DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 15 Juni '18. - No. 2138 BOEKBESPREKING Fiscale Monopolies, door W. G. KOSTER. Acad. Proefschrift. Rotterdam, Druk kerij Libertas. 1918. In tweeërlei opzicht kan men dit proefscfcrlftf verdedigd door een doctorandus aan de Vrije Univeriseit te Amsterdam, een teeken, des tQds noemen: vooreerst door de keiue van het onderwerp, daar de naaste aanleiding tot dit betoog was de aankondi ging van minister Tfeub's voornemens tot nationaliseering en monopoiiseering van de levens- en de brandverzekering in Neder land ; en voorts ook doordat de schr. deze .verhandeling heeft samengesteld in een .beperkt studieverlof' (als gemobiliseerde), waaraan allicht is te wijten dat deze dis sertatie (zij is in dat opzicht niet de eenige) den zeer sterken indruk naakt van niet veel meer,te zijn dan een tamelijk vluchtige compilatie, waarin wel belangwekkende feiten en oordeelvellingen zijn bijeengegaafd, maar (He niet vooraf getuigt van eigen studie, van diep doordringen in het (trou wens zeer veel omvattend) onderwerp. In tat eerste hoofdstuk over karakter en indeeliog der monopolies wordt nagegaan wat een monopolie eigenlflk is en welke soortcB daarvan voorkomen. Schier alge meen aldus schr. ziet men in een monopolie een maéhtspositie, welke de be zitter* daarvan in staat stelt hun waren buiten mededinging te produceeren of daarin handel te. diijven". Mij komt deze omschrij ving te eng voor tenzij met het begrip: produceeren van waren en daarin handeldrtjven, uitbreidt tot ver bulten de gangbare beteekenis dier woorden. .Kan men zeggen b.v. dat de monopolist-spoorweg-exploitant of levens- of brand-verzekeraar .waren produceert" of daarin handel drijft ? Mij dunkt: het monopolie is zeker een machts positie, die mededinging uitsluit; dit behoort tot haar wezen; maar wil men met de om schrijving verder gaan, dan moet zij ruimer worden gesteld dan door den schr. (zij het op -veler voetspoer) geschiedde. Overigens leidt dit eerste, zeer korte hoofdstuk ons niet veel verder in het wezen der zaak in. Wij zijn dan nu toe (Hoofdst. II) aan de .geschiedenis": het korenmonopolie van Farao, soortgelijke verschijnselen bij Grieken en Romeinen, in de middeleeuwen (alles in snelle vogelvlucht), in den nieuweren tijd (Engeland onder Elisabeth en later), waaruit wfj het historisch verband leeren tusschen het fiscaal monopolie en de absolute monar chie, welke laatste juist in de monopolies mét vreugde begroet wat in een constitioneelen staat als bezwaar daartegen geldt: de oncontroleerbaarheid, het gemis aan invloed van het parlement, de ambtenarij De leer van Adam Smith verzet zich tegen die uitsluiting van mededinging. Ook de socialisten kanttn zich daartegen: hoe meer economische wapenen de Staat bezit, des te zwaarder zal de druk op de arbeiders klasse zfln. Zoo stelt Liebknecht op den Duttschen partijdag (Berlijn 1892) sociaal democratie vlak tegenover staatssocialisme. Maar de gezindheid wijzigt zich, eerst ten halve, dan geheel: men ziet in fiscalemonopollrs een middel tot doelmatige be lastingheffing en een wapen tegen particu liere monopolies; de kiesrecht-uitbreiding oetmt het wantrouwen weg tegen den staat, die niet meer uitsluitend orgaan der bezit tende klasse* is... Ziedaar de hoofdtrekken uit de geschiedenis", die de heer K. ons meedeelt. Men ziet, dat men bfj deze waardeering van het fiscaal monopolie reeds genaderd is tot de beöordeeling", welke echter in den bouw van het geschrift thans nog niet aan de orde is, want daaraan gaat nog vooraf een overzicht der voornaamste fiscale mono polies: tabak in Frankrijk, Oostenrijk, Hon garije, Italiëen elders; lucifers in Frankrijk, zout in de Donau-monarchie, branderijen in Rusland, alcohol in Zwitserland, levensver zekering in Italië(over dit laatste 10 blad zijden I). Nu, wat dan de voordeelen" betreft, het voornaamste is natuurlijk de mogelijkheid .grooter inkomsten te verkrijgen, gemakke lijker en minder bezwaarlijk te innen dan door de gewone belastingen", 1) gelijk vele cijfers dan ook uitwijzen (behalve die der Italiaansche staats-levensverzekering), waarbij te bedenken valt dat de uitkomsten van nieuw te vestigen monopolies worden gedrukt door onvermijdelijke schadeloos stellingen aan particuliere ondernemingen en door geringere belasting-opbrengst wegens het wegvallen van het particulier bedrijf. Voorts is reserve tegenover de cijfers ge boden, daar de openbare bedrijven niet naar den eisch van commercieele boekhouding worden geadministreerd. Een tweede voordeel van het fiscaal mo nopolie is, dat. de ver strekkende controle beter dan bij (andere) belastingen ontdui king tegengaat. Maar tegenover dit vordoeel staat schr. zeer sceptisch, ook vrij wel tegen over het derde: de mogelijkheid van zuinige productie door de uitsluitende Staats-werkzaamheld ook tegenover het vierde: dat het monopolie een qualiteltsbelasting" mogelijk maakt, daar de rijkere man een fijnere regiesigaar koopt dan de onbemiddelde, -waar tegen schr. aanvoert dat juist de goedkoopste soorten het zwaarst belast worden. Ten slotte wordt het monopolie aanbevolen als strekkend tot vermindering en nivelleering (zoo noodig) van prijzen. De nadeelen, die schr. opsomt, zfjn vele en gewichtige. Ten deele behooren zij tot die, welke verbonden zijn alle Staatsbezit en Staatsbfdrijf: het wegvallen der geldelijke voordeelen bij aanwezigheid van een over eenkomstige staatsschuld, het duurdere be heer door den Staat, de onttrekking van de werkzaamheid aan den particulieren handel, de vermeerdering vatt het ambtenaren-leger, waarmee samenhangend het politieke element in de exploitatie, de afhankelijkheid dier In komsten van de conjunctuur, de verlamming van den ondernemings-geest. Bovendien leert de ervaring dat de uitsluiting der mede dinging leidt tot verslapping en sleur. Rigorittische bepalingen, die ook het publiek drukken, zijn meestal onvermijdelijk. De parlementaire controle wordt bij dit soort van Inkomsten bijzonder zwaar, al welke nadeelen niet door het middel van verpach ting worden voorkomen. Hoe dan na dit alles te oordeelen over Treub's plannen"? Schr. wijst er terecht op, dat hierbij (ook) aan een zuiver fiscaal monopolie werd gedacht; wijst ook op de (mede bij den Minister) bestaande onzekerheid omtrent de te wachten gelde lijke baten voor den fiscus van staats-.levensen brandverzekering en Vermeldt daarom trent de acht ongunstige conclusies van prof. J. G. de Jongh, doet ook mi] de eer van een citaat aan, herhaalt verschillende bezwaren en verwerpt (ook in de eerste zijner stellingen") de monopoliseering van het verzekeringsbedrijf. Het ligt voor de hand, na de lezing van dit proefschrift op te merken, gelijk ik reeds deed in den aanhef mijner aankondiging, dat over dit alles vrijwat meer te zeggen valt dan door dezen schr. wordt te berde gebracht. Ik noemde reeds de tien bladzijden over het Italiaansche levensverzekerings instituut; ook Treub's plannen worden in weinig meer dan tien bladzijden afgehandeld, waarbij schr. zfln aandacht in sterker mate aan de levens-, dan aan de brar d verzekering wijdt. Ware het niet verkieselijk geweest, indien de schr. naar aanleiding van Treub's plannen" zich gezet had tot een studie van de in Italiëverkregen uitkomsten? Misschien zal hfj antwoorden, dat in een beperkt studieverlof" de tijd voor zoodanig onder zoek ontbreekt. Maar is daarmee dan niet erkend, dat hier te wijd werd gegrepen ? Ten slotte hangt de waardeering van wat ons hier wordt geboden, natuurlijk in over wegende mate af van de eischen, die men 1) De opmerking moet mij van 't hart, dat de dissertatie wel wat slordig geschreven en gedrukt is. De drukfouten zijn niet zoo weinige. En, van stijl gesproken, wanneer men schrijft dat iets gemakkelijker en minder bezwaarlijk" is, behoort men dan niet bfj nalezing die uitdrukking te herzien? En dit is n voorbeeld uit vele. meent aan een academisch proefschrift te kunnen, te mogen of te moeten stellen. Ik zei reeds, dat hier niet veel blijkt van eigen studie, van diep doordringen in het veel omvattend onderwerp. Maar ik wil toch pok wel zeggen en niet om met een vrien delijkheid" te eindigen, doch om m.i. billflk te wezen, dat het geschrift, uit zeker oog punt bezien, velen welkom kan zijn en zelfs nuttig kan werken. Het monopolie" wordt hier en elders onder den toenemende belas tingdruk tot een cry", wordt gepropageerd als een zeer gewenschte winst bron voor den staat. Nu dan, wie omtrent de betwistbare voor- en de vele zeer stellige nadeelen van fiscale monopolies een stelselmatige uiteen zetting begeert, het oordeel van gezagheb bende schrijvers daarover hooren wil, vindt hier heel wat bijeen van zijn gading. Misschien zal hij bij de lezing zich af vragen of allee even concludent en perti nent" is, of hier niet valt te onderschelden, of in een krachtig bestuurd rrjk, welks ambtenaren op hoog peil staan, een of ander monopolie niet minder kwaad zal kunnen dan elders, waar de omstandigheden minder gunstig zijn; zich afvragen ook of een brandewijnmonopolie in Rusland te meten is naar den maats'af van een levensverzekerlngs-bedrijf van staatswege in Neder land. Mij dunkt, ook hier hoede men zich voor de doctrine", al erken ik de wezen lijke nadeelen van het stelsel als zoodanig. Niet alle bedenkingen wegen overal en altijd even zwaar ? SMISSAERT *, * Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap (gevestigd te Utrecht). 39e deel. Amsterdam, Johannes Muller, 1918. [LXVI1I en 412 blz.] Na het jaarverslag met zijn bijlagen, waaruit blijkt dat er voor het Historisch Genootschap voorloopig nog werk genoeg aan den winkel is, wordt dit deel der Bijdragen geopend met eene bewerking, van de hand van prof. Salverda de Grave, van Twee inventarissen van het Huis Brederode. Zij betreffen beide den Inboedel van het slot Batestein te Vianen; de eene, in het Fransen, dagteekent uit 1556 en de andere uit 1567. De bewerker heeft er eene uitvoe rige inleiding en talrijke verklarende noten bijgevoegd; het jaarverslag noemt zijn stuk, dat niet minder dan 172 bladzijden telt, dan ook terecht eene cultuur-historlsche bijdrage van aanmerkelijke beteekenis. In een drietal bijvoegsels" zijn afzonderlijk de schilde rijen en portretten, de boeken en de kaatten behandeld. Vooral de beschouwingen over de bibliotheek zijn interessant. Prof. de Grave wijst er op, hoe deze inventaris ook van belang is voor de kennis van het ka rakter van Hendrik van Brederode, den vroeg gestorven vrijheidsheld. 't Is vreemd, dat er, na de polemiek van Groen en van Hall in het midden der vorige eeuw, en de daarmede verband houdende studiën Van Bakhuizen van den Brink en P. Scheltema, nog geene monographie over dezen Brede rode, dien de 18e eeuwsche staatsgezinden gaarne tegen den Vader des vaderlands uit speelden, is verschenen. Trouwens eene saamvattende geschiedenis van het Huis Brederode is er ook niet. Het artikel van prcf. Salverda de Grave moge de belang stelling op dit punt verlevendigen. De heer Fred. Oudschans Dcntz geeft een herdruk van een in ons land niet be kende Description of Guiana van zekeren majoor Joan Scott, met eene beknopte ge schiedenis der kolonisatie van dit gewest, tot op de verovering in 1667 door kapitein Abraham Crynssec. In tal van noten is ook deze tekst op verdienstelijke w8ze toegelicht. Daarop volgt nog een Engelsen stuk, een uittreksel uit het Reisverhaal van Fynes Morryson, voor zoover dit Nederland betreft. Het is bewerkt door den tjverigen ambte naar der AtnsterdamscheUniversiteits-Bibliotheek. J. N. Jacobsen Jensen, die ten vorigen jare in een artikel in Onze Eeuw er reeds de aandacht op vestigde. Morryson bezocht ons land voor het eerst in 1592. Hij ver meldt o.a. den dubbelen muur, die Amster dam, na de in dien tijd ondernomen verABM.AB'M.ABM.ABM.ABM.ABM.ABM.ABM.ABM.ABM.ABM on A de. rl&& Sy A B A M EERE.N-ARTI KELEN, g UITRUSTINGEN. ABKABM.ABM.ABM.ABM.ABM.ABM.ABMJXBM.ABM.ABM. A B M A B ABM iiiiiiiimiiilllltlini iiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiimii grooting, omgaf. Wq vernemen dat de grachten in de Hollandsche steden ook toen reeds subject to stinking" waren en hooren klachten over de dronkenschap van wagen voerders en trekschuitbestuurders. Te Leiden, waar Morryson zich als student liet inschrij ven, merkte hij op hoe dikwijls, onder kerktijd, meer menschen op de markt, dan in de kerk waren for marchants proferring gayne to the dutyes of Rellgion!" Ook toen werden vreemdelingen door de bevol king aangegaapt; te Amsterdam liepen de straatjongens den reiziger en zfjn gezelschap overal na. Hij vertelt van den opgang, dien Engelsche tooneelspelers hier maakten: yea many young virgines feil in love with some of the players, and followed them from Citty to Cttty, tilt the magistrates woe forced to forbid them to play any more". Zoo geeft het reisverhaal menig aardig trekje. De heer Jensen heeft den tekst hier en daar toegelicht. Op blz. 233 wordt met The Hand Plate" niet bedoeld een plaat in den Biesboscb, zooals de bewerker meent, doch het eilandje Ooltgensplaat, dat nog heden door de bevolking als de Plaete" wordt aangeduid. Als Morryson de vaart, die naar Bergen op Zoom leidt, Forcemer" noemt, waarover de heer Jensen geen inlich tingen kon bekomen, vermoed ik dat hij de Eendracht bedoelt, die voorbij Nieuw Vossemeer stroomt. Mr. A. Meerkamp van Emden geeft het vervolg en slot der Goudsche vroedschaps resoluties betreffende dagvaarten der staten van Holland en der. Staten-Generaal. Daarin wordt het veelbewogen tijdvak 1562?1572 behandeld. Ten slotte drukt Dr. L. W. A. M. Lasonder eene geheel onbekende com missie af, die 8 Juli 1553 door de landvoog des Maria aan den 20jarigen prins Willem van Oranje werd verleend als overste der troepen in Artois. DR. JOH. C. BREEN EEN NIEUW TIJDSCHRIFT VOOR JONGENS fongensleven. Modern Jongenstijdschrift onder redactie van J. F. SCHAAP Jr. Verschijnt op den loden van iedere maand. Abonnementsprijs f 2.25 per halfjaar. Adm. Regentesselaan 191, Den Haag. De leutige jongenskop op den omslag, doet ons vol verwachting dit tijdschrift open slaan, en de inhoud stelt ons niet te leur. Het ideaal dat Jongensleven" zich stelt, is: het brengen van een gezonden, fllnken geest onder de Nederlandsche jongens; het aanmoedigen om een manlijk, rein Christenleven te leiden; een beroep te doen opzijn lezers om in de wereld te zijn werkers ten goede en geen toekijkers. Het blad is bestemd voor jongens van 14-18 jaar. Op dien leeftijd zijn de jongens at over hun tijd van knippuzzles en koekplaatjesgeruil heen, en beginnen belang te stellen in algemeene zaken, in 's werelds gebeuren en in het maatschappelijk leven. Hiervan uitgaande zal de redacteur den inhoud bepalen. Dat het op den goeden weg is, bewijst het eerste nummer, en waarbor gen de namen der medewerkers waarbij o.a. Jan Feith, Max Blokzijl, Kees Valkesteln, A C. C. de Vletter en Leo Lauer, alle oude, geliefde bekenden van onze jongens. Nevens de sport-, de natuurrubriek en verhalen, bevat Jongensleven I" artikelen over: beroepskeuze, de droogmaking der zuiderzee en een overzicht van de voornaam ste wereldgebeurtenissen. Een populair-weten schappelijk artikel over de torpedo zij nog vermeld. Verder wordt een serie geopend van jongenslevenportretten (met Jan Feith), waarin de beeltenissen komen van de auteurs van jongensboeken, met bijzonderheden omtrent hun loopbaan enz. Talrijke illustraties verluchten den tekst. Wij twijfelen niet of Jongensleven" zal stormenderhand de harten der jongens ver overen. V. D. Nieuwe Boeken van deze Week: De door Dr. VAN EEDEN in zijn artikel genoemde werkjes van den heer JOH. C. P. ALBERTS, Het Werk der Droomers en Bij den Duivel te Gast zfln verschenen bij de uitgevers P. N. van Kampen en Zoon te Amsterdam. M. K. MEDENBACH, Engeland heeft gelijk (De Zand- en Grtndkwestie). 108 pag. 's Gravenhage, Boekhandel v/h. Gebr. Belinfante. HENR. ROLAND HOLST-VAN DER SCHALK, De K evolutionaire Massa-Aktie, een studie, 429 pag. Rotterdam, W. L. en J. Brusse's Uitgevers Mij. Lorlogskookboek. Eenvoudige Handleiding ter bereiding van smakelijke, voedzame ge rechten en vleeschlooze schotels uit de thans beschikbaar zijnde levensmiddelen, met practlsche ervaring samengesteld door een Hollandsche Huisvrouw, f 0.65. Am sterdam, J. M. Meulenhoff. Inhoud van de Junl-Tijdschriften (Vervolg) Dietsche Stemmen : Dr. W. J. Leyds, Herinneringen aan president Krüger. G. Vermeersch, Nederduits en Nederlands. Mr. W. J. L. van. Es, Holland-sche Kro niek. Spectator, Vlaamsrhe Kroniek. Prof. dr. H. D. J. Bodenstein, Zuid-Afrikaanscbe Kroniek. Dr. J. A. Nederbragt, Econ. Kroniek. A. J. van Vessum,. Perskroniek. Dr. N. B. Tenhaeff, Boekbespreking. Dietsche Bond. Nieuivc Gids: L. v. Deysse], Bij »Arti et Amicitia". Alleida van Pellecom, Dorpsleven. Herman Poort, Gerbrand Adriaenszn, Bredfiio. -J- Jac. v Looy, De Gloeiende Spijker. H. J. Schouten. De Hoofdkwestifr vaa den EUitholomëusnacht. Dr. P. A. Dieiz, f xperimenteele Telepathie of Gedachtenoverbrenging. J. R. van Stnwe Hzn., Oorlogskunst. Hein B eken, Helene Swartn, Hendrik Kroon, Felix Timmermans, Verzen. Jeanne Kloos-R*-ijneke van Stuwe, Over de ontwikkelingsgeschiedenis van den Pierrot. Willem Ktoos, Literaire Kroniek Frans Neisi'ber, Biunenl. Staatk. Kroniek. Constant van Wessem, Muzikale Kroniek. Joaones Keddingius. Bibliographie. Slroomingen: Ru Ie Cavelier, Magnolia's. HansVerkruizeo, Verzen. Van Deekingbam, De Drie enheid. Abr. v. Dijk, De Meester. Frits l ? Cavelier, Gewijde Dagen. Johan Schwencke Het evenwicht des Levens Annia van Veen, verzen. Joh. P. Buhrman, Zij. L. Durey, Onverwachte ontknooping. Hans ulaye. Muziek. Henk Eikeboom, Geen Ster. Jongenslêtien : Fred. Quenè, Door de Aakeveenscheplassen. M. C. Kooy van Zeggelen, De reis van Aroe la Tanroewa en zijp. volgeling naar Java. Jan Feith, De Voetbalmatch. Onze A. N. W. B. Henri van Booven, Cricket. Leo Lauer. Van onze Sportvelden. Max Blokziil, Brieven van het Front. L A. Duprée, Fotorubriek. Ir Slingervoet Ramondt, Over de Bioscope. GOS de Voogt, Politiek Overzicht. J. F. Schaap. Zijn Weg gevonden. Uit het Jongensleven. Kunstfptouijlage: Morgenbad aan boord. Karikatuurteekening: Sport-Costumes. iiiiiHiiiiiiMiiiiiitiiimiiiiiiiiiimmmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiniiiiiiiiiHiiiii» HET GENEALOCISCH-HERALD1SCH BUREAUCARL KÖFFLER te s-CRAVENHACE OBHECHTSTSAAT 181. TELEF H.7840,BELAST ZICH- . MET ALLE WERKZAAMHEDEN OP DAT GEBIED ? INDEN UITCE1BRLIÜSTEN ZIN.- - .?-.. MrnmiltlllHniH|!lltHmillHHHI«HIMIIIIIIttll»HIIIIIIIIIMIIIMIIMimi!ll!lim IIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIItlllIIIHIII iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimminiii iiiitMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiii)iiiiiiiiiiiiiiiiiHiiMiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin> N.V. Eerste Netled. " Binckhorststraat KrLeclanchéElementen Tel. Interc. H. 5800 Hoofdvertegenwoordiger: TECHN. BUR. MARYNEN - Den Haag ALGEMEENE Maatschappij van Levensverzekering en Lijfrente. DA M RAK 74 AMSTERDAM Levenslange en Gemengde Verzekeringen. TJitzetverzekeringen - Spaarverzekeringen. DISCONTOPOLISSEN Individueele- en Collectieve Pensioenverzekeringen, Lijfrenten. Hoofd-Inspecteur: H. DOYER, Wilhelminastraat 14, Den Haag. Inspecteur voor Amsterdam: J. F. GORTMANS, J«cob Marisstraat 5, Amsterdam. Kapitaal beschikbaaralsle Hypo theek op huizen, tuinen en landerijen, tegen billijke rente en onder aannemelijke voor waarden. Inlichtingen verstrekt: S.C,YANWAALWI)ÜAND6QRN Singel 64 - Schiedam Telefoon Intercommunaal n. 181 ENORM SO L.I DE KLISSER&CITROEN AMSTERDAM BUNSCHOTEN & DE GOOYER Hofleveranciers. Indische Uitrustingen. UTRECHT, Oudegracht bij de Jansbrog, 5i, 53, 55. EEfflG ADRES. Geen Filialen. MI weps Mpj, Pension J» ep MAANUAU l JULI 1918, in Frascati" ten overstaan van den Notaris J. JABÜRG, van het bijzonder sterk en iroed gebouwd H E ERENHUIS, met Achterhuis, Bin nenplaats, grooten Tuin en Erve te Amsterdam, aan de (herengracht 114 groot 3 AREN 89 CENTIAREN. Breeder bij Biljetten omschreven. Te bezichtigen Dinsdags, Donderdags en op den Verkoopdag, des namiddags van ??i tot 4 uur, met bewys van toegang, door een der in het biljet gemelde Makelaars of de Makelaars vereen iging af te geven. Nadere informatiën bjj den Directiemakelaar E. J. HE U KR, Kantoor Kerkstraat 393, Tel. N. 900. Parklaan 86-94 :?: Haarlem Telefoon Interc. 433 - OPGERICHT 1892 HUIS VAN DEN EERSTEN RAN8 DiHeijÉp&Zn. KLEEDERMAKERS VOOR DAMES EHHEEREH Hoogewal 13-14 DEN HAAG Telefoon 590 Speciaal ENGELSCHE STOFFEN Levensverzekering- g t Maatschappij JU 111D C Hl Maatschappelijk Kapitaal EEN MILLIOEN GULDEN volteeken Sluit Levensverzekeringen on Lijfrenten 00 bijzonder gunstige verzekerlngsvoorwaardon tegen zeer BILLIJKE PREMIEH Een Prach t-roman RICARDA HUCH De Zaak Deruga ROMAN Prijs Ingenaaid f 3.9O, gebonden f 4.5O Uitgave van VAN HOLKEMA & WARENDORF, te Amsterdam lllustratiedruk-papier van de Firma C. G. A. CORVEY, Keizersgracht 285, Amsterdam, Tel. W. 1202 en 585 Typ. Amst. Boek- en Steendrukkerl, voorheen Ellerman, Harms & Co.