DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERL AN D 28 Sept. '18. No. 2153 HET BEVOLKINGSREGISTER VAN AMSTERDAM EN EEN JUBILEUM Met teekenlngen van Feltx Hess .Bevolking" heet het kortweg in de Amsterdamsche volkstaal en vragend den weg daarheen, zal iedere Amaterdamsche straatjongen u weten te verwijzen naar het groote gebouw aan den Singel, tusschen Helllgenweg en Kalverstraat, waar het Be volkingsregister der gemeente Amsterdam" gevestigd is. De gióóte uitgebreidheid van dezen tak H. J. VAN WAGTENDONK Referendaris aan het Bevolkingsregister van Amsterdam, die l Oct. a.s. zijn 25-jarlg ambtsfeest viert tak van gemeentedienst, waarbij ook de afdeeling Burgerlijke Stand" moet gerekend worden, rechtvaardigt zeer zeker die weelde van een afzonderlijk gebouw. Honderden vervoegen zich daar dan ook dagelijks, per pedes apostolorum, per tweeof vierwlel, per telefoon- of telegraafdraad tot het vragen van inlichtingen over alles wat maar met burgerplichten, rechten en genoegens verband houdt. Bij de meest ingrijpende gebeurtenissen in der burgers bestaan immers, bij hun ter wereld verschijnen en verdwijnen, bij huwelijk en verhuizing moer Bevolking' te pas komen. En in den laatsten tijd, die staat in Het gebouw van Bevolking" aan den Singel het teeken van Distributie" en Crisis" is het aantal dat de hulp van Bevolking" komt inroepen, tot duizenden per dag ge stegen. Waar vóór 1914 het gemiddelde aantal personen dat per dag Bevolking" bezocht op 1200 kon gesteld worden, kwa men na dien herhaaldelijk perioden voor dat dit steeg tot niet minder dan 8000. Een enorme staf van ambtenaren, losse" en vaste" mannelijke en vrouwelijke, is niet alleen den geheelen dag, doch vaak ook des avonds daar werkzaam en dat het geduld van het vet, brood of huwelQksaanteekening verlangd publiek wel eens op de proef gesteld moet worden, is waarlijk dien ambtenaren niet te wijten, die van hun kant toch ook een dagelflksche lankmoedigheid ten toon moeten spreiden, tegenover de tallooze bezoekers, die ten onrechte zich bij hen vervoegen, uit nonchalance of onwetendheid. Zeer gunstig onderscheidt het Amsterdamsche Bevolklng"-persooneel zich van dat in andere steden in en buiten Nederland, door de wijze waarop vreemdelingen in hun eigen taal te woord gestaan worden. Zelfs, toen eenigen tijd geleden vele Chineezen zich in de hoofdstad kwamen vestigen, vonden zij aan Bevolking" hun tolk. Tot ongeveer 1693, werd de administratie Een druk uur bij Bevolking" DE CHINEESCHE REPUBLIEK The Flght for the Republk in China, bij B. L. PUTNAM WEALE (New-York Dodd Mead et Co.) Het is merkwaardig, en ook ontstellend, hoe weinig men in Europa, midden in een gigantischen strijd, die toch de gansche wereld aangaat, op de heogte is van het geen de laatste vijf jaren in het verre Oosten is voorgevallen en op 't oogenbllk nog aan 't gebeuren is. Deze onwetendheid bepaalt zich niet alleen tot het groote publiek, maar zelfs tot europeesche diplomaten en slnologen, want, hoe vreemd het ook klinke, de europeesche diplomaten, te Peking binnen de muren van het v.g. Legation Quarter opgesloten, hebben in den loop der jaren getoond, even weinig van China en 't ge heele verre Oosten af te weten alsof zij te Parijs of Weenen woonden. Toch is hetgeen zich thans in het Oosten voltrekt van het allergrootste belang voor de toekomst der gansche menschheid, om nog niet eens van die van Nederland en zijn koloniën te spreken. Er zijn nog altijd menschen te over die denken; AlsDuItschland maar eenmaal verslagen is en de vrede geteekend, gedicteerd te Berlijn, dan is alles weer in orde en komt er een Bond van Volkeren over de geheele wereld. En daar Japan en China tot de Geassocieerde Rijken oehooren, die Duitschland den oorlog heb ben verklaard, denkt men verder niet over de kwestie na, daar die Oostersche r^ken Immers wel doen zullen wat de overwin nende Westersche nu verder goed zullen vinden. Zelfs van het toch zoo duidelijk voor de hand liggende feit, dat in het verre Oosten een kolossale strijd nog maar zijn aan van gsperioda aan 't doorworstelen is tusschen democratie en autocratie, een strijd, die binnen afzienbare jaren verre bloedige oorlogs-catastrofes onvermijdelijk moet ver oorzaken, waarvan geheel Europa en Amerika de reactie zullen ondervinden, aan den lijve, daarvan heeft men nog altijd geen besef. Toen ik het was in 1913 te Amster dam mijne lezing over de chineesche repu bliek hield (later in druk verschenen bij E. J. Brill te Leiden), en kort daarop Yuan Shih K'ai feitelijk die republiek omverwierp en als autocratisch dictator optrad, heette iHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiimiiiuiiiiiiii het: zie je nu wel, China is niet rijp voor een republiek, China is nu eenmaal sinds duizenden jaren een despotische regeering gewend, sans phrase, China kan nooit rust en orde en regeling krijgen dan onder een despoot, en Yuan Shih K'ai is de aange wezen man om China te organiseeren. Dich ters en artisten zijn te weinig practischom doorzicht te hebben in politiek, en zien alles door hun fantazie. De tijd heeft mij gelijk gegeven. Yuan Shih K'ai is zijn ondergang tegemoet ge gaan, zooals alles ondergaat wat tegen den geest der tijden in wil gaan, en China is nog steeds een republiek, thans hechter dan tevoren, al heeft die met geweldige finatvcieele moeilijkheden te kampen. Hetgeen de veel gesmade dichterlijke fantazie" voor speld heeft is werkelijkheid geworden, en de autoritair decreteerende practici en betwe ters staan thans op hun despotische neuzen te kijken, nu de chineesche republiek niet meer weg te redeneeren is met hun intellect. Er is mij dikwijls gevraagd naar een goed boek over den loop der dingen in 't Oosten sedert 1913, maar ik wist er geen op te noemen. Thans is mij echter een uit stekend werk daarover in handen gekomen, van dien uitnemenden kenner van het Verre Oosten, Putnam Weale (schrijver o.a. van The Reshaping of the Far E ast") dat ik aan een ieder ten zeerste kan aanbevelen, en waarin, met een verrassend helderen blik op den gang van zaken, tot in de klein ste bizonderheden, gedocumenteerd door officieele bescheiden en documenten, alles wordt behandeld en toegelicht, wat de laat ste jaren in China is voorgevallen, met de gevolgen, die een en ander voor de politiek der grheele wereld ?al hebben. Alles, wat (hans in het verre Oosten gebeurt, is van evenveel gewicht voor het Westen als het geen thans aan het front in Frankrijk en Vlaanderen plaats heeft, maar men zal dit niet inzien vóór het te laat is om er op voorbereid te zijn. Om maar n feit op te noemen, dat door Putnam Weale met nadruk naar voren wordt gebracht: Japan, thans zoogenaamd een geallieerde van de Entente 'n Amerika, heeft op 't oogenblik een regeerings- en staatsinrichting systeem van militairisme en clan-overheersching, dat dit rijk abso luut ongeschikt maakt tot toetreding -~ over de bevolking van de gemeente Amster dam bijgehouden' in duplo, d.w.z. 1°. in registers op 5 bureaux in verschillende stads wijken, onder beheer van buurtsecretarissen en 2°. op kaarten op een Centraal bureau ten stadhuize. Op l Juni 1897 was men gereed om de administratie der buurtsecretariaten en die op het stadhuis, te centraliseeren en in het gebouw aan den Singel over te brengen. Meer ruimte was dan ook noodzakelijk geworden, tengevolge van de belangrijke toeneming der bevolking van Amsterdam. Behalve de voornaamste werkzaamheden, in verband met verhuizingen vestiging in, en vertrek uit de gemeente; het geven van inlichtingen uit het bevolkingsregister; het houden van controle op het doen der aangiften, waartoe de ingezetenen verplicht zijn; het verzamelen der statistische ge gevens, die betrekking hebben op de ver meerdering en vermindering der bevolking, is aan den dienst van het bevolkings register nog opgedragen: het opmaken der kiezerslijsten voor de Kamers van Arbeid; het samenstellen en bpouden der lijst van leerplichtige kinde ren, die in de gemeente wonen; het bijhou den der lijst van rentetrekkenden, ingevolge de Ongevallenwet en de Invallditeitswet; het afgeven van arbeidskaarten ingevolge Arbeidswet en Steenhouwerswet; de uit reiking van brood-, thee- en kofh'ekaarten en andere stukken, in verband met de dis tributie van levensmiddelen, benevens de controle op de door de bakkers ingeleverde broodbons. Het duidelijkst wel blijkt de snelle uit breiding van den dienst uit het feit, dat het aantal ambtenaren dat in 1893 43 bedroeg, op l September tot 210 was gestegen. Een belangrijke, veel tijd, zorg en Inspan ning vereischende werkzaamheid, is ook de z.g. Volkstelling", om de 10 jaren gehouden alleen de voorbereiding dier tellingen neemt minstens een vol jaar in beslag. En weldra, l October a.s., viert Bevolking" feest Want dan herdenkt de referendaris dezer afdeeling, de heer H. J. van Wagtendonck, den dag waarop hij voor 25 jaar in dienst trad der Gemeente, den dag sinds wanneer hij zich gegeven heeft met volle energie en toewijding, met trouwe, mooie plichtsbetrachting aan de hem toevertrouwde taak, zoodat hij daarmee n werd, als saamgegroeid met dien veelzijdigen arbeid. De man van Bevolking" in de Amstelstad, gekend e : gewaardeerd, niet slechts door zijn superieuren en ondergeschikten, doch ook door talloozen daarbuiten, die zijn hulp vaardigheid mochten ondervinden; een figuur, die vooral door de duizenden paartjes (de statistiek geeft er 22539 aan I) van allen rang en Stand, die hij na zijn benoeming in 1904 tot Ambtenaar bij den Burgelijken Stand, HlmlMIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll gesteld al eens dat het deze verlangde in den Bond der Volkeren, So lang as a privileged military caste supports and attempts to make all-powerful the war-god theory" (d. i. de goddelijke macht van den Mikado), alzoo schrijft Putnam Weale, so long will Japan be an International danger spot because there will lack those demo cratie restralnts which this war has shown are absolutely essential to secure a peaceful understanding among nations." In zeer vele opzichten Is Japan, wat zijn regeeringsysteem betreft Duitsch. Terecht zegt de schrijver Militarism and the claus are by no means in the last ditch in Japan and they willno more surrender their power, than would the Russian bureaucracy." De macht van het Parlement is er nog maar zeer primietief, en zoogenaamde socialisten worden er nog vervolgd voor uitingen, die in ieder europeesch land wettig geoorloofd zouden zijn. Dit autocratische, despotische, militairistische Japan is thans bezig, gebruik makende van de overmacht der elkaar vernielende europeesche staten, om aan een naar demo cratie strevend China zijn wil op te dringen en het geheel onder zijn invloed te krijgen. Volgen5 Putnam Weale is het echter van e\ en groote urgentie voor den Wereld vrede dat het volk van Japan zichzelf zal regeeren, dat dus Japan democratisch wordt, als dat het Duitsche volk dit zal doen. Het persisteeren van het type militaire regeering, dat wij thans in Japan zien, is even scha delijk voor de geheele wereld, als het verouderd Tsarisme is en een voortdurende bedreiging voor een vredelievend, zoo goed als ongewapend China. Zoolang die militaire regeering blijft, zoolang behoort Japan een voorwerp van internationaal wantrouwen te blijven, concludeert Putnam Weale, en geen gelijke rechten te hebben in de raad kamers van een democratisch Europa. Hetgeen men in Europa niet genoeg inziet is, dat op het oogenblik, China in zijn the orie van regeering Japan al tientallen jaren vooruit is, en dus, met den geest, die in de wereld is uitgebroken en die zich aan 't verwerkelijken is in dezen oorlog, op weg is, mér dan het feodale en despotischmllitairistische Japan, om den leider der ideeën te worden aan de oevers van de Gele Zee. Utrechtscne Schietschuitenveer AMSTERDAM, SINGEL 273 TEL. INTERC. 5181 H. Dagolijksche Motordionst tusschen Amsterdam - Ui f echt - Zeist - De Bilt - Huis ter Heide Bosch en Duin - Rijsenburg - Driebergen - Doorn enz. llllllltnilllllllllllllllllllllllllllllllllMMIMIIIIIIIIHIIMI MlltlllllllllllllllinillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIlllllllllllllll als vervanger van Burgemeester of Wet houders, in den echt mocht vereenigen, met een speciaal sentiment"herdacht zal worden, als de rste, die hun met prettigen glimlach en stevigen handdruk, het (helaas niet altoos behouden) .geluk" toewenschte. Indien het waar mocht zijn dat geluk ten slotte slechts verworven wordt door arbeid" en plichtsbetrachting" dan houden wij ons overtuigd dat de a.s. jubelaris het lang reeds bezit, en ten volle verdient. F. A. I T T E R J r. Op den Economischen Uitkijk Uit de Troonrede Is het wat Iaat, nu nog aandacht te vragen voor eenige zinsneden uit de Troonrede ? Mijn antwoord is, dat ik in deze veertiendaagsche rubriek, daartoe niet eerder de gelegenheid had en de door mij bedoelde aankondigingen van voornemens toch te belangrijk zijn om er niet ook nu nog even bij stil te staan. Mij troffen in dit staatsstuk de volgende alinea's: Reeds thans zal volle aandacht worden geschonken aan de maatregelen, die na den oorlog zoowel hier te lande als in de koloniën zullen moeten worden getroffen om de zoo zeer ontwrichten handel en nijverheid de voorlichting en steun te geven, die zij alsdan behoeven." En: Aan de in 1913 tot stand gekomen verzekeringswetten zal zonder vertraging uitvoering worden gegeven. Voor stellen tot aanvulling van die wetten znllen u vervolgens worden gedaan. De opbouw der sociale wetgeving zal worden voort gezet. Regeling der collectieve arbeids-overeenkomst, zoo wat de publiekrechterlijke als de privaatrechtelijke zijde betreft, zal worden ter hand genomen." Wat de eerste van deze twee paragrafen betreft, moet ik bekennen dat de strekking daarvan mQ niet duidelijk is. Men zal zich herinneren ik heb t.z.t. vrij uitvoerig daarover hier geschreven dat wij twee commissies bezitten: de eene is den Raad van Handel en Nijverheid, gelijk Mr. T re u b aanvankelijk in zijn boek dat college noemde of wel de collectieve audiëntie," gelijk zij door de spraakmakende gemeente werd aan geduid; de tweede ressorteert onder Buitenlandsche Zaken en strekt tot economische voorlichting." Deze beide_ commissies zfln ingesteld om de Regeenng van advies te dienen omtrent maatregelen in het belang van nijverheid en handel, maar tevens zullen zij aan handel en nijverheid althans indirect ook voorlichting geven. De bedoeling is immers dat onze consulaire ambtenaren meer dan tot nu t»e, kennis zullen opdaen van aangelegenheden, die op de «ntwikkeling onzer volkswelvaart betrekking hebben en die kennis aan belanghebbenden zullen meedeelen. Wat beduidt dan, wanneer men dit bedenkt, in de Troonrede de aankondi ging van te treffen maatregelen tot voor lichting van den industrie? Ia het de bedoeling den nu reeds ingerichten voor lichtingsdienst, waartoe trouwens sedert jaar en dag ook de Afdeeling Handel mee werkt, meer stelselmatig te regelen, dien uit te breiden nog buiten het nu reeds bestaande? In deze wordt, natuurlijk op zettelijk, gesproken van na den oorlog" te treffen maatregelen, dus van andere maatI De regeering van Yuan Shih K'ai was het despotische militairisme a outrance, en het is wél zeer merkwaardig, dat al de Europeesche mogendheden, toen zij aan den vóóravond stonden van dezen ontzettenden oorlog van Recht tegen Macht, van democratie tegen autocratisme, juist in China Yuan Sheh K'ai met geld en invloed, en allerlei diplomatieke intrigues, steun den tegen de democratie in China, en dus het meest afschuwelijke Pruissianistne" tijdelijk in China deden zegevieren. Terecht noemt Pumam Weale den bloedigen, despotischen, naar het keizerschap, door woord en omkooping en leugen heen strevenden geweldenaar The bailiff of the Powers." Ik kan hier in een kort weekblad-artikel niet alles in détails behandelen, men moet de doorwrochte, deskundige en volledig ge documenteerde studie van Putnam Weale in haar geheel lezen. Dan zal men er ein delijk achter komen, dat het idee van het absolute despotisme aan de Mandschoe keizers een fictie was, en de macht, die men hen toedacht, alleen in de verbeelding van slecht op de hoogte zijnde diplomaten heeft bestaan. Het keizerschap was in wezen niets meer dan een politiek-religieuze conceptie, voor het welzijn der massas vertolkt in soclo-economische voorschriften. Apart van de meest magere en onvoldoende belasting collecte en wat politieke maatregelen in en rond de groote steden is er nooit eenige andere regeering geweest dan hetgeen het volk voor zichzelf deed of wat het aan de mandarijnen vroeg als bescherming tegen elkaar, De regeering aan China, al was er in naam een keizer aan 't hoofd, is altijd democratisch geweest. De zoogenaamde autoriteit werd door de troon gedelegeerd aan de provincies, elk onder een onderkoning welke provincies in den grond elk een Commonwealth" waren, geheel aan zich zelf overgelaten, behalve de contributies in graan en geld. Yuan Shih K'ai was de eerste werkelijke despoot, en Putnam Weale legt scherp, in alle bizonderheden, bloot hoe hq zich alleen heeft kunnen handhaven door leeningen, buiten het, trouwens later onweitig door hem ontbonden, Parlement om, die de mogendheden hem verstrekten. De geheele revolutie van 1911 was de reactie der provincies legen een beginregelen dan de nu reeds getroffene. Maar welke dan en van welken aard? Men ziet: hier rijzen eenige vraagteekens. Maar een grooter vraagteeken, een uitroepteeken rijst bfj de meededeelldg, dat maat regelen tot steun, dien handel en nijver heid na den oorlog zullen behoeven, door de Regeering overwogen worden. Klaarblij kelijk zal de steun niet enkel in voorlichting bestaan; anders waren beide niet gezamen lijk genoemd. Aan wat voor steun" is hier dan gedacht? Aan invoering van een be schermende handelspolitiek? Men weet dat de Katholieken altijd dat gewild hebben (tarief wetsontwerp?Harte; idem Kolkman); ook Kuyper en de zijnen waren daarvan niet afkeerlg, maar de anti-revolutionaire leider heeft in 1913 dit desideratum opgeborgen totdat de kans op vervulling gunstiger zijn zou... Acht men dien tijd nu gekomen? Hier is, voorloopig, afwachten de boodschap. Men kan er slechts op wijzen, dat de rechtsche meerderheid" In deze Kamer niet groot en niet hecht genoeg van samenstelling schijnt om veel kans te bieden voor ver wezenlijking van zoo diepingrijpende denk beelden. In de volgende wordt gezegd, dat aan de in 1313 tot stand gekomen verzekerings wetten zonder vertraging uitvoering zal worden gegeven. Hiermee is zonder twijfel bedoeld de onverwijlde uitvoering van de Radenwet. Nu is er in October 1916 door minister L e l y een voorstel ingediend tot verhooging van hoofdstuk IX der S'aatsbegrooting met een bedrag van... f590.000 noodig voor de voorbereiding der uitvoering van de Radenwet l Buiten die zes ton vielen nog eenige niet onbelangrijke Items... De totale uitgaven (na deze voorbereiding") in een jaar, waarin de geheele verzekering in werking zal zijn, zouden volgens minister L e l y' s raming per jaar zeven ton beloopen, ongerekend de bijdragen van het Rijk krachtens ari. 20 der Invaliditeitswet en onvoorziene uitgaven. De om de zes jaar wederkeerende verkiezingskosten voor de Raden van Arbeid zouden drie en een halve ton beloopen. Ta l ma noemde dit door hem samengesteld apparaat voor de uitoefening van sociale verzekering, die eenvoudig is, zich aansluit aan het maatschappelijk leven en de in de maatschappij levende krachten in werking brengt en houdt..." Mij is het nooit anders mogelijk geweest daarin iets anders te zien dan een duur, omslachtig, kunstmatig pogen voor wat heet: organisatie van den arbeid. Maar men weet, dat het de rechterzijde van den aan vang af, heeft verdroten te zien, dat Talma's wetten na diens aftreden in 1913 wel den weg naar het Staatsblad hadden gevonden, doch niet verder dan dat kwamen en onuitgevoerd bleven. Begrijpelijk is dus wel, dat deze Regeering nu dit voornemen koestert en er is zeker kans dat zij deze Kamer bereid vindt daartoe mede te werken. Doch ik voor mij zie daarin het volgen van een verkeer den koers en zou een gansch andere orga nisatie voor invaliditeits-, ouderdoms- en ziekteverzekering wenschen dan.... wij waarschijnlijk zullen krijgen l / Hiermee ben ik reeds gekomen tot de voorstellen tot aanvulling van die wetten", welke toegezegd worden. Ik waag het niet, mijn lezers te vermoeien met zelfs maar een poging tot uiteenzetting van den verwarden toestand, waarin wij ter zake der verzeke ringswetten zijn geraakt. Misschien komt dit onderwerp hier nog wel eens ter sprake Laat mij alleen maar zeggen, dat, door allerlei oorzaken die ik nu niet noem, het zoo ongeveer sedert twintig jaar ten onzent een waar gesukkel is met onze wettelijke regeling van de arbeidersverzekering. Na htt totstandkomen der Ongevallen wet-1901 systeem van despotische autocratie, dat de laatste Mandsjoe-keizers wel moesten invoevoeren, om aan China'sfinancieele verplich tingen, gevolg van buitenlandsche leeningen, te voldoen. Men vindt dit alles in de kleinste bizonderheden in Putnam Weales boek. Vanaf het oogenblik en dat is in 1894 begonnen, dpar den oorlog met Japan dat China buitenlandsche leenlrgen aanging, en een schuld in goudwaarde kreeg, ter voldoening welker rente druk moest worden uitgeoefend op de proviccies, en een cen tralisatie te Peking begon, waren de kiemen der revolutie van 1911 aanwezig. Die revolutie faalde in 1912 omdat zij geen financiën meer had, en Yuan Shih K'ai slaagde er in, haar tijdelijk te onder drukken, omdat de mogendheden, bang voor zulk een groote democratie in 't Oosten, hem de millioenen verschaften, noodig om zijn militairisme uit te oefenen. Unable to see that China had vastly changed, and that government by rascalily had become a physical and moral impossibilHy the legations in Peking adopted an attitude of indifference leaving Yuan Shih k'ai to wreak his will on the people." De Republiek werd door Westersche bureaucraten, diplomaten en stnologen een Republiek pour rire" gevonden En gén van hen mag ik mijzelf, naast Putnam Weale, uitzonderen? zag in, dat Yuan Shih K'ai zijn ondergang tegemoet ging, omdat hij tegen den geest oer lijden in inuigueerde, en dat de Republiek ten slotte zou en moest zegevieren, met een herboren Parlement. Not one tracéof genuine statesmanship, notone flash of altruism" is er in de houding van Europa tegenover de repu bliek geweest, behalve de flinke daad van President Wilson, die weigerde Amerika te laten meedoen aan de z.g. reorganischeleening, omdat de condities hiervan inbreuk maakte op China's souvereine rechten. Putnam Weale eindigt zijn boek met de hoop uit te spreken, dat Engeland het ver bond met Japan, dat in 1921 expireert, niet zal hernieuwen maar voortaan met Amerika verbonden zal blijven, en dat de Chineesche Republiek op voet van gelijkheid, als ver tegenwoordigster van liberalisme en demo cratie, In de familie der naties zal worden ontvangen. HENRI BOREL