Historisch Archief 1877-1940
Maart
No. 2176
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
11
DE BEGROOTING IN DE TWEEDE KAMER
Teekenln? voor de Amsterdammer" van Joh. Braakensiek
Nederland tot de Tweede Kamer: Krijg ik nu nog niets anders dan altijd weer de begrootings hors d'oeuvre?
Begin nu toch aan het diner!"
1 iimimiimiiii n minuut i i i ,,, , ,,,, ,,?,,,, , ,,,,,, , mimi i mi u?iiiiiiiiini mini iimimiiiimuiiii i nu n iiiiiiiin i uu ,
Met m'n vader zaliger en m'n zuster.,., heel lang geleden.. ..
LOUIS DAV1DS EN WIJ
TER GELEGENHEID VAN ZIJN 25-jARio TOONEEL-JUBILEUM
WAT HIJ VAN ONS DENKT
Het publiek?...
Hij keek me, met zijn tintelende,
halftoegeknepen kwajongens-oogen aan, en, met
een karakteristiek gebaar van z'n rechter
hand zette hij een sierlijk stipje in de lucht;
het*publiek is als een coquette vrouw...
ik weet niets van het publiek af... alleen
dat het nukkig en grilïig is... wanneer ik
vijf minuten op het tooneel sta weet ik:
ik heb het of.. of ik heb het niet, en dan
krijg ik het den heelen avond niet meer.
Het publiek wisselt voordurend, ook van
stemming... maar naar mrjn stemming
vraagt het niet... als die niet goed is zeg
gen ze: hij is minder geworden ... voor een
coquette vrouw moet je altijd op z'n best
zijn.. En dan wisselt het zoo; voor drie
weken'hield ik 's middags een voordracht
voor arbeiders, s'avonds speelde ik in
Oranje Hein den ouden schoenmaker...
en na 12 uur trad ik op in Dictrlna"
Hij zweeg even en zocht naar wat geen
mensch nog ooit gevonden heeft: de expres
sie voor een zoo wisselend en egoïstisch
vermaakzoekend wezen als voor ons allen
eene coquette vrouw is en voor hem daaren
boven: het publiek.
WAAROM wij LACHEN
Ook dit weet Louis Davids niet... Hij
weet alleen waarom wij gelachen hebben:
Een goede komiek, beweert hij met
klem, weet niet waar het publiek om
lachen zal... wie dat vooruit weet is
nooit komiek geweest en zal het nooit
worden. Een dramaturg kan dat misschien
vooruit weten, als hij een scène van
hakkietou" in elkaar zet, maar mij is het
duizendmaal overkomen dat Nap. en
Speenhoff e»ik tegen mekaar zei'en : Tien tegen
een dat dat een reuzenschlager wordt" en
dan werd het niks en zoo ging het in het
buitenland ook. Mrjn ervaring is dat een
komiek komiek is door wonderen... door
toevallen... door een inval die je soms
zelf niet eens als grap bedoeld hebt. Om
u een voorbeeld te noemen: ik speel met
Beppie de Vries ih de Klno-koningln, en ik
ben de stotterende regisseur; ik vraag haar
wat, en ze moet alleen antwoorden: Ja!"
Op een avond zegt ze: Ja-ja-jal" en ik,
a bout portant daaroverheen: stottert u
ook ?" Een reuzensucces meneer!"
Hij is overeind gaan zitten, en, terwijl de
pret van de herinnering nog in z'n oogen
tintelt, dicteert hij, met een vluggen blik
naar mijn potlood, en iets zegevlerends om
z'n vondst:
Ik word betaald voor het
zeggen van dingen die
niet in m'n rol staan!"
Er zullen niet veel
tooneelspelers zijn, die dit woord op
hun 25-jarig jubileum zullen
durven na-zeggen ... maar h Jj
mag het, en dat voelt hrj ...
want er is maar n Louis Da
vids...
WAT WIJ HEM NA-ZINOEN :
Dan vervalt hij weer in z'n
gemoedelijken verhaaltrant:
Schlagers, herinnert hij zich
ijverig, dat zijn de liedjes ge
worden waar ik me niks van
had voorgesteld. De RadQswals
uit Bleeke B et b'jvoorbeeld;
'k heb rooie en witte radijs...
o neen:
'k heb wit/e en rooie radijs...
geen vooze, maar mooie radijs...
die was alleen maar bedoeld als
een entree-lied voor Qreta Schley.
geen grap is d'r in is 't niet waar?... en
bij het tweede couplet begint de heele zaal
al mee te neurieën ..."
Dan teekent hij weer z'n coquet stipje in
de lucht en concludeert: het is het onver
biddelijk rythme... zoo'n melodieus liedje ..
maar de truc is rythme.., geen oogenbük
d'r naast! D'r zijn een boel dirigenten, die
dat niet kunnen l"
Wanneer ik hem herinner aan zijn
meesleependen tusschenzang van In het
b o s c h geraakt hij in enthousiasme:
dat: han-san-flan-plombicre,
han-san-flan parterre" bedoelt u ?
Daar zal ik u wat leuks van vertellen.
Bij de génerale-repetitie was ik woedend....
alles slecht... misère... net als bij alle
generale repetities... pruiken scheef... lam
pen verkeerd; ik zing m'n liedjes, en mompel
bij het tusschenspel, eigenlijk alleen om den
kapelmeester in z'n rhytme te houden, die
onzin...
De menschen in de zaal aan het brullen...
en neg, komen d'r honderden menschen bij
m'n uitgever om te vragen waarom die tekst
er niet bij staat..."
Ik herinner me het liedje, en hoe hij, met
ingehouden stem, en voor een muis-stille
zaal, de herinnering opwekte aan
buitenexcursies van stadsfamilies:
In het bosch... in het bosch,
op het heerlijk zachte mos,
lig je onder de groene boomen,
en opeens herinner ik me duidelijk dat ik
Ik weet zelf niet waarom emotie ge
voeld heb, toen hij daar zoo sober en
zachtjes stond te zingen, voor al die aan
dachtige menschen die er-in waren, die het i
zich k herinnerden... het was geweest '
als het oproepen van collectieve emoties...
WAARMEE HIJ ONS ONTROERT:
Dat is ook zool zegt hij, het succes van
een liedje is soms, midden in de grootste
dwaasheid, plotseling, een sentimentaliteit je,"
en hij brengt m'n herinnering in het spoor,
door zacht te neurieën het laatste refrein:
Van het bosch... van het bosch,
van het heerlijk zachte mos,
liggen z' in d'r alcoof te droomen,
van de zon en het gras
op d'r muffige matras
van het bosch en de mooie groene boomen."
En opeens weet ik wat er zoo aandoenlijk
was dien avond: het tnet sobere woorden
gewekte begrijpen bij die groote grillige
massa aan de andere zijde van het
voetnog, vertelt hij verder; zeg ik! Dirk, wat
kijk je sche*-!!'
en hij: Vin-je?" Toen we dat driemaal
gezegd hadden schaterde het cubliek... en
ze roepen het elkaar nog toe op straat...
En nu vraag ik u... wat is daar nou voor
lol an ?"
Met m'n zuster..
licht, of, Davids, wanneer ge het liever
zówilt:
De deemoedige aandacht, die uw
coquette vrouw n moment getoond heeft,
toen ge haar, temidden van uw dwaasheden,
even gesproken hebt van een heel mooi
momentje uit haar leven.
Je zag ze stil worden, zegt hij, en kijken
ofzeizeggenwou'en:?Wathebiknoumetém?"
Op zulke oogenblikken beloonen we hem.
WAAROM WE NOG MEER LACHEN:
In de kruiers-scène van Hoera we leven
ook heel lang geleden....
Hij SCHAAMT ZICH :
Soms schaam ik me in een theater om
de dingen die de menschen aan het lachen
maken ... vlezigheidjes ... het is voor een
komiek een worstelwedstrijd met het pu
bliek om fatsoenlijk te zijn... en dat wil
ik altijd... Ik geef toe dat de uitspraken
ineen revue niet Shakespeareaansch zijn...
Knipoogje: Ter Hall?"
Knipoogje terug: Ter Hall!"'
... maar, grof behoeven ze toch nooit
te zijn...
Mijn artistiek ideaal is het weren van alle
schunnigheden... een clean stage."
CLOWNERIE:
Van Shakespeare gesproken... ik heb in
Shylock eens een Lincelot gezien... een
clown meneer... en dat was een goed
acteur.. . maar als ik zoo dee in een revue
werd ik met een kanon van het tooneel
geschoten.
En niemand lachte... weet u wat dien
man ontbrak? School niet, maar artistiek
instinct!"
ARTISTIEK INSTINCT :
Dat is het meer dan wat ook, dat het
hem soms doet. Zoo hebt u die scène van
in den nacht en de Kino-Koningin...
een ding van niks... ulenvellenrJJmpjes.
In de nacht... In de nacht...
als de liefde ons wacht...
weet ik de snert vertaling?
en dan zooiets van:
In de verte de maan guitig lacht...
Maar alles was heel mysterieus, en het
tooneel half-duister, en je zag op den
achtergrond de illustratie van de woor
den in levende figuren, en de zanger stond
in een licht-plek... kortom: mystiek... je
INHOUD: Bladz. 1: Het Noodlot van
Duitsohland Neder l Politiek en Vlaamsch Activisme,
door v. H. Bnitenl Overzicht: Kart Eisner, de
Idealist t, door dr. W. G. O. Byvanok.: 2.
Dnitsohland's strydmaoht beperkt, teekening van Jordaan.
Krekelzang, door J. H. Speenhoff Het Godshuis
in de Liehtstad, door Ar. ÏYed, van Eeden, met
teekening van J. London. 3: Koloniën: Demo
cratie, door C. Lakkerkerker. 6: Voor
Vroawen (red. Elis. M. Bogge) Arbeid van de Gehnwde
Vronw, door v. Balen-Klaar. De Vronw op de
Nederlandsche Jaarbeurs, II, door Joh. Idenbnrg.
Ingezonden, door Egb. C. v. d. Mandele. TJit
de Natunr: Lflsterzang, door Jao. P. Thysse.
7: De Remonstranten, door prof. dr. H. Y.
Groenewegen. Dramatische Kroniek, door Top Naefi.
8: Tentoonstellingen, door Pla«sohaert. Financiën
en Economie: Prjjsopdr|jving door het Ingrijpen
van Staat en Gemeenten, door J. D. Baotilhano.
Boekbespreking, door prof. dr. H. Brngmans.
Jongens van hun Tijd, teekening van George van
Baemdonck. 10; Uit het Kladschrift van Jantje.
Onze Pnzzle. Laekenspiegel. Feuilleton:
Noniha's Einde, door ten Klooster. 11: De
Begrooting in de Tweede Kamer, teekening van
Joh. Braakensiek.?B|jmkronyok,door Melis Stoke.
Louis Davids en Wy, door Melis Stoke. 12:
Schaakrnbriek, red. dr. A. G. Olland.
B jvoegsel: De Nedorlandsch-Belgische moeilijk
heden, teekeuing van Joh. Braakensiek.
R1JM-KRONYCK
De Nederlandsche Opera gered
Een kunstminnend Amsterdammer schenkt
een ton.
Een ton! Waar kwam die ton vandaan ?
Men kijkt elkander vragend aan
en kan het niet gelooven...
Wie heeft er afgeschoven?
En enkelen vragen zelfs: pardon
Is het wellicht een bari-ton"
... Maar, kort en goed, hij kwam er
door zekeren Amsterdammer.
De Opera is nu gered
voor 't Nederlandsch publiek...
Zoo is het dus alweer de ton
qai nous fait la musique.
MELIS STOKE
De vele goede eigen
schappen, die de
FONGERS
bezit en dit rijwiel bjj
normaal gebruik
eiibe0 oor!ijk onderhoud een
langen levensduur
verzekeren, maken het
goedkoop.
DeGroningerRijwielenfabriekllJONGERS
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
hoorde een zucht door de zaal gaan,... ze
zaten met dichtgesnoerde kelen!"
Hij moet er zelf nog even om lachen, en
h? herhaalt nog eens: en toch 'n ding van
niks..."
VERACHT HIJ ONS?
Neen!" verzekert hij mij zeer stellig...
ik zei u al, er zijn 1000 trucs, en die leer
je door een lange ervaring... maar het
groote (ik zal miar zeggen het groote, het
magnetische) dat heeft een Engelsche komiek
uitgedrukt als: It's your individuality that
pays"... bij mij is dat soberheid, hoe
minder gebaren, hoe kalmer, hoe meer zal
het werken .. en praten met het publiek...
sfeer maken... ik zeg nooit twee avonden
hetzelfde... dat is confectle-humor... en
dan: al wat er in de zaal gebeurt: direct
grappig... direct er boven op zitten... maar
anders, neen... ik voel m' in contact met
het publiek, maar ik bereken het niet..."
* * *
Wanneer ik m'n aanteekeningen doorbla
der zie ik nog vele, vele dingen die Louis
Davids mij verteld heeft, en die ik zoo heel
graag zou willen oververtellen ... indien
de ruimte het me maar toeliet: ik zou willen
vertellen van z'n Jordaners-typen, want hij
begrijpt de Jordaners, en hij weet dat al
hun vloeken en razen alleen maar is het
verbergen van de verlegenheid die deze
aufond dood-goeie menschen kenmerkt, van
de wijze waarop hij z'n liedjes maakt en ze
eerst (was het Scribe niet?) voorleest aan
een oude werkster; hoe hij z'n woorden z
plaatst dat ze niet anders kunnen staan en
dat alles (was het Heine niet?) zoo heel
simpeltjes en glad Ifikt... en van Margie,
en nog zoo heel veel meer.
Maar n ding wil ik hem, op mijn beurt,
uit ons aller naam nog doen weten, dat we
hem z'n plaatsje in de zon gun
nen ... dat we hem dankbaar zijn voor het
genoegen dat hij ons, na een drukken werk
dag, bezorgt, en dat hij zich persoonlijk
niets behoeft aan te trekken van alles wat
naar aanleiding van schouwburgkwesties
en belastingvoorstellen op de vermaakskunst
wordt gezegd.
Met m'n.zuster... ik weet niet meer waar in...
Want er is een goede vermaakskunst,
en daarin neemt Louis Davids een zeer
bijzondere plaats in.
Nietwaar? Hij heeft ons nu gezegd wat
hij van ons denkt... en het is niet meer
dan billijk dat hij bij dezen verneemt wat
wij van hem denken! En dat is waarlijk
niet omdat wij de coquette vrouw
voor zijn jubileum nu eens onze beste japon
hebben aangedaan!
MELIS STOKE