DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 26 April. 19. No. 2183 DE DUITSCHERS NAAR PARIJS Teekenlng voor de Amsterdammer" van Jordaan Kalverstraat 1 - Opgericht 1850 =? TELEFOON 658 N op en redden Koch's schepping het leven. Zij traden toe, zonder twijfel omdat zij Koch s sterk verlangen naar zelfbewust arbeiders leven op hunne wijze deelden, maar nu, na MICHEL: Mag ik van U een kaartje voor Canossa pardon Parijs?" ItlllllllllllllllUUIMIlltllllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIHIIIIIIlnlIlillHIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIMIIIIinlIIIIIIIIIIIMII l IIMIIMH IMIIIIIHIIIIIH Illllll Verwachtingen, intusschen, die, zooals de zaken nu staan, niet precies dat zullen opleveren wat ons leger behoeft, namelijk verfrissching door nauwer contact met, en groot gemeenschappelijk belang met de burgerij. En de onmiddellijke aanleiding daartoe is het feit, dat de Minister (en of zijn de partement) de voorkeur geven aan de Bur gerwachten ... die, heel stilletjes, zooals een BURGERWACHT EN VRIJWILLIGE LANDSTORM Hanne verhouding onderling en tot het Ministerie van Oorlog Burgerwacht en Vrijwillige Landstorm... dit zijn de beide lichamen waarvan groote verwachtingen gekoesterd worden in ver band met de democratiseering en moderni seering van onze weermacht. iiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiii HET HALVE-EEUWFEEST VAN HANDWERKERS VRIENDENKRING Om het zelfbewustzijn, het zelfrespect, en het zelfvertrouwen in het optreden van het kleine hpopke, dat in 1869 H. V. stichtte, naar den eisch te waardeeren, dient men zich de plaats voor oogen te stellen, die de arbeider in het maatschappelijk leven een balve eeuw geleden in ons land innam. Van vakorganisatie geen of zwakke teekenen, vanarbeidersontwikkelingsclubs geen sprake, van een Ons Huis, van een Openbare Lees zaal, van Kunst aan het Volk, geen spoor. Alles wat in eigen organisatievorm tot de geestelijke verheffing des arbeiders kon leiden, alles nog in het duister van toe komst windselen verborgen. Ongeorganiseerd, van kiesrecht verstoken, zonder toezicht op zijn werkplaatsen, met on begrensden werktijd, was de arbeider, staatkundig zoowel als maatschappelijk, in den vollen zin des woords, een nul in het cflfer. Wel waren er toen reeds wat men nu noemt burgerlijke arbeidersvrienden, maar daarover straks een woord. Alleen aan den sterken drang tot hooger zedelijk en geestelijk leven binnen eigen kring en uit eigen kracht, boven alles aan het vurig verlangen naar grondige vakop leiding, aan deze verlangens, gevoed door een handjevol handwerkslieden in de Joden wijk dankt Handwerkers Vriendenkring het leven. Weinig konden B. B. Koch, de stichter, een horlogekastemaker en de zijnen vermoeden, hoe levenskrachtig hunne schep ping zoude blijken. ? Ten tijde van H. V.'s oprichting bestond er te Amsterdam een Genootschap tot werkverschaffing aan minvermogende Isra ëlieten", dat een destijds bekend en ook in openbare lichamen gezien heelkundige tot voorzitter had. De daad van Koch en zijn helpers wekte in dien man concurrentievrees voor zjjn genootschap. Hij wendde zijn betere positie en groote gaven aan om Koch's schepping te smoren in de geboorte. Hij kwam voor dat doel openlijk uit en had in zooverre succes, dat hij Kochs allereerste medestanders niet alleen moed en lust tot voortgaan benam, maar tot diens vijanden omwerkte, zoodat Koch op zeker oogenblik, na een in de war geschopte vergadering van allen verlaten, geheel alleen stond. Maar nu bleek, in hoe goede aarde Koch's ideeën waren gevallen en dat Koch onder de Joodsch Amsterdamsche arbeiders op het juiste tijdstip was gekomen. Dertig nieuwe medestanders deden den volgenden dag zich N.V. PAERELS Meubileering M". COMPLETE MEÜBILEERING -: BETIMMERINGEN : Rokin 128 Telef. 4541 N IIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIMIIIIllllllllllllllllllllllllllllltllllllJlllIIMIIII moeder dat immers ook niet gaarne toont, het enfant chért zijn. Aan het df parlement van oorlog is men nog altijd niet overtuigd van de gevaren die ons inwendig volksleven bedreigen, ingrijpende pogingen tot verandering worden overbodig geacht, en, de maatregelen die genomen worden zijn minder van harte uitge vaardigd dan wel afgedwongen. Men zou kunnen zeggen dat in zake onze weermacht het Ministerie vol ijver is... met uitzonde ring helaas van den Ministervan Oorlog. De Minister van blnnenlandsche zaken, die doordrongen is van de noodzaak van moderniseering, wordt van de zijde van Oorlog omtrent de ware toestanden in het onzekere gelaten, door niet-geheel-volledige rapporten, en door eene wat al te optimistische behandeling van waarschuwingen. En de pogingen, die minister Ruys zelf heeft aan gewend om zich op de hoogte der zaken te stellen, zijn eene aangename samenwerking tusschen B. Z. en Oorlog niet ten goede gekomen. Dit alles is zeer zekerlijk niet aan den Minister van Oorlog persoonlijk te wijten, maar veeleer aan zijne voorlichters; zij ver tegenwoordigen minder een camarilla", zooals de heer Polvliet het deed voorkomen, dan wel het systeem van remmen, die op het oogenblik het raderwerk van onzen weermacht belemmeren, te weten: De Gene rale staf en de groote kring van behoudende officieren, die meenen dat de bestaande toestand de eenig mogelijke is. Deie voorlichters zQn, en dit dient hier met nadruk gezegd, geheel ter goeder trouw. Maar zij vertegenwoordigen nu eenmaal de meening dat: democratie ten nadeelezou zijn voor de paraatheid en geest in het leger... de meening dat b.v. nieuwigheden" als sport en ruimer bepalingen omtrent het kazerneleven de krflgstucht zullen verslap pen ... En hunne tegenwerking in dien zin is dan ook niet anders dan vrees voor losbandigheid. * * De Burgerwachten zijn het enfant chérl dezer heeren... want die zijn in hun kinder jaren en hunne opvoeding heeft nog geen speciale lijn gevolgd, zooals dat het geval is met den Vrijwilligen Landstorm... die, en dit is een belangrijke factor feitelijk de richting vertegenwoordigt, die ons leger in zal moeten slaan. De moderne officier, die aan het hoofd van den Vrijwilligen Landstorm staat, is het paard van Troye, dat wel vertoond maar wijselijk niet binnengehaald wordt. De tegenwoordige positie van het depar tement tegenover dien commandant is, kort weg uitgedrukt: zoet houden met kleinigheden. illlllillllllllllllltiiiIJHtiiimilllllllllullllillllllllllllllllllll OELOF AITROE Paarlen, Brillanten Goud, Zilver en Horloges Uitsluitend eerste kwaliteit 'n halve eeuw, lijkt het, alsof ze toesprongen voor een nog ongeboren geslacht. * * * Voor zelfs een schetsmatige geschiedenis Gebouw Handwerkers Vriendenkring Tot ingrijpende veranderingen stelt men hem vooralsnog niet in staat. Het beste bewijs hiervoor is, dat de lezing, over moderniseering onzer weermacht, on langs te 's Graver.hage gehouden van zekere zijde als een mise-en-scène werd beschouwd, en dat uit uitlatingen van officieele be houdende zijde bleek, dat men het geval niet au sérieux nam, doch, integendeel, daarover sprak als over een cabaret-voorstelling". * * * De verklaring van het feit, dat men in legerkrlngen over het algemeen slechts behoud-zucht aantreft, is eenvoudlg-weg deze: dat ze gesloten zijn, en dat men daarbinnen lijdt aan valsche schaamte. Wat zal men er wel van zeggen!!?" De groote massa echter wacht op de moderniseering en handhaaft, in afwachting van nieuwe bepalingen, zonder overtuiging het oude systeem. * * * Deze partij is het, die de Burgerwachten koestert. Want hunne organisatie is opgedragen aan goedgezinde elementen, deze zijn: een aantal ijverige artillerie-officieren maar... die weinig aanknoopingspunten hebben met de burgerij met, wie zij moeten samenwerken. Op zichzelf is tegen de keuze van die officieren niets in te. brengen, ware het niet, dat zich een samenloop van omstandigheden voordoet, die wel eens nader beschouwd mag worden. De leiding der burgerwachten is in handen, officieel van mr. K a n., secr. gen. in buitengewonen dienst, een bekend en ijverig sportsman, die in nauwe betrekking staat met het bestuur van den Nederlandschen Bond voor Lichamelijke Opvoeding. Twee leden van dat bestuur hebben namens den heer K a n de leiding en nu valt het op, dat de burgerwactit promotors gekozen worden uit de omgeving van die beide heeren. Ook dat zou geen bezwaar opleveren want hun goede be doelingen en hun ijver zijn boven verdenking en lof verheven maar er zit een andere moeielijkheid aan vast. Het bestuur van de N. B. L. O. heeft sedert jaren pogingen aangewend om de leiding te krijgen op sportgebied, een leiding, die hem niet past, omdat deze aan het Nederlandsen Olympisch Comitébeter is toevertrouwd. Om de invloed te vergrooten wordt ge poogd ook op de vrij willige oefeningen in den wapenhandel de hand te leggen, zooals dit reeds met de padvinderij (door middel van de Unie voor Volkskracht met ? 4000. subsidie van het Departement van Oorlog) is gelukt. Door de burgerwachten nu te pousseeren en deze, tegen de bedoeling in, te doen soldaatje spelen, tracht men een beweging in het leven te roepen, die men later als tegenhanger tegen den Vrijwilligen Land storm kan gebruiken, kan loslaten wanneer het zijn diensten heeft gedaan, waardoor het instituut der burgerwachten geen concurrentiegevaar voor het leger meer oplevert en ten slotte de finantieele en materieele positie te versterken door den verkregen invloed, welke positie dringend verbetering behoefde. Het departement van oorlog kan zich met deze richting uitstekend vereenigen, omdat daarin voor de toekomst geen ongewenschte toestanden zijn gelegen ongewenscht in den zin van opvattingen, waarmee men later rekening zal moeten houden. Concludeerende: Het verschil tusschen de beide stroomingen is, dat de burgerwachten met geringer waarde meer medewerking ondervinden omdat de behoudende geest daarin een instituut ziet, waarvan men zich later gemakkelijk kan ontdoen, terwijl de vrij willige landstorm, waaraan meer praclische waarde als instrument tot handhaving van rust en orde is te hechten, in raam wordt gesteund, doch in wezen wordt tegengewerkt uit vrees dat hieruit een van H. V. is 't hier niet de plaats. Toch moge voor twee feiten uit het inwendigleven der Vereeniging de aandacht worden gevraagd. Ten eerste dit; toen zij eenmaal haar levenskracht had bewezen, verl endin weiges elde en ontwikkelde arbeiders-vrien den: bankiers, artsen, rechtsgeleerden, na tuurkundigen jarenlang onbaatzuchtige hulp, en geldelijk n organisatorisch. In de laatste jaren staat H. V. in deze opzichten geheel op eigen beenen. Ten tweede: het ledental moge onder allerlei invloeden aan sterke ups en downs onderhevig zijn geweest i verschijnsel ging regelmatig, zonder onderbreking door, nl. dit, dat telkens weer wanneer doorziekte, overlijden, vertrek naar elders, werkers in Bestuur en Commissies uitvielen, er altijd nieuwe krachten oprezen om met altijd nieuwe liefde en weer frissche hartelijkheid het werk der uitgevallenen voort te zetten. * * * Waarin bestond en bestaat dit werk? Het kan in n woord worden gezegd; verlichten het arbeidersleven, het verlichten zedelijk en geestelijk. Talrijk zijn de vor men, waarin dat verlichten in den loop der voorbijgegane 50 jaren is geschied en wis selend waren en zijn die vormen naar het wisselend inzicht van leden en bestuur, naar het wisselend leven der maatschappij. Die vormen kunnen in vier groote groepen wor den ondergebracht. 1. Onderlinge hulp bij ongunstige levens omstandigheden (steun aan weduwen, wee zen, zieken. Invaliden, eigen uitkeeringsfonds bij overlijden, steun bij werkloosheid, een leenfonds). II. Geestelijke ontwikkeling (maandblad, bibliotheek met af zonderlijke jeugdboekerlj, lezingen met debat). Tot I en II behooren cursussen voor moe ders, eerste hulp bij ongelukken, steun bij onderwijs aan kinderen, cursussen in talen. teekenen, muziek. III. Ontspanning (een koor, fanfarecorps, concerten, gezamelijke zomerreisjes, kinder middagen). Tot II en III tegelijk behooren: bezoeken aan musea, aan groote inrichtingen en fabrieken. IV. Moreel en financieel bewegingen steunen, zoo noodlg in het leven roepen, waarvan verbetering van het arbeidersleven kan worden verwacht. ?*.*$ Handwerkers Vriendenkring Is van den aanvang af tot heden toe, een soort Ons Huis. En ieder weet ongeveer wat thans daaronder wordt verstaan. Hunne bedoelingen zijn in het algemeen dezelfde. Uitsluiting van alle partijwezen hebben zij gemeen. Op twee belangrijke punten evenwel veischillen zij. 'n Paar tientallen donateurs In vroeger De Krekelzang staat op pag. 11 IIIHIMIIMflllllllllllllMIMIIinitlllllllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIHIIIIUIIIII DEVO Gouriff o Sigaar FABRIKANTE N.V. DIEVENBACH's Holl. Siiiranfabriik UTRECHT instituut zal ontstaan, dat later de aandacht zal trekken als brug, waarlangs de revolutie in ons leger zich in de eerste plaats zal ontwikkelen. Door den vrijwilligen landstorm zal het mogelijk blijken de individualiteit der onder geschikten vrijer te makrn, door het niet-beroeps-element meer stem te geven in iegerzaken, en, in het algemeen, door tot een zuiverder torpassing te komen van het begrip Volksleger, t. w. een leger waarbij het volk geïnteresseerd is. Resameerende: is het gevaar dat de Bur gerwachten bedreigt: ondergang in het oude systeem... van africhten; en links-en-rechtsom-marcheeren... De niet-deskundlge leiding vanhoogerhand is niet in staat gebleken deze sympathieke beweging in de juiste banen te brengen. ? de ambitie gaat verslappen. Colijn heeft immers verklaard dat hrj ia de burgerwachten eerder heil zag ais eei vorm van Urgentie-raden, dan als gewapende vecht-troepen. Dit worden zij nu wél... ra in den slechten zin van het woord; in de groote centra weten zij niet welke elementen ze in hun midden verbergen... en de lei ding van het geheel berust niet in de juiste handen. * * * Bij den Vrijwilligen Landstorm daarentegen heeft men zich, in verband met zekere cor poraties, daarvan wel degelijk rekenschap ge geven, en pp zeer nauwkeurige wijze; de nadere bewijzen hiervan zijn aanwezig, maar kunnen om begrijpelijke redenen, en in het algemeen belang, niet publiek gemaakt worden. * * Dit is de verhouding waarin Burgerwacht Vrij w. Landstorm en Oorlog tot elkander staan. Van de beide eersten is, het zij tenslotie herhaald, niets te verwachten, wanneer het laatste in de tegenwoordige vorm gehand haafd blijft. De moderniseering van onze weermacht wacht... op de moderniseering harer leiders! H. S. lltlllllltlllllllllllllllllllllllllMlltlllHllllltlllllimiIlimillIllHUIlllltlllllll Gedenken Denk niet dat gij, mijn warmelippen vreemd En vér mijn oogen die vergetfs u zoeken, Waar 'k eenzaam achterblijf met pen en boeken, Geheel geweken zijt en weggezweemd. Er blijft toch, waar ik staar op leegte en leemt' In koperglans en kleur van oude doeken En 'tsch-merllcht der warme kamerhoeken, iets teers van heugenis, dat niets mij neemt. 'i Is droom van u, die zacht de wieken beurt Tot vreed'ge hutvre over 't vereenzaamd hart, Dat moedig, in herinnering doorgeurd En moeizaam zwijgen, waakt en hoopvol mart, En proeft in 't bittre der afwezigheid, Hoe zoet uw bijzijn koestert en verblijdt. Dr. FELIX RUTTEN IIIIIIHIIIIIUIIIIIIIIIItlllllIllllllllllllllllllIIlllllIlllllllIUUIM jiren uitgezonderd heeft H. V. voor geen financieele gaven te danken. Zij getft sub sidies, maar ontvangt ze niet. Wat zij bezit, is door de leden-zelf bijeengebracht, wier toetreden steeds uit eigen wil geschiedt, zonder eenigen dwang hoegenaamd. Dit alles moge zedelijk-schoon zijn, maar maakt haar financieele basis onvast. Heftige schommelingen in het ledental hebben bestuurderen vaak veel zorg gebaard. Maar naast deze ernstige schaduwzijde staat een heerlijke lichtzijde. Haar Igroote vrpeid van beweging, die zich alleen ziet beperkt door de grenzen van haar kunnen. En z3 heeft van die vrijheid gebruik g'maakt met ern steeds groeienden frisschen dujf, steeds hooger reikende vlucht en breeder, luimer zwaai; is daarbij evenwel, naar den vorm, traditioneel-eenvoudlg, practisch en fraseschuw gebleven. Zoo bood zij moreelen en financieelen steun bij de oprichting van den A.N.D.B.; stichtte een coöperatieve bakkerij, die, door oorzaken thans niet aan de orde, helaas moest worden opgeheven; stichtte Ziekenzorg, een vereeniging tot verschaffing van geneesen heelkundige hulp, die, ontzaggelijk ont wikkeld, door hare inrichting een gunstigen invloed heeft geoefend op de wijze van medische hulpverstrekking aan niet- of weinig-bezittenden; herschiep een kwijnende volksbadinrichting tot een goed-verzorgd volksbadhuis, dat, dank een uitmuntende exploitatie, een chronisch tekort aan ruimte toont; stichtte een bouwfonds om den ver drevenen van Uilenburg een behoorlijk onder dak te helpen verschaffen en bouwde zich een eigen huis waarin ook strijd voerende en feestvierende arbeidersorganisaties jaren achtereen steeds weer onderdak vinden en waarin bij het uitbreken van den wereld oorlog aan honderden Belgische vluchte lingen tgdelijk een liefderijk en zorgzaam tehuis werd bereid. Al de belangrflke ondernemingen, hier opgesomd, hadden plaats onder de energieke leiding van den heer H. Barnsteln, sinds October 1894 voorzitter der Vfreeniging. Bij haar 40 jarig bestaan gaf H. V. een f eestnummer van haar maandblad uit, waarin defljnvoelende,hooggestemde HeleneMeicler de volgende wooroen schretf: Van harte geluk met dezen gedenkdag aan een verleden, dat door het vele en waardevolle, er in tot stand gebracht, rijk aan belofte voor de toekomst is." Dit woord is, in de 10 jaren, die erop gevolgd zijn, profetisch gebleken. Moge Handwerkers Vriendenkring, ook in haar verder leven, de verwachtingen van Mej. Mercier in vervulling doen gaan! Ajm sterdam A. B. DAVIDS