Historisch Archief 1877-1940
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD'VOOR NEDERLAND
11 Jan. '19. No. 2168
Merkwaardige Voorspellingen en Vergissingen
Onder deze rubriek zal De Amsterdammer" geregeld opnemen merkwaardige uitlatingen
omtrent te verwachten gebeurtenissen, merkwaardig omdat f zij zffn uitgekomen, f
omdat zij een deerlijke misrekening opleveren.
Van onze lezers, die willen helpen deze rubriek belangwekkend te maken, wachten wij
gaarne inzendingen in. Bij plaatsing zullen deze worden gehonoreerd.
Men zal begrijpen, dat slechts uitlatingen die eene bijzondere beteekenis bezitten,
hetzij dan wegens het onderwerp waarop zij betrekking hebben, hetzij wegens dengene van
wlen ztf afkomstig zijn, voor publicatie In aanmerking komen.
De inzendingen worden ingewacht aan het bureau van dit blad, met op het couvert
Afdeellng Voorspellingen".
Nederl. Munt
JVoiXamfo moe«* gomlldm
IIIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIMIIUHIIIII
1IIIIIIIIII1IIIIIIIIII
I
JUISTE VOORSPELLINGEN
1. OVER HET EINDE VAN DEN
WERELDOORLOG IN DU1TSCHLAND:
De verwoestingen van den 30-jarigen
oorlog in drie of vier jaar tezamen gedrongen
en over het geheele vasteland verspreid;
hongersnood; besmettetyke ziekten;
algemeene, door nijpenden nood in 't leven ge
roepen verwildering der legers en der volks
massa's; hopelvoze verwarring van ons
systeem van handel, industrie en crediet,
uitloopend in een algemeen bankroet. Ineen
storting der oude staten en van hun over
geleverde staatswijsheld, in die mate dat
kronen bfl dozijnen over de straat rollen en
er niemand is, die ze opraapt. Volkomen
onmogelijkheid om vooruit te zien hoe alles
zal eindigen en wie als overwinnaar uit den
strijd zal treden. Slechts n resultaat geheel
zeker: algemeene uitputting, en het ontstaan
der vereischten voer de uiterlijke over
winning der arbeidersklasse".
Geschreven in 1887 door Frledrich Engels
In zijne Einleittne zu Borkheim's Die
deutschen Mordpatriotten".
2. OVER DEN HEER TROELSTRA:
Wie Mr. Troelslra's openbaar leven kent,
weet dat hij een onstandvastig, wispelturig
man is, die gén vast doel voor oogen heeft
en niet langs een eenmaal aangegeven lijn
streeft naar de berekening van dat ideaal.
Troelstra's grootste fout is geweest, dat
hij geen zelfkennis of zelf berekening genoeg
bezat, om weerstand te kunnen bieden aan
de aanlokkelrjkheid die voor hem schuilt in
het leiderschap van het volk.
Als de bourgeoisie van den Gezagsstoel"
moest worden weggepraa.t, dan was
Troelstra de man geweest.
Want babbelen kan hij.
Had Troelstra van moeder natuur eenzelfde
wilskracht ontvangen als Treub, dan was
hem ren mooie toekomst weggelegd. Dan
zou Troelstra nooit, zooals nu zijn voorland
is, als een algemeen geminacht man het
politiek tooneel moeten verlaten".
Geschreven in 1903 door A. M. Reens in
,Een Volksverrader".
II
MISREüENIlVGES
1. OVER DEN VOLKERENKRIJG
Ilt meen, dat men tegen den zomer aan
vrede zal gaan denken, zelfs al zijn de
Duitschers niet uit Frankrijk en België verdreven.
Ik weet wel, dat Engeland niet opziet tegen
een langeren duur van den krijg, dat het
bereid is en ook in staat om nog jaren door
te gaan met zijn economischen oorlog; maar
zullen de anderen het op dien weg willen
volgen? Niet alleen twijfel daaromtrent is
geoorloofd, maar ik geloof zelfs op die vraag
een ontkennend antwoord te mogen geven".
Januari 1915.
Van ultroeiïng van het z.g. Duitsche
militairisme zullen wfj nu maar zwijgen.
Geen ernstig man maakt zichzelf wijs, dat
men bQ een vredestractaat den geest van
een volk wijzigt...".
De Engelsche blokkade ter zee heeft
Duitschiand geen doodelijke schade kunnen
toebrengen, waarschijnlijk zelfs veel minder,
dan men vrij algemeen aanneemt.... Gelet
op de volkspsychologie, die ik waarnam,
vermeen ik dat de vrede naderende is ...".
Mei 1915.
Een beslissende militaire overwinning
acht ik, van welke zijde ook, uitgesloten...
De geallieerden krijgen de Duitsche liniën
uit Frankrijk niet weg. Frankrijk heeft het
toppunt van zijn kracht, voor zooveel zijn
menschen materiaal betreft, reeds achter zich;
het beweegt zich in dalende richting".
Maart 1916.
Geschreven in de Stemmen des Tyds van
1915 en 1916 door H. Golijn. *).
2. OVER LEIDEN EN GEHOORZAMEN
Wanneer men de
regeeringsverhoudingen in andere landen met die van de
Vereenigde Staten vergelijkt, zal men zien,
dat daarin een hemelsbreed verschil naar
voren komt: in andere landen geeft het
Hoofd van het Uitvoerend gezag de leiding;
het Hoofd van het Uitvoerend gezag in de
Vereenigde Staten gehoorzaamt.'' (!)
Geschreven door prof. Woodrow Wilson
in zijn Leerboek over DEN STAAT", 1899.
*) Overigens moet d^z.en st;iutsm'!n loyail worden
toejtpgnven, dat hij tegelijkertijd CHU6) zich ronduit
bij Hindenbnrg's uitspraak heeft aangestoten dat men
in dezen oorlog bet profeteeren verleerde; en wie er
tegen opziet, vergispirgen te erkennen, beter doen zou
althans in het openbaar zich niet uit t« spreken over
aauvarg, verloop ea einde van dezen wereldstrijd".
liriimiimilllltlMllllllllllHMIIIIIIIIflMIHIHHHMflIMIIIHHIMIIIIimmillllllim
ABMABMABMABM.ABMABM.ABKABHABMABMABM.ABM
3HMH _^HB W ???
B
S MEEREN-ARTIKELEN, «
g UITRUSTINGEN. B
ABM ABnABM.ABM.ABMABMAbMABrnABrtABM ABM A8 M
iiiimiiijiiiimiji u i IIIIIIIIIMIIIII i i i
te< Nieuwe
^Engelsche Boeken
VAN TRANS-NOORDZEE
EN VERDER
JAMES STEPHENS, Relncarnalions.
Macmilian, 1918. 3/6.
J. C. SQUIRE, Poems. First Series. Martin
Secker, 1918.
6/J. C. SQUIRE, The Survival of the Fittest,
and other Poems. Allen <£Unwln Ltd.,
1916.
l/LEONARD VAN NOPPEN, The Challenge.
Elkin Mathews, 1918.
2/
Dit is 'n bonte verzameling, en de vraag:
hoe vinden ze mekaar? geldt zelfs voor
nummers twee en drie, werk, maar volstrekt
ongelijksoortig werk, van dezelfde dichter.
Maar het toeval heeft in deze z'n rol ge
speeld, en wie maakt aanmerkingen op het
onberekenbare en ontoerekenbare toeval?
James Stephens (men spreke deze naam
niet verkeerd uit: de e is lang en deph = v,
echt waar I) is voor wie van de moderne
Anglo-Ierse litteratuur ook maar iets weet,
geen onbekende.
Sedert 1909, 't jaar waarin z'n
Insurrectlons 1) verscheen, stond het vast dat we
hier hadden 'n nieuwe en 'n belangrijke
figuur, die los stond zowel van de symboliek
van Yeats als van het mysticisme van George
Russell (A. E.). Iemand die 'n eigen kijk
toonde te hebben, zowel op de hem om
ringende stads-alledaagsheid als op
deaspekten der vrije natuur. Iemand die blijk gaf
de artistieke mogelikheden te beseffen zo wel
van de ziel-in-opstand als van de ziel in
harmonie met het volksgeloof. De enige
Invloed die bij hem onmiskenbaar viel aan
te wijzen, kwam van Robert Browning;
maar dit gold meer z'n houding tegenover
de werkelikheid en z'n bewust zich ver
diepen in de gemoedsgesteldheid van
anderen dan z'n uitdrukkingswijze. Was het
ook dat ie 'n enkel rijmschema aan Brow
ning had ontleend, z'n vorm was veel meer
verzorgd, en hij bracht ook op dat gebied
enige nieuwe vondsten, nieuwe effekten,
waarvan ie naderhand ook wel 'as misbruik
heeft gemaakt door 'n te veelvuldig aan
wenden. (Hier en daar in The HUI of Vision
en in Songs from the Ctay).
In Reincarnations" zien we 'n eigen
aardig proces aan 't werk. Stephens heeft
Ierse voorgangers bestudeerd,
Gaelic-schrfjvende dichters van de zeventiende en acht
tiende eeuw. Van 't gelezene zijn gedeelten
blijven hangen, soms 'n enkele regel maar,
of zelfs minder, and around these scraps
liiiiiitiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiliiiiiiimiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiMMiiiiiMiiniiin
l have blown a bubble of verse and made
my poem. In other cases, where the matter
of the poem is almost entirely taken from
the Irlsh, I have yet followed my own in
stinct in the arrangement of it, aftd the
result might be called new poems." Eerst
lag het in 's dichters bedoelen, 'n metries
vertaalde .bloemlezing" te geven, maar,
zegt ie, .t could not control the material
whlch came to me and which took no heed
of my plan and was just as interesting."
Lezers voor wie de namen O'Rahilly,
Raftery, Keatlng en O'Brualdar enkel namen
zijn, zullen evenwel de dichter Stephens
dankbaar wezen voor wat ie in deze bundel
geeft. Het spreekt m. i. vanzelf, dat, ge
geven het procédé, de gedichten al be
vatten zémisschien twintig of dertig percent
buit (?Loot or Plunder or Pieces of Eight
or Treasure-Trove") toch geheel en al
James Stephens" zijn en 't is gemakkelik
genoeg de schrijver van
O, it is sore
And sad and sorry to be living; let me die
And rest while all eternity lolls by,
Where the fierce winds of God are closely
furled
Ten million miles away from thls damned
world.
(Insurr. 40)
te herkennen in
O' B r u a i d a r.
I will slng no more songs: the pride of
my country I sang
Through forty long years of good rhyme,
without any avail;
And no one cared even as much as the half
of a hang
For the song or the singer, so here is an
end to the tale.
If a person should think I complaln and
have not got the cause,
Let him brirg his eyes here and take a
good look at my hand,
Let him say if a goosequill has calloused
this poor pair of paws
Or the spade that I grip on and dig with
out there in the land?
When the great ones were safe and rénowned
and were root-d and tough,
Though my mind we t to them and took
joy in the fortune of those,
And pride in their pride and their fame, they
gave little enough,
Not as much as two boots for my feet,
or an old stlt of cloihes.
I ask of the Craftsman that fashionedthe fly
and thébird,
DEN HAAG VANUIT EEN
EENDEKKER
Eenige jaren geleden woonde hier in
den Haag een Franschman, die zich en zijn
vrouw een bestaan verschafte met het
geven van fransche conversatie- en
litteratuurlessen. De man was door al zijn leer
lingen bemind om zijn bonhommie, zijn
fijnen Franschen geest, om zijn onverwoest
baar goed humeur, dat hem nooit scheen
te verlaten. Zelfs in tijden, die voor dit
echtpaar lang niet zonder zorgen waren,
wist hfl altijd een bon mot te vinden als
de stemming dreigde verstoord te worden.
En dat dreigde dikwijls, want zijn vrouw
was het tegenbeeld van haar echtgenoot,
humeurig en lichtgeraakt, ontevreden met
haar sober bestaan, altijd klagende over 't
Hollandsche klimaat, over de Hollandsche
menschen, over Hollandsche toestanden. Zij
Ieefd,e pas weer op, wanneer de vacantie de
naderde, die ze zomers in Parijs doorbrachten.
Dan werd ze een ander mensch, dan kwam
haar oude parisienne-natuur weer boven;
maar ze had niet de kracht, die natuur ook
hier te behouden; en als ze weer een week
of zes in Holland terug was, verslapte
haar levenslust, zonk hare blljmoedigheid
weg, werd ze weer humeurig en vergde
veel van 't eindeloos geduld van haar man.
Maar hq' goedmoedig troostte zich,
en op haar buien reageerde hij alleen met
zeer hoffelijk te zeggen: .Voila chèreamie,
que tu a repris ta mine Hollandaise".
En dat kunnen we nu ook van 't Haaeje
zeggen, 't Heef t zijn oud Hollandsen aan zien
weer herkregen, Sa mine Hollandaise". De
Engelschen zijn sinds weken weg, met
nieuwjiar gingen ook de geinterneerde laatste
Belgen heen, en met hen de meeste der
vroolijke, mooie, in weelde gekleede poppen vrouw
tjes Het is me een raadsel, hoe al die bars
moften blijven bestaan, want de Hollander heeft
noch de echte flair van, noch de rechte zin
voor het barjeven. Ik heb zelfs al vernomen
dat de muziekhandelaars een groote strop
hebben aan de stapels Engelsche
ragtlmesen step-muziek die ze hebben ingeslagen.
De meisjes koopen ze niet meer, de herin
nering is te weemoedig. En de Belgische
winkels met de kostbare dessous l Onze
Hollandsche vrouwen, een tijdlarg meege
sleept in den roes van te willen concurreeren
met de elegante Belgischen, kochten haar
heele kleedt;eld-budget op aan chemises en
pantalons faites a la main". Maar wat doet
de degelijke Hollandsche ? Nu de jaloezie
der concurrentie niet meer noodig is, gooien
ze de hooggehakte laarsjes uit en met een
zucht van verlichting schuiven ze haar groote
Hollandsche voeten in platter gehakte
schoenen.
Een Hollandsche man weet wat een
Hollandsche vrruw waard is. Om haar doet
hij geen dolle dingen, koopt hi} geen kost
baarheden bij Begeer, betaalt hij geen dure
vertering in Atlantic of inde House of Lords
(Die i. amen doen nu zoo bespottelijk aan
in onze stad van louter nuchtere Hollanders),
hij laat zich niet verleiden tot het betalen
van een mantel bij Kühne of Willeay.
't Was een opleving, een heerlijke, brui
sende opleving, een golf van cosmopolitisme,
die over onze residentie sloeg, met onze
internationale gasten.
En nu . . nous avons repris notre mine
Hollandaise".
VLIEGENIER
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIiiiii
H. BEftSSENBRUGGE,
PORTRETFOTOGRAAF
ZEESTRAAT 65, naast Panorama Mesdag
DEN HAAG. Tel. 1538.
Illllllllllllllllllllllllllll Mfllllllllllllltllllllllllllllllllllllllllllnlllllllll
Of the Champion whose passion will lift
me from death in a time,
Of the Spirit 2) that melts icy hearts with
the wind of a word,
That my people be worthy, and get better
singing than mine.
I had hoped to live decent, when Ireland
was quit of her care,
As a bailiff or steward perhaps in a house
of degree,
But my end of the tale is, old brogues
and old britches to wear,
So ['Hl sing no more songs for the men
that care nothing for me.
Toont Stephens zich in Reincarnations
en daar niet alleen de dichter van het
zelfgevoel, J. C. Squire openbaart zich in
z'n eerste verzamelde bundel vooniamelik
als vertolker van 'n paar steeds terugke
rende, typerende stemmingen, te weten het
besef v«n 't vergankelike van al wat ons
omgeeft, dan 't gevoel dat achter dat voor
bijgaande iets nvergankellks moet schuilen,
en verder: verwondering, niet van de eerste,
maar van de tweede graad; d.w.z. de dich
ter legt verwondering aan den dag over
z'n eigen vermogen tot zien, overdenken,
doorvoelen en vreemdvinden ...
Vergelijk 't allereerste gedicht:
In a Chair.
The room is full of the peace of night,
The small flames murmur and flicker and
sway,
Within me is neither shadow nor light,
Nor night, nor twilight, nor dawn, nor day.
For the brain strives not tothe goal of thoughf,
Andtheümbsliewearied, andail.desire
Sleeps fjr a whlle, and / am navgnt
But a pair ofeyes t fiat gaze at afire. 3)
Of 't volgende fragment uit Antinomies
on a Railway Station":
What sudden door has opened so,
What hand has passed, that I should know
This moving vision not a trance
That melts the globe of circumstance,
This sight that marks not least or most
And makes a stone a passing ghost ?
Now do l burn for nothing more
Than thus to gaze, thus 10 adore
This exquisiteness of nature ever
In silence ....
But with instant light
Rends the film; with joy I quiver
To see with new celestial si«ht
Flower and lea/ and grass and tree,
Doomed barks on an eternal sea,
Flit phantom-like as transient smoke. 3)
Teekening voor ,4e Amsterdammer", van Is. van Mens
f
Ductor Honoris Causa J. F. M. SftKK.
Het bericht, dat het doctoraat in de
Nederlandsche letteren door den Senaat
der Universiteit van Amsterdam honoris
causa is toegekend aan Jan Sterck, heeft
in ruimen kring Rrooten bijval en instem
ming gevonden. En dit niet alleen omdat
Sterck een breeden vrienderkring om zich
heeft gevormd, maar bovenal omdat men deze
onderscheiding zoo ten volle verdiend weet.
Want deze man van zaken is altijd ook een
man van studie geweest. Man der praktijk
was hij altijd: als koopman, als lid van
den gemeenteraad van Amsterdam, als
arrondissements-schoolopziener in de hoof
astad, thans als districts-schoolopziener te
Haarlem. Maar ook altijd man van kunst
en wetenschap, van smaak en kennis en
van onderzoek. Zeer ruim is het terrein
van zijn belangstelling: beeldende kunsten,
lettefkunde, beschavingsgeschiedenis in het
algemeen trokken steeds op velerlei wijze
zijn aandacht. Maar in die veelheid van
zijn wetenschappelijke belangstelling zon
deren zich drie terreinen af, waarop hij
zich bij voorkeur heeft bewogen. Wanneer
wij ze naar tijdsorde rangschikken, doorzien
wij, dat Sterck vooreerst een reeks
grondige onderzoekingen heeft ingesteld
naar de geschiedenis der Amsterdamsche
humanisten, Alardus, Crocus en zoovele
anderen, waardoor niet alleen de geschiedenis
van Amsterdam in de zestiende eeuw, maar
ook die van het humanisme in het algemeen
in ruime mate nieuw werden belicht. Het
andere veld van onderzoek is meer alge
meen bekend: het leven van Vondel en zijn
kring heeft Sterck in alle richtingen door
kruist: onlangs gaf hij een lijvig boekdeel
uit, waarin hij zijn resultaten heeft samen
gevat en waarvan wij hier ter plaatse de
waarde hebben gecontroleerd. Bracht Vondel
hem zoo in de zeventiende eeuw, met
Bilderdijk heeft Sterck het onderzoek in
gezet van de tweede helft der achttiende
en het begin der negentiende eeuw; ook
hier groeide de studie van den mensch en
den dichter uit tot een onderzoek van een
geheele cultuurperiode. Wat nu Sterck
onderscheidt van zoovele anderen, die over
letterkunde schrijven, is zijn zeer omvang
rijke kennis en zijn deugdelijke methode.
Daarom ook zijn zijn resultaten betrouw
baar; daarom ook zal zijn werk beteekenis
houden: daarom is zijn eeredoctoraat een
welverdiende hulde, die de universiteit van
zijn vaderstad dezen verdienstelijken Am
sterdammer heeft gebracht.
H BR.
De gedichten in de bundel samengebracht
lopen overigens sterk uiteen, in vorm, toon,
lengte en inhoud. Sommige zijn nog meer
't werk van 'n zoeker, dan van iemand die
met z'n vondsten kan toveren, zooals Siephens.
Aan de andere kant ofschoon de dichter
mij zeif verklaarde: I don't think that I
believe anyihing about art that Keatsdidn't
believe bef ore mei" heeft ie nieuwe stof
aangeduifd, things unattempted yet in prose
or rhyme," en met succes, b.v. Ode in
a Restaurant". En 't glanspunt van 't boek
is 'n gedicht: The Lily of Malud, prachtig
van klank en ritme, van kleur, schildering
en suggestie, dat op zichzelf al genoeg is
om de naam van J. C. Squire beroemd te
maken, en waaraan ik een reputatie voorspel
die slechts door Poe's Raven kan worden
geëvenaard. Citeren zou hier
schoonheldaschennis zijn en doe ik dus niet.
The Survival of the Fittest" is 'n bundeltje
verzen waaraan de gebeurtenissen van den
dag deel hadden. In tegenstelling met de
vorige verzameling hebben we hier geregeld
te doen met iemand, die tot op 'n haarije
weet waartoe die in staat is, iemana die
wil wat ie kan, en kan wat ie wil, maar
die niet zoo hoog mikt...4)
Lord Molasses5).
Is it not strange that Lord Molasses
Should dare to preach to soldiers' wives,
And seek to rob the working-classes
Of both their monty and their lives?
Oh no! A peer of new creaüon
Broad-based on wholesale groceries,
Will stiil preserve an inclination
For paring other people's cheese.
Dit is 'n fair sample: wat ik niet aan
haal, is even goed, en naargelang iemands
temperament zal de een meer schik hebben
in Homoeopathy" (op 't plunderen van
Duitse" winkels in Londen), de ander in
Bruging the Gulf", waarin ons verhaald
wordt hoe Sir Roger Trepan, a resolute
man, 'n liefdadighcidsfu f geeft.
Leonard van Noppen is 'n Amerikaan, en
z'n bundel oorlogsgcdichten in sonnetvorm
zijn grotendeels door hem geschreven, toen
z'n land nog neutraal was. Z'n geestes
houding evenwel was van begin af alles
behalve neutraal". Geen Engelsman van
enige raam, geen Masefidd, geen Binyon,
zelfs geen van de aan 't front staande
Engelsen hebben zó/eel saeva indignatio
tegen het Duits<rdom gelucht. Sassoon,
Giaves, Nichols, Frankau, Hutffer ze zijn,
met van Noppen vergeleken, t s meek and
mild as Moses. De enige met wie deze
dichter van onmiskenbaar groot talent
gevoeglik vergeleken kan worden is 'n
andere neutraal", de tekenaar Raemaekers.
For many years was Prussia on probation.
We trusted her, yet now it h well known
She had a tap-room right beneath the throne,
Where Wilhelm setved the war-grog to the
nation.
And as each year they doubled their potation,
They did not think, with learning over-blown,
How they who tipple overmuch alone
Soon topple from the tip of reputation.
And when they were well seasoned, ripe and
mellow,
Each mothet's son of them began to bellow
For instant war. To right and lef t they hacked,
B:ustering loud!y that they were attacked
And so thty were by rabies. To mad dogs
We saw transformed a race of pedagogues!
Dit sonnet heet The War-grog. In 't
volger.de is sarkasme afwezig en de houding
en conceptie grootser:
Marlyrdom.
The earth cries loud for blood; for never grew
One saving truth, amid the Jiuman stress,
That withered not in barren lonellness
Till waiered by the sacrificial dew.
Red are the prophets; see how Athens slew.
Her mortal sage for hls immortal guess:
A thousand Golgothas to God confess
The cross, the ciy, and oh, ttie crimson hue!
Through cloud atid whirlwind, agony and
flame,
Man goes to God, a glory round his head:
Some one must bleed or else the world will
die!
O ye, who dare the shadow andtheshame,
Red is the road to freedom. With ourdead
We build the steps of lifi into the sky!
Een van de mooiste is stellig wel The
Sacrifice, dat ik hier niet aanhaal. Verheven
heid, zonder retoriek: mér valt er van geen
dichter te vereen.
WILLE M VAN DOORN.
1) Bq Maunsel, Dublin, 't Boekje is uit
verkocht.
2) Craftsman, Champion, Spirit is Vader,
Zoon en Heilige Geest.
3) Kurs. van mij.
4) Squire heef i ook knappe parodieën
geschreven ; S'eps to Parnassus.
5) Lord Devonport, die de kostwinner
vergoeding" voorstelde te verminderen.