12 April. '19. No. 2181 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Restaurant Je Oude Boelen" TOURNOOIVELD DEN HAAG PLATS DU JOUR vin 12.30 tot 2 uur en van 7 uur tot 8.30 IlLUTEHEII ? WASSENAAR. PRACHT SPECULATIE r Een hgst belangrijke Brochure! ZOO JUIST VERSCHENEN: De Amsterdamsche Schouwburg-kwestie Een overzicht van het, over deze kwestie geschrevene, bijeengebracht door A. E. ZUIKERBERG Uitgegeven met medewerking van de afdeeling Amsterdam van het Nederlandsche tooneelverbond Prijs f 1,25 (Met 5% crisis-toeslag) BOSCH, WEILAND, PARK, te koop aangeboden, gelegen aan de in aanleg zijnde HaagscheElectr. tramlijn Schouwweg, Lijster-, Boekershage en Papegaaienlaan. Mac-Adamweijen, water enz. zekere kapitaalsvermeerdering. Adres: Mij. VOORUITGANG", Schouwweg 34, Wassenaar. :<imiiiiiiiiiiiNiimiHiiMimiiiiimiiiMimiiiiimii mn IIIIIHI HtHiiiiliiniiii iiiiiiiiini l STARK'S OXYDOL" U \ (CHLORAS KALICUS TANDPASTA) = =g jNaaml. Venn. STARK & Co.?Chemische Fabriek ,,'s-HAGE", 's-Gravenhage |f = «llllMIIH<IMHMIIIIIIIIIIIIIItlMIIIIIIMIIIIIIMIHIIIII ..... l ......... 'IIIIIMIIHIHI COGNAC MARTELL is thans bij Uwen Leverancier ver krijgbaar. Koopmans & Bruinier Wijnhandelaren te Amsterdam HKKRKNSTKAAT 12, ORONINOKN TELEFOON 1083 JOS. JACQUES WIJNHANDEL - BREDA Speciaal adres voor KLEINE MERKEN CHAMPAGNE Ingericht voor Wederverkoopers Spoors WA.spoorjr. cuiemborej HEERENKLEEDIN6 H.J.LOOR, Utrecht Illlllllllllllllllllltlllltll liiiiiiliiiMiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiii nu HUI i Piano's, Vleugels en Kunstspelpiano'sdoorHuur in eigendom verkrijgbaar, mits in drie jaar afbetaald. Brieven No. 1431, Bureau van {dit Blad, HAVANA SIGAAR :- N.Y. Amsterdam «NEW ELECTRICITEIT P. H. Kade 68 N. V. ALG. liED. ELECTR. MIJ. V/H GROE^EVELD, RUEMPOL & Co. Briefadres A.N.E.M. - Tel. N. 4826, 4827, 7004 Electromotoren. Generatoren. Schakeilessenaars. Hoogspanniogsmrichtingen. Schakelkasten. Electr. Sirenes. ELECTRICITEIT OP ELK GEBIED. en zijn roeping, en was gelukkig. Dan sprak ook ik, in gedachten, tot het proletariaat: geef mij uw hand,want dat alleen lskracht.de wereld heeft geen hoop dan door uw stijgen." Ik geloof niet meer in het Proletariaat, maar ik geloof nog in het Socialisme. Ik geloof niet meer dat n klasse ons omhoog zal dragen, maar ik geloof in de menschheid, uit wie de socialistische Idee Is ge boren en in wie zQ tot Werkelijkheid zal worden. Ik geloof in den Verlosser, maar niet het proletariaat zal die Messias zijn: de gansche Menschhtid zal zlchzelve verlossen, uit kracht van den in haar wonenden Heiligen Geest. Ik geloof niet dat uit de algeheele om verwerping der samenleving het socialistisch Gebouw reeds nu zal verrijzen, omdat ik niet geloof in de scheppende macht van dwang en geweld. ? llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllllllllllllllllOIIIIIIIIIIItll DE MODERNE GEEST IN ONS LEGER Hl DE VERLOFSOFFICIEREN De schrijver wijst er op, dat, al moge in de laatste jaren het verlofskader elangryk in aantal zijn toegenomen, het gehalte der nieuwe verlofsofficieren tot heel wat gegronde kritiek aanleiding heeft gegeven. Het eenigste doeltreffend middel om het verlofskader te brengen Evenmin als het Koninkrijk GDds, zonder 'smenschen toedoen, uit de hemelen zal neerdalen, evenmin kan het socialistische rijk van broederschap, na de overwinning van het proletariaat, door maatregelen en wetten van boven af worden ingesteld. De zuivere gemeenschap kan slechts groeien, geleide lijk en gestadig, uit de nieuwe, waarlijksociallstische kiemen die, reeds voor den oorlog, hier en daar in de oude maatschappij ontstonden. Als de geweldinge beroeringen van thans weer zfjn bedaard, verwacht ik een grootschen opblori der socialistische Idee, die, zich omzettend in daden, de menschheid eenmaal zal leiden naar het rijk, waar Droom en Werkelijkheid niet langer tegenstellin gen zijn. H. GlLTAY iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinfuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiii op het hoogste te bereiken peil bestaat in algemeenen kader plicht. Deze kader plicht moet niet zooals tot nu toe facul tatief zijn en slechts toepassing vinden, wanneer voldoende vrywilligtrs ont breken; van iedere lichting moeten uit de geschikten de meest geschikten voor het kader worden aangewezen. De voor een groot deel niet ongegronde kritiek, die in de laatste jaren op ons officierskorps is uitgeoefend, heeft zich niet tot het beroepskader bepaald. Terecht heeft men er op gewezen, dat het gehalte van het verlofskader in het bijzonder van hen, die gedurende de mobilisatie zijn aan gesteld, heel wat te wenschen overlaat. Ik heb er in dit weekblad herhaaldelijk op gewezen, dat het een verblijdend ver schijnsel is, dat het verlofskader in de laatste jaren zoo aanzienlijk in aantal is toegenomen. In het vorige artikel heb ik betoogd, dat men met zorg zal moeten over wegen of het 'in de toekomst niet mogelijk zal zijn het beroepskader uit het verlofs kader te recruteeren. Dat alles deed ik niet, omdat ik van oordeel ben, dat het verlofs kader zoo voortreffelijk en het beroepskader zooveel minder in gehalte is. Het verlofs kader heeft ongetwijfeld het onmiskenbaar voordeel, dat het in het algemeen beter begrip heeft van de niet-militaire belangen van zijn ondergeschikten, omdat zijn eigen werkkring terrein. tegen wel voornamelijk ligt cp niet- militair Het beroepskader zal daaren tliiji i.i kennis \an het vak en Mijn verloofde is officier geworden; mogen wij nu in den salon zitten ?" in belangstelling daarvoor het verlofskader overtreffen. In goede samenwerking voor het gemeenschappelijk doel moeten die ver schillende eigenschappen tot hun recht komen. De mllitiewet-Colrjn had kort vór de de mobilisatie de gelegenheid geopend om kaderplicht in te voeren. Merkwaardigerwijze had echter dezelfde wet, welke die moge lijkheid schiep, door andere bepalingen toepassing van kaderplicht onnoodig ge maakt. Zoolang toch onder de vorige militiewetten het contingent dienstplichtigen, dat jaarlijks werd ingelijfd, betrekkelijk ge ring in aantal was en de kans om vrij te loten derhalve vrij aanzienlijk, bleek de liefhebberij voor het reservekader niet bij zonder groot. De militie wet-Col ij n heeft echter de kans om vrij te loten zoo ver- i minderd, dat de stroom naar het reserve kader belangrijk is toegenomen. Toch krijgt men op die wijze niet alle geschikten en zeker niet de geschiksten. De slechte recruteering van het verlofs kader gedurende de mobilisatie was het gevolg van den noodtoestand. Men moest in den kortst mogelijken tijd zooveel mogelijk kader vormen. Aanvankelijk was het aantal vrijwilligers voor de beschikbare plaatsen op de scholen voor verlofsofficieren ruim schoots voldoende. Het lag voor de hand, dat men in die omstandigheden geen aan leiding vond te breken met het ten opzichte van het kader altijd toegepaste stelsel, dat eerst tot aanwijzing moest worden overge gaan, wanneer niet voldoende liefhebbers voorhanden waren. Op die wijze liet men iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii 8t ? OÉUXIÈM£ANNÉE JL'iLl F.T i9!<> PitïX OU NUMERO ltstlflue, dt zero,i l'inifni (pnvre au* r«vendeurs de n* p»i J*j»i^r cftlc l u;..;? l LA LIBRE U l" rËVRlER I91S ?«Yji,°',.r"'."'.ói","ÖV<'»"'«"«''w' " "" """'"?"" M.,. MERCIKW BULLETIN DE PROPAG\NDE'.PATRlÖTiQUE - RËGUUÊREMENT IRREGULIER NE SE SOUMETTANT A AUCUNE CRNSURÏ AUKK&Sf r£lÊOkAPH!QLrE BURF.AUX ET ADMINlSTRAttON ' fu- püuvant «trc un emplicemtnt dani nr cavt «utornobik ANNONCES Us affure tani nMcs so:is la dominalion ailemanJ . non> .mini suppfimf Ia p*gf d'tn'it) t*> d -^->.' trgsr.E poui des temps mei euri HET GEHEIME BLAADJE VAN BRUSSEL Gelijk men op 't oogenblik hier te Parijs tal van eigenaardige en merkwaardige per sonen kan ontmoeten, die van alle hoeken der wereld naar dit middenpunt zijn samen gevloeid, zoo hoorde ik ook dezer dagen in kleiner kring iemand zijn ervaringen vertellen, wiens oorlogsavonturen zeker van de boeiendste zijn: den man die La Libre Belgtque geredigeerd heeft. Wij wisten allen wel van dit blaadje, dat heel den Duitschen bezettingstijd door te Brussel is blijven verschijnen, hoe begreep niemand en de overhcerscher allerminst. Fantastische verhalen hebben de ronde gedaan, en tot veler verbeelding had dit rebellenblaadje, dat ook gedurende de diepste onderdrukking den geest van 't Bmsselsche volk heeft hooggehouden, gesproken. Enkele exem plaren konden ook wij in Holland wel eens onder de oogen krijgen, die van de grootschheid en de guitigheid van den BelgenstrQd tegelijkertijd verhaalden. Grootsch in de woorden van Koning Albert, kardinaal Mercier en Burgemeester Max, die onder den titel stonden aangehaald: de Belgen zullen weten vol te houden en... af te wachten". Geestig door de Brabantsche oolijkheid, waarmede als adres der redactie werd ver meld: de kommandatur" en als plaats van drukken: In een automoblele kelder." Het laatstverschenen nummer, dat van de Overwinning, hebben wij zelve in Brussel kunnen koppen, op den dag dat koning Albert in de bevrijde hoofdstad zijn intocht deed en de schier verbaasde Belgische vlag gen den binnentrekkenden troepen tegemoet wulfden. Doch dit was het allerechtsteniet! Het allerechtste is dit krantje geweest, zoolang het gedurende den lijdenstijd week aan week getrouwelijk den Brusselaar de steeds heeter wordende artikelen en de rechtzetting der Duitsche berichten heeft gebracht. Zooals het stilletjes van hand tot hand is gegaan, eerst In tweeduizend, later in twintigduizend exemplaren gedrukt, maar stellig wel door driehonderdduizend, vierhonderdduizend paar oogen gelezen! Nog worden u met aandoening de exemplaren getoond, die, bijna tot flardig kantwerk versleten, de laatste houders hebben bereikt en door deze plechtig bewaard worden. Daar zat dan nu de Bmsselsche advocaat, Albert van den Kerckhove, en onthulde het pseudonym, waaronder hij als Fidelis" geregeld door in dit blaadje zijn vurige woorden geschreven heeft. Gesticht was het direct na de Duitsche bezetting, toen de Brusselsche uitgevers, in een kordaat be sluit, het verschijnen van de gewone kranten hadden stopgezet. Zij wilden niet onder onderdrukkerscensuur verschijnen en geen onderdiukkersnieuws slikken l Anderen, sycophanten, hebben dit werk toen wél verricht. Maar de ware Brusselsche, de ware Belgische geest dook op in het clandestiene Vrije België. Gesticht door eenen journalist, een kartonfabrikant en eenen pater-jezuïet, volkomen teeken van de anlon sacrée. Hoe het gedrukt werd ? Hoort het Van den Kerck hove verhalen. Toen de bestaande drukkerij, die het werk de eerste dagen verricht heeft, 't niet meer veilig kon doorzetten, is gebruik gemaakt van een insteekkamertje daar ter plaatse, dat zich boven de benedenverdiedlng van den buurman bevond. Een valsche muur was spoedig gemetseld, die de ruimte voor het oog verborg. De ingang was een zolderluik. De verlichting een pitje. De drukmachir.e werd bij stukjes en brokjes naar binnen gesleept. Het zetwerk werd grooten deels op andere plaatsen verricht, zoo een tijdlang in ern leegstaand huis aan de Avenue van Tervuren, waarin alweer een geestelijke den kelder beschikbaar had ge steld. In kistjes werd 't dan naar de druk kerij gebracht, soms door behulp van Duit sche handen op de tram vervoerd l De kopij kwam in dunne rolletjes papier aanzetten, van medewerkers, die elkander niet eens Inmiddels zit hij nog in de keuken" echter, tot groot nadeel voor het gehalte, de nog even of nauwelijks geschikte vrij willigers vórgaan boven de zeer geschikte candidaten, die bezwaren hadden. Zoo heeft men in onze militiewetten en bij de noodregelingen in de mobilisatiejaren getroffen niet voldoende rekening gehouden met den tegenzin, die zelfs onder de meer ontwikkelden van ons volk bestaat tegen het leger. Tal van ontwikkelden, wien het bijvoorbeeld in Zwitserland als een groote schande zou worden aangerekend, dat zij zich niet voor het kader beschikbaar stellen, plegen zich bij ons te lande, zonder dat iemand er zich om bekomkenden, wel gisten natuurlijk! Als verpak king diende vaak de holle wandelstok. De verspreiding geschiedde door talrijke vrijwillige medewerkers, waaronder alweer de paters jezuïeten een groote rol he-ben gespeeld. Het college Saint-Michel heeft herhaalde malen aan militaire huiszoekingen blootgestaan en menige geestelijke is met verbanning gestraft. Ook nog toen ik hem ontmoette,was Van den Kerckhove van eenige hunner vergezeld, wier medeleven met hun volk thans door militairekruizen geëerd wordt. Brusselsche intellectueelen leverden weke lijks stof. Van den Kerckhove zelf heeft geregeld kopij geleverd, zelfs nadat hij wegens verdenking in hechtenis was geno men, ja nog toen hij, wegens verspreiding, tot cellulaire opsluiting veroordeeld was! De eersten tijd bereikten hem toen f. ge gevens in de holte van een thermosfiesch, waarin zijn vrouw hem eten zond. Later in eeïl broodkistje, waarvan men den bodem een weinig gespleten had. Zoo kon er wor den doorgewerkt. Honderdduizend mark zijn op 't hoofd van de en schrijver gesteld ge weest. De doodstraf was van u!t Berlijn voor hem geëischt. En hij is daaraan, naar later bleek, alleen ontkomen, omdat de Rrjkskanselier Von Hertling het in Mei 1918 reeds niet raadzaam meer vond, zulk eene publi cist en zijn medebeklaagde, een jezuïet, voor 't oog van de wereld te doen f usilleeren. Nu had men hem verder moeten hooren vertellen van de eeuwige spanning waarin men natuurlijk met alle huisgenooten altijd geleefd heeft. Van de nauwelijks geslaagde ontvluchtingen. Van de grappen en grollen, waarmede het Brusselsche straatvolk het blad hanteerde. Den officieren werd het soms op de tram in de zakken gestopt, of, niger nog, achter op de jas gespeld, zoodat zij een tijdje lang met La Libre Belgique op den rug door de straat liepen. Ook is het inderdaad waar, dat Gouverneur-generaal Von Bissicg telkens een exemplaar kreeg aan gedragen: soms in de lade van z'n bureau, soms in z'n brievenzak, en als 't niet anders lllllllllllllltlllllllllllllllllllllllllttllllllllllllllltf mert, te onttrekken aan de verplichting in het leger een leidende functie te ver vullen. Door die plichtsverzaking verschaffen zij aan andere minder gewenschte elementen de gelegenheid om de open gebleven plaat sen in te nemen. Het is duidelijk, dat op die wijze dubbele schade wordt gedaan aan het gehalte van het kader. De groote behoefte aan kader heeft dat misbruik gedurende de mobilisatie zoo aan den dag doen treden, dat thans wel ieder, die het heeft meege maakt, overtuigd zal zijn, dat wettelijke voorziening noodzakelijk is. Teekenend Is de anecdote van het dienstmeisje, dat haar mevrouw brutaalweg de vraag stelde, of haar vrijer thans in de keuken komen mocht, omdat hij officier was geworden. Het groote bezwaar, dat men tegen alge meenen kaderplicht voor alle geschikten aanvoert, ligt voor de hand: met onwillige honden zal het slecht hazen vangen zijn. Ik bsn overtuigd, dat dit bezwaar in de practrjk mee zou vallen. De wonderlijk tegen strijdige Nederlandsche volbsaaid, zoo heb ik eens in dit weekblad geschreven, gedoogt niet, dat men de ambitie voor het leger overlaat aan het particulier initiatief, doch wettigt aan den anderen kant het vertrouwen, dat, wie eenmaal gedwongen wordt, zich met ijver en toenemenden lust van zij n taak zal kwijten. Al zullen ook heel wat bezwa ren overwonnen moeten worden en al zullen ook verschillende aanvankelijk aangewezenen later weder afvallen, vast staat, dat algemeene kaderplicht het eenigste doeltreffend middel is om het verlofskader te brengen op het hoogste te bereiken peil. Zal, zooals wij hopen, de moderne geest verbetering brengen in ons leger, dan moet niet alleen in ons volk het vertrouwen toe nemen in zijn weermacht, maar ook in die weermacht onder de ongegradueerden ver trouwen heerschen in hun leiders. Om dat te bereiken moet niet alleen het geheele volk voor zoover het geschikt is plaats nemen in de gelederen, maar moeten ook de leiders in de maatschappij het kader vormen van het volksleger. Tot nu toe heeft men veelal die waarheid en onzen volksaard miskend. Evenals voor den dienstplicht zal ook voor den kaderplicht de sterke arm van den wetgever moeten worden gebruikt om de onwilligen tot ingaan te dwingen. F L. A V I U S meer ging, met een nagemaakt stempel over de post! Dan was 't een aanvallig typistetje, dat voor den besteilingsdienst van ZEx. de waakzaamheid wist te verschalken. Een enkele keer heeft Van den Kerckhove het 7.r\i gedaan, als Duitsch officier verkleed, Ki'ipenick, in ernstigen vorm redivivus. Waarlijk, men moet dit zulk eenen man weder eens alles hooren vertellen met aan doening in de stem en schitterende oogen, men moet weer eens precies hooren over de angstige jaren van dien stillen strijd, om weer volkomen de diepten van het Belgen lot te bedenken en de taaie kracht waar mede het volK dit gedragen heeft. Wij zijn in Holland daarover wel wat licht, althans wat spoedig heengestapt, en blijven verplicht te begrijpen, dat wie van zulke lotgevallen thuiskomt, waardoor hij jarenlang heeft heen gezwoegd en eindelijkdoorde ongeloof lijke vreugd van het herwonnen doel doortinteld is geworden, den eersten tijd wel wat wild en opgewonden uitblazen zal. Hij heeft tijd noodig, om weer zichzelf, weer bezadigd burgerman te worden! Dit is wat men hier vaak door personen van de groote mogendheden aan Holland hoort voorhouden, wanneer zij sommige Belgische politieke strevingen, maar zeker niet minder de nijdige en teugellooze houding, die sommige zijden ten onzent daartegen een tijdlang hebben aangenomen, veroordeelen. Een volk, dat dingen heeft doorgemaakt als met het Libre Belgique blijft eerbied afdwingen, omdat het zich heeft betoond, wat Van den Kerckhove, nog glancend van vol doening kan navertellen dat hij den Pruisischen krijgsraad geantwoord heeft op de vraag wat hij was; .u n des innombrables résistants"! De velen, die zich verzetten, weten dat immers in de Nederlanders, zuidelijker en noordelijker, allemaal, tenminste wanneer ze op hun best zijn. ParQs v. H.