7 */ r Maart:'19. Nó. 2175 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Bestayraot Je Oude Doelen" TOURNOOIVELD DEN HAAG PLATS DU JOUR van 12.30 tot 2 uur en van 7 uur tot 8.30 Aanvoer van COGNAC MARTELL wordt spoedig verwacht door de Agenten Koopmans & Bruinier WiJRbandelaren to Amsterdam School voor Maatschappelijk Werk Leiders en Hervormers op Maatschappelijk Gebied in zes voordrachten door Mejuffrouw E. C. KNAPPERT Aanvang Maandag 24 Febr. te 2 uur. Voor Toehoorders f 6.?. AAG ROTTERDAM AMSTERDAM WATERPOMP aangeboden, werkt door eigen kracht, met steenkool, hout of turf, dus onafhankelijk van rantsoeneering. Brieven onder P W K aan het Weekblad. DE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland kost slechts f 2.50 per kwartaal JAC. IIRLÜS HAVANA SIGAAR -iimiiiimiiiiMiiitiiimiiiiiiiiiiiii ..... iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiitiiiinii ...... iMiimMinmiiiiMMiiiiiiiimmmimiiiMMii- || ! STARK'S OXYDOL" II \ (CHLORAS KALICUS TANDPASTA) = B |Naaml. Venn. STARK & Co. Chemische Fabriek ,,'s-HAGE", 's-Gravenhage 1 1 == ElllUHtflMlllmlIIIUIIIIMUUMUIIIIIIIIIIIIIIItMIIIIIIt .......... HJIIIIItlllMHIIIItllllll Grootste Goedkoope WEEKBLAD Vraagt GR A Tl f Proefnummers I Losse Exempl. aan alle Kiosken en Spoorwegboekhandels a S cis. "^ wr*} lEBEISBIClI 215 - A'dara TELEF.: 6925 - 6241 N. Telegram-Adres: NEDINBA". Briefadres: Amsterdam. N. V. ALG. NED. ELECTR. MIJ. V/H GROENEVELD, RUEMPOL & Co. P. H. KADE 68 - Tel. N. 4826, 4827, 7004. Electromotoren. Generatoren. Scha keilessenaars. Hoogspanningsinrichtingen. Schakelkasten. Electr. Sirenes. ELECTRICITEIT OP ELK GEBIED. JOS. JACQUES WIJNHANDEL - BREDA Speciaal adres voor GOEDKOOPE CHAMPAGNE Ingericht voor Wederverkoopers MEEREN MODE-ARTIKELEN - HEERENSTRA.AT 12, GRONINGEN TELEFOON 1083 Piano's, Vleugels en Kunstspelpiano'&doorHuur in eigendom verkrijgbaar, mits in drie jaar afbetaald. Brieven No. 1431, Bureau van dit Blad, HEERENKLEED1NG H.J.LOOR, Utrecht Deze daad van Wilson wettigt het ver trouwen dat ook al zal Duitschland zeer veel moeten herstellen van hetgeen zoo ruw en onverstandig is vernietigd en vernield (men denke aan België en Noord-Frankrijk) en al zal het waarborgen moeten geven tegen een herhaling dat de vrede te Parijs niet zal zijn een Machtsvrede (a la Bresjt-Litowsk) maar inderdaad een Rechtsvredé. Ware het anders Wilson zou zijn eigen werk vernietigen. De veronderstelling, dat hij om het zacht uit te drukken, (er Is door onweten den gesproken van ontrouw aan beginselen; zelfs krasser woord is gebezigd zoo dom zou zijn, kleineert niet Wilson, maar klei neert wel hem, die de veronderstelling zou durven uitspreken. C. DE VRIES Socialistische Zielkunde Ik ben maar een eenvoudig man, heb VAN HET LICHT DAT U1T-OING doorFERD. KLEIJN Ach Vergeef mij, lezer, dat ik mijne ontroering niet geheel meester ben, bij den aanhef van deze regelen. Maar de herinnering dezer duistere bladzijden uit mijnen voormaligen en zoo weinig glorieus geeindigden, obscuren loopbaan, wordt weer levend en ik door leef weer, mèt-en-voor-u de reeds bijna vergeten emoties. Hoe kan Ik de menschen beneden, die, 't zij eigenhandig, 't zij in den vorm van twee-gesprekken, maar altijd met voldoening, de feiten te-boek stellen die achter hen liggen, en die hen in eigen oogen boven de massa stellen. Hoe gaarne zou ook ik u, zooals een rustend impressarlo, of hand-equilibrist, of courtisane, of staatsman, zér bijzondere dingen uit mijn verleden mede-deelen, zoodat ik ervan overtuigd kon zijn, dat ge, op grond van dezeheel'.halveendubbeleleugens, in mijne meening zoudt kunnen deelen dat ik een groot man geweest was... Helaas..., ik weet het slechts al te goed... ik was geen groot man, maar een door het noodlot aanvankelijk aangewezene, vervol gens gegrepene en eindelijk... geknakte. Ja, lezer, een geknakte... en toch... indien dat 1000 X vermaledijde apparaat niet zulke vervloekte kuren vertoond had... dan ... wie weet. Genoeg... ik loop op de geschiedenis vooruit... en ook wensch ik mi] niet te laten verleiden tot beschouwingen vol bit terheid. Neen, het overwegen van voorbij gegane kansen en mogelijkheden is zwak heid, en zwak ben ik niet, want in schrille werkelijkheid zie ik mij zei ven zooals Ik nu ben... een geknakte. Hoevelen hebben, zooals ik, te laat onder vonden, dat de door hen gekozen bezigheden niet beantwoordden aan hun aanleg of smaak en hoevelen zfln niet ten gronde gegaan door deze, aanvankelijk onderschatte, maar later van zoo oneindig gewicht gebleken factoren... Hoe duidelijk staat mij niet de geschiedenis voor den geest van den Haagschen dichter, die O! landelijk en onschuldig vermaak bijen teelde op een platje, hoog bovenstadstuinen... en hoe ellendig is het hem vergaan; nog zie ik hem, op zijn rijwiel snellend langs smalle en volle straten, achtervolgend de zoemende massa zijner beschermelingen, die, zooals hunne zeden dat nu eenmaal meebrachten, aan het zwer men getogen waren... en, op zijn beurt weer achtervolgd door eene veelkoppige, domme, hoonende massa volks. alleen de lagere school doorloohen en ga U wat ve,tellen van mijn innerlijke aftake ling als socialist. Den eersten schok onder ging ik in Augustus 1914 toen de Duitsche soc. democraten de Belgische grens over trokken om daar hun medegenooten te vermoorden. Dat was verbijsterend en onbegrijpelijk voor mij ! Twintig en nog meer jaren was door onze leiders voorgehsuden: Internationaal Broederschap" en daar gingen zij: Met bloemen op de loopen van het geweer. Ansgtig wachtte ik eenige dagen of zij soms waren medegetrokken om opstand in de regimenten te mkaen en te weigeren broedermoord. Hot is niet zoo gegaan. * * * In Rusland kwam de socialist Kerenski aan het bewind. Een lichtende schittering in zwarten nacht. Doch ook daar geen socialistische eenheid. Met geweid nam Lenin bezit van de regeeringsmachine en handhaafde zich met de wapenen der bar baren, waarvan zij hadden gezongen dat llllltllllllllllllllllMllllllllllllllMtllllll Hoe weinig werd ook hij, in zijn edel pogen begrepen, toen hij, op zeker druk kruispunt, en gewapend met een kussensloop in een lantaarnpaal klom, om de bijen, zijne vrienden, die daar een rustplaats gezocht hadden, op te vangen... ach... hoe onnoodig was het conflict met politiemannen, slagers jongens en gillende vrouwen en kinderen, die, bedekt met builen en sttekwonden zich stortten in de naburige stegen, of op den dichter-imker zelven... den ongelukkige... Hoe weinig Is ook deze, het groote en goede in allen eenvoud begeerende, begrepen, en hoe pijnlijk was zijne afstraffing toen hij tenslotte met verscheurde kleeren, bont en-blauw gemept, naar het naast b q zijnd arrestantenhok gesleept werd... beroofd niet alleen van zijne bijen, die hem dierbaar waren, maar eveneens van zij n rij wiel (waar een der omstanders op was weggereden, van zijn hoed (dooreen juffrouw ontvreemd), van zijn bijen (die omkwamen in de bloemlooze straten)... en van zijne illusies... die ook verstrooid waren over het der en kil plaveisel waarop onze samenleving vegeteert, als een cactus in het droge zand... Hij was een slachtoffer van zijn eenvoud en, lezer, zoo ben ik er een... Ik was verlofs-officier, en doordrongen van den modernen geest". Dit was ik niet zooals helaas mijne superieuren dat waren, t.w. naar den letter der aanschrij vingen, neen, ik had alleen maar het besef dat er, in het afgelegen kamp op de heide iets gedaan moest worden, om de man schappen afleiding te bezorgen. En, aangezien, ik maar tot zekere practlsche grenzen idealist ben, arrangeerde ik geen lezingen op aethisch of sociaal gebied, doch ontbood een ander voort voor-denmalhouderij, en wel een, dat niets anders dan dat pretendeert te zijn, namelijk eenen goochelaar. De goochelaar had aanvankelijk danig succes, maar werd alras doorzien en ge hoond, zoodat ik, mij niet langer verant woord gevoelend in verband met moogelijke gewelddadigheden, den goochelaar verwijderde. Vervolgens kwamen er achtereenvolgens een man met gedresseerde kanarievogels, iemand die de Krulssprook" vanMuliatuli voordroeg, een tweetal salon"-gymnasten, tevens Romelnsch-worstelaars" een harmo nicavirtuoos met acht-en-zestig buitenlandsche ridderorden. Al deze menschen verkeerden echter zon der dat zij daarvan intusschen door hun eenvoud, verblindheid of ijdelheid door drongen waren vooatdurend in een dus danig levensgevaar, gezien de wisselvallig heid der luimen van onze jongens", wier kunstwaardeering er allereerst op gebaseerd was, zich niets op de mouw te laten spel den", dat Ik mij niet langer verantwoord achtte voor hun aanwezigheid. En uit deze overweging kwam de groote verandering voort die mijn carrièrre onder zij nooit gehanteerd zouden worden. Wij lazen daarna de massa-actie vau mevrouw Roland?Holst en putte daaruit opnieuw moed dat het niet algemeen zou worden, de vernietigings-theorie; want alleen door liefde kan het socialisme haar tegenstanders tot zich trekken. Toen kwam de Duitsche omwenteling, onbloedig verliep zij. Weer popelde ons hart van vreugde totdat Liebknecht en de zijnen hun niet te verdedigen actie voerden van haat en vernietiging. Een bloedige vlek was er reeds gekomen op het socialistisch kleed door het vermoorden der Czarenfamilie en nu voltrok zich de bloedige streep tusschen de deelen der arbeiders bewegingen, die te samen toch n doel hadden. * * * En nu ons land. Toen Troelstra in de bekende Novemberweek te Rotterdam zijn redevoering hield kwamen de hartstochten al oplaaien toen Heykoop sprak van de bek" van den burgemeester. Zou het volk, eenmaal ontkomen aan den wettelijken band ging. ..en waardoor deze doodliep in duis ternis en nacht... van caféconcert-directeur werd ik bioscope exploitant; ik meende dat dood-materiaal en schQnleven door het volk meer gewaardeerd zou worden dan het leven zelf dat, vooral in hun eigen ervaring, toch maar weinig nuancen kent tusschen ellende en glorie. Dus kocht ik een allerliefst bioscopetoestel van bescheiden afmetingen; de verkooper demonstreerde het in zijn kamer: gordijnen werden neergelaten en dichtgespeld, en bij gebrek aan een doek, werd het beeld tegen den wand geprojecteerd. Met overweldigende realiteit zag ik de voorstelling: een dame, die door een park wandelde. Feitelijk wandelde zij over een tafel, kronkelde zich om een boekenrek, klauterde tegen en over een buffet, en ver dween tenslotte in de plooien van een gordijn. Maar dit, lezer, herhaal ik, was alleen te wijten aan het ontbreken van een wit scherm, dat door het achterwege laten van al dit hinderlijk huisraad, de illusie volkomen gemaakt zou nebben van een dame, die vriendelijk lachend door een park wan delde. Ik stelde mij bfl voorbaat het genoegen van onze jongens" voor, en kocht het toestel. Twee dagen later richtte ik, met behulp van een 20-tal soldaten (die daardoor vrij van excercitie waren) mijn bioscoop-theater in. Het was waarlijk hél mooi.. wel niet, en dat geef ik onmiddellfjk toe, zófraai als de film-comedies in een wereldstad, maar toch zoo goed als zulks maar mogelijk is in een barakken-kamp op de heide. Et wa ren 200 zitplaatsen, tegenover het doek dat in een zwarten Hst zat. (Later heb ik ge merkt dat planken en verf aan andere nood zakelijke doeleinden onttrokken waren]. Weliswaar was de cabine niet geheel brand vrij, maar toch keurig getimmerd van latwerk, overspannen met grijs linnen. De verkooper had mij een proeffilm medegegeven, voor stellende: Londen in oorlogstijd. HU had mij verzekerd dat dit een zeer bijzonder nummer was, en, op een bijge voegd papierije las men: Men ziet de krioelende menigte in de straten, de wandelaars In het bosch... dan plotseling Alarm l De brandweer snelt overal rond. Zeppelins! Het geschut vuurt... een bom valt (het volgende gedeelte is door de censuur geschrapt). Dan een huiselijk tafereel: minutiearbeidsters aan hun middagmaal, ver volgens het uitgaan van een schouwburg, eindelijk... enz. enz. enz. (teveel om op te noemen). Met dit nummer zouden wij proefdraaien. Dit gesch edde in den nacht van den derden op den vierden dag. Een soldaat, die van z'n vak operateur was, altijd geweest hoor", bevond zich in de cabine (tusschen het besoannen latwerk) en ik zelf zat, omgeven door mijn helpers", wier aantal inmiddels tot 60 was aange groeid, in de zaal. niet in Bolsjewistische ontaarding losbars ten ? Wij gelooven van wel. Het schijnt het noodlot der soc. democratische propaganda te zijn, dat, eenmaal opstand aan den gang, zij niet binnen eenige perken ie houden is. En de Anarchistische elementen die zij jaren lang bekampt heeft moet vrij laten opnieuw gedoemd wordt tot bloedige onderdruk king. Zoo weifelt er in mij, is de propa ganda van onze leiders niet altfjd misleidend geweest? Heeft zij de massa niet gebruikt om volgens enkeier meening te marcheeren naar verkiezing In Revalutionalr of Democratisehen weg?" Het is wel pijnlijk te bukken voor wat men de wil der bezittende klasse" noemt, maar zou het niet eerlQk zijn te bekennen: wij.zijn op den verkeerden weg. Moet het niet worden inplaats van Soc. Democratie, Democratisch Socialisme ? Daarmee was voorgoed ve-laten den weg van geweld, dat zoo vloekt met het Socia listisch ideaal. Loopuit betoogt in Stad en Land'! tusschen de regels door dat alles herzien moet worden. iiiiiiliiiiiiiiimiiiiiimiiiii ii Toen het heelemaal donker was, verscheen, tamelijk onverwacht, een witte lichtplek van grillige vorm op het doek en tegelijk weerklonk een luide gil; toen was alles weer donker, en, van achter het doek, klonken rauwe vloeken. Wat Is d'r Kees? ' riep ik op goed geluk. M'n vinger zit er tusschen, verdikke", was het antwoord. Inderdaad, op het moment dat wij allen in spanning wachtten op de verandering der grillige Hchtvlek in Londen in Oor logstijd", had het ingewikkeld mechanisme Kees' vinger gegrepen, en bijkansvermorzeld. De tweede proefneming gelukte beter. Er begon iets te ratelen, en tegelijk zagen wij... ja ,.. wat het was begreep niemand, maar zeker niet Londen in Oorlogstijd," Het stelde blijkbaar een optocht voor, tenminste, men zag een straat, en daardoor bewoog zich, blik-emsnel, en met vreemde rukken, achterwaarts, een dikke zwarte slang. Het bijgevoegd programma vermeldde kri oelende menigte" maar ik, en ook mijne helpers, hadden nog nimmer een menigte op dusdanige wijze zien krioelen. Toen werd het donker, maar het geratel duurde voort. Kees, riep het publiek, zit je vinger d'r nou wér tusschen?" Wacht maar" riep Kees triomfantelijk. Inderdaad, er kwam weer iets, maar dit maal zózonderling, dat wij er allen stil van waren, men zag kanonnen en bedie ningsmanschappen, en zij vuurden ook, maar rst zag men een schok, waarbij het stuk een massa rook naar binnen zoog, en ver volgens werd het stuk ontladen; dit ge schiedde 3 of 4 maal. Wat doen die, luit.?" vroegen de 60 helpers.' Ik bromde iets van een nieuwe militaire uitvinding, maar reeds was het beeld weer veranderd, een groote brandweerwagen schoot bliksemsnel... achterwaarts aan onze verbaasde blikken voorbij. Ho-Ho" riepen we nu allen tegelijk, Kees draait 'm verkeerd om, stommerdl" en een heel brutaal soldaatje dat bestemd was als Ouvreuse" In de comedie dienst te doen, krijschte malicieus: De militaire uitvinding is zeker van Kaisl Tegelijk werd alles donker. De lamp was stuk. * * * Twee dagen later hadden wij een nieuw lampje, en, voor een uitgelezen publiek van officleren-invité's draaiden" wfl Londen in Oorlogstyd". Ditmaal raakte Kees' vinger nergens tus schen, en tevens was zorg gedragen, dat het stuk niet aanving met de verwarrende staart van enz. enz. enz. teveel om op te noemen, doch bij het begin. Tot ieders genoegen krioelde de Londensche menigte, en wandelde In Hyde-Park... brak de brand uit... vielen de Zeppelinbommen en schoten de kanonniers. Laat ons duidelijk zijn en den eenvoudigen arbeider niet met Marxisme om de ooren tuiten dat zij toch niet begrijpen maar een voudig het socialisme van liefde verkondigen en zoo dat niet gaat, dan liever gén socialisme! Internationaal was ik vór den oorlog, nu ben ik nationalist geworden. Dat geparadeer van broeders over de grenzen is uit, dat voel ik en velen met mij, die zich niet weten te uiten. Bange twijfel aan alles is in ons hart. Reikhalzend grijpen velen naar de gedachten van Frederik van Eden Het Godshuis In de Lichtstad." Hij met zijn mooie taal zegt het en wfl voelen het! De menschenziel heeft behotfte aan reine idealen. Waar het Christendom mooi was maar niets werd en het Socialisme ns even mooi en dierbaar was en ons gaat teleur stellen, wat nu? Zoo golf t er door de massa een trilling van goed en kwaad, het kwaad mag niet komen en aan het goede twijfelen wij. A. Maar toen werd het, onder geweldige consternatie mijner helpers (wier aantal inmiddels tot 96 was aangegroeid) stikdonker; juist ging het kanonschot bijna af l Ik snelde naar de cabine, en, een half uur later, ging de rest van het kanonschot prompt af. Maar de zaal was verlaten. Ik dacht da het uit was, zeide mij de eenige invite dien ik later nog niet te bed en in de cantlne vond ... ik zag tenminste niets meer...!" Nooit zal ik den eersten avond vergeten, die ik voor de soldaten gaf. Onder oorverdoovend geweld nam het publiek z'n plaatsen er in, en na 5-minuten hing een dikke tabakswalm boven de stalles. De melkboer, die 's morgens altijd de fleschjes bracht zat (stakkerdl in het stikdonker In z'n beste pak) voor de piano, en speelde: Püppchen, du bistmeln Augenstern", zoo goed als zijn bij voorbaat in genever omgezette honorarium dat toeliet. Het eerste nummer was Londen in Oorlogstijd". Het eerste nummer was, Londen in Oorlogs tijd" Aangezien deze wereldstad geen ge heimen of verrassingen meer verborg of naar menschelrjke berekening beloofde aan mij en m^ne (thans 116) helpers, konden wij al meer tijd benutten tot in bedwang houden van het publiek. Dit floot naar de wandelaars, en riep onzedelijke woorden naar de dineerendearbeiders... maar het gehoon ging over in geweld toen deze zich in een nevel gingen hullen... als van schaamte... en andermaal het licht uitging. De lamp was stuk. Tegelijk vloog een steen door het doek, die beschadigde de cabinev toen het licht opging was de zaal leeg... en een ruïne. De meesten mijner helpers waren min-of-meer toegetakeld ... Lezer,... Ik zal u de rest van mijn verhaal sparen. Nog 3 X vertoonden wij, telkens met nieuwe lampen, Londen in Oorlogstijd" totdat ik missslfjk was van alle wandelaars, zeppelins en munutie-arbeiders. Ik kreeg een maand kamer-arrest, omdat ik gednrende 2 weken 2 compagnlën (helpers) aan den dienst onttrokken had. En telkens had Londen, deze onuitputte lijke metropool, nieuwe verrassingen... en opstanden dientengevolge. Telkens ging het licht uit... eens toen een Indiaan juist bijna een meisje ging schaken... eens toen Charly Chaplin haast iets grappigs deed en eens toen de boosdoener bflna gegrepen werd door 20 detectives ging het licht uit. Het toestel weigerde juist op alle critieke oogenblikken, en veroorzaakte daardoor werkelijk ernstige ongeregeldheden In het kamp Het werd verkocht Ik, de exploitant... overgeplaatst met een persoonlijk schrijven aan mijn nieuwen chef, waarin iets gestaan moet hebben over: Niet voor den taak van officier berekend. Veroorzaakt door gevaarlek initiatief, rel letjes."