5 April. '19. No. 2180 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND HET ZIEKE DUITSCHLAND Teekenlng voor de Amsterdammer" van Oeorge vanlRaemdonct Michel: Ze smaken me niet, de punten van Wilson" iiiiiiilimiiiiiiiiiimiiiiiiii fJIIIIIIIMIIIIIIIIMIIIMIIIIIIMIIllMllllltllllNllllllltllllllllinilllllllllllMIIIII DE THERESE-SCHWARTZE TENTOONSTELLING Schilders beklagen zich wel dat ze hun werken, hun kinderen de wrjde waereld In moeten stuuren, en niet weeten waar ze big ven. Maar schilders die lang onder miskenning geleeden hebben, kunnen gemakkelijker een ooverzlcht van hun leevenswerk tot stand brengen dan Dichters, - vooral dramatische Dichters. IIUIIIIIIIIIIII Illlllllllllllliii umi III nu Nieuwe Engelsche Boeken VAN TRANS-NOORDZEE EN VERDER LAURENCE HOUSMAN, The Sheepfold. Duckworih, 1918. 6/HERBERT JENKINS, Adventure* of Bindie. Jenkins, 1918. 6/BRISCOL & STANNARD, Captein Ball V. C. Jrnkins, 19 8 6/ ANON, The Love ofan Unknown So'dter: M. S. Fpund in a Dug-Out. John Lane 1918. 3/6. FLORA BIQELOW GUEST, Casting Out Fear. John Lane, 1918. 3/6. V(f boeken, waarvan een roman, een reeks humoristiese vertelsels, een biografie, een dagboek-fragment, en een stel leke-sermoenen. Het hoogst uit 'n letterkundig oog punt staan nummers l en 4; het amusantst is nummer 2; nummer 3 heeft, zonder litte raire kwaliteiten, z'n eigen belangrijkheid ; en nummer 5, kan ik aanbevelen aan nletkerkgangers, als geschikte Zondagmorgen lektuur. Tha Sheepfold heeft 'n ondertitel: The Story of a Shepherdess and Her Sheep and How She Lost Them. De herderin is Jane Mattock, 'n dorpskind, dochter van de koster van 'n obskuur sekte-kerkje, en de schapen zijn d'r kinderen, d'r man, en ten slotte wanneer ze, meer door drang der omstandig heden dan door eigen verkiezing, zélf 'n kleine sekte heeft gesticht: de Paradij s vogels, alias Grappemakers d'r volgelingen. Op mij maakt het gespierde boek de indruk van 'n weerlegging van de spreuk: De natuurlike mens verstaat niet de dingen, die des geestes zijn," waar we zien, dat Jane, de sckte-stichster, zieleredster en voorgangster, wel verre van 't zij 'n hysterlca te wezen, 't zij 'n Santa Teresa van zuiver mystieke contemplatie juist door gezond verstand, humor, werklust, opmerkinggave, stoere onafhankelikheidszin, en nog veel meer, de natuurlikheid zelf is, en dus in staat tot leiden en hoeden. Ze is 'n type, waar Luther schik in zou gehad hebben. Cal v ij n niet. In The Sheepfold legt de vrije genade het smadelik af tegen de goede werken. En met dat al was Jane Mattock 'n buitenechtelike moeder op zestienjarige leeftijd, en 'n wroeging-loze moordenares van 'r verleider, 'n dorpsjongen van achttien ... De moord wordt nooit ontdekt. Het kind wordt geboren in 'n Rooms- Katholiek gesticht, wordt aan Jane ontnomen, loopt later weg, wordt matroos, en gaat naar de haaien. MiddelerwJjl raakt Jane getrouwd. The affliction of being wedded to an exemplary husband was not to be Jane's. Providence saw to it, then and always, that thosewho needed no physic-an should come but seldom under her wing. Virtue slonedid notattract her, she liked it mixed. Toherthe Kingdom of Heaven was like a grain of mustard-seed lost in a bundie of hay, or like a pearl in De tooneel-schrijver moet een tooneeldlrecteur vinden die de kracht, de moed en de middelen bezit. om zijn werk te doen doordringen, en het logge publiek te dwingen tot bezoek en waardeering, en de verblinde of botte kritiek tot eerbied of stilzwijgen. Dat kost meestal veele jaren van groote inspanning, van zware offers. Tooneel-uitvoerlngen zijn duur en gewaagd, en Schouw burgen zijn finantieele onderneemingen. Maar voor miskende schilders is de recht vaardiging gemakkelijker. Een paar goede en toegewijde vrienden kunnen met betrek kelijk weinig kosten een expositie arran geer en, waar de menschen koomen en ver wonderd opkijken bij de ontdekking, dat ze een groot kunstenaar in hun midden hadden, en die niet genoeg hebben gewaardeerd. Het is waar wat Lizzy Ansing zeide in haar oopeningswoord: Wij hebben een groote schilderes, en wat nog meer zegt een groote portret-schilderes, in ons midden gehad en wij hebben dat feit niet altqd beseft. Therèse Schwartze is wel deegelijk miskend. Ze had, wat maar weinig Neder landers hebben: waereld-maat", en haar landgenooten hebben dat niet gestadig gez en en haar daardoor bitter verongelijkt. 1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUUI1 a pig-trough, or like corn-seed fallen by the wayside for the fowls of the air to devour, and the adventure of discovering and holding it safe without being unduly hard on bundie of hsy, or pig, or hungry bird, were salt and fkvour of life to her... Pigsliked her, and stood up to her at the doors of their pens as she passed by. I can't kiss yer, ye've too much lip, but I'll seratch your back for yer," she said to one of these. And when Ben (haar man) was trough-like in hls ways she meted out to him a similar dispensation of her favour. In those days the Standard of sobriety in rural districts could not be called either low or high; It was non-existent..." Ben had'n vrolike dronk over zich en Jane was nooit kwaad: custom, training,andcommonsense had taught her to regard drink as a very forgivable and natural failing in the otherwise uncomforted lives of working men. Still she drew the line: if hètook comfort in that direction, hèwas not at the same time to expect comfort from her. Perhaps Ben was a little puzzled asto why theonly two indulgences within a poor man's reach should be thus sundered for him, instead of combined " Vór z'n kind ter wereld komt, drinkt Ben bij het oogsten te veel cider koppig goedje, ik heb er op 't Engelse platteland kennis mee gemaakt l smakt van z'n wagen en vindt onder 't wiel z'n dood. De kleine Eliza raakt, al stoeiend met 'n hond, te water en verdrinkt. Nu volgt 'n zoeken naar Jim de matroos. Ze vindt 'm in Londen, nadat ze honderden zeemansherbergen heeft onveiig" gemaakt, onveilig voor de drinkebroers die vrouw en kind het nodige ont houden. Jane preekt niet. Ze bewerkt zwarte zondaars met de witkwast. Succes? Of zei Often it sufficed for a woman to enter her husband's favourite bar on a Saturday night and inform her indebted spouse that Jane stood outside wlth her pail... Magistrates couid not do what Jane did... Finding, on these moral marauding expeditlons of hers, that clothes became a target for discharges difficult to wash off, she t?ok to wearing white of a strong washable material."Gevolg: steeds toenemende populariteit. Maar niet bij de kroeghouders. En ook niet bij de politie. Die beschouwt 'r als lastig en ze loopt menig proces-verbaal op. Naderhand valt ze Jim niet lastig met zemelknoperij. Plgs wallow because they have to live in sties, and no choice eiven 'em: and foul beasts they are too. But turn 'em out to grass and they're as reasonably clean as most other beasts barring they like a clean roll in the mud now and then." Jim sterft aan 'n messteek en Jane gaat zwerven in Amerika, 'n vrouwelike Odysseus, aan wie alle ondervinding winst brengt. Maar in de roman zien we d'r pas weer als ze terug in Engeland is en 't Evangelie van de lach" predikt. Laugh at yourselves!... take off them black coats! bay: Lord, what fools we've all been l Look up to the blue overhead, and the white clouds, and the sun: what's that but laughter? Look at the rain drops a-shining Alleen zij die, zelve artiesten, haar loopbaan als intiemen meede maakten hebben het begreepen en ook aan 't licht gebracht. De kentering is voor Therèse Schwartze gekoomen, nog tijdens haar leeven, toen het werk van haar vader werd bijeengezocht en geëxposeerd. Llzzy Ansing, haar trouwe meede-arbeidster en aanhangster, heeft vol gehouden en haar pleit met deeze expositie finaal gewonnen. Dit is des te merkwaardiger omdat Llzzy Ansing volkoomen onafhankelijk van haar gebleeven is en nooit in haar werk directen invloed van Therèse Schwartze heeft getoond. Het is eevenwel zeer goed te verklaren dat Therèse Schwartze verkeerd is begree pen. Men vond haar werk mondain en zoetelijk, men zag in haar de hof-portrettiste, die goede prijzen maakte en den verwenden smaak van een veifijnd maar niet zeer artis tiek publiek bevreedigde. Naast de groote meesters van de Haagsche School scheen zij zwak, zooals de gevierde schilders uit het laatst der zeventiende eeuw zwak wa ren naast Rembrandt, en toeh door de elite van Nederland, Vondel incluis, hooger wer den gesteld. Op deeze expositie ziet men echter dat wat zwak scheen in Theièse Schwartze, eigenlijk een uiting was van haar kracht. Zij hetft enkele slechte portretten gemaakt, en vaak op bestelling geweckt, zooals de allerbesten het hebben gedaan. Maar een kunstenares die op vijftien jarigen leeftijd een portret schildert als van mej. van Wessem (No. 142) en als een van haar laatste werken, op hoogen leeftijd, een meesterwerk leevert als het portret van Hugo de Vries zoo eene kan gerust worden gereekend te behooren tot de weinige grooten der aarde, en waardige verteegenwoordigster van het volk der schildtrs, zooals Neerland's volk mag heeten. In ieder portret geeft Therèse Schwartze iets van zichzelve en ook iets van 't model. Soms, bij zeer geliefde modellen, zpoals haar moeder, of haar zuster, smelt dat ineen en is het kunstwerk geheel naar haar eigen hoogen eisch. Dat zijn haar beste werken. Maar dikwijls ook voldoet zij, met een superieure, vriendelijke bereidwilligheid, aan de eischen en smaak van het model, zonder daarbij aan haar eigen geest te kort te doen. Zij neemt dan, om zoo te zeergen, zooveel als zij krijgen kan van de schoonheid der dingen, zonder dat het model haar ontloopt. Zij ontziet de zwakhe den der menschen zonder haar eigen kracht te verliezen. Zij geeft toe, zooals zij aan een kind toegeeft dat met zijn geliefde Teddy-bear wil geschilderd weezen. Maar daarbij be houdt zij haar eigen lust en neiging, en toont soms een fijne ironie, die ieder model voor zich niet bemerkt, maar die bfl 't ooverzien van haar geheele leevenswerk duidelijk aan 't licht komt. Therèse Schwartae was een geestige vrouw en alles behalve zoetelijk. Zij schilderde de mondaine en modieuze aristocraten, de ge leerden en de kinderen zooals die wenschten geschilderd te worden. Maar zij verloochende daarmee haar karakter niet. en voor wie oogen heeft om te zien, ziet een fijne humor zoowel in het orde-teeken van professor Pel, als in de zeventiende eeuwsche pruik van prins Hendrik. Maar de ironie hei ft niets hatelijks of scherps; eevenmin als daar waar ze het gelief Je speelgoed in kinder hand afbeeldde, of de heeren Vroom en on the leaves, see how they laugh! Look how the wind moves 'em. Hark, can't you hear the sound of the world, how, it 's filled with the Lord's goodness? When you come nigh unto Him can you only croan?"... Bindie is 'n soortement Pallieter. Elke dag moet en zal 'm z'n rantsoen leut leveren, en komt de leut niet uit z'n eigen, dan is 't corriger la fortune, ten koste van allerlei min of meer antipatieke typen, die 't gelag moeten betalen. M. a. w. 't boek is 'n aan eenschakeling van practical jokes 1). En hiermee zet de schrijver Herbert Jenkins de traditie voort, die dór schrijvers als Marryat en Charles Lever, n Dickens van de Pickwick Papers, en dór 'n achttiendeeeuwer als Tobias Smollett, teruggaat naar de Shakespeare van Twelfth Nighten Falstaff, en zelfs verder: naar Chaucer. Op z'n illustre voorgangers heeft Jenkins 'n groot voordeel, nl. het gecompliceerde van de hedendaagse maatschappij. Hoe ingewikkelder de machine, des te groter 't getal mogelike storingen. En om die storingen is 't net te doen l Bindie, de Grappemaker, 'n Londens behanger en verhuisman, ziet om zich heen veel onver stand en zielevoosheid", alhoewel de oorlog de mensen anders moest stemmen. En nu koelt hij z'n heidens, maar warm gemoed, aan valse vromen, slechte vaderlanders, en militante suffragettes, en vindt tussen de bedrijven gelegenheid tot goed doen en zich te goed doen, krek als Pallieter. En evenals dit boek lijdt Adventures of Bindie aan 'n zekere eentonigheid van zinsbouw in 't ver halende gedeelte. De dialoog is best, en er is veel dialoog, 't Is te begrijpen, dat Bindie in Engeland reusachtige opgang maakt. Zoals een der bladen opmerkte: This is a book to send to one's f.iend in the hospita!. It should ably second the eftorts of the medical man". Captain Ball V. C. 2) was als Engels vlieger wat Guynemer was voor de Fransen, en Von Richthofen voor de Duitsers. Het boek «lat vór ons ligt, geeft ons 'n kijk op 'n sympathiek karakter, en op 'n jongen meer dan 'n jongen was deze kapitein nog niet niet alleen vol durf, maar vol Britse degelikheid; en men staat bij 't lezen weer 'ns verstomd over de slechte kijk, die onze Ojstelike buren bij herhaling toonden te hebben op 't uitgeleefde" Engeland en de psychologie der bewoners. Deze jongen met z'n beperkte woorde voorraad, de schrij ver van die aandoenlik-kunsteloze brieven, waarin haast geen andere adjektieven voor komen dan fine, ripping, rotten en whonkey, heeft in de laatste paar jaar van z'n vroeg afgesneden bestaan meer dan marinewrrlj verricht, en not for idle hatred, not for honour, fame, or se'.f-applause", om met 'n Engels dichter te spreken, maar uit zuiver plichtsbesef. Men kon 'm er maar zelden toe overhalen, omtrent z'n verrichtingen in biezonderheden te treden. Eens sprak ie with enthusiasm and humeur ahout a protracted duel hèhad with an unknown German airman who proved to be hls match on at least this occasion. They were alone together, so that the conditions were absoKWATRIJNEN door JACOB ISRAËL DE HAAN De roeiers O, kon ik in de maat van 't Lied De maat van mfln twee roeiers vangen, Maar ach: het leven van mijn zangen Is het leven van 't Leven niet. De Schoonheid De Schoonheid kent niet anders dan het Schoone, ZQ acht geen deugd, geen eer. Zij laat zich dwingen, noch beloonen, Los van al wet en leer. Eeuwigheid Aan den sidderenden waterdrop Geeft zich des Hemels Eeuwigheid, In elk bevenden harteklop Slaat het wreed raadsel van den Eeuwgen Tijd. Napels. Laatste Nacht Nog ne Nacht, wij scheiden morgen, De Stad van Napels en mijn ziel. Maar zódiep droeg mijn ziel geen zorgen, Dat de lach van Napels niet troostend binnenviel. Napels Hoe kon ik een stad YÓbeminnen, Waar ik zókort verbleef? Omdat zijn lach van mijn ziel en mijn zinnen Alle zorgen verdreef. Dreesman met de volle waardigheid be kleedde van hun millionnairs-staat. Ook onze tijd is rijk aan karakter-volle typen, niet minder dan de zeventiende eeuw, en Therèse Schwartze heeft er van vereeuwigd wat haar onder de oogen kwam, met machtig kunnen, liefdevolle toewijding en ruime groot-menschelijke blik. F. v. E. RIJMKRONYCK De Kranten De kranten worden weer gewoon, geen zeeslag meer, geen kanonnades, maar, in den ouderwetschen toon, weer zedelijke preek-tirades, geen massa-moorden meer, doch slechts n doodslag, en de loop des rechts met het pleidooi der advocaten. kortom, wat-ieder boeiend vindt, en, borrelend met maag' of vrind, eens in den breede kan bepraten. De kranten worden weer gewoon, vermenigvuldigend hun kolommen, en 't chauvinistische vertoon gaat zoetjes aan weer aan 't verstommen wij lezen weer van salversaan Illltlllllllllllll lutely fair, and they went for each other for all they were woith. Each tried one favou ite stratagem after another, oaly to be baulked by a counter move.... We kept on firing until we had used up all our ammunition. There was nothing more to be done after that, so we both burst out laughing. We couldn't help it it was so ridiculous. We flew side by side laughing at each other for a few seconds, and then we waived adieu to each other and went off. He was a real sport was that Hun". The Love of an Unknown Soldier" is'n mooi boek, mooi van stijl en inhoud, mooi is z'n organies samengaan van realisme en idealisme, mooi niettegenstaande de stinklucht van 't slagveld eraan hangt als de modder kleeft aan 't gefacslmlieerde stukje handschrift, dat tegenover het titelblad is gereproduceerd. De uitgever, John Lane, zet in 'n voorbericht uiteen hoe hij tot deze uitgave gekomen is. The MS. 3) was submitted to me by a young officer of the R. F. A. 4), home from the front on leave... He had found[it] in one of the dug-outs of an abandoned gun position... On reading the tattered MS. I was from the first impressed with its llterary value; but as I read on I became more and more deeply absorbed in itspoignant human importance, especially in lts importance to some particular American girl, who, all unknowingly, had quickened the last days of this unknown soldier's life with romance, i feit that she must be discovered, and that the only chance of doingsowasbypublishingthedocuments". Menigeen zal bij 't lezen hiervan, zich afvragen, of dit alles precies met de feiten klopt. Dat de uitgever Lane volkomen te goeder trouw is, betwijfel ik geen sekonde. Maar de jonge, onbekende veld-artillerist ? Wij, tégare rotten, bekijken die gevonden manuskrlpten met zulke skeptiese ogen Hst heugt mij nog als gister, hoe in |903 de Amerikaanse dichter JamesW.Rlley 't Engelslezend publiek van twee halfronden te grazen nam met 'n gedicht in handschrift van Edgar Poe" : Leonaine ... Uitgever Lane, echter, is ook niet van gisteren, en dat ie wel weet wat ie doet, blijkt uit de opgang die't boek heeft gemaakt, 'n opgang die het alleszins verdient, 't Is een van de boeiendste ge schriften die mij de laatste tijd onder de ogen zijn gekomen ... This perpetual murder is damnable and splendid. Our men's courage leaves me breathless. l! is only the undiscussed nobility of their purpose that keeps them going. It isn't orders; it isn't pay; it isn't the hope for decorations. It doesn't matter who or what our men were in civilian life, they all show the same capaclty for sacrifice when in danger. Some of thetn were public-school men; some served behind counters; some were day-labourers. We have several who have been in gaol; they 're every bit as good as the others. War has taught me, as nothing else could have done, how ;o love and respect my brother-man..." Mrs. Guest is 'n Canadese, m. w. ze Napels, Vaarwel Vaarwel Napels: daar ligt gfl stralende open, Mijn boot kiest naar het Westen zee. Meersclioonheid dan mijn hart mocht hopen Geeft gq scheidend mee. Napels. Laatste blik Wij varen ver: een laatste blik op Napels, Vol dank voor alles, wat ik hier genoot. De kust vol zon, de hulzen hoog in stapels, En vór de kust een wijde vloot. Sinaasappels Twee sinaasappels aan n tak met blaren, Ik zie schreiend het wonder aan, Neen: niet vergeefs zijn zooveel kwade jaren Over mij heengegaan. De Zee Hier is geen andre boekerij, Dan water, zon en hemel, Maar o, wat lees ik in dat bont gewemel, Zósnel voorbij. Napels en Jeruzalem Neen: niet Napels zien en dan sterven, In den droom van dit zee-geruisch. Maar Napels zien en dan verwerven In Jeruzalem weer een eigen huis. ,, i i minimi iiiiiiiimiiiiimiiiiii iiiiiiiiililiiilliin en vlirgen over de oceaan, en hoe 't op Mars gesteld zou wezen. Oren mensch meer, die bij het ontbijt z'n ei vergeet van narigheid om alles wat hij heeft gelezen. De kranten worden weer gewoon (alleen de Telegraaf blijft schelden) ze schrijven van Humbert totdat z' ons nieuwen Humbug kunnen melden, we lezen van den held Villain, en van den zwakkeling Cottln, en dat het Bolsjewisme nadert ... en ied'ren dag weer tot besluit 't bericht, dat kort maar krachtig luidt: De raad van vier was weer vergaderd." MELIS STOKE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP IRotordiensfvanTetenborg DAGEIUKSCHE MOTORDIENST UTRECHT LEIDEI OEI KAM BELFT flurtHHfcivil. ttruhtichimrZI. Fjijélulil. Kiittotuil VI01- VCBCA komt van 'n jong land, met jonge bewoners, die maar met 'n klein pakji verleden" be zwaard zijn. 'n Niet te onderschatten voor recht boven ons, Europeanen, die onder 't gew'Cht der gedach en van onze voorvaderen voortwaggelen als wijlen Smdbad de Zeeman toen ie de Oude man der Zee moest torsen. Wij k ontdekken slag op slag waarheden, maar we durven er niet mee voor den dag komen, omdat we weten, maar al te goed weten, dat dezelfde ontdekking al 'ns vroeger gedaan is, hoogstwaarschijnlik door 'n ouwe Griek: Dies blijft de urn van die ouwe Griek pronken met z'n genomen patent om auteursrecht, terwijl aan 'n groot aantal even zo niet meer bona fide ont dekkers, hun evenzeer verdiende roem ont houden blijft. Het te veel werk maken van 't verleden maakt slap, kweekt voze schuch terheid en gemis aan zelf-vertrouwen. We zijn geblaseerd. Geen Europees spreker zou 't wagen z'n gehoor te vergasten op rede voeringen" zooals Roosevelt ze 'n jaar of tien geleden hier afstak. Wat ie vertelt gaat 'n opstel van 'n intelligent H. B. S.leerling niet te boven," heb ik toen wel horen zeggen. Ik voor mij geloof meer en meer, dat we ongelijk hadden met op 'n dusdanige speech neer te zien. 't Komt niet aan op de ontdekking, maar op het ontdekken. Ziedaar m'n verweer, voor 't geval deze of gene na lezing van Casting out Fear mocht wijzen op spreuken die 'm niet splin ternieuw voorkomen. In elk geval is alles nieuw van aanmunt. Allerlei vrees wordt besproken, Fear of Heredity, of Insanity, of Poverty, of Public Opinion, enz. enz. en 't geneesmiddel wordt aangegeven. Ik schaam me niet te erkennen dat er veel bij was van m'n gading... Perhaps you are haunted by remorse for something you have done. Try to undo it. If it cannot be undone, make what amends you can. Spend no energy on remorse, only on progress. Look on your mis-spent muments as fertilizers, and give them a decent burial. Then tear out the weeds from this wonderful garden of thought, and makeitbeautifu! and clean. Rememberthat each thought bears fljwers and fruit that go out into the weary world with a message. Even the refuse is of use if you understand that it really is refuse. Make it fertilize your garden. Do not waste time in regret that there is so much of it. Food and flowers can grow through the manure heap. Even if it has to be burnt, remember the value of the ashes." WILLEM VAN DOORN 1) Deze uitdrukking wordt vaak misver staan. A joke" kan zijn iets dat men zegt, of iets dat men doet, om de mensen aan 't lachen te brengen. In 't laatste geval is 't a practical joke". 2) V.C. ~ Victoria Cross. 3) M.S. Manuscript. 4) R. F. A. .-_; R >yal Field ArtiHery. 5) voor dag out geeft Pr'ck van Wely 'n aardige vertaling: Woonhol. Ik wett niet in hoever ze gangbaar is bij 't leger.