Maart No. 2176 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 11 DE BEGROOTING IN DE TWEEDE KAMER Teekenln? voor de Amsterdammer" van Joh. Braakensiek Nederland tot de Tweede Kamer: Krijg ik nu nog niets anders dan altijd weer de begrootings hors d'oeuvre? Begin nu toch aan het diner!" 1 iimimiimiiii n minuut i i i ,,, , ,,,, ,,?,,,, , ,,,,,, , mimi i mi u?iiiiiiiiini mini iimimiiiimuiiii i nu n iiiiiiiin i uu , Met m'n vader zaliger en m'n zuster.,., heel lang geleden.. .. LOUIS DAV1DS EN WIJ TER GELEGENHEID VAN ZIJN 25-jARio TOONEEL-JUBILEUM WAT HIJ VAN ONS DENKT Het publiek?... Hij keek me, met zijn tintelende, halftoegeknepen kwajongens-oogen aan, en, met een karakteristiek gebaar van z'n rechter hand zette hij een sierlijk stipje in de lucht; het*publiek is als een coquette vrouw... ik weet niets van het publiek af... alleen dat het nukkig en grilïig is... wanneer ik vijf minuten op het tooneel sta weet ik: ik heb het of.. of ik heb het niet, en dan krijg ik het den heelen avond niet meer. Het publiek wisselt voordurend, ook van stemming... maar naar mrjn stemming vraagt het niet... als die niet goed is zeg gen ze: hij is minder geworden ... voor een coquette vrouw moet je altijd op z'n best zijn.. En dan wisselt het zoo; voor drie weken'hield ik 's middags een voordracht voor arbeiders, s'avonds speelde ik in Oranje Hein den ouden schoenmaker... en na 12 uur trad ik op in Dictrlna" Hij zweeg even en zocht naar wat geen mensch nog ooit gevonden heeft: de expres sie voor een zoo wisselend en egoïstisch vermaakzoekend wezen als voor ons allen eene coquette vrouw is en voor hem daaren boven: het publiek. WAAROM wij LACHEN Ook dit weet Louis Davids niet... Hij weet alleen waarom wij gelachen hebben: Een goede komiek, beweert hij met klem, weet niet waar het publiek om lachen zal... wie dat vooruit weet is nooit komiek geweest en zal het nooit worden. Een dramaturg kan dat misschien vooruit weten, als hij een scène van hakkietou" in elkaar zet, maar mij is het duizendmaal overkomen dat Nap. en Speenhoff e»ik tegen mekaar zei'en : Tien tegen een dat dat een reuzenschlager wordt" en dan werd het niks en zoo ging het in het buitenland ook. Mrjn ervaring is dat een komiek komiek is door wonderen... door toevallen... door een inval die je soms zelf niet eens als grap bedoeld hebt. Om u een voorbeeld te noemen: ik speel met Beppie de Vries ih de Klno-koningln, en ik ben de stotterende regisseur; ik vraag haar wat, en ze moet alleen antwoorden: Ja!" Op een avond zegt ze: Ja-ja-jal" en ik, a bout portant daaroverheen: stottert u ook ?" Een reuzensucces meneer!" Hij is overeind gaan zitten, en, terwijl de pret van de herinnering nog in z'n oogen tintelt, dicteert hij, met een vluggen blik naar mijn potlood, en iets zegevlerends om z'n vondst: Ik word betaald voor het zeggen van dingen die niet in m'n rol staan!" Er zullen niet veel tooneelspelers zijn, die dit woord op hun 25-jarig jubileum zullen durven na-zeggen ... maar h Jj mag het, en dat voelt hrj ... want er is maar n Louis Da vids... WAT WIJ HEM NA-ZINOEN : Dan vervalt hij weer in z'n gemoedelijken verhaaltrant: Schlagers, herinnert hij zich ijverig, dat zijn de liedjes ge worden waar ik me niks van had voorgesteld. De RadQswals uit Bleeke B et b'jvoorbeeld; 'k heb rooie en witte radijs... o neen: 'k heb wit/e en rooie radijs... geen vooze, maar mooie radijs... die was alleen maar bedoeld als een entree-lied voor Qreta Schley. geen grap is d'r in is 't niet waar?... en bij het tweede couplet begint de heele zaal al mee te neurieën ..." Dan teekent hij weer z'n coquet stipje in de lucht en concludeert: het is het onver biddelijk rythme... zoo'n melodieus liedje .. maar de truc is rythme.., geen oogenbük d'r naast! D'r zijn een boel dirigenten, die dat niet kunnen l" Wanneer ik hem herinner aan zijn meesleependen tusschenzang van In het b o s c h geraakt hij in enthousiasme: dat: han-san-flan-plombicre, han-san-flan parterre" bedoelt u ? Daar zal ik u wat leuks van vertellen. Bij de génerale-repetitie was ik woedend.... alles slecht... misère... net als bij alle generale repetities... pruiken scheef... lam pen verkeerd; ik zing m'n liedjes, en mompel bij het tusschenspel, eigenlijk alleen om den kapelmeester in z'n rhytme te houden, die onzin... De menschen in de zaal aan het brullen... en neg, komen d'r honderden menschen bij m'n uitgever om te vragen waarom die tekst er niet bij staat..." Ik herinner me het liedje, en hoe hij, met ingehouden stem, en voor een muis-stille zaal, de herinnering opwekte aan buitenexcursies van stadsfamilies: In het bosch... in het bosch, op het heerlijk zachte mos, lig je onder de groene boomen, en opeens herinner ik me duidelijk dat ik Ik weet zelf niet waarom emotie ge voeld heb, toen hij daar zoo sober en zachtjes stond te zingen, voor al die aan dachtige menschen die er-in waren, die het i zich k herinnerden... het was geweest ' als het oproepen van collectieve emoties... WAARMEE HIJ ONS ONTROERT: Dat is ook zool zegt hij, het succes van een liedje is soms, midden in de grootste dwaasheid, plotseling, een sentimentaliteit je," en hij brengt m'n herinnering in het spoor, door zacht te neurieën het laatste refrein: Van het bosch... van het bosch, van het heerlijk zachte mos, liggen z' in d'r alcoof te droomen, van de zon en het gras op d'r muffige matras van het bosch en de mooie groene boomen." En opeens weet ik wat er zoo aandoenlijk was dien avond: het tnet sobere woorden gewekte begrijpen bij die groote grillige massa aan de andere zijde van het voetnog, vertelt hij verder; zeg ik! Dirk, wat kijk je sche*-!!' en hij: Vin-je?" Toen we dat driemaal gezegd hadden schaterde het cubliek... en ze roepen het elkaar nog toe op straat... En nu vraag ik u... wat is daar nou voor lol an ?" Met m'n zuster.. licht, of, Davids, wanneer ge het liever zówilt: De deemoedige aandacht, die uw coquette vrouw n moment getoond heeft, toen ge haar, temidden van uw dwaasheden, even gesproken hebt van een heel mooi momentje uit haar leven. Je zag ze stil worden, zegt hij, en kijken ofzeizeggenwou'en:?Wathebiknoumetém?" Op zulke oogenblikken beloonen we hem. WAAROM WE NOG MEER LACHEN: In de kruiers-scène van Hoera we leven ook heel lang geleden.... Hij SCHAAMT ZICH : Soms schaam ik me in een theater om de dingen die de menschen aan het lachen maken ... vlezigheidjes ... het is voor een komiek een worstelwedstrijd met het pu bliek om fatsoenlijk te zijn... en dat wil ik altijd... Ik geef toe dat de uitspraken ineen revue niet Shakespeareaansch zijn... Knipoogje: Ter Hall?" Knipoogje terug: Ter Hall!"' ... maar, grof behoeven ze toch nooit te zijn... Mijn artistiek ideaal is het weren van alle schunnigheden... een clean stage." CLOWNERIE: Van Shakespeare gesproken... ik heb in Shylock eens een Lincelot gezien... een clown meneer... en dat was een goed acteur.. . maar als ik zoo dee in een revue werd ik met een kanon van het tooneel geschoten. En niemand lachte... weet u wat dien man ontbrak? School niet, maar artistiek instinct!" ARTISTIEK INSTINCT : Dat is het meer dan wat ook, dat het hem soms doet. Zoo hebt u die scène van in den nacht en de Kino-Koningin... een ding van niks... ulenvellenrJJmpjes. In de nacht... In de nacht... als de liefde ons wacht... weet ik de snert vertaling? en dan zooiets van: In de verte de maan guitig lacht... Maar alles was heel mysterieus, en het tooneel half-duister, en je zag op den achtergrond de illustratie van de woor den in levende figuren, en de zanger stond in een licht-plek... kortom: mystiek... je INHOUD: Bladz. 1: Het Noodlot van Duitsohland Neder l Politiek en Vlaamsch Activisme, door v. H. Bnitenl Overzicht: Kart Eisner, de Idealist t, door dr. W. G. O. Byvanok.: 2. Dnitsohland's strydmaoht beperkt, teekening van Jordaan. Krekelzang, door J. H. Speenhoff Het Godshuis in de Liehtstad, door Ar. ÏYed, van Eeden, met teekening van J. London. 3: Koloniën: Demo cratie, door C. Lakkerkerker. 6: Voor Vroawen (red. Elis. M. Bogge) Arbeid van de Gehnwde Vronw, door v. Balen-Klaar. De Vronw op de Nederlandsche Jaarbeurs, II, door Joh. Idenbnrg. Ingezonden, door Egb. C. v. d. Mandele. TJit de Natunr: Lflsterzang, door Jao. P. Thysse. 7: De Remonstranten, door prof. dr. H. Y. Groenewegen. Dramatische Kroniek, door Top Naefi. 8: Tentoonstellingen, door Pla«sohaert. Financiën en Economie: Prjjsopdr|jving door het Ingrijpen van Staat en Gemeenten, door J. D. Baotilhano. Boekbespreking, door prof. dr. H. Brngmans. Jongens van hun Tijd, teekening van George van Baemdonck. 10; Uit het Kladschrift van Jantje. Onze Pnzzle. Laekenspiegel. Feuilleton: Noniha's Einde, door ten Klooster. 11: De Begrooting in de Tweede Kamer, teekening van Joh. Braakensiek.?B|jmkronyok,door Melis Stoke. Louis Davids en Wy, door Melis Stoke. 12: Schaakrnbriek, red. dr. A. G. Olland. B jvoegsel: De Nedorlandsch-Belgische moeilijk heden, teekeuing van Joh. Braakensiek. R1JM-KRONYCK De Nederlandsche Opera gered Een kunstminnend Amsterdammer schenkt een ton. Een ton! Waar kwam die ton vandaan ? Men kijkt elkander vragend aan en kan het niet gelooven... Wie heeft er afgeschoven? En enkelen vragen zelfs: pardon Is het wellicht een bari-ton" ... Maar, kort en goed, hij kwam er door zekeren Amsterdammer. De Opera is nu gered voor 't Nederlandsch publiek... Zoo is het dus alweer de ton qai nous fait la musique. MELIS STOKE De vele goede eigen schappen, die de FONGERS bezit en dit rijwiel bjj normaal gebruik eiibe0 oor!ijk onderhoud een langen levensduur verzekeren, maken het goedkoop. DeGroningerRijwielenfabriekllJONGERS iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii hoorde een zucht door de zaal gaan,... ze zaten met dichtgesnoerde kelen!" Hij moet er zelf nog even om lachen, en h? herhaalt nog eens: en toch 'n ding van niks..." VERACHT HIJ ONS? Neen!" verzekert hij mij zeer stellig... ik zei u al, er zijn 1000 trucs, en die leer je door een lange ervaring... maar het groote (ik zal miar zeggen het groote, het magnetische) dat heeft een Engelsche komiek uitgedrukt als: It's your individuality that pays"... bij mij is dat soberheid, hoe minder gebaren, hoe kalmer, hoe meer zal het werken .. en praten met het publiek... sfeer maken... ik zeg nooit twee avonden hetzelfde... dat is confectle-humor... en dan: al wat er in de zaal gebeurt: direct grappig... direct er boven op zitten... maar anders, neen... ik voel m' in contact met het publiek, maar ik bereken het niet..." * * * Wanneer ik m'n aanteekeningen doorbla der zie ik nog vele, vele dingen die Louis Davids mij verteld heeft, en die ik zoo heel graag zou willen oververtellen ... indien de ruimte het me maar toeliet: ik zou willen vertellen van z'n Jordaners-typen, want hij begrijpt de Jordaners, en hij weet dat al hun vloeken en razen alleen maar is het verbergen van de verlegenheid die deze aufond dood-goeie menschen kenmerkt, van de wijze waarop hij z'n liedjes maakt en ze eerst (was het Scribe niet?) voorleest aan een oude werkster; hoe hij z'n woorden z plaatst dat ze niet anders kunnen staan en dat alles (was het Heine niet?) zoo heel simpeltjes en glad Ifikt... en van Margie, en nog zoo heel veel meer. Maar n ding wil ik hem, op mijn beurt, uit ons aller naam nog doen weten, dat we hem z'n plaatsje in de zon gun nen ... dat we hem dankbaar zijn voor het genoegen dat hij ons, na een drukken werk dag, bezorgt, en dat hij zich persoonlijk niets behoeft aan te trekken van alles wat naar aanleiding van schouwburgkwesties en belastingvoorstellen op de vermaakskunst wordt gezegd. Met m'n.zuster... ik weet niet meer waar in... Want er is een goede vermaakskunst, en daarin neemt Louis Davids een zeer bijzondere plaats in. Nietwaar? Hij heeft ons nu gezegd wat hij van ons denkt... en het is niet meer dan billijk dat hij bij dezen verneemt wat wij van hem denken! En dat is waarlijk niet omdat wij de coquette vrouw voor zijn jubileum nu eens onze beste japon hebben aangedaan! MELIS STOKE