Zaterdag 23 November A°1918 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND ONDER REDACTIE VAN Prof. Mr. J. A* VAN HAMEL, Prof. Dr. H. BRUGMANS, Mr. E. S. OROBIO DE GASTRO Jr., Dr. FREDERIK VAN EEDEN en H. SALOMONSON UITGEVERS: VAN HOLKEMA & WARENDORF [Prijs per No. f 0.20. Per 3 mnd. f2.25. Abonn. loopen per jaar | | Redactie en Administratie: Keizersgracht 333, Amsterdam | Advertentiën omslag f 0.40 p. regel, binnenpag. f 0.50 p. regel] INHOUD: Bladz. 1: Nawoord, door O. de C. Open Brief aan PreddentWilson, door Romain P.ollard. Buitenludsch Overzicht Deining, door dr. . W. C. Byvanck. 2: Mededingsters. teekening van Jordaan. De Dpods- en Geboorteklok, door v, H. Volkerenbond, door C. de Vries. - Krekelzang, dopr J.H.Speenhoff. Het VliegTeld der Gemaente Amsterdam, door b'. Fuld. 3: De Vrede en de Landbouw, door P. H. Burgers Feuilleton: Noniha, door ten Klooster. Voor Vrouwen (red. FJie. M. Rogge) Selma Lagerlöf's 60ste Verjaardag, door Geertruida Carelsen Een Uurtje bij d Schoenistributie, door M. Moderne Handwerken, door I. Kr, M. Orer Boekenen Tijdschriften Een kl.aglied van een Huisgenoot, door Au.?Uit de Natuur; Onze Veluwe,door Jac. P. Thijsse.?7: Belletrie en Wetenschap, door Henri Borel. opperrabijn S. A. Rudelsheim f, door N. Godfried. De Revolutie in Nederland, teekening Tan George van Raemdonck. Dramatische Kroniek: Greta Lobo-Braakensiek. door Top Naeff. 8: Kimstnotitiea, door Plass-haert Op den Economischeo Uitkijk: Democratische" eischen, door jhr mr. H. Smiasaert. Nieuwe Engelsche Boeken, door W. van Doorn. 10: Uit het Kladschrift van J ntje. De Kritiek, door Arn. Saalborn, met teekeningen van Ia. van Mens. 11: De Kroonprrns Laar Wieringen, teekening van Job. Braakensiek. Bijvoegsel: De Revolutie Kater, teekening van Joh. B»aakensiek. iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii NAWOORD Ze hebben gelijk gehad de gelijkmoe diger), die van begin af zeiden: 't loopt met een sisser ^f. Toch waren de dagen Van opschudding, dat er burgeroorlog dreigde, rijk aan kostbare ervaring en leering. Gelijk bij 't flitsen van den bliksem de gedaante van 't landschap ineens scherp wordt belijnd, zoo zijn in de roode week" partijverhoudingenen leiders plotseling onder strak en meedoogenloos zoeklicht komen te staan. De N. R. Ct. haalt in een historische herinnering de figuur van Catilina op. Ook ons stond deze geniale samenzweer der voor den geest, omdat de mise en scène van 't gebeurde sterk aan die op het Forum van Rome herinnert, al gaat de heer Ruys als Cicero niet geheel op en al is de hooge figuur van Troelstra met een sujet als Catilina nauwelijks te vergelijken. Toch, de oraties in den SenaattegenCatilina afgevuurd.als Cicero, consul en hoofd van den Staat in gloei ende vaderlandsliefde den verrader aan de kaak stelt, zijn nu heel curieus. Maar er is vooral een bijzonderheid ter harte te nemen. Catilina had al eerder een samenzwering in 't schild gevoerd, maar deze mislukte door zijn eigen onge duld". Daardoor wijs geworden smeedde hij de tweede, beroemd geworden conjuratie, die meer kans van slagen had. Insgelijks valt het eerste complot van Troelstra in duigen, omdat hij te heet van stapel is geloopen. Hij zegt dit zelf. Welnu un homme averti en vaut deux" geldt ook voor de partijen, die van het grijpen naar de macht, met of zonder geweld, niet gediend zijn. Dit staat nu wel vast, dat de toeleg was door overrompeling de macht te vermeesteren en, dat indien alles vlotter was gegaan, breede scharen der partij gaarne in de triumfen zouden hebben gedeeld. Het ging om niet meer en niet minder. Niet meer; dus 't gebeurde behoeft niet te worden opgeblazen, alsof ons de vorige week iets als 't laatste oordeel lllltillllltllllillillllllli DEINING De oorlogsstorm heeft uitgeraasd, de zware deining van de wereldzee Is overgebleven. Onrust en woelirgen hier en daar en el ders; verkiezingen, aanstaarde tn Engeland, Noorwegen en Duitschland, mogelijk in Zweden ; programma's opgesteld en Ituzen ontrold met begeleidend stemgeschetter, hervormingen beloofd en ingrijpende ver anderingen afgedreigd, dat alles wiebelt met een geweldige golving over het opper vlak; de storm in zijn volle kracht is afge trokken, maar de zeeziekte houdt aan. Hans Delbfiick, de uitgever der Preuszlsche Jah- büther, toen hij eenigen tijd geleden in Holland vertoefde om ons de positie van Duitsch'ard in den weieldoorlog duidelijk te maken, hetft er uitdruk kelijk op gewezen, hoe verkeerd het was van de Entente-machten te meenen dat een inheemsche opstand tegen het gezag in het Rijk een einde zou maken aan den krijg. Veel eerder, zeide hij ons, zie ik die bewe ging van de massa tegen de regeering in hun eigen landen; laat zrj etrst uitbreken in Italiëen van Frarkrijk overgaan naar Engeland, daarna pas komt Duitschland aan de beurt. In het politieke overzicht van zijn tijd schrift voor November herhaalt hij zijn opmerking. In veel grooter mate dan bij ons het geval is, worden Engela' d en Frank rijk door het bolschevismus bedreigd. In Duitschland is de burgerij, verbonden met de georganiseerde sociaal-democratie, sterk genoeg om de maatschappelijke orde te handhaven, ten minste zoolang de massa door hongersnood niet tot vertwijfeling wordt ? gedreven." boven 't hoofd heeft gehangen. Evenmin is de overheerschende vraag of de ma noeuvre op burgeroorlog aanstuurde of dat deze allicht er uit had kunnen voortkomen. De cardo quaestionis is, dat men doelbewust en zonder blikken of blozen een aanslag beoogde op 's lands bestuur, langs onwettigen weg. Niet minder. Dit beteekent, dat men op n punt vastigheid heeft gekregen en weet, wat voor vleesch men in de kuip heeft. Als Troelstra, de weer be genadigde en gevierde voorman, en de zijnen want velen hebben hem niet losgelaten hun kans schoon zien onder gunstiger omstandigheden, dan zullen zij voor een deel van de arbeiders weer op de macht een aanslag plegen, ook al is er eene kamer- en volksmeerderheid van tegengestelden zin. Dat deze conclusie voor de hand is komen te liggen, is de groote tactische flater. Men is voor het vervolg gewaar schuwd. Zoo was 't de zwakke stee van 't vernuftig plan van Catilina, dat Cicero er voor op zijn hoede was. En niet alleen de les wie onze Pappenheimers eigenlijk zijn; moet dankbaar en gretig worden aan vaard. Troelstra heeft door zijn mislukte speculatie de niet-roode partijen ook den onschatbaren dienst bewezen, dat zij de kracht meer dan ooit in zich zelf zullen zoeken; dat allen, die 't op een Wijnkoopsche salto-mortale niet begre pen hebben, zich consolideeren tegen over de fracties, die niet heel zuiver op de graat zijn; dat de weifelaars te recht zijn gewezen, waar zij voor orde en gezag en voor stelselmatigen voor uitgang hun heil moeten zoeken; dat wat niet-rood is de gevaren Ihans kent zich met rood al te veel te verbroederen. Verdere leerirg uit de stoutigheid, die de vorige week uit de mouw is geko men, is er te over. Maar is er nu reden, waar Troelstra en zijne trawanten zich in hun ware gedaante hebben vertoond, ook maar in 't minst de animo te laten afkoelen om het werk van democratische hervorming j krachtig voort te zetten? Integendeel, zooals reeds in ons vorig artikel te verstaan werd gegeven. In tegendeel, al zullen de beste bedoelin gen aan gene zijde weer worden mis kend en al heet- het nu reeds, dat de steeds meer ontwakende liefde voor de democratie niet anders is dan vrees voor 't grootere gevaar van 't socialisme. Wij moeten er overheen, dat al wat van niet-roode zijde gedaan wordt voor de arbeiders, uitgejouwd wordt, als te ge schieden uit vrees of onder de zweep of uit elastische terugtocht en wat dies meer zij. Men was in de Kamer fel gebeten, toen Schaper 't varken te wasschen kreeg. Begrijpelijk, na 't sarren en schet teren der voorafgaande dagen. Maar nu is 't geboden elke neiging tot onver zoenlijkheid, rancune en om de tanden te laten zien, de baas te zijn. 't Is nu een zeldzame gelegenheid te toonen, dat de z.g. burgerlijke fracties dan toch be ter de kunst verstaan koel en kalm de volksbelangen te behartigen en dat zij 't oor willen leenen aan den roep om verandering en verbetering, die in den Een paar dagen slechts na hf-t vrrschijnen van zijn artikel was de macht over Duitsch land in handen der soldaten en arbeidersraden, en terwijl hij aanried het Keizerschap te behouden als het symbool der eenheid van het Rijk, was de Keizer zelf smadelijk over de grens gevlucht. Zoo gaat het met de profetiën van zich dui.kende politici in deze tijden. L'-fat mij, om geheel ?erlijk te zijn, hierbij voegen dat Deibiück htt to'aal gemis in Duitschland erkent van politieke koppen. Het militair- en beBtnbtenweztn, zegt hij, heeft hun opkomst belet. De teekens der tijden wordtn niet gezien. Opvallend is welk klaar begrip van den toestand de Westerscbe staatslieden hadden. KQkt men terug door de, verwarring van het oogenblik heen naar de voorvallen van de maand September hoeveel tijd ligt die maand niet iceds achter ons! en luistert men naar de redt voeringen van LU yd George f n Wibon uit ditn tijd, rian bemerkt men hoe met kiachtigen geest de toekomst wordt gegrepen en wordt opgtbouwfi. Ik noem Lloyd George het eerst, omdat hij het eerst heett gesproken van de twee, en omdat ik hem - iet te veel in de schaduw wil zetten van Wihon. Hij is door den President, onwillekeurig zeker, wat op zijde gezet; Amerika, dat graag e eerste plaats wil innemen, h?tft haar 'hins ingenomen; maar Llryd George is de strijder geweest van den beginne af, en s eeds vooraan. Hij vormde tegenwicnt tegen den theaterheid van Potsdam. Het Is waar, hij is maar een advocaat en Wilson is .de professor-filosoof, die in tegen stelling tet andere professoren en filosofen met zijn filosofie de werkelijkheid van de dingen weet te pakken; maar George is de advocaat van Engelards macht en met zijn persoonlijkheid tintelend van geest en over tuigingskracht hetft hij zijn land, de kmirklijke republiek, moeder van een reële krans van republieken, ovwl den wijden aardbol verspreid, door moeiten en zware avonturen heen tot de overwinning gevoerd. nieuwen tijd een nieuwen en dringender klank heeft. 't Zijn toch geen praatjes geweest, toen in de Kamer, in de Pers, in Ver gaderingen hoog werd opgegeven van groote en goede voornemens. De reactie steekt hier en daar reeds 't beleedigde hoofd op. Daarom te meer is 't zaak, dat de Regeering haar woord gestand doet. Geeft zij thans geen blijk, dat zij 't ernstig meende, dan kan zij den smaad niet ontgaan, dat zij in de dagen van de terreur uit angst zoete broodjes bakte. Allerminst kan de $egeering de ver langlijst in de Resolutie vervat, volgen. Zij late zich niets afpersen. Er zijn eischen gesteld, die beginselen raken van economiscne vrijheid. Er zijn er die al te zeer van socialistischen zuurdeesem zijn doortrokken. Zulke kunnen niet worden overwogen. Maar vooral op 't stuk van sociale voorzieningen en belastingen is er dadelijk werk te over. Het moet er naar toe, met volle zei len, naar een volkshuishouden, waar ieder economisch en sociaal waarlijk vrrj kan zijn en welvarend, en on bekommerd; waar't luchtig en ruim zal zijn zoodat de microben van opstand en wrok er van zelf niet tieren kunnen. Er zal dan telkens wel een groote mond worden opgezet, dat 't niet genoeg is en dat 't niet gauw genoeg gaat. Maar blaffende honden bijten niet. Nadat de oproerkraaiers met hangende pootjes zijn afgedropen is verdere intimidatie bluf. Er is geen gevaar meer zoolang men op zijn hoede is. De revolutie-vertooning heeft dit voortreffelijk werk nog gedaan, dat zekerheid is uitgelokt, hoe 't met de algemeene gezindheid eigenlijk gesteld is. Zonder zulk een test-case zou men lang in 't onzekere zijn gebleven, want met den oorlog is er zooveel in hoofd en hart van de menschen omgegaan. Maar tegen den Coup d' Etat, die een coup de théatre is geworden, is al wat van rebellie afkeerig is, opgestaan en op treffende wijze is gemanifesteerd, dat de groote massa van allerlei scha keering klaar staat orn geweid met ge weld te keeren. In den Haag op 't Malieveld vierde de vaderlandsche ge dachte hoogtij. Dus bestaat er al heel weinig reden zich te laten voortjagen een( program van verbeteringen anders dan geleidelijk en naar vaste beginselen uit te voeren. Maar anderzijds terwijl zonder de duidelijke manifestatie der gezindheid men had kunnen vreezen, dat als de virger werd gegeven de heele hand zou worden genomen, is de weg nu juist veilig om zonder aarzeling demo cratische hervorming in breeden zin voort te zetten. De lucht is thans gezuiverd. En in die frische atmosfeer blijke nu ook van den lust orn krachtig aan den arbeid te gaan en 't mes te zetten in wat ver ouderd is. O. L). C. Hoor hem spreken (13 S-ptemb?r) in Manchester. Zoo tro'sch op wat Engeland hetft verricht sinds 1915 met zijn arbeid, zijn leger en zijn vloot! N «g is het eind van den oorlog niet in z cht, er zijn nog tunnels waar men door moet, maar de langste tunrtl is achter den rug, de uiikijk begint vrij te worden, de klok'-ar. eiüdtiijke victorie luidt en er is geen scheur in de kink. Aan den vrede moet worden gedacht, een vrede waarbij de arbekt.rs van Enge land mede kunnen gaan. Hij zal een bond van volken stichten, en Ente'and ka', daa-in , met een zuiver geweten trede;, omdat het Duitschtard geen werkrüik onrecht zal aan doen. Et n nieuwe wereld moet hè' worden. en in die werelrt moet ten herboren Enge land aan den bond der vo'-ken det-1 ri^nu-n. De or.rlog heifi veel geleerd, hts hetf Be toond hoe het land zijn materiaal van rnes> sclun heeft verwaarh osd. Daar mix-1 door hygiënische maatregelen verbetering in worden gebracht. En voortgaande schetst de redenaar de hrrvormirgen, welke het de e> rste zurg VKK den vredestijd moet wezen om in te voeien. Zi] begiot met oorlog, die n de, ?.g ein digt met een breed tafereel vsn den r.ieuwen vredestoestand. De rede door Wiison 27 September uit gesproken aan den vooravond oer pubHcatie van ds nieuwe O'>r!cgslefn'r,p oie de vrijheidsieering werd genoend. giat even eens uit vsn de gedachte dat de wending in den oorlog de overwinning en daarmede in den toekomst den vrede hetft vtr^ekerd. De Duitsche regeerin?, toen zij laatst tot den President haar eerste verzi ek richtte om bemiddeling voor een wapenstilstand en een vrede, heeft haar instemming be tuigd met de termen door hem gebezigd; maar hoe weinig gaf zij blijk het onrecht door haar gepleegd te erkennen en de ver oordeeling van haar daden door Wilaon scherp geveld ter harte te m men. Want in die rede, met haar algemeen menschelijken inhoud, stak als een snijdende klip het ver nietigend vonnis uit, over de vredes door Wij ontvingen het manuscript van den volgenden brief van den schrijver van Jean Christophe aan president Wilson. F. v. E. LETTRE OUVERTE AU PRESIDENT WILSON Les peuples brisent leurs chaines. L'heure sonne, par vous prévue et voulue, qu'elle ne sonne pas en vain! D'un bout a l'autre de l'Europe se léve parmi les peuples la volontéde ressaisir Ie controle de leurs destinées et de s'unir pour former une Europe régénérée. Par dessus les frontières, leurs mains se cherchent, pour se joindre. Mais entre eux sont toujours des abïmes ouverts de méfiances et de malentendus. Il faut jeter un pont sur ce gouffre. 11 faut rpmpre les fers de l'antique fatalité, qui rive ces peuples aux guerres nationales et les fait, depuis des siècles, se ruer aveuglément a leur mutuelle destruction. Seuls, ils ne Ie peuvent point. Et ils appellent a l'aide. Mais vers qui se tourner? Vous seul, monsieur Ie Président, parmi tous ceux qui sont chargés a présent du redoutable honneur de diriger la politique des nations, vous jouissez d'une autoritémorale universelle. Tous vous font confiance. Répondez a l'appel de ces espoirs pathétiques! Prenez ces mains qui se tendent, aidez-les a «e rejoindre. Aidez ces peuples qui tatonnent a trouver leur route, a fonder la Charte nou velle d'affranchissement et d'union, dont ils cherchent passionnément, confus ment, les principes. Songez-y: l'Europe menace de retomber dans les cercles de l Enfer, qu'elle gravit depuis cinq années, en semant Ie chemin de son sang. Les peuples, en tous pays, manquent de confiance dans les classes gouvernantes. Vous tes encore a cette heure, Ie seul qui puisse parier aux unes comme aux autres, aux peuples, aux bourgeoisies, de toutes les nations, et C-tre coutéd'elles, Ie seui qui puisse aujourd'hui (Ie pourrez-vous encore demain?) tre leur in termediaire. Que eet intermediaire vienne a manquer, et les masses humaines, disjointes, sans contrepoids, sont presque fatalement entrainées aux exces: les peu ples a l'anarchie sanglante,, et les partis de l'ordre ancien a la sanglante réaction. Guerres de classes, guerres de races, guerres entre les nations d'hier, guerres entre les nations qui viennent de se former aujourd'hui, convulsions sociales, aveugles. ne cherchant plus qu'a assouvir les haines, les convoitises, les rèves forcenés d'une heure de vie sans lendemain... Héritier de Washington et d'Abraham Lincoln! prenez en inain la cause, non d'un parti, d'un peuple, mais de tous! Convoquez au Congres de l'Humani' les représentants des peuples! Présidez-le de toute l'autorilé, que vous assurent votre haute conscience morale et l'avenir puissant de rimmense Atnérique! Parlez, parlez a tous! La monde a faim d'une voix qui franchisse les frontières des nations et des classes. Soyez l'arbitre des peuples libres! Et que l'avenir puisse vous saluer du nom de Réconciliateur! ROMAIN ROLLAND OOPEN BRIEF AAN PRESIDENT WILSON Mijnheer de Président, De volkeren verbreeken hun keetenen. Het uur, door U voorzien en gewild, heeft geslagen; mooge het niet te vergeefsch klinken. In gansch Europa, van 't eene eind tot het andere, verheft zich in de volken de wil om hun lot zelf te bepalen en om zich te vereenigen tot het vormen van een herbooren Europa.Oover de grenzen heen,zoeken hun handen elkaar, om zich te verbinden. Maar tusschen hen bevinden zich nog steeds de afgronden van wantrouwen en misver standen. Oover die kloof moet een brug ?wo*den gelegd. De bpeyen moeten verbrooke n worden van het oude noodlot, dat de volken dwong tot nationale oorloogen en hen reeds eeuwen lang er toe bracht elkander blindelings aan te vallen en te vernielen. Maar alleen kunnen zij het niet. Ze roepen om hulp. Maar tot wie moeten ze zich wenden ? Gij alleen, mijnheer de president, onder al de geenen die op 't oogenblik beladen zijn met de vervaarlijke eer de politiek der naties te leiden, gij alleen bezit een universeel erkend zeedelijk gezag. Ieder stelt vertrouwen in U. Beantwoord den roep van die aandoen lijke verwachtingen ! Neemt de handen die zich uitstrekken en helpt ze elkander te vinden. Helpt de tastende volken om hun weg te vinden, en het nieuwe Verdrag te stichten van bevrijding en vereening, waarvan zij hartstochtelijk en onzeeker de beginselen j zoeken. Bedenk l Europa dreigt terug te vallen in de hellekringen, die het vijf jaren lang door trok, den weg met bloed besproeyend. In elk land missen dévolken het volk- ver trouwen in de heerschende groepen. Gij zijt, ook in die worsteling, de eenige \ die kan spreeken zoowel met de eene als met j andere zoowel tot de volksmassaas als tot de burgerij van elke natie de eenige die kan gehoord worden door beiden de eenige die heeden in staat is (zult gij het morgen nog zijn ?) als hun bemiddelaar op ' te treeden. Als die bemiddeling ontbreekt, zullen de massaas, uiteenvallend, zonder teegenwigt, bijna noodlottig getrokken worden naar buitenspoorigheid : de volksmassaas naar de bloedige anarchie, en de partijen van het oude regime naar een bloedige reactie. Klassenstrijd, rassenstrijd, strijd tusschen de oude naties, strijd tusschen de pas oristanenaties.maatschappelijkestuiptrtkkingen, die niet anders zoeken als het verzadigen van haat, van lustbfgeerirn, van de ooverspannen drootnen van n uur levens zonder nlruwen dageraad. E'fgenaani van Washington en Abraham Lincoln l v.eem in Uw handen de zaak nie van een partij, niet van een volk, maar van allen. Roep bijeen tot het Congres der Mtjnschheid de veiteegenwoordigers der volken. -Wees hun voorzitter, met al het gezag dat Uw hoog zeedelijk geweeten en de machtige toekomst van het groote Arnerikaansche volk, U verzeebert! Spreek, spreektot aüen! De waerelthongert naar een stem die draagt oover de grenzen van naties en van klassen. Wees de scheids rechter der vrije volken! En, mooge de toekomst U groeten met den naam van verzoener. ROMAIN ROLLAND Duitschland met Rusland en Roemeniëge sloten. Het was het teger.beeld van zulke verdragen dat de President wenschte. Te onderhandelen rnet rept-eringen welke dien weg waren opgegaan, was h- m onmogelijk. En hij scnetste, bij hè? aangaan van de oorlog slet ning, den vrt de dier* hij v/side. De vrede, csat was de volkerenbond, zoo zeide hij. Hij kwam niet na den vrede als een gevolg of een nagedachte, maar hij was j-.e!f de victk. ten begiisel meest daarbij voorziiUn: het recht dat ovtr de wereld gold, rnoest een onpar'ijdii? recht zijn. Er mticnt (ii en sprake s. ij n van volken ;e men genadig (,f ongenadig was gezind. De stanja*id a^ h<-t cch( mu-s- ^f'ïjk zijn voor ailer,. G.'in i?ur,ï4, gt'en ongu;,si. Ook op e c u r i misr.h gebied. Anderhalve maand en meer is sindsdien voorhügx',.aar!. Hit daruitn var; df Bereid is verai.d rü. Uil r*ef gewrid er dj;, oiirust van de hfgvkx. ;>«rn jireu st--e* f; z«: ihrv.s te midden vai. in roering n P. a r tust. Du- swee rnan; t-r, L;i..y?i eüige en Wilson, hebben weder tin wooid. Hij is toch uc machtige gebieven, de eers'.e munster van Ei.-gei;-i.d. Zi kie "netft hern ovtrvalier:. hij ht:tfi haa; weerstaan; pariiji'M zij'i htfüg te^fn hem te k't'r gegsar; hel g- zag i^ in zijn handen gebleven; hij houd! rut vssf, hij wil het blijven vast houden. Nooit )n de nieuwe geschiedenis. van E"jieianci was er i.-en vuüibceld van zoo langdurige dictatuur. De nieuwe verkiezingen mei: een ont zaglijk uitgebreid kiest rscorps moeien tegen het r.ind van het jiar zija bestuur bevestigen. LU yd George wil, geateund door een nieuw parlement, zijn invloed en den invloed van Engeland cloüii gelden bij hei sluiien van den vreöe. Hij wil sterk staan daarv =or. Het oude Parlement is verbruikt, hij hetfïde nituc-e kracht van de nieuw geborfn natie schtt-r zich noodig. ,,ïk vrees in Engeland niet het bolschevisme," heeft hij gezegd, veel eerder d<* reactie en oneenigneia." Hij gelooft in een Engeland, dat n met zijn dominions en zijn koloniën als een f» iiniiiiiiiiiimiiiHlltiliillliitpMiiiiilillHHmitiiiniiiuHinilliiiim wereldmacht treedt order de machten van de wereldlid van den volkerenbond, maar ophoudend zijn stelling daarin als van ouds op de aarde. Wilson ook laat zich gelden. Wij hebben ons doel bereikt, luidt ?ijn boodschap aan het Amerikaanse hècongiea bij het mededelen der voorwaaraen van oen wapenstilstand. De militaire kaste die de wet wilde stelkn is vernietigd, en meer dan dat: de gnote voiken hebben zich verreriigd tot handhaving van den vrede. Dadeüj* hebben zij hun menscheiJskhtid geiouiid dooi hun bereidverklaring c m ie voorzien in dtn aanvoer van levensmiddelen voor de Ontraie Mogendheden. Noj.' echter heerncht er onvrede in de ^emoedfrer. Er is iets vlottentis en vt-rouderlijks gekomen in de volken wrarmede wij onderhandelen. Wij w<:ten niet juist hoe wij tegenover htn slaan. Maar dit welen wij, dat de naties die uit de onderd-ukking tot de vrijheid drrkente zijn gekomen, die vrijheid nooit 7ullf n vinuan door het geweld bij het schijnsel van e^n bra; d. Waarom zouden wij tch'tr riet mopen vertrouwen op het terugvirdm van het gezond verstand en van koelhlr edigiirid bij de volken waarmede wij in betrekking willen komen, en betrekking willen onder houden door het recht ? Onder de hoede van den fi'ocoof met zijn idealen en den vooratrijder der begirsels van het machtige Engrlar.d va*rnm zouden wij van onzen kant nlrt vertrouwen dat de onrustige wateren dsr beweging in Europa zullen paaii liggen en teïu^k.eren tot hun evenwicht ? W. G. C. BYVANCK