26 Oct. '» No. 2157 --. DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND ABM.ABM.ABMlAaM.ABM.ABM.ABMABM.ABM.ABriABM.ABM 3 on are h B fcl A B M M $y fatten,. 'l B 'M MEERE.N-ARTI KELEN, UITRUSTINGEN. M A B ABMABM.ABM.ABM.ABMABMLABMABM^BM.ABMABMAaM imilililliimiiiiiiliilllimiiiiiiiiiii NIE U W-A ZIA TI S M E door HAN TIAUW TJONG De heer Han Tiauw T/on?, voorzitter van de Chlneezen-vereeniging Chung Hwa Hul, is in Oostersche kringen hier te lande een bekend persoon. Voor hel Indonesisch Verbond van Stu deerenden" is hff afgevaardigde van Chung Hwa Hui en tevens secretaris-penningmeester van dien Bond.. Op het in 1917 te Leiden gehouden congres van de Indische studenten, door de Indologen Ver. georganiseerd, hield hij een uitvoerig en warm pleidooi voor de chineezen in Ned. Indié'. Hff werd in 1894 gebaren op Probolingo t Java) en is de oudste zoon van vijlen Han Biauw Sing, in leven luitenant der Chineezen te Koetaradfa (Atjeh), opiumpachter en leverancier voor Groot Atjeh en onderhoorigheden, directeur der N. V. Handel en Cultuur Mij Djoe Thay". De groote Europeesche couranten maakten onlangs melding van het te Zürlch op den 21 sten Juni 1918 opgerichte Ver bond van Aziati sche Almamaterzonen, dat den naam draagt van ,The Aziatic Students Society", onder presidium De Schrijver van dit Artikel van den uit de Minahassa afkomstlgen heer dr. G. S. S. J. Ratu Langl, bij gestaan door den secretaris, den in Korea geboren heer K wan Yong Lee (phil. docts). T Het idee, om de in Europa en Amerika studeerende Aziaten in n corporatie te brengen, is niet nieuw. Omstreeks 1900 werd in Berlijn opgericht een Aziatische Studenten Vereeniging, waarin (Britsch)Indieërs, Japanners en Chineezen als leden toetraden, en waarvan de leiding berustte bQ den Japanner dr. Oikowa, den tegenwoordigen politieken correspondent in Zürich. Ook de Chineezen-Vereeniging .Chung Hwa Hui" heeft in 1914 pogingen gedaan om een Algemeen Chineezen Verbond te creëren, een Verbond van Chineesche stu deerenden in Europa en Amerika, doch onze pogingen werden verijdeld door het uitbre ken van den huldigen oorlog. Dat het nu in Zürich gelukt is, een Azia tisch Verbond in het leven te roepen, waarin door de toetreding van de .Indische Vereeniging" en van Chung Hwa Hui", zeven landen zijn vertegenwoordigd t. w. Indië, Indonesië, Siam, Philipijnen, Korea, Japan en China, kunnen, wij niet anders dan uitbundig toejuichen. .It is a cotnmon feeling of our Asiatic Students in Europa that we feel something that is common to us all" schrijft het bestuur der Aziatische Vereeniging in het antwoord op een vraag van Chung Hwa Hui" aan gaande het motief en het doel der Vereeni ging. Wat de Asiatic Society" brengt onder .something that is common to us all", is vervat in deze toelichting: .At home, in Asia, we had not perhaps noticed this precious feeling, the reason belng nothing else but the fact that we were at home. There is certainly a good analogy between the brotherhood in a family and that in a race. No one loves his brother more than when hèis amohg strangers, simply because hèunderstands his brother more than any one..." Japan en Indiëgeven op religieus gebied iiMllMliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiuiiiiiiiiiiiimiiMiiiiiimiiiMiiiiiimiiiiiiiiiii elkander de hand; tusschen Japan en China Indonesiëen Indië, bestaat een algemeen cultureele verwantschap, zoodat we can safely maintain that we are so closely connected that even racial differences are f Jrgotten, that we are hlstorically close frlends, culturally klnsmen, geographically one family." .De spiritueele kant," zegt de president dier Aziatische Vereeniging, die aanwezig was op het Ie Congres van het Indonesisch Verbond van Studeerenden, te Wageningen op den 29steo, SOsten en Sisten Augustus 1918 gehouden, is, dat men zich voelt Aziaat, en niet Chinees of Japanner, etc. Men voelt zich als Aziaat geplaatst te mid den en tegenover het Europeesche Element der Universiteit; men voelt zich afgestooten door het blanke ras en zoekt rasgenooten, medekleurllngen" In Zürich'dan is tijdens dezen geweldigen oorlog de kiem ontstaan van een nieuwe periode: Nieuw-Aziatisme". Het is een merkwaardig en bekend ver schijnsel, dat men aan den Zuidpool eener magneet denkt, zoodra men van den Noord pool spreekt. En evenals Zuid- en Noordpoolmagnetisme elkander aantrekken, zoo zal het Nieuw-Aziatisme" eveneens een aantrekkende kracht uitoefenen op het uit deze catastrophe geboren Nieuw-Europeanlsme". Het derde stadium van Cenfucius, die in Lun Yu" voorspelde, dat alle menschen binnen de vier zeeën broeders zullen zijn en dat er geen ras-, geen sexe- en geen klasseonderscheid zal zijn, waar ontwikke ling is, ziet men in het verre verschiet als een ster, die in schittering toeneemt. Ons ideaal", zoo schrijft de heer Kwan Yong Lee ons, is niet het bouwen van kanonnen en oorlogsschepen; ons waar ideaal is het scheppen van een grooter wapen, een wapen, dat superieur is aan alle andere wapens, geduchter dan eenig moordwerktuig, duurzamer dan eenig ander, een geestelijk wapen, dat steeds zal toe nemen in scherpte...", dat zal zijn the most beautiful flower under the glorious Morning Sun of the East", en dat zal dragen the preatest fruit of Peace on Earth". Ziedaar, wat the Asiatic Students Society" beoogt: geen verscherping der contrasten tusschen het Westen en het Oosten, maar een versterking van het Aziatisme, om Europa als ebenbiirtig tegemoet te kunnen treden;" zQ wil f een wig tusschen Wester ling en Oosterling drijven, maar zij moet het Oostelijk landhoofd fundeeren van de brug, die Europa en Aziëverbindt." Niet Rudyard Kipling's versregels: West is West and East is East And never the twain shall meet," zullen hier als motto dienen, maar Qoethe's gezegde: Orrient und Okzident sind nicht mehr zu trennen." Hoewel de historie ons leert, dat Aziëop economisch en politiek gebied door het Westen werd en nog wordt on derdrukt, en niettegenstaande een spannende wedstrijd in Onrecht" daar in het Oosten aan de orde van den dag is, en Pén tration pacifique" er nooit de beteekenis heeft gehad van vreedzame doordringing", maar van brutale verdringing", hoewel het vroe ger streven van het verre Oosten om rustig zich zelf te blijven, gestuit is door den hatelijken opiumoorlog, met zijn gevolgen: exterritorlaliieit, internationale concessieterreinen, pachtgebieden, invloedsferen, enz. enz., toch zal niet verdwijnen de groote hoop, die Japan het Oosten heeft gegeven, ook al buigt het Oosten het hoofd zich tot den grond," want het is slechts het Nieuwe Düitsche Boeken FRANZ NABL en zijn nieuwste roman: flas Grab des Lebeadigen. Studie aus dem kleinbürgerlichen Leben. Berlin. 1917. Egon Fleischel & Co. M, 8. (10.-). Eigenaardig is Nabls kunst. Vreemd doen ons eerst zfjn boeken aan, gewend als we zijn aan den gemakkelijken en vlotten stijl van de romans der laatste twintig jaren. Slechts ? een enkelen keer komt er daar een onder voor, die ons in omvang, stijl en ge degen inhoud doet denken aan de bekende romans van vroeger jaren, aan Freytags Soll und Haben", Dahns Ein Kampf urn Rom" en Scheffels Ekkehard", om maar een paar voorbeelden te noemen van boeken, die ook na den tijd, waarin ze mode waren, nog zijn blijven leven en nog steeds en terecht bewonderaars vinden. Aan die soort romans herinneren Nabls boeken, tenminste zijn belde laatste: dhof en het nu pas verschenen werk: Das Grab des Lebendigen. Niet, dat de vergelijking zonder meer opgaat. Daarvoor is de daartusschen liggendeperiode van tégroot gewicht geweest voor de ont wikkeling van den roman. Ook Nabls boeken dragen daar duidelijk het stempel van. Zij rusten op het breede fondament van het naturalisme, gelijk Zola dat gelegd heeft. De enkeling in zijn ontwikkeling in en door het milieu; het probleem, hoe overerving in de ziel van den mensch haar onnaspeurbare en soms grillige macht doet gelden; de moderne wetenschap van de nrenschelijke psyche; dat alles samen vormt de basis voor een roman, zooals Nabl ons nu biedt. 't Is, alsof symbolisme, expressionisme en alle andere -ismen van den lateren tijd hem onbekend zijn, of liever gezegd, zonder eenigen indruk te maken hem zijn voorbij gegaan. Zijn kunst wortelt sterk en onwrikbaar in het naturalisme en groeit daaruit op, zuiver, zonder eenig bijmengsel. Daarom zou ik zijn werk het liefst met dat van Zola vergelijken, ofschoon, hoe consequent hij ook zijn personen zich laat ontwikkelen uit hun milieu, we bQ iiliiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiimiimiiiiiitiiiiimiiiiiMiiiuiiiiiii hem niet dat ijzersterke vasthouden hebben aan een vooropgezette theorie, zooals we dat bij Zola voelen. Daar zijn de personen vaa'i de belichaamde theorie, al is het den grooten meester ook gelukt, ze met echt leven te bezielen. Bij Nabl is in de eerste plaats de dichter aan het werk. Hij geeft het leven der menschen, die hij in hun doen en laten gadeslaat, en hun leven zelf dwingt ons tot nadenken over den grooten invloed van milieu en afstamming. Zota geeft vorm aan den gedachteninhoud van den wetenschap pelijker! denker; bQ Nabl is beide: inhoud n vorm het werk van den dichter. Bij den n een in kunstvorm geboden wetenschap, bij den ander tot wetenschap opwekkende kunst. Veel hebben we nog niet van Nabl gehoord. Maar in de weinige werken, die hij gegeven heeft, is de lijn zoo recht opstijgend, dat hij aanspraak heeft op onze belangstelling. Het eerste boek was: Hans Jdckels erstes Liebesjahr. (al zijn boeken zijn verschenen bij Egon Fleischel, Berlin). Het was nog duidelijk het werk van een beginneling, maar toch voelde men reeds, dat de schrijver wat kón; men voelde de greep van een vaste baad, een greep, die niet losliet Het tweede werk van den weg bergopwaarts was een bundel novellen: Narrentanz. Uit deze veelvuldigheid van levensgang komt de dichter dan tot den breeden blik over alle innerlijk en uiterlijk gebeuren, waarvan zijn dhof getuigt. Het is een roman van twee deelen, met den ondertitel: Bilder aus den Kreisen der Familie Arlet". Johannes Arlet staat als een fors:he eik midden in het bosch van velerlei boomen en struik gewas. Waar de storm er overheen gaat en boomen zwiept en buigt, takken afrukt en stammen ontwortelt, daar gaat onze aan dacht mee, nu eens naar de eene, dan naar de andere plek en blijft een oogenblik daar gebannen. Ja, de menschen in dit boek zijn als boomen, zij groeien en ontwikkelen zich op de plek, waar de natuur ze plaatste, zij leven, bloeien, zijn vruchtbaar of onvrucht baar, doorstaan weer en wind met stevig vasten wortel en buigzamen stem, óf worden "vóór hun tijd door den storm geknakt, en nieuw leven komt en wast op de plaats DE VERLOREN ZONEN kwamen retds velen vun de Nederlandsche Hoogleeruren van de Vlaamsche Universiteit te Gent in Sas van Gent aan". (Krantenbericht) iiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii imiimiii mniiiiiiiiiiiiiiii IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIEIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII 111 uuiiiii itiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniii MmiliMlMMltmilMiMllimillllim lichaam, dat zich kromt, niet de ziel." Hebben wij hierboven de motieven der op richting van The Asiatic Students Society" medegedeeld, nu zullen wij haar doel en de middelen ter bereiking daarvan aangeven. Vooreerst zullen wij beantwoorden de vraag, wie leden van dat Aziatisch Verbond mogen worden. Natuurlijk primo: .studee renden en niet-studeerenden van Aziatische origine", en secutido: allen, die zich Aziaat voelen en noemen". Buitengewoon-, belang stellend lidmaatschap en donateurschap be staan niet. Het voeren van politieke actie is niet het doel van het Verbond. Our aim", zegt het bestuur, is not to incite the Asiatic peoples for an alliance agalnst Europe for which we have a great admiration and to which we owe so much'.' De Society" heeft noch met de inter nationale politiek in Azië, noch met die in Europa of Amerika iets te maken, afgezien nog van de groote dwaasheid, die er in zou liggen, om in een Vereeniging van Studee renden dit ook maar te onderstellen". Doch dat de Society1' er naar zal streven een politieke beteekenis te krijgen, welk ernstig denkend mensch zal haar dit ten kwade duiden ? Wel zal het gevaar bestaan, dat n der oorlogvoerende landen, die Society" als dekmantel en als middel zal aanwenden om door propaganda zijn doel te bereiken. Doch ook hierover hoeft men zich niet ongerust te maken, immers het bestuur in Zürich waarschuwt ons: You will carefully avoid to raise any suspicion on the part of any belligerent nation in siding one or the other side. Our Society' we declare, has nothing to do with European politics what ever." the aim of our Society is, to van het oude; wisent het vroegere leven uit en laat soms geen spoor ervan over. Maar alle stormen, hoe zwaar ook, hebben geen vat op dien nen, »p dien krachtigen eik met zijn vasten stam. J ohannes Arlet blijft wie hij was, op zijn stalen gemoed stuit alles af; hard is hij voor zijn omgevin?, hard voor zich zelf. Elke tegenstand maakt hem nog harder, onkwetsbaarder. Zelfs de eigenaardige vrouwenfiguur, Fraulein Fiichstaler, die evenzoo gesloten en sterk naast hem leeft en voorbestemd lijkt, dit karakter, deze natuur te veranderen, te verzachten, heeft ten slotte geen invloed op dezen man, wiens leven zich moet vervullen in zich zelf. Alles, wat in het leven dezer menschen gebeurt, moet noodnakelijk zóó komen. Alle uiterlijk gebeuren is de rijp geworden vrucht van de kiem in hun binnenste. Ieder leeft zijn eigen wereld. De alles bindende en omvattende liefde, die in Mesers natuur tot uiting komt kan geen plaats vinden in de sfeer van dit boek. Daardoor wordt het een boek van veel harde tragiek. Toch ligt er een eigenaardige bekoring in de elementaire kracht dezer naturen. Dat Nabl, als 't ware zondereenige moeite zulke gestalten uitbeeldt, wijst op een kracht van meer dan gewone beteekenis. Men leze ook de beschrijving van het leven in het kleine Stiermarkensche dorpje. Die samenkomst van de notabellen in de dorpsherberg, waar..ze over den nieuwen bewoner van den dhof spreken. Zoo zuiver uitgebeeld, vol ingehouden leven, die Stiermarkensche boeren. Geen lijntje is vergeten, maar ook geen enkel is er te veel. Misschien^ ligt het wel aan den lijvigen omvang van dit boek, dat het zoo weinig gelezen wordt en zoo weinig bekend is. Dan zal zijn nieuwe werk ook wel dat lot te wachten staan. Maar Nabls kunst is er nu eenmaal een met breeden- opzet en diep gaand peilen. Zijn nieuwe roman heeft weer een zeshonderd bladzijden. Hij zelf noemt het: Eine Studie aus demkleinbürgerlichen Leben. Het klinkt zoo bescheiden, maar ook hier blijft de dichter waar. Want het boek is inderdaad een studie, tot in de fijnste onderdeeltjes uitgevoerd; de dichter blijft volkomen objectief tegenover zijn stof. Ge heel anders dan in zQn beide vorige romans. express it in a word, the mutual understandlng." Voorwaar, een zeer verstandig standpunt! Het hoofdbestuur is in Zürich gevestigd, doch zal na dezen oorlog waarschijnlijk worden verplaatst naar London, alwaar niet minder dan 2000 Aziatische studeerenden verblijf houden. De Society" wil de natuurlijke eenheid van onze Aziatische volken versterken tet bereiking van een gemeenschappelijk ideaal; wil onze onderlinge betrekkingen regelen; wil ons in staat stellen ons inzicht in onze philosofische systemen, literatuur, kunst en religieuse tendenzen, te verruimen; wil onzen aandacht vestigen op algemeene politieke verhoudingen en economische aspecten der verschillende Aziatische landen; wil ons gelegenheid geven tot gedachtenwisseling over problemen van de tegen woordige politieke gebeurtenissen; in n woord de Society" wil ons in staat stellen frissche, scherp omlijnde gemeenschappelijke idealen te vormen, waarnaar wij kunnen streven en waarvoor wij willen strijden. Om dit te bereiken zal in elk land een afdeeling worden opgericht. In Nederland zal die afdeeling worden gevormd door af gevaardigden f door de bestuurderen van de Indische Vereeniging" en van Chung Hwa Hul". Een periodiek zal worden uitgegeven, die wijd en zijd over de wereld zal worden verspreid, en dat moet zijn the organic expression" der Soeiety. De artikelen, die in n der drie moderne talen (Engelsch, Fransch of Duitsch) geschreven moeten zijn, zullen beschouwingen bevatten over de geestelijke cultuurproblemen, kunst, zeden en gewoonten, politieke en historische ge beurtenissen van de Aziatische landen; voorts Daar spreekt dikwijls het temperament van den dichter mee. Dat is hier niet het geval. De familie van den inspecteur Ortlieb is de kern van het verhaal. In bekrompen ambtenaarswaan doen hij en vooral zijn vrouw al het mogelijke, hun kinderen van anderen af te houden, buiten allen invloed van vreemden, die volgens hen alleen maar slecht kan werken. Alle heil en geluk ligt niet in den huiselijken kring in het algemeen, maar uitsluitend in den hunnen. Daar alleen is het goed; zooals het bij hen is, is het het beste. In dit enge wereldje groeien de drie kinderen op. De oudste, de scherpe, bleekzuchtige josephine en de jongere Anna, een veel gezonder en goediger type. Daarnaast als jongste, de zoon Walter, die door een gebrek aan zijn voet niet mee kan doen met het echte jongensleven. Daardoor wordt hij des te vaster ingesloten in het net van den engen familiekring, waar een tot het uiterste doorgevoerde afsluiting van de buitenwereld als het ideaal van levensgeluk geldt. Als de vader vrij plotseling aan het kringetje ontrukt wordt, voelen de vrouwen dit leed het schrijnendst, omdat het ver andering dreigt te brengen in hun wereld. Zoo gauw het blijkt, dat zij toch in hetzelfde huis kunnen blijven wenen, hebben allen een gevoel van verademing. Langzamerhand wordt in plaats van de vader, Walter het middelpunt, waarom het huishouden draait en waarop al de zorgen, de bezigheden en de gedachten der drie vrouwen zich concentreeren. En toch, hoe verschilend zijn deze drie vrouwen, ondanks gelijken levensgang en ondanks het hetzelfde levensdoel. De zwakke, maar scherpe Josephine neemt eerst onmerkbaar, maar dan steeds vaster en straffer het heft in handen. De handeling wordt opgebouwd op drie gebeurtenissen in Walters leven. Eerst zijn musiceeren op de Zondagmiddagen met de kleindochter van de rijke en voorname dame, bij wie zijn grootvader tuinman is. Dan het avontuur met de vroolijke Friulein Krauzler, de tooneelschoolleerlinge, die met haar moeder in het huis der Ortliebs is komen wonen en Walter overreedt om deel te nemen aan een der gezellige" bijeen komsten op haar kamer. En ten laatste de Levensverzekering Maatschappij H A A R L E M9' Wilsonsplein 11 DE VOORDEEUGSTE TARIEVEN iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiriiniiiiiiiiiiiiiiiitiiiiitiiiiitiii beschouwingen over de huidige sociale, economische en politieke problemen, het onderwijs- en opvoedingsvraagstuk en de politieke organisaties der koloniale landen. Ten slotte zal direct na den vrede en daarna jaarlijks een groot Aziatisch Stu denten-Congres worden gehouden, waar elk Aziatisch land een afgevaardigde zendt ter inleiding van n of ander actueel en be langrijk onderwerp. Reeds thans worden voorbereidingen voor dat Congres gemaakt. Onze Vereeniging Chung Hwa Hul" hier te lande zal onder haar leden een prijsvraag uitschrijven over de Chineesche Nederzetting in Nederlandsen Indië" met de bedoeling om het bekroonde werk voor dat Aziatisch Congres te be stemmen. Men zegt dat wij, Aziaten, droomers zijn. Mogen wij reeds zooveel van de activiteit van het Westen overgenomen hebben, dat wij onze aspiratiën in daden met practische resultaten kunnen omzetten. En moge de Asiatic Students Society" in haar werkzaam heden daarvan getuigen! Delft. iliiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiimiitiBiii onschuldige wandelingen naar het kantoor met een jonge dame, di? op dezelfde Bank werkzaam is. Elk dezer gebeurtenissen geefc een schok in hun bestaan. Josephine is als een spin, die haar web hoe langer hoe vaster om de anderen heenweeft. Als Anna een zwakke poging doet om te ontsnappen en na lang aarzelen eindelijk voor den dag durft te komen met het aanzoek van den ouden jonggezel Nicolai, dan kruipt zij spoedig weer in haar hoekje bij Josephines smadelijke opmerkingen en scherpe ironie. Zoo weet Josephine ook telkens Walter voor den huiselijken kring te behouden. Zij gaat zelfs over tot de verschrikking van een verhuizing, na het schandaal met Frl. Krauzler, om haar broer maar weer geheel voor zich zelf te hebben. Na het laatste voorval, sluit zij hem, om nog erger te voorkomen, met behulp van Anna, die zij geheel in haar macht heeft, in den kelder op. De door Josephine weggestuurde werkvrouw komt er achter, waarschuwt de politie en zoo wordt de levend begravene bevrijd. De haast gfheel zwakzinnig ge worden moeder wordt door een beroerte getroffsn, als de politie het huis binnen dringt en Josephine berooft zich van het leven, nadat zij tevergeefs nog beproefd heeft, bij de ontdekking van haar misdaad, Walter met een revolverschot te dooden. Het lijkt zoo haast op een detektiveverhaal, maar onder Nabls handen wordt het tot een kunstwerk. Dat wordt het, door dat alle uiterlijke gebeuren door het innerlijk leven wordt voortgebracht en gedragen en onverbiddelijk noodzakelijk is. Dit kleine stuk wereld is het voorwerp van zijn studie. Hoe klein het ook is, het is werkelijkheid en biedt den kunstenaar evenveel gelegen heid tot ontplooiing van zijn kracht als een groot stuk wereld. Dezelfde krachten, verlangens en gevoelens, werken zoowel hier als daar, misschien met te meer kracht, naarmate hun gebied kleiner is en ze zich niet kunnen vertakken en verspreiden. De kunstenaar toont ons zijn volle kracht en zijn groot talent in de soberheid van zijn werk. E. M. BOLAND >