd.
Anderen laten zich rijden naar de Atlantic
Bar in de Houtstraat, waar alweer plafond
schildering, witlak-muurafwerking,
clubfauteuils en dik tapijt hun uitwerking niet
missen. En van mijn hoogen bar-stoel voor
de hooge bar-toonbank zag ik Engelsche
Uut I know what I say ..."
officieren, alweer dapper gesecondeerd door
hun dames, zich een kalmer, roes drinken
aan champie, whisky, menthe Anglaise,
cointreax of broux coctail.
I know I am a little wrong" zei mij een
jong vliegenier, wiens oogen ondanks zijn
tot stand niets hadden verloren van dat
fixeerende, dat leeuwentemmers kenmerkt.
But I know what I say, von Hinniscli from
the tenth corps d'armee" at Hannover is a
swine. But you know it is not allowed to
talk politics, l'am wrong and I am afraid
I'll say too much". Dat was zijn belrefd ex
cuus om zich weer bij de zijnen te voegen.
*
Zoo heb ik den Engelschman gezien in
den Haag. Van hoog tot laag gasten, die
men gaarne op bezoek heeft; waaraan men
zich verkwikt, van wie men iets leert; die
men alleen liever zou zien onder andere
omstandigheden dan deze tijden, waarin
zelfs beschaving en levenswijsheid quantitës
négligeables zijn.
H ij MAN CROISET