17"' T? 2 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 7'Sept. '18. No. 2150 VERANTWOORDELIJKHEID Teekenlng voor de Amsterdammer" van fordaan Als de Ridders geen zin hebben, sturen zij den Schildknaap...! IIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIItlllllllllllllllllllllllllllllllllllEIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIItlllllHIIIIIIIIIIMIIIIIIIIHIIIIIIHlnlMIIIIIIHIIIIIIIlnillllllllllllllll gres. HQ wees er op, dat de Indonesiërs, de Chineezen en de Nederlanders, die het verbond omvat wel buitengewoon bevoor recht zijn. Zij toch beleven de geboorte van den Nieuwen Tfld. Ze genieten het voor recht, dat ze raken aan de drie voor naamste middelpunten, die de wereld beschaving op haar eerste ronde, van Oost naar West, om de aarde heeft gesticht): China, Indiëen Europa. Ze genieten het voorrecht in een land te studeeren, dat nog voor de gruwelen des oorlogs gespaard is en dat ook daardoor een eigen plaats onder de Europeesche volkeren bewaren zal. De kans wordt den Indonesiërs, Chineezen en Nederlanders geboden, om den baanbrekenden arbeid te leveren voor den opbouw van den Nieuwen Tijd, om in dien zin Indo nesiëen Nederland aan de spits der bescha ving te stellen, mits de Hollanders zich geheel geven aan hun Indische roeping en mits de Indonesiërs en Chineezen zich ganschelrjk wijden aan de vorming van het Indonesisch geraeenebest mits Holland zijn koloniale politiek uitdrukkelijk steune op het zelfbeschikkingsrecht der naties en Indonesiëmet vertrouwen de laatste hulp van Nederland aanvaarde mits Indonesiërs, Chineezen en Hollanders in hun samen leving den volkerenbond verwezenlijken, waarvoor de oorlogvoerende mogendheden zeggen elkander te vernietigen. Moge dit congres zoo eindigde de voorzitter zijn rede beheerscht worden door de stemming iittiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii DE DICHTERS EN DE DOOD De Dichter is de scheppende en vooruit ziende mensch. Hij doet het eerste schep pingswerk. Hij projecteert den groei van het leevende In bet anorganische, leedige. chaotische. Hij brengt harmonie in het ver warde en meet den weg op, in het toekomstland. Daar gaat ontstaan wat nog nooit bestaan heeft, daar vernieuwt de Al geest zlchzelven in nooit eindigende, onuitputte lijke nieuwheid. En daarmee zoekt hij teevens het ontwaken, het tot besef koomen van de nog maar droomende eenheden, de individuen die zich eenzaam voelen, elk als middenpunt in de eigen waereld, en langzaam weer tot elkaar naderen, gedreeven door de groote zwaarte kracht die alle dingen weer samenbrengt de Lief de zoodat al die gescheiden waeonzer jonge jaren; moge het voor ons eenerzijds een onbezorgd en verheugd samenzijn wezen, moge het anderzijds ons de ver antwoordelijkheid doen voelen van onze ernstige roeping: het kleine Nederland en Indonesiëklein tegenover de groote mogendheden van Europa en tegenover China en Indlëaan de wereld tot een vreedzaam voorbeeld te stellen, als voor gangers naar den Nieuwen Tijd. Was de eerste congresdag geheel bestemd voor onderlinge kennismaking der congressisten, de tweede dag werd geopend met de behandeling van Rudyard Kipiing's .East is East and West is West and never the twain shall meet." Inleiders waren de Indonesiër R. M. A. S o o r j o P o e t r o, de de Chinees Thung Tjeng Hiang en de Hollander C. L. van Doorn. De Chineesche spreker de heer T. H. Thung behandelde zijn onderwerp uitsluitend socio logisch en nam China en Europa als vergelQkingspunten. Hij constateerde dan, dat de maatschappelijke vragen bij beide gelijk zijn. Beide houden als hun ideaal voor oogen: een harmonieerende samenleving van krach tige en zelfstandige individuen, van persoon lijkheden, die hun innerlijke krachten tot volle ontplooiing moeten brengen, terwijl ze steeds het heil der gemeenschap nastreven. De practijk heeft evenwel zoowel voor Oost als voor West de verhouding niet ge volgd. Europa heeft eenzijdig de individuen ontwikkeld en heeft daardoor een geweldige ontplooiing van zijn wetenschap, techniek en industrie kunnen bereiken. Actiever leven heeft steeds het Westen gekenmerkt. De Fransche revolutie, vergeleken bij de Chi neesche van 1911?HH2 heeft Europa de superioriteit van de daad geschonken. De superioriteit van de gedachte kont echter China toe. De overdrijving van de individueele ontplooiing heeft evenwel de gemeen schapsharmonie in het Westen geschaad. Maar ook China is eenzijdig geweest; het heeft de gemeenschap bevorderd ten koste der individuen. De individueele waarde is miskend, waardoor China achterlijk is ge bleven, wat industrie en wetenschap betreft. De hedendaagsche stroomingen hebben ech ter bewezen, dat zoowel China als Europa hun eenzijdigheid gaan herzien. Er komt dus | een wederzijdsche toenadering. East was east eindigde spr. and west was west and now the twain shall meet. De heer C. L. van Doorn was van de drie het meest pessimistisch. HQ begon met de waarschuwing, niet al te gedecideerde conclusies te trekken. Tegenover het Oosten past een aarzelend zoeken en tasten en luisteren. Hij trad in een gedocumenteerde beschouwing over de oudste Indische gods diensten en kwam tot de wetenschap, dat het polytheïsme in de Indische religie meer een naast elkaar staan der goden was dan een hiërarchie. De religie zelf is nooit het middel geweest, om groepen te vereenigen, wel traden zeden en gewoonten daarvoor in de plaats. De psychologie van de Oostersche ziel, door Wüly Haas gegeven, heeft echter doen zien, dat de zeden en gewoonten het voortbestaan van verschillende levens elementen naast elkaar mogelijk maken. Daarna was denzelfden dag van het con gres nog aan de orde de bespreking van de belde, door den Raad van het Verbond N.V. PAERELS Meubileering MIJ. COMPLETE MEUBILEERING -: BETIMMERINGEN .: Rokin 128 Telef. 4541 N minimin u iiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiillliliiiii immuun i immuun immuun voorgestelde dagorders, ten eerste omtrent de aanpassing van het hooger onderwijs in Nederland aan het in te stellen voorbereidend hooger onderwijs in Indiëen ten tweede omtrent de wenschelijkheid, dat Neder landers na den oorlog niet naar het buiten land zullen ultstroomen, alvorens zich te hebben vergewist, dat Indiëhun komst niet behoeft. Nadat de voorzitter de belde moties had toegelicht, kreeg de heer Goenawan Mangoenkoesoemo het woord. Na mens de aanwezige Indonesiërs verzette spr. zich tegen de strekking der dagorders, die strijdig is met het Indisch- nationaal streven. Hij stelde daarom voor, wat de eerste dagerder betreft het congres in dien zin te laten uitspreken, dat de instelling van hooger en voorbereidend hooger onderwijs in Indi noodzakelijk wordt geacht en dat vóór de totstandkoming daarvan de Nederlandsche universiteiten en hoogescholen bereid ge vonden zullen worden, rekening te houden met de behoeften van Indonesië. Het maakte niet weinig indruk, toen achtereenvolgens de afgevaardigden van Chung Hwa Hul" en van de Indische Vereeniging" na de rede van den heer Man goenkoesoemo de verklaring aflegden, dat hun vereenigingen volkomen instemden met hetgeen door den woordvoerder der Indo nesiërs is gezegd. De voorzitter stelde voor, de verdere behandeling der dagorders te schorsen, aangezien naar zijn meening het congres verrast was door de ingediende voorstellen. Omtrent het andere onderwerp inzake de Opleiding voor Indiëin Holland", ingeleid door den Indonesiër S. Surya Ningrat en J. M. M. van A s c h van W ij c k, dient allereerst te worden medegedeeld, dat de bespreking reeds dadelijk bij den aan vang een politieke wending kreeg. De Indo nesische inleider zeide niet veel anders te kunnen zeggen dan n standpunt te ver dedigen, d.i. de verwerping van de Hollandshe opleiding en de bepleiting van de Indische. Zoolang de Indische krachten voor de bezetting der hoogere betrekkingen in Holland worden opeeleid, kunnen de Indiërs onmogelijk met de Hollanders concurreeren, ook al zijn ze in naam met dezen gelijk gesteld. Indlëheeft Indiërs en geen vreem delingen noodig. Bovendien kosten vreemde Het eerste Indonesisch Congres te Wageningen iitmmiiiiiiiiiiiiimimimiiiiim relden weer samen vloeyen tot het volmaakte zelfbesef, als een chemische omzetting van lager zelf tot hooger Zelf, van menschengeest tjt Almacht. Wat wonder dat de Dichter steeds weer zich voelt staan tegenover dat groote, don kere geheim, het uiteenvallen van ziel en lijf, de Dood. Een min of meer van de wijs geraakte dichter in ons land heeft in een moedelooze en voor zichzelf beangste bui gezegd dat wij maar niet meer moesten denken aan God en aan den Dood. Maar God en de Dood denken steeds aan ons, en daar valt niet te verbergen en te ontvluchten. Het groote probleem rijst steeds dreigender en dwin gender. Wij moeten wel, ook waar wij liever niet willen. , In het laatste werk van Henriette Holst l is mij dit het liefste, dat zij tot Deemoed gekomen is, tot erkenning van eigen zwak heid die de grootste kracht doet vinden, tot het liefdevolle inzicht dat ver booven haat en tweedracht uitstijgt, en moed geeft om dit groote Doodswonder vrij en recht in 't gelaat te zien. Zij heeft nu ingezien dat Liefde sterker is dan de Dood", en den moed gevonden dit te zeggen, al is het niets nieuws, en al zal het ?banaal en afgezaagd voorkoomen aan de hoogmoediger), aan de verfijnden, aan de door verstand verblinden. Haar groote fout was de hoogmoed, ge voed door ontijdige bewondering en ooverschatting. Die hoogmoed bleek uit het neer schrijven van veel dichtwerk dat niet anders was als stamelen, als berijmd proza. Als iemand oovermatig gepreezen wordt, al Is 't door een kleinen kring, dan meent hij zich tot alles gerechtigd, dan acht hij elke uiting waartoe hij komt, hoe onbeholpen ook, goed en de moeite waard. Zulke al te vrijmoedige, kritieklooze uitingen zooals ik ze in het werk van Henriette Holst reeds vroeger heb aangeweezen, zijn in haar laatste werk veel zeldzamer. Maar ook het al te groote vertrouwen pp eigen verstand en geleerdheid is gelukkig verminderd. Het marxistisch intellectualisme het pruissisch begrip van verstand en macht, dat alles meent te kunnen ultreekenen, dat haat preedikt als een noodwendige natuur kracht, en geweld te baat neemt tot her vorming der menschheid, die hoogmoedige, ijdele, harde en barsche gezindheid, die Henriette Holst onder invloed van haar Marx-vereering vaak getoond heeft, die is verzacht, verzonken. En nu bekoort haar het wonder van den dood. Haar mijmering stond langen tijd stil bij het geheimzinnig groot gebeuren van den Dood". Zij zegt dit op rijm en maat, maar het klinkt beeter en eenvoudiger in gewoon proza. Maar zij voelde toen de Uood niet meer als een kosmische kracht ze zag hem als een licht, ontstooken oover den afgrond Leeven. Ze begreep hoe Dood en Lijden lot het Brood'des leevens konden worden. Seedert de Dood haar zoo werd verlicht, is dat andre" haast weg in haar gedachte. Er is geen verschrikking meer voor haar in den Dood. Ze ziet hem vruchtbaar, en brengend elementen van nieuwen menschengroei. Dit alles is niet nieuw, en veele vroomen zullen glimlachend zeggen dat dit besef al lang de troost en de verheldering van hun aardsche leeven is geweest. Maar schoon en heuchelijk is het te be merken hoe een eerlijk en hoog-begaafde Dichteres van zelve hiertoe is gekoomen, door de ritmen in haar diepe ziel. Wie de taal aldus ontgint, geleid door de meest innerlijke schoonheids-drang, wie de scherpe blanke taal ploeg aldus drijf t door de ziele-vporen, die ziet van zelf het graan der waarheid ontkiemen Ik kan mij vergissen, maar ik vermoed dat Henriette Holst bedoelt dat zij in deezen oorlogstijd getroost en verzoend"ïs, bij het ontijdig sterven van zooveel jonge krachtige menschen omdat ze, eeven als ik, be grijpt dat dit alles noodig is voor het ontbloeyen van een nieuwe, schoone maat schappij voor het koomen van een heerlijke periode, de laatste opbloei der menschheid, de oovergang tot het hooge, mystieke leeven dat voorbereidt de ondergang deezer stof felijke waereld. Maar daarmee is het geheim des Doods nog niet zoover onthuld, als dat voor ons begrip moogelrjk is. Ik heb ook in gestadige mij mering gestaan voor het Doodswonder. En daarbij keerde zich mijn aandacht steeds weer tot dat ge weldige schilderij van Rembrandt, dat ik hier voor de oogen van den leezer repro duceer. Al voor veele jaren beschouwde ik dat door Rembrandt geschilderde kadaver, ge schilderd met de meest geniale kracht die de groote kunstenaar ooit heeft aan den dag gelegd en ik vroeg: wat beteekent dit? Hoe kan er zulk een expressie van verheeven majesteit gegeeven worden door het lijk van een boef, reeds half ontleed en vergaan ? Vergelijk het gewoone, koele, nuch tere gelaat van den ontleedkundige, met het grootsche, sombere, imposante gezicht van den doodell Ik zag er in het groote, kosmische leeven dat zich begint te oopenbaren, naast het kleine, blijde, maar bepernte leeven van den zoekenden verstands mensch. En ziel toen vond ik de woorden vaneen anderen Dichter, grooter meester dan Hen riette Holst, die in prachtige woorden het geheim heeft uitgezegd, voor zoover een mensch het zeggen kan. Het is het gedicht: Cadaver" van Victor Hugo. O mort! heure splendide! o rayons mortuairesl Avez vous quelque fois soulevélessuaires EENBEIDS-POT Eenheids-garen en -sigaren Eenheids-pieterman en -bot. Eenheids-schoenen, eenheids-pakken, Waarom niet de eenheids-pot? Laat ons met ons zes millioenen Armen, rijken, groot en klein Met den naderenden winter Nu eens zeer menschlievend zijn. Moet de een nog kippen kluiven En de ander musschen-bout? Moet de rijke kalfssoep smullen En de arme pap van hout? Allemaal hetzelfde eten Alles uit de eenheidspot. Welk een voordeel zou dat geven. Holland maakt een kookverbodl Noem 't Iris h Stew of Ooelasch In de nette restaurants, Huchepot a la Flamande, Op zijn Engelsch, Duitsch of Fransch Noem 't rotmok, rats of hutspot Als er maar gegeten wordt Als we maar hetzelfde krijgen Dan komt niemand wat te kort. Maandags bloemkool met een haring Dinsdags uiensoep met sprot Woensdags, Donderdags en Vrijdags Boonen of gestampte pot. Zaterdags gestoofde kliekjes ? Zondags zuurkool met een ei Iedereen zijn liter eten Uit de eenheids-kokerij. Geeft den zieken en den zwakken Kippenboutjes, melk en wijn. Laat de sterken en gezonden Met de pot tevreden zijn. Komt, gegoede landgenopten Helpt nu eens een handje mee Om den winter door te komen Met een eenheids-pot-diner. }. H. SPEENHOFF iiimiiiimiimii muil iiimiiimimiiimimiiimmiimiiiim H.VANDOOREN&Cü. AMSTERDAM DEN HAAG - UTRECHT Bewaart gedurende de Zomermaanden Uw BONT In MOT VRIJ E KLUIS krachten den Indischen staat sommen gelds, omdat ze nog gelokt moeten worden. Uit Indisch-nationaal standpunt beschouwd heeft opleiding in Holland niets voor en alles tegen. Op den tweeden dag van het congres kreeg nog de heer dr. Ratu Langie ge legenheid te spreken over de door hem te Zürich opgerichte SociétéAsiatique", door den voorzitter mr. Jonkman beant woord met een hooggestemde rede, waarin hij den geest van Europa aan de aanwezige Aziaten duidelijk trachtte te maken. Hij zeide, dat ook Europa weet, wat idealisme is en vaak genoeg heeft ge streden voor recht en billijkheid, voor de vrijheid van den godsdienst en van de vol keren, die onder een overheersching gebukt gingen. Zoo hebben de toekomstige Indische krachten niet zonder succes gepoogd, Jong Indlëen Jong Holland samen te brengen tot heil van Indlë. BANOE ALAM lllllllllliiiiltlll .Et pendant qu'on pleurait, et qu'au chevet du lit, Frères, amls, enfants, la mère qui palit, perdus, sanglotaient dans Ie deuil qui les navre Avez vous regarde sourlre Ie cadavre? Tout a l'heure il ralait, se tordait, etouff *it, Maintenant il rayonm. Ablme! qui donc fait Cette lueur qu'a l'homme en entrant dans les ombres? Qu'est-ce que Ie sépulchre? et d'ou vlent, penseurs sombres, Cette sérénltéformidable des morts? C'est que Ie secret s'ouvre et que l'être est dehors; C'est que l'ame qui voit, puls brille, puis flamboie Pj/, et que Ie corps me me a sa terrible joie. La chair se dit: Je vais tre terre, et germer et fleurir eomme se ve, et comme fleur, almerl Tous ces atomes las, dont l'homme tait Ie maitre Sont ioyeux d'être mis en liber tédans l'être, De vivre, et de rentrer au gou ff re qui leur plalt. Et voyezleregard, qu'un ombre irangevoile, Et qui, mysterieux, semble un lever d'étoile; '?Oui, Dieu Ie veüt.ia mort, c'est l'ineffable chant De l'ame et de la béte a la finselachantl C'estune doubléissueouvertea l'êtredouble. Dieu disperse, a cette heure inexprimable et trouble, Lecorps dans l'univers et l'ame dansl'amour. Une espèce d'azur que dore un vague jour, L'air de l'éternité, pulssmt, calme, selubre, Frémlt et respltndit sous Ie linceul lugubre Et des pils du d rap noir tomben t tousnos ennuis." L'air, la terre, Ie feu, l'ean, tout, même Ie ciel Semêle a cette chair qui devint solennelle Un commencement d'astre clot dans Ia prunelle." Men leeze en herleeze deeze diepe en schoone woorden. Op Rewbrandts meester werk zal men de séréniiéformidable" en de terrible jole" herkennen. Nu de Dood en de Doodgedachte gestadig om ons waart, kun nen wij niet beeter doen dan moedig en aan dachtig acht te geeven op de uitingen der Grooten, teegenover het wonder des Doods. FREDERIK VAN EEDEN