DE AMSTIRBAMMIR, W1E-KBCAÖVOOR MEDERLAM l Febr. '». No. 2 Tentoonstelling van Nederland-Frankrijk", Genootschap voor Wetenschap, Letteren en Kunst in het Stedelijk Museum * Joff e et sa rlvlère la Marne (Illustratie alt: LeSoldat Francaisdans les Guerres,par Ouy Arnoux DE FRANSCHR TENTOONSTELLINüIN HET STEDELIJK MUSEUM door Mr. H. K. WESTENDORP, Vlce-Voorzlfter van .Nederland-Frankrgk" Genootschep voor Wetenschap, Letteren en Kunst Het is niet de eerste maal, dat NederlandFrankrijk'' Fransche kunst naar ons land brengt: het genootschap begon haar werk zaamheden met de groote tentoonstelling van 1016/17. En thans herbergt ons gastvrij Stedelftk Museum met zijn uitnemenden en hulpvaardigen conservator wederom een expositie van Fransche kunst, de kunst van het bork, van de prent en van de medaille. Zij maakt geen aanspraak op volledigheid, maar ze werd dan ook reeds voor het grootste gedeelte bijeengebracht In dien moeilQken tijd, vórdat de wapenen rustten; ze is derhalve ook geen grbeurtenisjbetrekking hebbende op of ter viering van dat feit in de moderne wereldgeschiedenls.de renais sance van Frankrijk's grootheid, die haar vrienden mét een hoogeen innige blijdschap heeft vervuld. Wel is er natuurlijk veel, datjop den oorlog betrekking heeft: want hoe zou het mogelijk zijn dat de kunst van een land, dat vecht voor zijn bestaan, voor alles wat het leven waard maakt om te leven, en dat dit volkomen weet, en zich met rustige eerbied afdwingende kracht heeft ingesteld op het eenig denkbare: de over winning dat die kunst eene zoodanige geesteshouding niet zou weerspiegelen? Het is niet gemakkelijk een keuze te doen, er is inderdaad zooveel, dat de aandacht vraagt, omdat het mooi, of omdat het Inte ressant is. Daar is allereerst de inzending van de Imprimerie Nationale, die alle talen der werc ld in haar eigen letterteekens drukt:, maar hoe belangrijk voor lieden van het vak deze inzending ook zij, ik meen datvrfjwel het grootste gedeelte der bezoekers, na even te hebben gebladerd in die boeken mrt hun verwonderlijke teekens, zich liever zal ver diepen in wat elders in vitrines en op tafels is grexposeerd. Het mooie boek, in een gelimiteerd aantal exemplaren ge drukt waarvan elk exemplaar zijn eigen nummer draagt, die schat der bibiiaphlelen, wordt in ons land niet al te vaak gezien; het boek waaraan alles harmonisch moet wezen, waarvan het papier speciaal voor dit boek werd gemaakt, de letters ont worpen in overeenstemming en in even wicht met de verluchting. Zulk een boek is Toonkunst" Men zal in Franz Schubert het ligt voor de hand steeds allereerst den Koning van het Lied blflven huldigen. Maar meer en meer zal hij toch ook in zijn reelzfld'gheid worden gekend. De greote C-durSymphonie wordt bewonderd en met de Unvollendete" wordt gedweept. Ver chillende zijner kamermuziekwerken keeren ge regeld op de programma's terug. Z x> ook zijn kleinere pianostukken,de.Impromp'u*" en de schoolmakende Moments muslctux" in de eerste plaats, en wat hiervan niet doordringen mocht tot de concertzaal wordt toch in de huiskamer graag gespeeld en aangehoord. Er blijven echter tekorten aan te zuiveren. De piano-sonates verdienen meer aandacht dan er tot dusver, alihans in het op-nbaar, aan geschonken Is. En de quatre-mains mogen toch zeker ook riet langer van de programma's geweerd blijven. Ik weet, dat Willem Andrlessen en Evrrt Cornelis a! eens over de mogelijkheid hebben gedacht om enkele ervan te gaan uitvoeren, 't Zou prach tig zijn, als ze 't deden l De keus is wel hél ruim: Schuhert werd niet moede,voor vier handen te componeeren, want die vier handen waren de zijne en die van zjjn be gaafde leerlinge op Zelész", Karoline EsterhazY, het gravlnnrtje, waarvan hij zoo innig veel hield, maar dat hij slechts in tonen naderen mocht. Wat er aan onverLes Amours van Ronsard met de voortref felijke illustraties van Emlle Bernard in de dition Ambroise Vollard. Van diens uitgaven zijn nog meerdere stalen aanwezig. De ge schiedenis van Daphnts en Chloë, zoo oud en toch altijd weer even nieuw en charmant, geïllustreerd door BonnardjVerlalnesSfl^esse met gekleurde gravures van Maurice Denis, en Parallèlement van denzelfden. Zeer b'zonder is een 'ordin des Supplices met 20 teekeningen van Rodin. - Ook in de ëditlons Mynial en Pelletan & Helleu zijn mooie dingen; van de Iaat sten o.a. een zeer aan trekkelijke Mlsantrope met composities van George Jeanniot. Van de actueele boeken mogen worden genoemd Le Soldat Franfats dans les G erres par Quy Arnoux, beginnende met Verclngetorlx en eindigende met .Joffre et sa rivière la Marne", de rivier die komende eeuwen niet meer zullen vergeten, maar die hij nu moet deelen met zijn roemruchtigen opvolger Foch. Voorts Ce que dtsrnt nos Morts van Anatole France en FrgnceAmérique, beiden verlucht door Bernard Naudin, den bekenden knappen oorlogsteekenaar, van wiens vaardige stift veel werk op de tentoonstelling is te zien. Zoo zijn er eenige portefeuilles met reproducties naar teekeningen en verschillende lithograpbien; veel daarvan Is reeds zeldzaam of geheel uitverkocht. Onder de prenten, die langs de wanden der zaal zijn gehangen, valt vooral het werk van Hansi op. Met hoeveel genot zal hij zijn Elzas in het tricolore pak hebben ge stoken l L'. Prin'emps en Alsace heet een plaat. De kerktorens en de daken der huizen dragen de sporen van het bombardement, maar wat nood! De lucht is blauw, de roze meidoorn bloeit tegen de gehavende muren, de ooievaar, die bode van g*Iuk, sta*t op zijn nest, en uit elk venster steekt de Fran sche driekleur! En dan is er La Marselllalse: drie jeugdige Elzassertjes. die nu hardop het heilige lied mogen zingen; de vrome Prière de l'Altace van vór de overwinning, en nog vele anderen. Van Poulbot, den illustrator der gosses", twee alleraardigste prenten: Les Btxeurs et La Quadrille. Min der opvallend is de subtiele gratie van Maurice Denis, maar interessant is zijn werk in h«oge mate evenals dat van Bonnard en Vuillard. De zeer moderne Picasso is met een serie etsen vertegenwoordigd, doch er is ook ouder werk, litho's van Fantin Latour b.v. waar onder de prachtige A Berlloz", en ten slotte llllltflllllllltll'UlllllllllllllllllllUulltlllllUllllllllllllllllltllllllllllllllllll gankelljke schoonheid, allereerst aan melo dische heerlijkheid, in deze werken bijeen ligt, dat is niet in een paar woorden te zeggen. En nu de composities voor koor. Schuilt daaronder ook niet heel wat, dat niet alleen onzen kflk op Schubert's schep Mngsvermogen verbreeden zou, maar ook op zichzelf en om zichzelf door het hedendaagsch au ditorium hartelijk zou worden gewaardeerd? Men herinnert zich stellig de zoete be koring van Qrillparz^r's S'andchen", in een vorig seitoen onder Mengelberg'* gevoelige directie door de dames van Toonkunst", met Lize Ohms als soliste, en het delicaatsecondeerend Concertgebouw-oikest op zoo verrukkelijke wijze uitgevoerd. Ook met de plechtigheid van het tot de Ro araundemuzlek brhoorende Geistergesang", voor mannenkoor met begeleiding van koper, zou, dunkt me, wel eens de proef te nemen zijn. En hoe staan de tainsen voor Goethe's Gesang d?r G-ister ber den Wass^rn", Psalm 23: Gott ist mein Hirt", het Magnificat", ei het tweede Stahat Mater", waarvan ge meld wordt, dat het bfl zfjn eerste uitvoe ring, in 1841 te Weenen, zoo'n nitburdig succrs had? Wfj brengen hier slechts enkele van Schubert's gewijde koorwerken ter sprake, en k>men too tot de mitsen, waar van de laatst-gecomponeerde en b-langrflirste, die in Es-dur, nu haar eerste uit voering te Amsterdam he'ft beleefd. Deze uitvoering, waarbij Mengelberg zich voortdurend tot het uiterste heeft inge spannen en waarbij ook allen, die onder zijn leiding stonden, zich alle denkbare moeite hebben gcgeve*, heeft slechts een matig succes gehad. Wél is men natuurlijk ond»r den indruk geweest van menigen ge slaagden climax, stellig ook heeft men zich verheugd over de rrelodi»ëoweelde van het werk, men is geboeid door verschillende merkwaardige gedeelten in de partij der Le Tank; Plaquette een aantal uitstekende reproductieslinkleuren naar Degas, Raffaëlli, Steinlen e.a. Komt het wellicht omdat wij zelven zulke uitstekende etsen bezitten, dat ons publiek nog meer dan aan de prentkunst zijn aan dacht schenkt aan de medailles en plaquetten? Ik geloof zeker dat de meeste bezoekers het museum verlaten als gelukkige bezitters van een of meer exemplaren. Ze zijn dan ook dikwijls heel mooi en altijd aantrekkelijk. Wfj kennen de série historique en de série moderne van de Monnaie de Paris al van vroeger, maar onder de serie de guerre zfjn er velen, die we voor het eerst zien. Prachtig zijn o.a. Le Tank en VOeuvre des Barbaren, de eerste vol van victorieuse beweging, de tweede met de ir wanhoop verstarde vrouwenfiguur bij het kruis in het troostelooze oorlogslandschap Willette, de oude teekenaar van Pierrots en Colombines heeft thans ook op de medaille zijn kunst beproefd en met schitte rend resultaat Zie het devote gebaar van Colomblne infirmlère, het hautaine in Poursuite; Plaquette Vlctoire, en vooral de meesterlijk uitge drukte vervolgirtgswöede in Poursuite. Van het werk van Pierre Roche noemen wfj nog de klassiek aandoende 1916" en de prachtige foute doublé" Noces d'or de Guy nemer., Veel dank zijn wij verschuldigd aan een drietal stadgenooten, die op ons verzork bereid werden gevonden de tentoonstelling met de schoonheden hunner collecties op te luisteren. De heer Paul May vuldede groote middenvitriremeteen keur van 18e eeuwsche boeken in fraaie banden, waarvan ik er slechts eenige wil noemen. De Oeuvres de Crébillon in de uitgave van 1750 en in die van 1785, belde in groen maroquin. de F*bles de Dorat, de smakelijke 'ie van S'erne's Voyare Sentlmental van 1746, de Contes de la Fontaine in de bekende litie der Fermlers géféreux, geïllustreerd door Etse" met de fraaie culs de lampe van Choffard. e^n der mooiste livres a gravures du 18lème. Aardig is de catologue des livres de Madame de Pompadour, een veil'ngscatalogus van '765 met de prijzen; interessant omdat er de belangstelling uit blijkt, die zij toonde voor boeken van zoo uiteenloopenden inhoud. Uit vroeger tijd stamt hetgeen de heer Anton W. Mensing ons zond, een Lyoneesch handschrift op perkament uit het midden timitittmiMiiimimmmiiiiiiuiiiiiittitiiiiiiiittimiiiiiiiimitiiciiiiiitiii solisten, maar de totaal-indruk gaf geen aanleiding tot enthousiasme. Wat bovenal hinderde, was het détoneeren van het koor. Men weet, aan hoe hooge eischen in 't algemeen het Amsterdamsche Toonkunst"-koor voldoet, en men voelt dus, dat hier aan bijzondere oorzaken moet worden gedacht. Ik voor mij der k in dit verband in de eers'e plaats aan de Instru mentatie. Deze heeft in luiver-artistieken zin haar groote verdiensten, ze is bv. rijk aan schemerige half tinten; maar practisch is juist dit buitengewoon gevaarlijk. Het is toch al zoo moeilijk zingen op het wijde en sterk achteruit wijkende podium der Concertgebouw-zaal. En het koor is z s'erk bezet, dat het in de vereenigde stiij kers op zi hzelf geen voldoendm steun vindt. Het afdwingen eener juiste intonatie op dit podium, bij deie opstelling, bij dezen koor-omvang en bfj dezen weinig-doordringenden orkestklank blijft ook voor den besten dirigent een lastig probleem, aangenomen zelfs, dat in koorgroepen als die van Toonkunst" nergena ordt gestuit op on voldoende energie en gebrekkig tonaal besef. Mengelberg vocht met mannenmoed, en zoo kwam steeds nog weer tijdig in orde, wat eerst bedenkelijke verhoudingen scheen te willen aannemen. Doch de moeilijkheden openbaarden zich telkens opnieuw, en zoo werk'e dit alles wel storend. Ze*-r weinig voldeden over't algemeen de NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP MotordienstvanTeienburg DAGELIJKSCHE MOTORDIENST UTRECHT LEIDEN DEN UK DELFT VliutinicheRig. Itrecht8chm«r26. Fygjèkafce. Houttuhuil VICC-VERS* l La Marseillaise Teekening van Hansi der 14e eeuw met miniaturen van Honoré, enlumineur van Phillppe Ie Bel; een LatOnsche bijbel, Noord- Fransen werk van 1280 en nog meer kostbare handschriften en miniaturen. Ten slotte is er nog een kleine vitrine met enkele zeldzame, slechts in zeer beperkt aantal gedrukte boeken, alle geïllustreerd door den onlangs overleden schilder-etser en houtgraveur Auguste Lepere, o. a. Paysages Parisiennes, gedrukt voor den Parijchen kunstliefhebber Henri Béraldi, en vooral A Rebours van Huysmans met ruim 200 houtdrukken in verschillende kleuren. Dit is het hoofdwerk van Lepere; het werd door Roger-Marx genoemd Ie plus beau livre francais lllustré, qu'on peut mettre a cötédes chefs d'oeuvre typographiques de tous les temps." Laat mij thans nog iets mogen mededeelen over het Genootschap NederlardFrankrijk", dat in 1916 werd opgericht. Ons land heeft ontzaglijk veel aan de Fransche beschaving te danken; wij moeten zorgen het contact niet te ver liezen, Integendeel, wfj moeten trachten de geestelijke banden met Frankrijk steeds nauwer aan te halen. Vooral op weten schappelijk gebied neemt dit land bij ons niet de plaats in, waarop het recht heeft. Al is de Franschs geest ons dlep-inner-, lijk verwant, de taal waarin zij zich uit, verschilt zooveel van de onze, dat voor een langzame onopvallende penetratie, die ons eigen wezen zou kunnen ver vormen en wellicht schaden, niet behoeft gevreesd te worden. Doch dit verschil heeft ook een nadeel: de wetenschappe lijke werken in de Fransche taal ge schreven zijn hier te lande te weinig bekend, worden door studenten en studeerenden te weinig gebruikt. Nederland-Frankrfjk wil hierin veandering trachten te brengen; daarom zal een serie wetenschappelijke catalogi uitgegeven worden, bevattende een keuze uit de beste litteratuur op het gebied der verschillende studievakken. Er is echter ook een mate'ieele oorzaak voor die mindere bekendheid aan te wijzen: de Fransche boekhandel maakte het ons niet gemakkelijk. Het Genootschap heeft zich van het begin af aan met dit punt beziggehouden; in het afgeloopen jaar ver scheen een brochure Le Livre Francais en Hollande, enquê-e aupiès des Hbraires et des directeurs de revue en Hollande". De tentoorstelling in het Stedelflk Museum, die vooral ten doel hef ft het artistieke Fransche boek hier meer bekend te maken, zal in completeren vorm kunnen worden herhaald, , waarbij ook de wetenschappelijke litteratuur | aanwezig zal zijr. Op het gebied van schilder- en beeld houwkunst en kunstnijverheid zullen ge regeld tentoonstellingen worden georga niseerd. Sedert de oprichting werden vele lezingen voor de leden van Nederland-Frankrijk" gehouden. Nu de oorlog voorbij is kan aan deze uiting van het Genootschap meerdere uitbreiding worden gegeven en het Bestuur is reeds in onderhandeling met eenigen der meest vooraanstaande Franschen; denamen van Mauiice Barrès en Louis Barthou, die in principe hun komst toezegden, spreken voor zich zelf. Doch niet alleen moet de Fransche we tenschap en de Fransche kunst meer dan tot dusver hierheen worden gebracht, ook Nederland moet ginds meer bekend wor den gemaakt. Reeds verleent het Genooti schap zijn medewerking aan een tentoon| stelling van Nederlandsche grafi che kunst, ' die binnenkort te Parijs en te Lyon wordt - gehouden en er zfjn nog meer plannen in i die richting in bewerking. | Moge dan Nederland-Frankrgk" een : centrum worden voor allen, die het met ons doel eens zfjn Een vitrine met boeken op de tentoonstelling fuga's. Dit lag niet aan de uitvoering, maar aan practische gebreken in den opzet. Ze zitten goed r n knap in elkaar, deze fuga's, maar ze klinken verre van voordee'ig en ze brengen zeker ook niet overalc de beoogde stijging. Moeizaam sleept zich het?Tusolus sanctus" voort, en in het Et vitam venturi saeculi" wordt de zeurigheid van het thema bijna een kwelling. O, die draai op -saeculi'! Men vraagt zich vol verbazing af, hoe de geniaal-melodieuze Schubert op een dergelijken ongelukkigen inval kon komen. Het zal wel dit zfjn, dat deze groote vormen hem niet conveniëerden, hem dwongen, zich bij de conceptie geweld aan te doen. Van opmerkelijke schoonheid was het Et ircarnatus est", door Mevr. Nnordtwier en de heeren Jos. Tijssen en Rud. van Schaik met veel verhevenheid van klank voorgedragen. De eigenaardige combinatie der sopraan met een tweetal tenoren droeg hier tot den weldadigen totaal-indruk in niet geringe mate b?j. Op denzelfden avond kregen we eene in ieder opzicht geslaagde uitvoering van Bach's Kantate Selig ist der Mann", waarin Mevr. Noordewier en Thom. Denijs als so listen veel echt-moois gaven en de elitekern van het Toonkunst"-koor net koraal Richte dich, Li<b«te" tot een treffend slot maakte. Het orkest bleek tegenover de so listen nu en dan wel wat sterk, overigens klonk het voornaam als altijd, en Rjnbergen speelde op voortn ff<? lijke wSze den viool-solo bfj de aria: Ich ende behende mein irdlscr>es Leben". Mengelberg diri geerde en trad tevens op als cembalist, met een wellicht ietwat drukke partij, maar in leder geval op tal van plaatsen verrassende kleuren mengend in het ensemble, dat ge heel vervuld was van Bach-naiveteit en een heerlijk levendigemuziek ten gehoore bracht, die ten zeerste boeide en voelbaar contras teerde met de matheid, die uit Schubert's Mis, in weerwil van alle toewijding bij leider en uitvoerenden, niet geheel te ban nen was gebleken. Hollandsch Strijkkwartet Als noviteit bracht het kwartet Leydensdoiff?Merries?Kint?Canlvez op zijn twee den avond in dit seizoen het Pianokwintet in a-klein van Vitezslav Novak. Sindor Vas, die een uitmuntend pianist is en in zfjn kunnen vooral het rhythmisch element op prijzenswaardige wijze heeft ontwikkeld, verleende zijn medewerking, en elk der leden van hït kwartet vond in het dankbaar geschreven s'uk genoeg van zijn gading, zoodat een recht geanimeerde uit voering verkregen werd, die aan het !an der compositie z^ker niet te kort deed. Dat het werk veel eigens vertoont, zal, denk ik, niemand willen beweren. Vór de pauze hadden we eerst Beethoven's Opus 18, No. 6 i'Bes-dui) gehoord, daarna Schubert's kwartet Der Tod und das vaJchen", het tweede, dunkt me, be langrijk gelukkiger dan het eerste. Beet hoven s Scherzo verlangt een nog fijner uitgewerkte voordracht, en in het Allegro hinderde zoo nu en dan een zekere schelheid in den klank Het Adagio deed het beter, en in Schubert's werk raakten de heeren bepaald op dreef. Deze romantisch gekleurde muziek ver oorlooft hun. zich vrij-uit te geven. Het hartstochtelijke treedt er vaak in op den voorgrond, en bij het weergeven daa<van stoort niet zoo hrel gauw iets rulgs, iets ruws in den klank; de muzikale bedoeling vraagt eer de aandacht. De variaties van het Andante gelukten over 't algemeen uitnemend; het thema kreeg Inderdaad zijn verschillende aspecten. H. J. DEN HERTOG