12 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 8 Juni '18. -- No. 2137 TOONEELVARIA Het Tooneel fn Zuid-Nederland in Oorlogstijd 'Weinfg tfjds voor het uitbreken van den , oorlog werd Constant van Kerckhoven, jaren bug verbonden aan het gezelschap van den gröoten Schouwburg te Rotterdam, en enkele jaren te Amsterdam werkzaam, benoemd tot bestuurder van den Koninklijken VUamschen schouwburg te Brussel. De oorlog belette hem geruimen tjjd zijne werkzaam heden te aanvaarden. Eindelijk kwam het er toe. Zflne handen bleven evenwel gebon den. Onmogelijk voor hem herziening te brengen in het repertoire. Hij mocht al blij zjjn, dat het ging.;Hoe het ging, moge blijken uit een uittreksel van zijn brief mij, ter beantwoording van eenige inlichtingen, ge zonden. Op uwe verschillende vragen".?schreef Constant van Kerckhoven kan ik niet te breedvoerig antwoorden vanwege de om standigheden. Wij, mijne vrouw en ik, maken het vrq wel, zijn goed gezond en zér mager, zooals velen l Hoewel de stad de drie officieele Koninklijke schouwburgen liefst lilid zien gesloten blijven, heeft zij, op aan drang van het personeel van den Vlaamschen, dat te Brussel gebleven was en geen ver dienste had, voor dezen de toelating vergund op Zon- en Maandag te speletr, zulks onder controle van de stad, zonder de minste subsidie, en onder mijn officieus bestuur; de winst wordt wekelijks onder de spelers en pro-rato verdeeld. Het komt er dus op aan om in deze twee dagen de boterham te verdienen en liefst met wat er op l En dit valt nog al mee. 's Zondags is 't geregeld stampvol en 's Maandags zeer bevredigend. Op de andere dagen worden, mits toelating der stad, dikwijls voorstellingen gegeven door Vereenigingen, altijd voor een of ander nationaal doel. Het repertoire kan uit den aard der zaak niet zfjn zooals ik het graag zou wenschen, meest stukken uit de ouwe doos, waarvan men zeker is, dat zij recette maken: drama's als Martelares, de Industrieel van Pont-Avesnes; melodrama's als: De Fabrieksbaas, De Gebochelde, De twee Weezen enz. Verder heb ik eenige malen stukken van Rosier Paassen gespeeld en enkele plaatselijke operetten. Het gezelschap is zoo beperkt mogelijk, alweer met het oog om des te meer te kunnen uitbetalen; het bestaat uit al de vroegere leden, en is aangevuld met eenige der meest bekende dilettanten die zich ijverig weren om in het kader te passen. Nieuw repertoire blijft voorloopig rusten tot ik den schouwburg officieel openen zal. Wanneer??? ... Mijn debuut als bestuurder is ver van fortuinlijk geweest, toch hoop ik op betere tijden en laat den moed niet zinken. Nog iets over het bezoek. Je staat gewoon versteld, dat in dezen tijd, dat een kilo aard appelen tot fr. 250 kost, de kleine burger en de werkman zoo tuk op ontspanning zijn en er de centen voor vinden, ook om te snoepen! In n entre-acte worden er aan hen ontelbare sorties gegeven, bijna al deze klanten gaan in de buurt wat koopen of 'n potteken pakken slecht bier en zeer duur. Wat het meer Vlaamsen, dat tot uw pleizier in Brussel gesproken wordt, betreft, dat heb ik, helaas niet kunnen hooren. Integendeel! Wél wordt er meer Vlaamsch gedrukt; alle plakkaten zijn in de twee talen, ook de meeste reklame-borden; die van de bioscopen zijn soms vermakelijk, echt Brusselsche schooljongens-Vlaamsch. Doodjammer is het, dat het volk zoo onver schillig voor 't Vlaamsch Is; teekenend b.v., dat de straatventsters, die vroeger schreeuwden: e pond peeren van 10 eens", of 'n kilo wijnbeèzen voor dettig eens", nu halstarrig .de belles poires a 40 la demilivre", of les raisins a 50 la demi-livre" te koop aanbieden". Uit het verdere van den brief is alleen voor openbare mededeeling van belang, dat mevrouw Philomène van Kerckhoven Jonkers, Constant van Kerckhoven's vrouw, even als haar echtgenoot door tooneelliefhebbers hier te lande in dankbare herinne ring gehouden voor zoo menige voortreffe lijke creatie, aan den Koninklijken Vlaam schen Schouwburg te Brussel niet speelt, maar zich uitsluitend bemoeit met de regie en de leiding van het spel. * * * Multatuli's komst op de lezing van Vorstenschool" bij het gezelschap van Le Gras, Van Zuylen en Haspels Van de tooneelisten, in de allereerste voorstellingen van Multatuli's Vorsten school" opgetreden, zijn er nog slechts drie in leven: mevr. Mina Kruseman, (de konin gin), mevr. v. Offelen-Kley (koningin-mosder) en Jan Buderman. Bij de jongste vertooningen van Vor stenschool", door het gezelschap van Herman Heijermans, kwam Jan Buderman den ouden tijd weer levendig voor den geest en vertelde hij gaarne vele bijzonderheden over de instudeering en wat er aan vooraf ging, o. a. het volgende. Toen Mina Kruseman haar pleit voor de vertooning van Vorstenschool" bij het ge zelschap van Le Gras, Van Zuylen en Haspels gewonnen had, meenden de drie directeuren, dat zij Multatuli hun af god l bij zfjn komen op de lezing eenigszins feestelijk behoorden te ontfangen. De groote koffie kamer van den kleinen Schouwburg thans het Casino te Rotterdam gaven zij een rustig feestelijk aanzien, achter een plantengroep deden zij hun orkest verdekt op stellen. Lang voor Multatuli's komst waren er alle leden van het gezelschap bij-een. Jan Budi-rman werd op den uitkijk gesteld. Zoodra hij Multatuli, verzelschapt door Mr. C. Vosmaer, zag naderen, stoof hij naar binnen, roepende: Hij komt, hij komt t" Alle artlsten schaarden zich, ieder op z'n eigen hoefslag. Groote spanning. Muisstil l De deur gaat open, Multatuli's neus wordt zichtbaar..., en* het orkest zet een krachtige fanfare in. Multatuli nog in de deur, kijkt verwezen op, draait zich om en vliegt met groote passen den schouwburg uit. Algemeene ontsteltenis. Jan Buderman en eenige anderen den dichter na. Deze liep met een snelheid van zevenmijlslaarzen, zoodat de afgezanten hem eerst bij het Ziekenhuis op den Coolsingel inhaalden. Met takt en overleg bewogen ze hem met hen terug te gaan. Nu kwam hij weder in de koffiekamer. Het gezelschap ontdaan, de muziek verstomd. Multatuli, opgewonden, zegt, dat hfl van die kermisdrukte en Directeursreclame niets hebben moest, dat hij zijn ziel niet ver kocht, enz. enz. August Le Gras, de regisseur, zeer ervaren in taal- en letterkunde, een kalm man, koel als staal, door zijne persoonlijkheid met overwicht op allen, verstandelijk en puntig in al wat hij zei, bovendien wél ter tale, zag onbewogen en strak Multatuli aan. Kalm, alsof er niets gebeurd was, ving hij aan Multatuli toe te spreken. Deze luisterde ernstig en zei na Le Gras' laatste woord: M'nheer Le Gras! ik dank u. Mooi heeft u gesproken. Eenvoudig en klaar. U spreekt zuiver Nederlandsen". Daarna Het Multatuli zich gaan en ving eensklaps aan DeKruissprook" te zeggen, stil en rustig. Hij ont roerde er allen mee. Na zijn toespraak werd de eerewijn rondgediend en kon de muziek zoete en zachte wijsjes spelen. Van de lezing kwam dien dag niets. Zij werd den volgenden dag gehouden. Op een der repetities kreeg Mina Kruse man het met Multatuli te kwaad, naar aan leiding van zijne aanmerkingen op haar spel en opvatting van de Koningin. In haar weer spraak voegde zij hem bedaard, maar puntig, de woorden toe: Multatuli vereer ik als een god, maar Douwes Dekker is een ploert \'r Zoo vertelde Jan Buderman, de oor- en ?ogengetuige. Zijne woorden boude men voor waarachtig. Vrouwenverleiders te Haarlem reed» eerder dan Falstaff te Windsor tot straf in de waschmand gestopt en in het water gelaten Juffrouw Page en Juffrouw Ford, de beide vroolijke vrouwtjes van Windsor, stoppen Falstaff, die pogingen deed haar te ver leiden, in een waschmand en laten die uit dragen, kwasi uit angst voor hun heer gemaal. Knechts brengen de mand naar de Theems, waarin zij Falstaff naar zijn zeggen door benauwheid van de luchtjes van het vuile goed in de mand, meer dan half gestoofd en vet als -een Hollandsen gerecht" zonder aarzeling werpen, gloeiend heet, in dien stroom, als een hoefijzer sis send heet" om te worden afgekoeld. Deze vrouwenwraak, deze officieuse strafoefening uitgedacht door juffrouw Page was niet vreemd. Er bestond werkelijke eene officieele, ten minste in Haarlem. In een keur te Haarlem in 1557 op nieuw afgekondigd, 22 jaar vóór Shakespeare zijn Vroolijke vrouwtjes van Windsor" voleind had, leest men onder den titel: Van Over spel: Gehylicte man off vrou, bevondenmet oneerlicke ongelijcke persoonen insuspecte herberge off plaetse, verbeurde thlen ponden, ende worden zij bevonden bij malcanderen te bedde leggende, verbeurde twintich ponden; hielden zij huys met mal canderen, verbeurden dertich ponden; die de boeten niet betalen en mochten off wilde, zal men den man hangen in een mande aen de cratn over tweter, tot hij hem zelven off srijt, ende die vrouwe setten op de kaecke een ure lang". J. H. R s s i N o iiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiittiiMiiiiiii MINIMI iiiiiiiiMiiiiiiiiiiitmiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiHiiiitiiiiHilHHliiiiiiiiiliiiiiiHiimmiili» II Eerste Nederl. BBIDELELEIE!TEH Tel. Interc. H. 5800 Hoofdvertegenwoordiger: TECHN. BUR. MARYNEN - Den Haag f i S. C. van Waalwijk van Doorn, Beëedigd MAKELAAR, ?adert vele jaren HET KANTOOR tot bevordering van de vestiging van Industrieën te Schiedam en Omstreken, Mast zich met AAN- en VERKOOP, HUUR- en VERHUUR van IODIGIOID, liDVSTIIE-IEIIIEIIIEII, PÜIIIUISP11DEII, Voer ?!!? fewenschte inlichtingen en informatiën vervoege men zich ten Karton: Singel 64 (hoek Tweede Tuinsingel) SCHIEDAM. - Telefoon 181 WINDSHEIMER MINERAAL WATER PriM Tafelwater net erkende geneeskrachtige eigenschappen tegen JICaT-KHEUMATIEK-SLECHTFSPlJSVER TfiEBINCt StJiKEftZIK&TE NIERJL.1J1U3IN. Alg.aanbev.doorH.H. Doktoren.VerkrrJgb. bij eken Ie kl. Detaillist. Hoofddepot voor Nederland. A. L E BELLE, Vroolikstraat 128, A'dam. Tel. Znid 4265. AUTORITTEN WIJ kunnen nog rijden s Korte ritten in het zakelijk belang van den gebruiker". Automobiel-Exploitatie Maatschappij Amsterdam AMERIK, DRAAISTOELEN wippend en draaiend N. V. MOZESKNAP&Z", Oude Hoogstraat 1 AMSTERDAM Bolterdam-Den Haag Lauwerecht 69 - Utrecht TELEPHOON 515 Expeditie en Verhuizingen SLEEPERM KOGELS ZOON LINCOLN SHOES NIEUWSTE MODELLEN ZWART. BRUIN. LAK AMSTERDAM. LEIDSCHESTRAAT.I3 DEN HAAG. PRINSESTRAAT. 52-se Onderlinge Levensverzekering vA y "- '"Si -':?-,.-?',-^.vt*: . ;,tV>'E«i?AH r-.---f,^ \ v-fes .?- ",^ : .'V «*f*»R HULP. = YGrafenhage,K«rlenaeiiade 3. Tel. Haag 2297. Op l October 1916 zijn belangrijk verlaagde tarieven) ingevoerd, waarbij de volle winst aan de verzekerden blijft komen. Vraagt deze tarieven en gij zult Uwe Levensverzekering sluiten bij de O. L. v. E. H. - - BURGERSDIJK & NIERMANS LEIDEN, op 17?26 Juni bevattende werken over alle wetenschappen. Catalogus is tegen toezending van 25 et. verkrijgbaar. Kijkdagen 14 en 15 JUNI. B A AR N Wonlng-Buroau van den Makelaar en Taxateur H. J. VAM DUURSEN TELEFOON 266 - STATIONSPLEIN 2O Je adres voor VILLA'» - HUIZEN - BOUWTERREINEN on*. D.v.Heijninp&Zn, KLEEDERMAKERS VOOR DAMES EN HEEREN Hoogewal 13-14 DEN HAAG Telefoon 590 S peciaal ENGELSH STOFFEN Rookt Minister Treub Sigaren Abonneert U op het Nieuw Algemeen Effecten ilad (50ste jaargang) het meest uitgebreide financieele blad l Bevat o. m. vol ledige Prijscourant van alle op de Amsterdamsche beurs verhandeld wordende fondsen, waarbij naast elk aandeel het laatst uitge keerde dividend wordt ver meld; voorgestelde dividen den, prijscourant successie recht, uitlotingen, weekover zicht effectenrnarkt enz enz. Zoolang de voorraad strekt ontvangen H.H. nieuwe abonné's de Tabel der laagste en hoogste koersen" 1917 gratis. Proefnummers op aanvraag gratis l Uitgave: M. M. OLIVIER, Rokin 70, Amsterdam Agentschappen in Indië: Batavia, Soerabaya en Bandoeng. Agentschap inNederland: Tilburg. DE AMSTERDAMMER W*ekbi«d voor test slecht» f 2.25 p. kwartaal fp.Dpof 116 HGöl WABBOESSTBAAT. Restaurant den geheelen dag :-: -:- :-: -:- Dagelijks Concert Zalen voor Vergaderingen. MAF» IV! - G. EN W E. R'|-t C O O L. MSTEPDAM.. ROTTERDAM. _ UTRECHT... lOf MC.BACMT 77 M t (B{ MSTPA ?* * «IITS1R*»T10 Illustratlednik-papier van de Firma C. O. fl. CORVEY, Keizersgracht 285. Amsterdam, Tel. M. 1202 en 555 Typ. Amst. Bock- en tccnariuuLcit, «OornccB Eucrmaa, rlarm» di Co.