Historisch Archief 1877-1940
4t,?,iï; :.*3^gfïs^'asiE:
. 'DE AMStERDAMMER, :W^EEKBLAD VOOR NEDERLAND
* » i * * i 4 i *
5
door eeoe
in
ingekomen 23
t "»OCF H* ItftBBCO ?
onder net
j>»ir,'iip,c ..
, tweeden pits kwua in
aan>e Kracktpudding.
^^ tiet lifevoegde couverteit
._.' pri^TrV'zfln behaald door
, «HRHARDT, de tweede prijs door
in plaat ge
rit voteeade week nog
- ,-^ » telwiilii'te Wen zien,
tuften doof de geestige! gedachte
geheel
, viel aan de
van opvatting
MogeÜS
daartoe mede,
nn humor heel
«eert. Laat ons
volgende
onze rubriek,
van
krachvan veel ge
en van een
M'-'- '
«*f »*&. *
ie "
«tet bekroonde
Inzen. oflteooend couvert terug
i het Secretariaat der Redactie,
_.. 333, Amsterdam.
«allen in, ona.Weekblad worden
GtteHIgbeid kent geen tijd".
Cartsters ons willen machtigen
te openen, zullen'wij de naaten
gaarne bgtie platen voegen.
ELIS. M. ROGGE
^^MMIM>i»unmimm
Over Vrpowenkiesrecht
Vandaag
en morgen,
14 en 15
December
1918, houdt
te Rotter
dam de
Vereeniging
voor Vrou
wenkies
recht haar
vijfentwin
tigste Jaar
vergadering
diénaar
mensellke
berekening
? "S-., ? ? ? ,'...,...,
.
Tante*»
z|n. Hét is
leien het onderling
daarom haar
«mvermen toteen nieuwe,
nteftw doel «m «toeven.
Ie Vereenlging voor
vrouwenklesalras geen reden van bestaan meer
' het algemeen
vrouwenldes'oerd te worden. Woensdag
werd reeds het wetsvoorstel,
"'tui In de afdelingen onderzocht.
laaft te dt rijen van de
kiesrecht- bqrferiike en proletariese niet
, *tf feofe vreugdegevoel van
overna lange en taate strijd.
etsende stemming* van aanvaarden
^bevrediging ia -te veiklarea uit de
waarop ons kiesrecht er komt. WQ
. , ons dat anders gedacht. Wfl
hoopdit ons» argumenten het Nederlandsche
------ den overtuigd: hebben, en dat een*
Wezerscorps zich in alle beslistheid
vóór hét vrouwenkiesrecht,
de .uitslag van de verkiezingen in 1913
emeen nunnenkiesrecht bracht.
Zés het nünlet gelopen. Wel hadden
bflna alle linkse partijen de inyoerlng van
algemeen, vrouwenkiesrecht op hun
verkie' cregsprogram. (Alleen de vrtj-liberalen eisten
gelëidelqie Invoering van bet actieve vrou
wenkiesrecht.)
M«ar bet vrouwenkiesrecht werd niet de
OP DE RUÏNE
., Het laantje van verwrongen abeelen, dal
er zoo wondervol br] paste, is gekapt en
door een dubbele rij van
iepe, lle over tacbtlg jaar wel heel
. kannen wezen, tenminste als ze
zooist worden gelaten. Vlak bij den
m flinke iepen met ruigen voet
t groene mos en de grond er
begroeid met reuzenzwenkgras,
plek neg een cachet geeft van
~ acht. Dat is thans zoo in
telkens zie je in banale
otnl dat zwenkgras, dan weer
, Ijttg fijne groote gierstgras
etfusum) cf maanvarentjes n
^ allemaal herinneringen aan een
verleden, dat nimmer wederkeert.
ttïue zelf gaat er niet op achteruit,
{Machten hebben weer kans van hei
worden, want het open riool dat er
oopt en de omgeving verpest, zal
verdwenen. De waterhoentjes zfln
eer komen opdagen, om er te
Ze zwemmen sierlijk rond of
hooggetilde pooien tusschen
_ brandnetels van den lagen
baitenwal. Op de eilandjes in de gracht
konlnginnekruiden manshoog, met
vruchttoppen en tusschen de
bruiirisblaren glinstert voorbarig groen
riet en van wUgenroosjes. Dicht
klimop af van den lagen ronden
Motto: Bdd uw Tijd
Gut wat sel se nou segge, nou ik de
boos kwijt bln ?"
> Teekenlng van Me}. B, EHRHARDT
, Bekroond met den eersten prijs
iiiiiiHiiiiiimiiiHiiiiitiiiHiimiiiiiiuiiiiiiinHiiiiuiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiii
inzet, werd niet het brandpunt in de ver
kiezingsstrijd, omdat de rechter partyen er
niet tegen vochten, zooals zédat vroeger
deden tegen het algemeen manneokiesrecht.
ZQ hielden zich in de ruimte. Hun program
zei niets vóór of tegen ons kiesrecht, en In
het debat gingen zij ook niet in op onze
betogen er vóór. Zodat wQ met de uitslag
van de verkiezingen op 3 juli toch eigenlik
nöjg geen besliste uitspraak van de kiezers
over het vrouwenkiesrecht kregen. Die
hadden bij het bepalen van hun stem in
grote meerderheid aan andere dingen gedacht
dan aan ons reent.'
Maar juist daarom bad het nieuwe kabinet
zich de vrijheid kunnen veroorloven met een
voorstel voor invoering te komen.
Dat het dit niet deed, bewflst o.i. dat het
de tekenen des tflds niet verstaat. Wij hebben
gezien, hoe reeds in bet begin van den oorlog
(1915) in Denemarken de vrouwen haar recht
verkregen. Hoe in de Vereenlgde Staten van
Noord-Amerika en in Engeland tijdens de
oorlog de tegenstand gebroken werd. Hoe
in Rusland en Oostenrijk, bfl revolutie of
opstand, invoering van het vrouwenkiesrecht
numero n was op het program van de
nieuwe regeermacht of van de opstandelingen.
Dit alles scheen niets te zeggen aan onze
nieuwe regeering. In de troonrede van 17
September, uitgesproken door een vrouwelik
staatshoofd en gericht tot een parlement,
waarin het vronwellk element zrjn intrede
bad gedaan, geen waard, noch,over de
«wuwr-nocn óver JJipreehten,/Vele* van
env hebben toen gedacht: .Zou er nu hier
werkelik oorlog of revolutie moeten komen
OM rédit te doen aan de Nederlandsche
vrouw?"
Het kleine Denemarken heeft daarop toch
ook niet gewacht. En heel begrijpelijk niet.
Veel sterker dan ooit alle spreekbeurten en
alle geschriften van burgerlike en socia
listische vrouwen te zamen het hebben ge
kund, pleitten in de laatste jaren de feiten
en omstandigheden vóór ons recht.
Dezelfde argumenten van vóór den oorlog
bleven gelden, maardaarbfl kwamen nieuwe.
En van welk een kracht? Engeland begreep,
dat bet zonder de maatschappelike arbeid
van zijn vrouwen de oorlog niet volhouden
kon en gaf toe. Evenzo de Vereenigde Staten.
Een enkele tegenstander dacht vroeger wel
eens sterk te staan door ons te verwijzen
naar de meerdere lasten, die de mannen als
staatsburger waren opgelegd en doelde dan
op de militaire plichten van de man.
De ervaring heeft nu wel geleerd, dat het
militarisme en zijn gruwelike gevolgen niet
een vloek alleen voor de mannen is. Wij
behoeven in dit verband slechts even te
herinneren aan de droeve intocht van zovele
vrouwen uit oorlogsland, die opgejaagd uit
huis en hof en voortgedreven als een kudde
vee, hier eindelik een plekje hoopten te
vinden, waar zij bulten levensgevaar het
trieste bestaan konden rekken in voortdu
rende bekommernis om nabestaanden aan
hoektoren, een enkele felroode braamrank
er tusschen. De binnenplaats en de oude
zalen veranderen langzamerhand in een
bosch van esschen, abeelen en lijsterbes:
een jong berkje verheft zich midden op den
breeden muur, bruin en bezemachtig, zoo
als jonge berkjes zijn, voordat zij zich in
het wit kleeden en de sierlijkheid gaan be
oefenen. De hooge muren tot aan het nieuwe
pyramlde-dak toe zijn bekleed met misschien
de grootste klimop van Nederland. HIJ
raakt nu net uitgebloeid, over eenige weken
voedt hij met zfln zwarte bessen de water
hoentjes, de duiven en de onrustige
trekIQsters. In de voegen van den muur vind ik
nog een enkel muurvarentje, maar die kunnen
Judasoor
iveren om wat onze ongelukkige
sektegenoten in oorlegsland hebben moeten
ondergaan, niet alleen UchaneUk, doch ook
geestelik en zedelik. Hoevele eerbare moeders
en kuize jonge meisjes zijn verkracht ge
worden door de tot vechtbeesten verwil
derde manschappen?
In ons gelukkig neutraal gebleven land
is den vrouwen het ergste böfpaard geble
ven. Toch zijn zij ook hier beladen ge
worden met zware maatschappelijke lasten
en was er wel een sterk ontwikkeld ge
meenschapsgevoel noodlg, vooral bij de
economisch zwakken, om niet tot redeloos
heid te vervallen.
Het meesf elementair gevoel van iccnt
moest, dunkt ons iedere regeering er toe
gebracht hebben een poging, te doen tot
invoering van het vrouwenkiesrecht.
Om recht te doen wedervaren aan alle
vrouwen die deze lange, lange jaren leefden,
in vrees voor het leven van. gelief de be
trekkingen. Aan de niet bezittende vrouwen
in het biezonder, die rond komen moesten
mét een karig inkomen, hetzfjuit salaris of
ultkeerlng wegens mobilisatie? Die uren en
uren in de rij moesten staarrrrtecht gekleed
en onvoldoende gevoed. Wier gezondheid
in vele gevallen Is ?ndermlttd in zoo sterke
mate, dat 4e gevolgen zullen nawerken in
het komend geslacht. Die, slachtoffers van
steeds stflgende prijzen en steeds nijpender
schaarste, geen wapen hadden om zich
op politiek terrein te verweren tegen ham
steraars, smokkelaars, kettingjiandelaars en
hoe verder het pnguut gespuls mag heten,
wiens enig doel was zich te verrijken, zelfs
wanneer het ging tegen het levensbelang
in van hun landgenoten.
De regering .was blind voor de verhou
dingen van het oegenblik; bleek het echter
ook te zijn voor de toekomstige. Was dit
niet zo geweest, zfl zou, zoal niet in het
belang van de. vrouw, dan toch in het belang
van het land met het vrouwenkiesrecht ge
komen zijn. Millloenen mannen zjjn gesneu
veld en nog meerdere mlllioenen voor altijd
invalide geworden. Gevolg daarvan is een
overschot van vreuwen van even zovele
mlllioenen. Dit betekent voor de meesten
van haar het moeten werken voor eigen
levensonderhoud doch voor allen het onge
huwd blijven. Er breekt alzo een heel
zware tijd aan voor het vrouwendom als
sekse. Als leden van de gemeenschap zul
len wij door deelname aan den
maatschappelijken arbeid wellicht in waardeering
stijgen. Doch als sekse wordt bet bestaan
voor de vrouw veel moeiliker. Er zal heel
wat gevoel van eigenwaarde en karakter
vastheid gevergd worden van de vrouw,
die zich zelf wil blijven en niet wenst mee
te doen aan de jicht om binnen" te komen.
Waar zo groot overschot is, dat de mannen
maar voor het uitzoeken krijgen, mag wel
alles gedaan wórden om geringschatting
van dezen tijd te voorkomen. En het zou
een daad van grote morele betekenis zijn
geweest, indien de regering op de drempel
van de nieuwe tqd staande, het Nederlandse
mensdom had gesuggereerd ten goede, door
zelf een poging te doen om de vrouwen
als gelQkwaardigen op politiek terrein met
de mannen de onbestemde toekomst binnen
te lelden. Dat zou voor ^déJjfpu wen van
groet belang geweest z^ft, mar daarmede
ook voor de natie, waarvan zfj binnen en
kele jaren de overgrote meerderheid zullen
uitmaken. Het is immers te voorzien, dat
er zal komen een uittocht van de meest
energieke ongehuwde mannen, die hier nog
geen verplichtingen hebben jegens een ge
zin en er op uittrekken om hun fortuin te
zoeken in den vreemde waar gebrek is aan
jonge werkkracht. Dan zal het voor de natie
een levensbelang zijn, dat zijn leden
stoffelik en zedelik een bestaan op behoorllk
peil lelden. Dan zal naast de grote beteke
nis die het kiesrecht heeft voor de arbeid
sters op fabriek en werkplaats, in kantoren
en scholen hoog uitkomen het element van
beschaving dat er schuilt in het meeleven
van het maatschappelijk gebeuren.
De geschiedenis der arbeidersbeweging is
daar om dit te bewijzen. Hoe hooger wij
onze idealen stellen, zooveel te hooger
heffen wij immers ons zelf met het reiken
naar die idealen. Welnu, daarom moest de
regeering met een in de juiste richting ont
wikkeld nationaal gevoel er op verdacht
geweest zijn, den gedachtenkring te ver
ruimen van de vrouwen; in de toekomst
de meerderheid der natie.
Het heeft niet zoo mogen zijn De troon
rede bracht niets. In de Eerste Kamer kregen
zoowel de Sociaal-Democraat als de Vrij
zinnig-Democraat nul op het rekwest, toen
zij vroegen of de regeering ook van plan
was te komen met een ontwerp
vrouwenllllllllllimillllllllllllllllllMIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIl
het naar 't schijnt, hier toch niet tot rijke
ontwikkeling brengen, wat erg jammer is.
Daarentegen zijn de muurbloemen weer
geheel hersteld van het kwaad, dat de
winter van 1917 hun heeft berokkend.
Overal in de muurspleten pullen de
dichtbebladerde stengels naar buiten, want de
muurbloem is een altijd groene plant. Wel
steken nu uit het dichte groen verbleekte
bloeistengels omhoog, -bezet met vliezige
reepen, waar de zaden af geslingerd zijn.
Deze kunnen in den grond even goed ont
kiemen, als in het stof der muurspleten en
we zien dan ook langs den voet der muren
menige farsche plant, die daar in Mei zal
bloeien. Maar het spreekt van zelf, dat on
danks de goede bewaking, die planten toch
op den duur niet tegen de bezoekers be
stand zijn. Op de muren echter zijn ze veilig.
Het glaskruld, de traditioneel-typlsche
plant der ruïnes ontbreekt hier. Je leest
nooit een Fransche beschrijving van een
gedelabreerd kasteel of het wemelt er van
pariétaires" en men schijnt ze vroeger wel
op Bredero gevonden te hebben, doch ge
zoekt ze nu te vergeefs. Des te weliger
teelt er de vlier; hoog op- de kanteelen,
hier en daar recht tegen de muren aange
drukt, op de steenhoopen van de binnen
plaats, tusschen de hooge boomen van den
voorhof en in de slotgracht zelve, waar
puin en afval een oever hebben gebouwd.
Er zijn er van allerlei leeftQd: njarige,
die nog geen tijd kunnen vinden, om in
den winter hun pas verworven blaadjes
te laten vallen, en honderdjarige, die door
de laatste vorst ontbladerd zijn.
Hun vruchten zijn ze al- lang kwijt, daar
hebben de lijsters en spreeuwen wel voor
gezorgd. Een paar patriarchen prijken met
een van de allerzonderlingste der zonder
linge zwammen, het Judasoor, Aurlcularla
De Krachtpudding"
Teekenlng van ADÉE HEYDEN
Bekroond met den tweeden prijs
kiesrecht. Op 9 November verscheen
de Memorie van Antwoord op Hoofd
stuk I en daarin alleen de verklaring, dat
de regeering hare houding zou bepalen
over het vrouwenkiesrecht, nadat het ont
werp Marohant c. s. door de Staten-Generaal
zou zijn aangenomen. Poverder kon het al
niet. n daarop plots de verklaring ep 13
November, dat de regeering een uitspraak
wenschte van het gehele Nederlansche volk
en daarom prijs stelde op een spoedige
behandeling van het voorstel Marchant c. s.
Is het niet verklaarbaar dat de enige
vrouwelike afgevaardigde zich gegriefd
voelde in haar sekse en hare wrevel over
zo'n houding te kennen gaf? Er werd hier
niet gepoogd recht te doen aan de vrouw
en daardoor een fout te herstellen. Dat zou
niet anders dan prijzenswaardig zQn geweest.
Maar duimen dik lag het er op, dat nu
de vrouwen goed genoeg bevonden werden,
om het politieke standje dat men In gevaar
vreesde, te redden.
Aldus volhardde men in de
ouderwersemannenopvatting; de vrouwen zijn er ten
gerieve van de mannen."
Geen verheffing van de vrouw was het
doel. Deze zal er echter wel het gevolg van
zijn, naar wij vertrouwen, al gevoelen velen
zich ook gegriefd over de manier, waarop
het komt.
Tenslotte prijzen wij het, dat het vrouwen
kiesrecht binnen enkele maanden in Neder
land wettig zal zijn Ingevoerd. Ongetwijfeld
Is het de oorlog, die ook in ons land de
invoering ervan verhaast heeft. Zouden
alle vrouwen, van welke richting dan ook,
op het oogenbllk niet heilig van plan zijn,
haar kiesrecht te gebruiken om op politiek
terrein mee te werken aan de opbouw van
een wereldorde, waarin oorlog niet meer
mogellk is ?
SUZE GROENEWEO
IIIMIIIIIIIIII1IIIIIIII1IIIII1IIIIIIIIIIIIM
Ons Kookboek
KRUIDTAART
41/a ons bloem, 31/? ons donker bruine
suiker, l1/2 d.L. melk, V* ons boter, l thee
lepel nootmuskaat, l theelepel gestampte
kruidnagels, l theelepel kaneel, l theelepel
zuiveringszout.
Kneed alle Ingrediënten goed door elkaar,
en doe 't deeg daarna in een met boter
in gesmeerden vorm, (b.v. een
broodauricula Judae. De wetenschappelijke naam
legt er nogal den nadruk op, dat deze padde
stoel lijkt op een menschenoor. Doorgaans
zitten de vruohtlichamen bij twintigtallen
aan een tak en ze zijn nog al verschillend
van vorm, maar altijd zQn er wel een paar
te vinden, die werkelijk heel oplettend lijken
te luisteren naar de najaarsgeluiden en als
er met een bladerloozen boom iets bijzon
ders het geval is, dan komt natuurlijk dadelijk
die ongelukkige Judas er aan te pas.
Intusschen mag ik niet verhelen, dat de weten
schap die paddestoel ook wel doodnuchter
Aurkularia sambucina noemt, de oorzwam
Een oude vlier met Judasoor
iiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiimiiiiiiiiiiiNHiiiiiiiiiitiiiv
vormpje.) Laat de taart in een vrij warmen
oven ± l uur bakken, tot ze gaar is. Keer
de taart op een verwarmde schotel of plaat.
SPECULAAS
V j i ons bloem, 50 gram boter, l thee
lepel zuiveringszout, gestampte kruidnagels,
fijne kaneel, noatmuskaat, van elk l thee
lepel, l ons donkerbruine suiker, l eetlepel
melk, amandelen of beukenootjes. Kneed
alle ingrediënten door elkaar, en strooi
desverkiezende bovenop wat gehakte amande
len of beukenootjes nadat men 't deeg in
den vorm heeft gedaan.
BB gebrek aan zoo'n speculaasvorm
maakt men ronde koekjes, door 't deeg met
een glas uit te steken. De koekjes worden
in een tamelijk warmen oven 15 minuten
gebakken.
HAVERMÖUTKOEK MET APPELEN '
De havermout eene nacht laten weeken
in weinig melk en zout, zóó, dat 't een
stijve brij wordt. Den volgenden dag in
een flinke warme koekenpan in wat boter,
de koek aan beide kanten bakken*. Daarna
in wat boter gesnipperde appels even ver
warmen, deze op de koek leggen en be
strooien met suiker en fijne kaneel.
J. H.
MIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIII
t ?
Indien U Oostersche tapijten bezit (Perzisch,
Turksch, enz.) welke niet met Uw ander
huiselijk interieur harmonieeren, «f die U om
welkereden ookwenscht te verkoopen, schrijft
dan aan Y. BAZIR, Imperteur, Zóutmanstr. 61,
te 's-Gravenhage, Tel. 1843, welke zich door
geheel Nederland laat ontbieden en die tegen
ongekend hooge prezen alle soorten Ooster
sche tapijten koopt (nieuw of gebruikt), onge
acht deaf metingen en de prljs.Bewaar dit adres
van de vlier. De binnenkant van dat oor zit
werkelijk ook vol plooien en richels en daar
worden ook de sporen gevormd, die zich
door de lucht verspreiden en alle oude
vlieren Infecteeren, want men vindt ze door
heel ons land, die zwammen.
De ruïne heeft nog altijd zijn uil, een
een mooie oranje kerkuil, zilvergrijs bestoven
en fijn zwart-wit bespikkeld. Ieder jaar brengt
hij er zijn onevenredig gezin groot, maar
de nakomelingschap verspreidt zich en het
blijft op de ruïne maar bij n gezin. Zoo gaat
het ook met het vlugge torenvalkje, dat
hoogerop zijn huizing heeft: dat echtpaar
speelt al in Februari zijn dartel vliegspel
hoog boven den toren en boven het duin.
Ze zijn goed bevriend met de kauwen en
kraaien, die hen ongemoeid laten, wanneer
ze muizen boven het weiland. Veel kauwen
huizen op de ruïne, maar nog meer trekken
er 's avonds het duin in,-om met de bonte
kraaien en de roeken te slapen in de dichte
bosch jes. Dat alles gaat 's avonds een half
uurtje voor zonsondergang langs den
klimoptorén, want al heeft de ruïne in den
menschenstrljd haar beteekenis verloren, in
de vogelwereld is zfl| nog alfijd een stra
tegisch punt van veel beteekenis. Soms
kunt ge wijd en zijd allerlei vogelvluchten
zien convergeeren naar dit punt, om dan
langs de noordhelling van de Blauwe Trap
pen zeewaarts te gaan of zuidwaarts om.
En nu de avond daalt, weerklinkt ook aller
lei geluid uit het struweel der pulnhoopen
en langs de gracht: daar zijn zanglijsters
en merels, meezen, vinken, een keep,
winterkonlnkjes, zeer veel heggemuscbjes en
ook een schelle ijsvogel. Die komen hier
allemaal overnachten en overwinteren. Een
echte schatkamer, die oude ruïne.
JAC. P. THI/SSE