Historisch Archief 1877-1940
B°. 2167
Zaterdag 4 Januari
DE AMSTERDAMMER
: WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
ONDER FfeDACTIE VAN Prof. Mr. J. A. VAN HAMEL, Prof. Dr. H. BRUGMANS, Mr. E. S. OROBIO DE CASTRO Jr., Dr. FREDERIK VAN EEDEN en H. SALOMONSON
UITGEVERS: VAN HOLKEMA & WARENDORF
[Prijs per tip, f 0.20. Per 3 mnd. Ï2.50 Abonn. loopen per jaar | | Redactie en Administratie: Keizersgracht 333, Amsterdam | | Advertentiën omslag 10.40 p. regel, binnenpag. f 0.50 p. regel
BERICHT
Wegens de ojnieuw verhoogde papier
en drukkersjrjzen, is de abonne
mentsprijs vb De Amsterdammer"
Weekblad vor Nederland, vanaf beden
tijdelijk met tlechts 25 cents per
kwartaal veiioégd, en dus van f 2.25
gebracht op! 2.50 (franco per post).
VAN PKEMA & WARENDORF,
Amsterdam
IBfHOCDi BI
Volken.door v. H. uitent. Overzicht: Jaar-emotie,
do<w dr. W. G.
Bevolntievlag, tei ing van Jordaan. De
Achfr?nrlge Werkdag
Burgers. Ne
Gay per a. Hoe
Veitegenwoordigi
Diepenhorst, pro
Vliegen. 6: Vo
De Nieuwe T(d
Een treffend fe
Historisch Zamg
bftch. Dit d
1: Het Jaar van da Nieuwe
Byvanok. 2: De Dnitsohe
en Landbouw, door P. H.
and en Wilson, door Hnb.
ervaring met de Evenredige
Verslag, door prof. P. A.
r. E. M. Meijers en W. H.
rouwen (red. Elis. M. Rogge)
>r F. 8. van Balen-Klaar
oor Hat na van Lingen
door .Anna van Gog
-Kaol;mun Aan Zee, door Jaa P.
Thflüse. 7: Nade direkte Volkswetgeving,
door mr. E. van Ho. Boekbespreking, door
H. Giltay. Le«spiegel. Feuilleton: Het
Bil, door Ten KloO. 8: Thérèse van
DnylSehwartze t, doolassohaert. De Prix de
Bome, door Plasaert. Amsterdam en de
atadssohou-wturg, i A. H. Kleerekopar 1919,
teeketing van Geotan Baemdonok. 9: Zelf
portretten. Mol in de Hoofdstad, docr H.
J. den Hertog. h. Kroniek, Ibsen: da Vrouw
van de Zee, dcor) Nafff. Bonnetten, door
G. van Veltlem, 10: Op den Ec'on. Uitkjjk:
flmen, betaal", c jhr. mr. H. Smissaert.
11: Da KindurslniaE-r ankfort, door mr. M. O.
NtJland. Hst WeZer Muziek, poor H. M. de
Hartog. lüKare Glen.door J. H. Speenhofl.
Uit het Klalsohrifti Jantje. De Koeriers
brief, door J. ?abius. -linDenng&n van een Jour
nalist, door A. B. ITienhoven. 13; Bfl de
Generale Repetitie l Gtfsbreoht van Am stel,
teekening vai Joh. fensiek.
BtJyoegsel: De ?e«bgen in Engeland teeke
ning van Joh. BriakR.
HET JA
V/DE NIEUWE
iVOEN
De Kerstmis, dithter ons ligt, is
anders dan enig 'stfeest, dat de
menschen rtc gev hebben. En het
jaar, dat aztoreekteft zijns gelijken
niet gehad.
De stoot, en de <»g gegeven heeft,
werkt thans loort.
De .menscheid dgoed, zich over
den oorlog Ben zifcft meegemaakt,
niet te geneein. Opiakkige naturen
spreken vaneen sye voor de be
schaving en |en vo&ang. Doch dit
is niet waar.,
De oorlogfis een inde voor hen,
die hem hebt»aanget. Een schande
ook voor hp, die Oor zich zelve
van hebben girofitee^ voor degenen,
die er zich hebbenjragen. Hunne
oogmerken yi laag |est en brutaal.
Maar hij l gén nde voor de
menschen, e hem ben gevoerd.
Meer dan od anders zjj daarin een
der grootst»eigensc;n gaan be
trachten: A\ van zichzelve te
Het aantal is slecrjj millioenen
te meten vi hen, di oorlog heeft
vervuld van gelaten rvaardigheid
voor een gtoter doei hun eigen
belang, huneigen w Eindeloos
miiiimiiiiiinmiinii4 ......... """'""iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
-EMC
Eenmaal in 'War komtaar, en men
zet zich aan 'teinzen o\ verleden :
het past er zoolij. Men svan uren
die voorbij zijnV. e v l o t « men hoort
met de ezelsorwenten d^tuur ons
heeft geschonkes niet mee,intjer dan
de stappen m den tij
Maar ja waa;htig, dejgjsseman
heeft dit laatsteiar duchtarcrieerd ;
zijn voetzolen hben overlrc]bodem
geklonken, en \ heeft gd in het
Oosten en in htsZulden e]een
rommelenden do'ndeils van minvouden,
schreden is het ortgegaan, Westen
het groote doel hterna, dyjngvan
de»wereldnevel.
Hij had zich gigerd, de over het
wljdlachende oprvlak van de; een
vale damp, wasQ doorge(, buiten
de grenzen van rs land naaie banen
van de zee; gee»erk scheer het
verderf. Toen hk het Jaairachten
bijeengenomen; t onsiulrqjng js
door zijn leden garen, de lnt Van
zijn gang dreef v^t wat in?stond
en de schtik is gfluokken, seiijke
gestalte is geschpipeld, is^en,
vervloeid, was ni^ieer. Eei,t ging
nog een poos, ma verstoof der jji
gefluister van rietti plassen.
O 1918, gij ht u
veel mannen hebben de bezorgdheid
voor het eigen ik afgelegd; het beginsel
aanvaard dat zelfs hun persoonlijke leven
desnoods wordt prijsgegeven, wanneer
het wel en wee van eene groote ge
meenschap op 't spel is gesteld.
Leiders hebben al hun rust en
behagelijkheid laten varen, hebben het fijnste rag
van hun denken en weten, hun durven
en doen, in den onafgebroken dienst van
de algemeene zaken gesteld. Hoevele
hoofden en handen hebben zich uitgeput,
georganiseerd en gedirigeerd, plannen
uitgewerkt waaraan tot dusverre zich
niemand had gewaagd, niet om hun
eigen belang, maar om een nationale zaak
te helpen. Grooter conceptie's zijn in
enkele dagen geboren geworden, dan tn
rustiger tijd door jaren werden
voortgegebracht- Aan bekwaamheid en energie
is niets gespaard.
Bezit, vermogen, rijkdom, zij hebben
voor honderdduizenden hunne beteekenis
verloren, 't Zij dat ze hadden aan te
zien, hoe hun welstand en 't erfgoed
der kinderen is geruïneerd; 't zij dat zij
hebben moeten offeren, alweer voor den
eisen van een algemeene zaak... ook
in dit opzicht is een geweldige veran
dering beleefd.
Vrouwen hebben zonder verzet van
hare mannen, moeders van hare zoons
afstand gedaan. Tranen en zorg zijn ver
kropt geworden, om k flink te zijn,
waar iedereen flink wezen moest. Ont
bering is doorstaan, vermoeienis getrot
seerd, angst en schrik met een glimlach
verdreven, alles als deel van den
algemeenen strijd.
Ook hebben de lieden elkander leeren
bijstaan in den nood, zooals velen vroeger
nooit hadden gedacht. Er is geholpen
en getroost, samengewerkt en dienst
vaardigheid bewezen tot een ontzag
wekkende maat.
Het is dwaasheid, dit alles niet te
willen erkennen; uit haat aan den oorlog
er blind voor te zijn. Lof en vereering
worden daarmee immers het altaar van
den krijg niet toegebracht.
Maar men staat voor hetzelfde feit,
als van oudsher de theologen hebben
gestaan voor de-vraag, of niet Judas, de
verrader, het instrument van een heilig
werk is geweest. Zonder zijn verraad
immers zou de verlossing van Golgotha
niet aan de menschheid zijn gebracht.
En ook Mephistopheles is ten slotte
als een werktuig m goddelijke hand
beschouwd; de geest die 't booze wil,
maar het goede brengt.
* *
*
De geheele menschheid, die den oorlog
heeft doorgemaakt, staat voor het feit,
dat zij vier jaar lang zulk een geheel
ander leven en zulke geheel andere ge
voelens heeft leeren beleven. Het is juist
noodig dit te zeggen in de landen, die
neutraal gebleven zijn, omdat men
er die groote levenservaring veel min
der of niet deelachtig geworden is. Toch
zal de wereld daarvan vervuld blijven,
en zich in verscheidene opzichten daar
naar richten.
Hierom kunnen wij zeggen, dat de
overgang naar 1919 ons brengt naar het
Jaar van de Nieuwe Volken.
In ongekende mate zal immers het
leven der volken doortrokken blijven
van de groote beginselen, welke de oor
logservaring in de hoofden en harten
heeft gebrand.
Het zijn de beginselen van: Gemeen
schap, van Organisatie, van Energie en
van Initiatief.
l
met forsche stooten hebt gij u geweerd.
Die voorganger van u leek wel ingedommeld
tusschen zijn loopgraven, hij liet zich heen
en weer voeren en kwam niet verder; het
eenige waarin hij vorderde, daar oostwaarts,
was in ontbinding.
Toch is er een lichtpunt geweest in die
ontmoediging Het was na de verschrikke
lijke slag en slachting die het Italiaansche
leger uit het gebergte naar de vlakte terug
dreef, Caporetio roemt de historie dat feit.
Zou de bandelonsheid voortgang maken en
na Rusland Italië onttrekken aan het ver
bond der vereenigde Mogendheden : zou zij
ook in het Zuiden de gevestigde betrekkingen
oplossen ?
'Zoo was de vraag.
Wat stond er al niet op het spel?
De Oostenrijksche monarchie, bevrijd als
zij zou zijn geweest van vijanden in het
Oosien en Zuiden, zou haar houvast hebben
teruggekregen, en wellicht was een om
wenteling in l'alië het gevolg geweest; wie
weet hoever dan het kwaad in het Westen
ware doorgedrongen !
Daar heeft het besluit der
Ententeregeeringen het cnheil gekeerd, zij zijn
dadelijk daartoe overgegaan, zrj hebben
Italië met alle macht geholpen. Lloyd George
heefl het gevoel gehad dat de legers der
geassocieerden, waar zif ook storden, een
gezamenlijk front hadden, en hij heeft dat
gevoel overtuigerde woorden geleend. Hij
wist de conclusie te maken. Toen is een
permanente krijgsraad te Versallles opge
richt. Het was een begin voor de vol
strekte eenheid van leiding.
Aan den Engelschen minister de eer, den
insulairen trots van Engeland te hebben
doen bukken voor een uivsr inzicht in den
toestand en voor het grooter militair g*nie
Die hebben mogelijkheden onthuld,
waartoe slechts weinigen onder de
menschheid haar in staat hadden geacht.
Men kan er zeker van zijn, dat zij zich
nu zullen doen gelden op elk gebied, op
het moreele zoo goetHiis op 't sociale,
in het politieke en in het economische.
Spreken wij alleen verder over de
laatstgenoemden, over de verande
ringen in staat en maatschappij.
Het is ijdel, te denken, dat de grond
slagen van vór 1914 als van ouds terug
te halen zijn. Daarvoor juist heeft de
menschheid te veel beleefd.
Op het gebied van het economische
leven: in de voortbrenging van levens
behoeften en handelswaren, van grond
stoffen en machinerieën, van alles wat
het bedrijfsleven omvat, heeft een geest
van organisatie postgevat. Het is be
gonnen in het oorfogsbedrijf, in de
oorlogsdistributie, de oorlogsscheepvaart
enz. Centrale leiding en verdeelmg zijn
daar op de meest ingrijpende wijze tot
stand gebracht. Die hebben hunne fouten,
maar ook hunne voordeelen bewezen.
Nu wordt alleen nog maar van het
overgangstijdvak gesproken. Maar ook
na den terugkeer tot de zoogenaamd
normale toestanden, kan men er zeker
van zijn, dat de voortzetting daarvan zeer
sterk in het teeken der centrale, en vaak
internationale organisatie blijven zal.
Vanzelf zullen daarbij ook de staat,
de overheid zooals zij nu reeds zijn
begonnen, een groote rol spelen. Maar
aan den anderen kant heeft zich ook
reeds zoozeer de onmisbaarheid van
persoonlijke leiderstalenten, van energie
en ondernemingsdurf getoond, men
denke b v. maar eens aan den
ommekeer, die de geheele Britsche
industrie heeft ondergaan evenals de
scheepsbouw, en aan de geweldige orga
nisatie van de transporten der Veree
nigde Staten naar het Vasteland,
dat de organisatie van staatswerk in
den ouderwetschen zin, vermoedelijk
voor geheel andere vormen plaats maken
zal.
*. *
*,,.'!"
,* '? 'V1 H .-'jlV
Op geheel andere manier dan de
denkers ooit hadden gndacht, zal het
economisch leven met een socialistisch"
penseel worden getint.
Er zijn ook tevelen, die het werken
voor winst grondig hebben verleerd, en
niet anders meer hebben doorgemaakt
dan werken voor algemeenen dienst, dan
dat zich dit niet in de geheele samen
leving voelbaar maken zou.
Zoo worden ook maatschappelijke toe
standen en instellingen door een nieuwen
geest beademd. Men heeft maar mede
te maken, wat de oorlogvoerende landen
aan maatregelen ten gunste van tijdelijk
werkeloozen, van invaliden enz. zijn
3aan doen, om ook hier de ongekende
macht der organisatie te gevoelen. Het
sociale gedeelte van het program, waarop
Lloyd George zooeven zijn verkiezings
overwinning heeft behaald, gaat zeer ver
in de erkenning van den arbeidendenjstand
en deszelfs aandeel in het algemeen belang.
En zelfs te Berlijn hebben de theorién
van eenen Kautsky menschelijken en
uitvoerbaren vorm aangenomen, omdat de
socialist water in zijn wijn, en de
burgerlijke democraten wijn in het water
hebben gedaan.
Er breekt eene uitgebreide georgani
seerde bemoeiing aan met volksnooden:
met woningwezen, met arbeidsvoor
waarden, met geestelijk leven hopelijk
van Frankrijk. Maart 1918 zou zich daarna
verstaan tot de rechte gevolgtrekking.
Het was de opdracht van het opperbevel
aan den unieken maarschalk.
Eenheid! Doorzettingsvermogen!
Wie zou naast Uoyd George met zijn
plooibaar eri toch steeds gtspannen geest,
den hardnekkigen, kiaarzienden Clemenceau
kunnen vergett n?
De eerste harde levenservaring van
C'emer.ceau is geweest, tot n hij ziin vader in
1858 geboeid tusscheu twee agenten v:<n
Napoleon iil zag wegvoeren als verdacht
van medeplichtigheid aan Orsini's aans-Sag
op den keizer. Hij, overtuigd dat de echte
republikein zich niet (ot deelneming aan
een moordp'an had kunnen leenen, vloog
op den gevangene toe en hem iet afscheid
omhelzend zeide hij in verbeten woede op
den tyran: Jetevengera i". Maar de
vader, kalm, vermaande riem met dit eene
woord: ,T ra va i 11 c '!
E<- gaat een trek van de oude Romeipsche
traditie door die r- publikeinenfipuren van
de eerste heift der negentiende eeuw.
George Clernerceau met zijn scherp ge
prente moderre geesteslijnen heeft oïen
trek in zijn kaïakur bewaard. Voor htm:
het werk en de handeling. Wat hij aanvat
iaat hij niet !rs. Ook zijn Ranvaarcing van
hrt ministerschap is een lich'punt geweest
voor het jaar 1917. Er is karakter gekomen
i in de handhaving van het gezag.
Maar zijn signatuur krijgt het jaar waarop
onzr herinnering thans terugziet van den
leider aan de overzijde van den Oceaan.
Bij den ingang van 19!8 houdt hij in zijn
hand de tafelen omhoog van de rebels
waarnaar de toekomst van de «'m-ld z;ch
heeft te ikrien. Hij spreekt.?zij; wco
ook, waardoor zich alweer een gansch
nieuwe tijd inluidt.
Een geest van gemeenschapsrecht is
in de zeden gevaren.
Vanzelf brengt dit alles in de poli
tieke instellingen eveneens zijnen neer
slag mee. Ook daar zal men veel zien
organiseeren, wat vroeger ongeregeld
en vrijgelaten bleef. Overheidsmacht,
is geweldig toegenomen. Reglementee
ring eveneens. Het aantal van hen
die willen meespreken, wordt vermenig
vuldigd.
Het zal daarbij natuurlijk de groote
taak zijn, te zorgen dat ook bekwaam
heid en voortvarendheid worden in de
hand gewerkt en het loodje niet leggen l
Wanneer gezonde en onbevooroor
deelde gemeenschapszin den ouderwet
schen kliekgeest verdrijven, ligt daar
zelfs profijt.
Maar uitvoerige en bindende organisa
tievormen, maatschappelijke discipline,
gaat ook de staatsvorm stellig tegemoet.
Dat de menschheid door dit nieuwe
leven werkelijk in den paradijstoestand zal
worden gebracht, het zal moeten
< worden bewezen. De scepticus voor
spelt zeker eerder alweer, dat ook hier
de onvolmaaktheid de overhand krijgen
zal, en dat het tijdvak, 't welk thans
aanbreekt, op zijn beurt zal eindigen in
een groot gesnak naar vrijheid en naar
individueelen wedijver, in een strijd tegen
de knellende banden van organisatie en
gemeenschapsdwang.
Juist op den drempel van den nieuwen
tijd, dien wij de menschheid zien ingaan,
is 't nog mogelijk en nog goed, de
voordeelen van het oude in 't oog te
houden en ons te herinneren, hoeveel
verheffende kracht er ook in persoon
lijke vrijheid en in economische vrijheid,
in politieke onthouding gelegen heeft!
Het moet het vruchtbare streven blijven,
om daarvan de grootst mogelijke maat
die met de nieuwe vormen te vereenigen
is, te behouden! Dit zal ongetwijfeld
juist de zware taak van de liberale
wereldbeschouwing worden, die in zoo
verre tegenover de nieuwe maatschappij
een om zoo te zeggen conservatief
karakter krijgt.
Van de onvermijdelijke tendenzen van
die nieuwe maatschappij, van de nieuwe
menschen, weest u echter in de eerste
plaats ten volle bewust!
Zij verlangen niet noodzakelijk ge
welddadige overgangen en geen knar
sende breuk. Wij staan er al bijna
middenin. Maar ongetwijfeld legt zij
veel offers en veel prijsgeven op,
veel inschikken en veel berusten,
veel nadenken en toewijding, zorg
en verandering, veel nieuwe onbillijk
heid ook. Of men het alles zal aanvaar
den als een ruwe les, dan wel als een
gelukkiger gezichtseinder, dit hangt
van onze ontvankelijkheid voor de be
ginselen, die zich doordringen, af.
In dit opzicht hebt gij't niet gemakke
lijk, Nederland! Van den oorlog hebt gij
alleen den wreeden en den vernederenden
buitenkant gezien. De geweldige geest
van gemeenschappelijk lan en gemeen
schappelijk sacrificie is u grootendeels
voorbijgegann. Voorbijgegaan ook is aan
u de onweerstaanbare drang naar be
kwame organisatie, naar ten hoogste
opgevoerd initiatief en energie, welke de
andere volken, overwinnaars en verlie
zers, hebben doorgemaakt.
HUI iiMiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiu imiiiiiimiiiiimiii
zijn daden; en de daad van Amerika, ge
sproten uit het hart van het volk, tot stand
gekomen met de universeele inspanning van
zijn geestkracht, volvoert de belofie van
den Pr sident. Hijzelf, om zijn werk
ptrsoonlijk te bezegelen, maakt zich op tot
den tccht naar Europa.
Daar vinden wij hem niet alleen bij
plechtige intochten en luisterrijke ontvang
sten, maar ook in de kleine kerk te Corlisle.
l Zijn grootvader de strenge predikant, is van
j daar n3ar de Verecnigde Staten uitgeweken,
het is de geboorteplaats van zijn moeder.
j Hij, de President, he< f t er behoefte aan
j gehaC om uit den praal van het oogenblik
voor er n poos zijn toevlucht te nemen tot
den eenvoud van het verleden. In de kerk
van Corlisle heeft hij zijn
verantwoordelijkhrid herdacht om de nieuwe gemeenschap
onder de hoede van het Recht en de ge
rechtigheid over de wereld te vestigen.
Eenheid is er geweest in den strijd tegen
de macht van overweldiging, eerheid moet
blijven bestaan in de gezamenlijke poging
j tot oprichting van het Rijk der Broederschap.
Maar waarborgen blijven noodig tegen
elk stout beginnen van onvrede om weder
het hoofd op te steken, zegt Engeland en
uit zijn naam Llcyd Geoige die door de
verkiezingen van onlangs geheel Engeland
achter zich hef ft. De macht ter zee dient
te worden gehandhaafd.
En ik, zegt G:orge Clemenceau, wil er
eenvoudig aan herinneren dat Amerika ons
wel onwaardcerbare hulp heeft geschorken,
maar dat die hulp heel Iaat is gekomen,
terwijl onze buurman Engeland dadelijk bij
j de hand was. Tot vermijding van oorlog
asr l-- grens waar men dadmjk met
ei;-;;: 'er in aanraking «taai scbijr.t mij
!!??.;?; beter geschikt dan hel oude behoefde
t
Naar aanleiding der verschillende
reclames over het te laat of niet ont
vangen van nummers van ons blad,
deelen wij mede dat de expeditie door
ons steeds nauwkeurig en op tijd ge
schiedt. Reclames over te late bezor
ging gelieve men dus aan het post
kantoor ter plaatse te richten, terwijl
wij voor eventueel zoek geraakte
nummers gaarne een ander nummer
toezenden.
De uitgevers
VAN HOLKEM A & WARENDORF
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMI ii
Nog altijd schijnt ge u van dit alles
zeer weinig bewust. Ge blijft achter, ge
blijft ter zijde bij het vele wat er is ge
beurd.
Wanneer men u een raad geven zoude,
kan het slechts deze zijn : zonder u niet
te ver af, sluit u niet in uw eigen wijsheid
op, mok en stribbel niet naar allen kant,
maar, internationalist als ge altijd
wezen wilt, weest ook in werkelijk
heid wat kosmopoliet, door te trachten
den Kosmos te verstaan, en iets deel
achtig te worden van den geest, die thans
den Kosmos bezielt!
Die geest, het is de geest waarmede
pok ns volk dit jaar der nieuwe volken
in moet gaan, wil het 't hoofd boven
water houden. Het is de geest, dien de
oorlog heeft gebracht en nagelaten: de
geest van gemeenschap en van organi
satie, van durf en bekwaamheid en
levenskracht.
v. H.
DE ACHTURIGE WERKDAG IN
DEN LANDBOUW
Bij het nagaan van de mogelijkheid tot
invoering van een korteren arbeidsdag in
den landbouw valt de aandacht terstond
op de volgende punten.
1. HET SEIZOENWERK. De meeste be
drijven, vooral de eenzijdige, eischen in be
paalde tijden van het jaarzeer veel arbeid.
Zoo neemt het eenzijdige veebedrfjf geregeld
arbeidskracht voor het meiken en de verdere
verpleging van het vee, maar in denzomer
worden hier plotseling veel arbeiders ge
vraagd voor den hooi-oogsr. Het getal de
zer seizoenarbeiders is ontoereikend om
korte werkdagen te maken. Bovendien ge
schiedt het werk veelal in accoord, en verzet
de arbeider er zich tegen een korten dag
te maken. Hfj moet juist van dit korte
seizoen profiteeren om wat extra te ver
dienen. De hooibouwwerktuigen,
maaimachine, schudders, zwadkeerders, harken enz.
kunnen voor een groot deel het seizoenwerk
verlichten en meer algemeen gebruik dezer
machines is te verwachten. Ook de een
zijdige akkerbouwbedrijven eischen seizoen
werk. Men.denke slechts aan den graanoogst
iiiiiiiiimiitiiiiimiiiiiiiiiiiMiiiMiiitiM
middel van een reeks vestingen.
Welke waarborgen ook noodzakelijk mo
gen blijken, nadat wij tot overeenstemming
zullen gekomen zfln, antwoordt Wilson, de
hoofdzaak is den nieuwen geest die zich
heeft geopenbaard in het enthousiasme
voor den strrjd, te bewaren en om te smel
ten tot een verbinding onder de volken
als onder den invloed van een nieuw ge
voel van wereldzedelijkheid.
De nieuwe geest!
Wie denkt daarbij niet aan al de verschijn
selen die zich hebben voorgedaan in Europa,
sinds het oude gereglementeerde geweid in
het oosten heeft plaats gemaakt voor nieuw
verdervend geweld, sic ds onderdrukte natio
naliteiten, vrij gekomen, hun krachten gaan
meten naar de mogelijkheid van een
uitbundigfn groei, sinds overal de vrijheid,
pas verworven, verwarring sticht...
Ach, het jaar heeft ook oogenblikken
gekend dat het met zijn moede en
moedelooze voetstappen is getrokken over een
wreed doorploegde aarde l
Vrede, zoo is de conclusie van het
boek van Wells, waaraan ik een paar hoofd
stukken dezer kronieken heb gewijd, vrede
zou een vermindering van de menschelpe
activiteit; een onderdompeling in verveling,
beduiden, wanneer riet het verstand en de
verbeelding en de lust naar avonturen, die
oorspronkelijk alleen in den krijg tot hun
volle recht kwamen, terecht hun voldoening
bleven vinden op een groot en al
uitgebroider terrrjn van werkzaamheid.
Nu, 1919, uiterlijk zoo'n harmonieus,
evenwichtig jaar, heeft nog zijn taak voor
den boeg en 1920 dsttkeiqk ook.
3S December 1918. W. G. C, BYVANCK
_J