Historisch Archief 1877-1940
10
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
22 Maart. '19. - No. 2178
DE REK'ENING
Teekenlng voor de Amsterdammer" van Oeorge van Raemdonck
V^UXD^i_cX touZ'VvoUjvtjC^ .
Meer dan dat schijnt zij niet in haar beurs te hebben
lllllllililllllllllllllliiillliiiiiiiliiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMMiiiiiitiiiiiiiiHiiiiinttMiiiiiiiinii MiiimiiiiiiiiiimiiMMiimi iiimiimmi mini
?iiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiii
iiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiii
addlttonal tax'' op te vorderen. Mocht daar
aan door die houders niet voldaan worden
dan mogen door de Administratiekantoren
aan hen geene volgende dividenten betaald
worden, alvorens de addittonal tax" over
het (of de) vorige jaar (jaren) aangezuiverd is.
Verder gaat de verplichting van de Admini
stratiekantoren niet en in geval een houder,
die de addtttonal tax" niet betaald heeft,
zich inmiddels door verkoop van zijne
certificaten ontdaan heeft, behoeft het be
trokken Adminlstrtiekantoor geene verdere
maatregelen tegen hem te nemen. Ook is
een Administratiekantoor alleen verplicht de
,addltional tax" te vorderen, zoo aan eenig
individueel certificaat houder in eenig jaar
door dat bepaalde kantoor meer dan S5000
aan dividend betaald is.
Met mogelijke gevallen, waarbij
individueele certificaathouders bij verschillende
Administratiekantoren gezamenlijk meer dan
$? 5000 aan dividend geïncasseerd hebben
maar het door hen bij elk afzonderlijk kantoor
ontvangen bedrag, daar beneden is gebleven
hebben de Administratiekantoren zich
niet te bemoeien. Zooals reeds boven opge
merkt, moet de Amerikaansche fiscus dat
maar uitvinden uit de ingeleverde
Ownercertificates" en casu qno zoodanigen
DE RUSSISCHE LETTERKUNDE
VAN DEN LAATSTE TIJD
Vertaling De Amsterdammer"
De Russische letterkunde, waaruit vele
groote namen in Europa bekend zijn, heeft
altijd een aparte plaats ingenomen. Hoewel
zQ deelnam aan de groote kunst-stroomingen
en kunstscholen, hoewel zij soms ook deel
nam aan de Europeesche letterkunde en
artistieke gedachte, wist zij toch altijd zich
het belangrijkste daaruit eigen te maken,
en te verwerpen wat voor haar on
bruikbaar was, terwijl zij immer de draagster
bleef van eigen denkbeelden en Idealen.
Reeds in 1830?35, na den grooten invloed
van de Europeesche romantiek en vooral dien
van Lord Byron, bevonden de groote Rus
sische schrijvers zich tegenover een inge
wikkelder en grooter vraagstuk dan hunne
overige Europeesche collega's. In dien tijd
begint in Europa de democratiseering en
de invloed der intellectueelen een belangrijke
rol te spelen, tegen het eind van de helft
der 19de eeuw. Het parlementarisme begint
meer en meer het leven der volken te door
dringen, en de hooge vlucht van het nati
onalisme komt, als reactie op de verkeerde
toestanden die het Congres van Weenen
had bewerkstelligd, over de wereld. En,
terwijl persoonlijke vrijheid en nationale
geest zich ontwikkelen gingen, konden de
schrijvers nieuwe beelden en vormen onbe
lemmerd ontwikkelen. De Fransche intellec
tueelen hebben hun politleken en socialen
taak volbracht gedurende de lange storm
achtige episode van hun revolutie. De
Duitschers hebben hun krachten kunnen
geven aan de stichting en ontwikkeling
van Jung-Deutschland; Engeland en de klei
nere staten leefden en ontwikkelden zich op
normale en gezonde wijze, zelfs in tijden
van zwaren strfld. Alleen Rusland, dat na
de Napoleontische oorlogen eenigen tijd
een grooten invloed had uitgeoefend bevond
zich weer alleen, en van de wereld afge
sloten door zijn ouderwetsche politiek en
reactionair regiem.
En naarmate Europa zich ontwikkelde en
vooruitging ontwikkelden zich ook de idealen
en geesten der Russische intellectueelen,
die, bij de geweldige tegenstelling van het
menschelQk beschavingspeil en de slavernij
In hun land, zich verplicht achtten met al
hun kracht op te komen, tegen de macht
die de ontwikkeling van hun land tegen
werkte, en de menschen dwong tot arbeid,
die er slechts toe diende de heerschappij
en voorspoed van het Tsarlsme te versterken.
Wanneer wij Bielinsky en Toargaieniev
of Tolstoïen Dostoïewsky willen begrijpen
kunnen wij hunne aesthetische concepties
houders aanspreken en zoo mogelijk de
belasting op hen trachten te verhalen.
Het in dezen door de Administratiekantoren,
na een moeiiijken arbeid van bijna twee
jaren, verkregen resultaat is dus in alle
opzichten zeer bevredigend. Het toont boven
dien aan, dat wanneer dergelijke aangelegen
heden maar flink en goed aangepakt worden,
de Amerikaansche autoriteiten wel voor rede
vatbaar zijn, vooral ook omdat het
meerendeel van wat ons vexatoire maatregelen
schijnen te zijn niet voortvloeien uit
de bedoeling om het den buitenlanders
lastig te maken, maar uit onkunde met
de in het buitenland bestaande toe
standen. Dit moge tevens tot leering
strekken om ook in de toekomst niet in
allerlei hinderlijke bepalingen te berusten
met een het helpt toch niets", maar handen
uit de mouwen te steken en bij de betrokken
autoriteiten den werkelijken toestand klaar en
duidelijk uiteen te zetten.
Meer bepaaldelijk heb ik daarbij op het
oog, het heffen van income-tax door
buitenlandsche mogendheden op inkomsten uit
coupons en dividenden van Nederlandsche
houders. Dit vraagstuk is eenigszins
moeielijker en ingewikkelder, maar indien de be
sturen der Effectenbeurzen en wellicht ook
de Regeering zich er eens flink wilden
voorspannen, is ookten dien aanzien eene bevredi
gende oplossing volstrekt niet onmogelijk.
Ben ik wel ingelicht dan
is men in dit opzicht reeds
doende. Moge het succes
der Administratiekantoren
er toe leiden om ook hier
bij door te tasten!
J. D. SANTILHANO
*
* *
Opdrijving van uit
gaven door het Rijk
en de Gemeente
In het nummer van 8
dezer heb ik de gestadige
belangrijke toeneming van
uitgaven bij Staat en Ge
meenten besproken en daar
bij meer bepaaldelijk op
twee punten gewezen:
1. dat sedert den wapen
stilstand de zoogenaamde
crisis-uitgaven niet alleen
niet verminderd zijn, maar
feitelijk nagenoeg verdub
beld en
2. dat bij het verleenen
van voorschotten voor Wo
ningbouw de Staat slechts
4*4 pCt. rente in rekening
brengt, terwijl hij zelf meer
dan 5 pCt. moet betalen.
Bij de behandeling van
de begrooting in de Eerste
Kamer heeft ook mr. van
Nierop deze beide punten
ter sprake gebracht.
Ten aanzien van het
laatstgenoemde punt heeft
Minister de Vries in de
zitting van 13 Maart de
zeer bevredigende verkla
ring afgelegd, dat hij het
met de opmerking volko
men eens is en dat hij
reeds geruimen tijd met zijn ambtgenoot
van Arbeid in onderhandeling Is, om er op
te wijzen dat de rente noodzakelijk op 5
pCt. moet worden gebracht".
Het antwoord op het tweede punt komt
mij echter minder bevredigend voor. Wel
gaf de minister eenige cijfers, waaruit bleek,
hoe de cusis-uitgaven, die sedert Augustus
1918 65 a 66 mlllioen per maand bedroegen,
Ongeveer verdeeld zijn, nml. ? 30 millioen
voor militaire uitgaven, f 24 millioen voor
levensmiddelenvoorziening, f 5 m'lliofn
voor het Kon. Nationaal Steuncomité, f 2
millioen voor duurtebijslag en de rest voor
diverse andere uitgaven. Hij ging echter
niet In, op de kern der kwestie, nml. hoe
het komt, dat de crisis uitgaven, die volgens
zijne eigene cijfers van l Augustus 1914 tot
l Augustus 1918 een mllliard 260 millioen
hebben bedragen, dus ? 315 millioen per
jaar, in de zes maanden van l Augustus
1918 tot l Februari 1919 tot ? 400 millioen
of meer dan het dubbele gestegen zijn.
J. D. SANTILHANO
iiiiiimiinimiiMimimiiiMii
SLUIT UW LEVENSVERZEKERING B
EAMSTERDAMSCHE
VERZEKERD BEDRAG 65 MILLIOEN
niet scheiden van hun sociale idealen, en van
den eed dien Tourguieniev aflegde bij den
aanvang van zijn letterkundige loopbaan, dat
hij, zoolang hij de pen voeren kon, worstelen
zou tegen het Russische politieke stelsel.
Daardoor is het, dat alle historici en critici
der Russische letterkunde, vanaf Bielinsky,
de letterkunde vanuit een sociaal oogpunt
beschouwd hebben. Die geest heeft den
grooten geleerde Owsianiko-Koulikowky er
. toe gebracht naar hunne gegevens zijn:
l geschiedenis der Russische Intellectueelen"
te schrijven, of Ivanow-Kasoumnik zijn on
derzoek 1) naar: het individualisme en de
burgerlijke gedachte in de Russische letter
kunde" met onderschrift: Geschiedenis van
de Russische sociale gedichte."
En alle schrijvers, Tourguieniev zoogoed
als Tschechow, Gorky en Andrieew,
Mierieschk«wsky en Balmont, beschouwden het
als hun burgertaak en heilige plicht
jegens Rusland, om hune kunstroeping te
vervullen ten bate van den strijd tegen de
reactionaire machten in hun land.
Kort voor den oorlog, toen de dwang
nog versterkte en toen het officieele Rusland
er in slaagde om met behulp van censuur,
gevangenschapen vestingstraf, wapengeweld
en boete te onderdrukken wat er aan levends
protesteerends en strevends in Rusland was,
beleefde onze letterkunde zware dagen.
De jonge schrijvers die na Tschechow,
Tolstoïen Gorky gekomen waren (welke
laatste toen zweeg) kwamen in het letterkun
dige leven onder bittere sociale omstan
digheden, de zon der toekomst scheen niet
in de duisternis van die dagen zij was
rood ondergegaan in het bloed jaar 1905.
Er bleven toen maar twee wegen open
voor de Russische letterkunde; daar waren
vooreerst de schrijvers die op de oude wijze
van zuchten en klagen voortgingen dat
waren zij die in het buitenland veelal mis
kend werden, zooals Baron Zaïtzen,
Lagariewsky, Trieniew enz.
Zij waren kindeien van een eeuw van
mislukkingen, van moreelen tegenslag en
mislukking, en zrj wisten niets nieuw te
vinden; in een vorm die niet-realistisch en
evenmin naturalistisch was, beschreven zQ
ons aldoor dezelfde kleine luidjes, kleine
zieltjes, die langzamerhand minder belang
rijk voor ons werden.
De andere weg is die welke ons de erfe
nis der schrikdagen van 1905 deed vergeten;
die voert naar een hooger kunstplan
een romantisch en godsdienstig protest te
gen de oude vormen, de oude methode,
het oude publiek en de verouderde idealen.
Dat was het geval met AndréBiely, Alex.
Block, Balmont en met allen die navolgers
1) In twee deelen.
iitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiirtiiiiliiiiiiiMiitiiiiii IIIIMIIIIII mini
waren van den godsdienstzin van den groo
ten Dostoïewsky; maar hun kunst verwerd,
via het Nietscheanisme, en néo-romantisme,
grootendeels tot een versnippering van
kunst, tot een klein spel van zielkundige ont
ledingen, dat uiteraard niet meer de kracht
bezat om boven het middelmatige uit te
stijgen.
In dien tijd ook zien wij eenerzijds een
reeks roman-fabrikanten" van schrijvers
die bij dozijnen hun werken voor een
weinig-eischend publiek leveren (Werbltzkaja,
Nagrodskaja enz. 2), anderzijds een
groote strooming van pessimisme, van
oudere en jongere schrijvers, die gelukkig
het groote gevaar van hun tijd ontgaan zijn.
Gorky zwijgt. Deze opstandige kunstenaar,
deze schrijver tegen de verdrukking van
het Russische leven, deze zanger van hooge
zielen die de moderne kleinzieligheid ver
achten, hij zwijgt, want het leven om hem
heen biedt hem niets dat waard is weer
gegeven te worden. Hij kan niet weenen
of klagen uit zwakheid daartoe is hij
niet in staat en hij zwijgt.
Adrieew, die oude pessimist, schrijft zijn
drama Hij" of, voluit Hij die de klappen
krijgt." Het is de treurige geschiedenis van
een groot geleerde, een diepzinnigen geest,
die de samenleving ontvlucht is, hij is in
een circustroep gegaan om clown te wor
den waarbij hij er specialist in is de
oorvegen der anderen op te vangen; hij is
gelukkig met de overtuiging dat in zijn
persoon de geheele menschheid met haar
verrotte beschaving, oorvegen krijgt; het
publiek weet niet wie hij is en lacht, in
zijn bijval, zlchzelven uit.
De kleine Consuella, die paard rijdt en
danst, heeft een onschuldig zieltje, en men
exploiteert haar in het cirkus. Hij vergiftigt
haar, want, zoo redeneert hij, zuivere zie
len mogen niet meer bestaan, en dan
doodt hij zichzelf.
J. Bounine schrijft zijn: De Man uit
San-Francisco" die naamloos is en onbekend
blijft, die midden op zee stetft, aan boord
van een groot vaartuig; het is een dier
reusachtige schepen, die over de wijde
wateren komen en geblaseerde menschen
vervoeren, menschen die niets beteekenen,
die uitgeput zijn door hun eigen egoïstische
kleinheid.
Zelfs de jonge Ilia Sourgouischow weet
geen vroolijker motief in ons leven te vinden
dan Heifst-violen" waarvan de dramatische
bewerking (onder denzelfden naam) een
groot succes heeft gehad.
Dan is er nog slechts een klein groepje van
brutale lieden die met alles den draak steken,
2) Heel Europa Is tegenwoordig over
stroomt met dergelijke straat-litteratuur."
Uit hei Kladschrift van Jantje
%^y&^iA- '-K^^jx" ^^^r> ir^-.sé'*,'
rfm,?^;^ 1&?1&~f'K
^L&'*
?^.M>. fózMzs^ x^ x?
^'^ fe^ 7$^/£<T5fe^%g^%;
tiiiiiiiiiimiiiiiiiimiiiHi ii Biiiiimiimmii minimum
Miss
die tieren en schreeuwen onder den naam
van futuristen en zich onder elkaar vermaken,
en zij completeeren het beeld van de Rus
sische letterkunde van voor den oorlog...
en, zoo ge wilt, van den geheelen oorlog door.
* , *
Want de oorlog heeft de Russische letter
kunde in het geheel niet geïnspireerd. Be
halve het zwakke comediestukje (?koning,
wet en vrijheid") waarin Andrieew Belgie's
lot behandelt, en dat van gering letterkundig
belang is, en het drama De Oorlog" van
Artsibasche, dat door de censuur verboden
is behalve deze beide werken is geen
enkele roman of novelle door den oorlog
geïnspireerd.
En dat is begrijpelijk; want alleen het
openbaar machtsvertoon gaf luid op van
vaderlandsliefde en Russisch chauvinisme.
De Maatschappij, en, vooral, de letterkunde,
bleven op denzelfden grondslag van
menschelijkheid en recht, en Russische schrijvers
zoogoed als lezers kenden slechts De roode
lach" van Andrieew en het Oarlogsdagboek"
van Wieziessaeiëw, die na en
RusslschJapanschen Oorlog geschreven werden, en
die vol aanklachten en smart zijn, en vol
haat tegen den modernen oorlog, die, instede
van vermeden te zijn, des te wreedaardiger
geworden Is.
De oorlog was een vreeselijke noodzake
lijkheid; aanvankelijk werden veler hersens
vergiftigd door het feit dat de nationale
geest en het maatschappelijk bewustzijn in
het te bestrijden Duitsche-absolutisme een
ouden tendens zagen van het door hen
zoo zeer gehate Tsarisme.
Maar in de diepte van de Russische ziel
leefde nog immer de geest van Platon
Karataiëw (?Oorlog en Vrede" van Tolstoï)
en de letterkunde ging voort, als ware er
geen oorlog. Zij had redenen te over om
niet tegen den oorlog op te komen, maar
zij verheerlijkte die niet.
# *
*
Met de komst der revolutie scheen het
wel, alsof pessimisme en ontmoediging voor
Immer gingen verdwijnen; de droomen van
geslachten en eeuwen gingen vervuld worden.
Het scheen alsof de tijd van Tschechow
voorbij was, de tijd van het eentoonige,
dadenlooze, treurige slappe Rusland of
de tijd van Artslbascheew ook voorbij was,
van de verheerlijking der banale en platte
vormelijkheid de tijden der
Herfstviolf n" en der stukken als Hij die de klappen
krijgt"; het scheen, alsof Balmont uit de
oude ruïnen op zou gaan staan, Balmont
die de zanger der natuur is, en die de ver
blindende oerkracht van een Walt Whitman 3)
3) Dien hij vertaalde.
wist te combineeren mef het gezond en
sterk g'luid van zijn schoone en lyrische
ziel. Maar die tijden van hoop duurden
niet lang. Door de onoverkomelijke, droevige
gebeurtenissen, waarvan wij wellicht een
anderen maal zullen sprtken ging, na
negen maanden van strijd en hoop deze
mooie episode voorbij.
Het bolschewisme met zijn verpletterenden
dwang op alles wat niet met hem mee gaat,
dat iedere persoonlijke gedachte en wensch
onderdrukt wanneer die buiten de wreede
maatregelen gaat, heeft de hoop doen ver
liezen vór er gelegenheid was geweest
dieuit te drukken.
De Russische letterkunde van heden biedt
misschien nog wel een droeviger aanblik
dan de politieke en sociale toestanden. Ter
wijl toch de laatste ons, door de geweldigheid
der worsteling, doet hoopen op betere tijden
van meerdere menschelijkheid en recht
vaardigheid, lijkt de eerste ons een kerkhof.
Er heerscht stilte.
Het zwijgen van den kunstenaar beteekent
niet den dood; wellicht is het de gruwe
lijkheid en droefenis en zeer zeker de ver
veling der tijden; wellicht gaat dit zwijgen
aan groote productie vooraf.
Rusland is niet meer het groote geheel
van vroeger; het geestelijk leven is ont
bonden; afgescheiden en versnipperd; daar
door ziet men geen nieuwe boeken, want
er zijn er zoo weinige. Een boek als
TijJsdeel" dat te Moscou verscheen, kostte
te Kiew in Hollandsen geld 40 a 50 gulden.
Uit de schaarsche berichten die ons omtrent
de weinige hedendaagsche Russische dich
ters bereiken, verneemt men wel degelijk
de nieuwe krachten, die uit dezen tijd van
smart en ontmoediging aan het opkomen
zijn. Het zijn dichters die een tijd lang met
het bolsjewisme sympathiseeren, en dan
weer verdwijnen, zooals Alex Blok en
Andriew Biely. De anderen zwijgen nog
niet alleen omdat Inter arma silent musae"
maar ook omdat, aan de groote Russische
ver warrin g, zich die der geheele wereld voegt.
Het Europa van gisteren heeft zijn Idealen
verloren, en alleen de formules ervan zijn
overgebleven slechts woorden.
En in de puinhoopen, die de kunstenaar
om zich heen ziet, is nog niet te ontdekken
wat morgen komen zal. De kunstenaar ont
waakt te midden van de stilte der droefenis
en zijn ziel werd bedrogen en verraden
door de menschheid, die -slechts met moeite
en tegenzin menschelijk is.
G R O I R E Z I I. B O U R O