10 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 10 Mfei '19..- No. 2185 LEONARDO DA VINCI Wanneer in deze dagen de geheele wereld den dood, vierhonderd jaar geleden (2 Mei 1519), herdenkt van Leonardo, dan is dit niet uit jubileumzucht, gelijk maar al te vaak. Veeleer ligt aan deze viering, naast hst besef van zijne wonderbaarlijke genia liteit, tevens ten grondslag een onuitgespro ken gevoel van gemis: aan dergelijke figuren, dat het menschdom van heden zoo sterk beseft Een verschijnsel als dat van Leonardo's geest, een mlracle entre tous parfait et race", een van die goddelijke weldaden, die, merkwaardiger wijze, de opening was van een reeks waartoe ook Rafaël en Michel Angelo behooren hoe snakken wij eigenlijk niet naar het opnieuw komen van zulk een opeenvolging van genieën, al behoeven wij er wellicht van anderen aard om ons te leiden en te ver kwikken. Het geniale samenvatten van velerlei be wust en onbewust streven van zijn tijd; het krachtig en juist formuleeren van gedachten en gevoelens voor volgende geslachten; het stuwen van invloed rijke milieu's in voor de naaste toekomst beslissende richtingen: dit alles vindt men in Leonardo's werkzaamheid vereenigd. HQ is in menig opzicht de verpersoon lijking van de zestiend'eeuwschen mensch en hij wijst de zen als het ware zijn geestesle ven aan in de richting der bij den tegenwoordigen mensch vaak zoo moei lijk harmoni'eerende vereeniging van we ten schap pe lij ken speurzin een artistieken uitingsdrang. HQ is het type geworden der 16e - eeuwsche veelzijdigheid en van hare eischen van in dividualisme. Zijn verschij ning de tQdgenooten zeg gen het een parig - beant woordde aan het toenmalig ideaal van man nelijke schoonhe/d naar 11Leonardo da Vinci Teekenlng naar zyn zelfportret door P. P. Koster rijkheid doen hem tal van machinerlën be denken of de mogelijkheid ervan overwegen (b.v. de vliegmachine), terwfll hij als inge nieur rivierbeddingen reguleert en verster kingen aanlegt. Zijn fijngevoeligheid uit zich op menig punt in die richtingen van menschelrjkheid, die eerst in onze samenleving wederom hun rechtzijn komen opelschen. Kocht hQ niet op de markt gekooide vogels, om hun de vrijheid tekunnen hergeven? Maar het zuiverst en indrukwekkendst uiten Leonardo's gevoelens zich in zijn kunst. Zij zijn daar verwerkt met zeer veel resul taten van logisch denken, wiskundig construeeren en technisch experimenteeren. Dat men die .bedenksels" desondanks niet voelt en ze slechts op den duur opmei kt, bewijst, hoe sterk bij hem de kunstenaar overheerscht. De zuivere, gevoelige menschelljkh'ld, die in Leonardo woont, zijn diepgeworteld ge loof aan de door hem zoo innig besefte goddelijkheid van den menschelijken geest, spreken nergens zóonmiddellijk als in zijn kunst. Deze man, door zijn natuuronderzoek voortdurend onder den Indruk van de on doorgrondelijkheid van het leven, was zich, terwijl hij schilderde, diep bewust van de hooge roeping der kunstenaarsfunctie. Hij beefde, terwijl hij werkte aan den kop van Christus in zijn Heilig Avondmaal en hij heeft dien on voltooid gela ten. Is het won der, dat zoo iemand zooveel van hetgeen hij wilde schilde ren niet tot het eind heeft kunnen vol brengen? Hoe verre van hem lag hetgeen men thans zoo vaak als stel regel hoort uit roepen : men moet den moed hebben fouten te maken! Wq willen in dit kort bestek niet uitweiden over bepaalde kunstwerken van Leonardo en slechts vol staan met de aanduidingvan zQninl498voltcoid Avond maal in het Refectorium van S. Maria delle Qraciete chaam en geest. (Het origineel verbluft in het Uffese-Museum te Florence) Milaan, welk Hij was groot, lenig, ijzersterk, fiziek zeer bedreven, hartstochtelQk, hoffelijk en werkzaam, een uit stekend musicus en een uitnemend impro visator. Een groot deel van zijn leven werkte hij als organisator van alle mogelijke zaken aan het hof der Sforza's te Milaan, maar tegelijkertijd bouwde hij er vestingwerken en evengoed schilderde hij er het Avond maal en ontwierp hrj er een ruiterstandbeeld. In zijn niet zoozeer gecompliceerden als wel veelzijdigen aard zijn de twee voor naamste eigenschappen de speurzin en de fijngevoeligheid. Beide uiten zich op laat ik zeggen hartstochtelijke, impetueuse wijze. Zijn speurzin gaat vooral naar de richting van de oorzaken der beweging, naar het mechanisme in het leven en hierdoor komt hij o.m. tot zijn bekende anatomische studiën. mechanische kennis en zijn vinding wonderwerk helaas in zeer ontredderden staat is geraakt, en verder nog als een zijner beroemdste wer ken noemen de Gloconda in het Louvre. ZQn arbeid als kunstenaar leidde hem tot tal van technische experimenten en deed hem ook esthetische en technische theorieën opstellen, die in zijn bekende Trattato della Pittura" zijn neergelegd. De invloed van zijn kunst is ontzagelij k geweest en nog heden is die allerminst geëindigd. * Behalve als schilder was Leonardo op kunstgebied als architect en beeldhouwer werkzaam, terwijl hij op wetenschappelijk gebied o.a. als physicus, anatoom en geoloog, op technisch terrein als ingenieur en artillerlst optrad. ZQn met de linkerhand geschre ven aanteekeningen grootendeels notities voor voordrachten en ont werpen voor verhan delingen bevatten tallooze gedachten en IIIIIIIIIIIIIIIINIIMIIMIIIIUIIIMIIIIIIII OELOF n'TROEN Kalverstraat 1 l Paarlen, Brillanten - Opgericht 1850 - KJ Goud, Zilver en Horloges TELEFOON 658 N Uitsluitend eerste kwaliteit IIIIMIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIII lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllMlIIMIIMlinMIIIIHIIMIIIIMIIIMIIIMIIIIIIMIIIIIIIinilllllllllllllllllllliEIIIIIIII MIJN JONGEN, d or Clssy v. Marxveldt (Vervolg van pag. 3) Het huis raast het onze, dat lang heeft leeggestaan, is weer bewoond. Uit mijn slaap kamerraam heb ik In hun tuin gespied. Want op een witte tuinbank onder een kastanje, die reeds fier naar den hemel zijn kaarsen kroon steekt, zit een meisje. Een fijn pop petje in n blauw jurkje. Ze heeft lage schoen'jes aan en haar beenen slingert ze regelmatig heen en weer. Ik denk, dat ze niet ouder zal zijn, dan een jaar of tien. Als ze leest, valt heur haar langs de smalle wangen tot op het boek. Ze zit eiken middag op de tulnbink onder de kastarje en eiken middag kijk ik na ir haar als Ik nst op den divan voor mijn slaapkamerraam. En ik denk, dat ik graag die slanke beentjes eens met mijn handen zou willen omvatten, of streelen het zachte haar, dat langs haar wangen valt. Wat is zoo'n meisje lief en gracielijk in haar onbestudeerde houdingen. Soms legt ze zich voorover neer op de bank, steunt haar kin in haar beide handpalmen, en wipt langzaam het eene been na het andere om hoog. En het korte rokje deint mee met die beweging, 's Morgens zie ik haar niet, dan zal ze naar school zijn, of misschien lessen krijgen aan huis, maar 's middags, altijd, als de zon geklommen is b o/en den ouden kastanjeboom wat is dit voorjaar wonder lijk big en stralend zit ze op de witte tuinbank en leest. Soms ook legt ze haar gevouwen handen om haar opgetrokken knie en staart den tuin in. Waaraan zou ze denken, dat kleine meisje met haar oogen groot en donker in het peinzend gezichtje ? * . * Guus heeft het meisje gezien, 't Was Woensdagmiddag en hij zat beneden te werken. Ik lag op mijn divan. Toen kwam hij naar boven en vroeg me een zin te ver talen uit zijn Fransche leesboek. Ik was bang, dat u sliep", zei hij. Maar ik kon niet opschieten, en daarom..." Dan de richting van mijn oogen volgend, die onwillekeurig weer afdwaalden naar het meisje, zei hij, na even zijn adem te hebben ingehouden: Moeder, wie is dat?" Ons nieuwe buurmeisje", zei Ik. HIJ keek en keek, en ik wist, dat zyn oogen streelend langs haar zachte haren gingen en langs haar bloote halsje. Maar hij zei niets meer. Doch nu komt hij uit school direct naar boven stormen, en zelfs, als ik in den tuin zit, hoor ik eerst zijn voeten de trap ophollen en het gepiep van mijn deur, die zacht wordt opengedaan. Dan kijkt hij naar het meisje. Gister, toen ik op zijn kamer nog heel laat het licht zag branden, ben ik bij hem binnengegaan. Hij stond voor zijn spiegel, en trachtte zijn haar te scheiden. Ik zag, hoe hij hardnekkig de stugge haren van de schelding trachtte weg te borstelen. En zijn mond had hij vastgesloten. Maar toen hij mQ zag, gooide hij den schuier weg. Er trok een kleur over zijn heele gezicht. Het gaat niet", ze) hij. Mag ik eens probeeren?" vroeg ik. Ik geloof niet, dat we ons ooit zoo innig ver want hebben gevoeld, als toen mijn handen bezig waren In zijn wit-blonde haar. Dachten we niet belden aan het meisje op de witte tuinbank? De scheiding maakt zijn gezicht voer mQ nog onwezenlijker, maar ik geloof, dat hrj er trotsch op is. HQ heeft vandaag een paar maal over zijn haar gestreken, dat nu aan weerszijden van de rechte scheiding wat geplakt is. n hij draagt zijn hoofd hooger en er is iets veerkrachtigs in zijn stap gekomen. * * Ik heb het meisje bij mQ gehad. Het is heel eenvoudig gegaan. Ik zat tegenover hanr in de tram, ze hadeenzwart-fluweelen baret op, en ze leek weggestapt van een Fransch modeplaatje. Ze keek recht voor zich en haar hand frommelde gedachteloos aan den riem van haar taschje. We stapten gelijk uit, ze liet mQ voor gaan en ik dankte haar met den glimlach, dien ik voor haar bewaard had. Toen zagen we hoe een paard moeizaam een zware n wagen bQ een brug optrok en ik hoorde haar stem in een zuchtje: ah" zeggen. Ik draaide me naar haar toe, en ik zei: Zie je wel, dat er al mannen bQ komen, om het paard te helpen ?" Ja", zei ze. O ja." Ik bleef naast haar voortloopen. Ze liep rechtop en waardig als Beschlagnahme der bfirderlichen Revolutionaire Kunst Inbeslagneming van Burgerlijke Woningen vondsten, die nog heden ten dage hun beteekenis niet hebben verloren. Leonardo's levensgeschiedenis willen wQ hier niet verhalen. Een leder kan die overal vinden. Alleen zQ kortheidshalve zQn ge boortejaar : 1452, vermejd, en aangestipt, dat hij zijn laatste levensjaren (sinds 1516) sleet aan het hof van Frans I van Frankrijk. W. MARTIN DE REVOLUTIONAIRE KUNST IN BEIEREN Flnita la Comedia. De Münchener sovjetrepubliek is na enkele weken vantragi-comisch bestaan, al niet meer. Gefusilleerd, doodgeslagen, in de Isar ge worpen of gevlucht zijn al de communisti sche grootheden van dertig dagen. München is weer München: heeilijk mooie stad, waarin alles even rustig en vreedzaam was als de bosschen en bergen er omheen, doch door welks bezadigde, conservatieve bur gerdom, als die bruischende, wild jagende Isar, die midden door de stad snelt, altijd een stroom van wild en hooggaand artistiek leven gegaan was. Sedert jaren hadden die artiesten van München, aan hun stamtafels in de rijke dagen, in hun atellert jes tijdens de ges jochie, geboomd over die toekomstmaatschappij, waarin een vrije kunst aan het vrije mensch dom gebracht zou kunnen worden. Maar zooals de soms zoo ontzettend wilde golven van den Isar, in een hardsteenen bedding, getemd door die rustige stad raasde zoo kwam hun ideeënstroom tusschen al de burgerlQke lectuur, die in den stad gedrukt werd, niet verder dan in enkele tijdschrift jes en beroerde de burgers haast nooit. Daar kwam de revolutie, en direct deden ze vol enthoislasme mee, de revolutionaire artiesten van München: en welk goed artiest is er, in zijn jeugd vooral, niet revolutionair? Den eersten dag reeds hadden ze fantastische verheerlijkingen geschilderd op groote cartons en daar reden ze nu mee in auto's door de straten. Maar ze deden ook meer. Thans was de burgerpers immers ook aan hun. En hun leider Titus Tautz schreef daarin manifesten aan het proletariaat, waar uit Ik citeer: Kunst is noch luxe noch amusement. Kunst is brood; en de onder drukte, lijdende, eindelijk zich bevrijdende mensch is hongerig naar waarheid en schoon heid. Slechts wat dezen honger stilt is kunst. De kunst moet allen menschen toegankelijk gemaakt worden. Zij is rein te houden van de ledige, overvloedige, veel te vele slechte en btdervende producten der oude maatschappQ." W. Ludwig Coellen waarschuwde het pro letariaat namens zijn collega's, dat het die nieuwe, vrije kunst niet zoo direct begrijpen zou: Hebt een weinig geduld en gij zult deze vormen, die u bevreemden, lief krijgen; gij zult u onder deze thuis gevoelen, zoodra zQ de vormen van uw leven geworden zijn." Bauern, gedenkt unjcrer Frauen unid Kinder! Vcrbot der Kinderarbeit Revolutionaire Kunst Verbod van Kinderarbeid Revolutionaire Kunst Boeren, gedenk onze vrouwen en kinderen! Maar de jonge kunst wilde het werk zame volk wQzen, dat ze voor dat volk werkte en met haar n van zinnen was". En zoo begon Aloys Wach een serie houtsneden in de ..Münchener Neueste", waarmede dat volk geholpen zou worden. Want eerst moesten de boeren, die natuurIQk niets voor die nieuwe idealen voelden, bewogen worden, voedsel te blQ ven sturen aan de stad. En hij sneed derhalve de voorstelling, die gij hier, verkleind, ziet. En dat was knap houtsneewerk, maar de boer werd er zeer waarschijnlijk slechts door in zijn overtuiging gestaald, dat die kerels in de stad heel erg mesjogge waren, en hij stuurde even waarschijnIQk net zoo min een korrel graan, als zin Nederlandsche collega dat ge daan heeft nadat hij de WillySluiter-seriediezQn onartistieke ontwikkeling anders veel nader stond bekeken had. En zoo bracht ik nog mee, uit de eerste dagen van Landauer's dictatorschapoverde?Miinchener Neueste Nachrichten", bijgaande houtsneden van een prinsesje, en haar gezichtje was ernstig, alsof ze veel droefs h-eft gezien. Ze heet Marle-J-anne. Haar moeder, een Fratciise, Is gestorven, en ze woont samen met haar vader, die veel op reis is, en dan is ze al leen in het groote huis naast het onze, afhankelQk van de wellicht ruwe zorg van een paar dienstboden. Ik heb haar gevraagd om bij me te komen en ze vond het grappig, dat we buren waren. Nu is ze dan bQ me geweest, en ik heb er Guus nog niet van verteld. Ik moet eerst eens weten, wat er schuilt achler die peinzende oogen, eer ik haar en Guus .... waarvoor ben Ik toch bang? Ik schrik op, als Guus tegenover me zit, en de bel klirgeU door het huis. Dan denk ik, dat het Marie-Jeanne is, die .... Ze is twaa'f jaar, met den ernst van een oud vrouwtje en de liefheid van eenzorgelooze bébé. * * * Zoo hebben ze elkaar dan foch ontmoet, onvoorbereid. Dat vond ik het beste. Ze zat bij me in de serre op een rieten voete bankje en speelde met de franje van het afhangende tafelkleed. Toen kwam de bons van de buitendeur en ik hoorde de voet stappen van Guus naar boven gaan en de deur van mijn kamer ging open en dicht. Maar dra kwamen ze naar beneden, een weinig dralend Guus slenterde binnen. In de kamer zei zQn stem: Zit u in de serre moeder?,' Marie-Jeanne stond op van het voetebankje en schudde heur haar naar;achteren. Nu trok de kleur weg uit Guus z'n gezicht en zijn oogen knipten een paar maal verlegen. Guus", zei ik, dat is Marie-Jeanne, ons buurmeisje." Ze staak haar hand naar hem uit met iets hoofsch in de beweging. Maar haar kinderlQke woorden waren: Dag Guus, ik wist al lang, dat je zoo heet." Guus heeft'haar zitten aanstaren, alsof ze een wondere bloem is of een mooi schllderQ. HQ heeft niet veel gezegd en MarieJeanne heeft geduldig de gevlochten franje van het tafelkleed weer uitgehaald. Ik alleen heb gesproken met een levendigheid, die echt en niet opgeschroefd was. Guus heeft haar weggebracht tot de huisdeur. HQ is hollend weer binnen gekomen. Moeder wat was dat leuk. Hoe vindt u haar?" Een lief, eenvoudig meisje", zei ik. Hij was e-n tQd stil. .Toen zfl hQ : Hebt u wel gezien, hoe lang haar oogharen zij u?'1 En hQ heeft herhaalde malen over zijn scheiding gestreken, en ik ben w»er bang, dat er verdriet zal komen voor Guus, door Marie Jea ne. En ik weet niet, of ik toch wel goed heb gedaan. * * Het is zomer geworden. De kastanjeboom staat forsch en zwaar en dicht boven de witte tuinbank. maar Marie-Jeanne zit relden meer alleen in den tuin. Ze zit op het rieten voetebankje in mijn serre, of ze staat bij mQn divan en wrijft mijn slapen als ik hoofdpijn heb. Haar zachte stem zuigt zoete woorden aan mijn oor, en haar kleine, spitse vingers zQn in voortdurend spel Soms denk ik, dat ze mQn dochtertje is, een jonger zusje van Guus, en de angst valt weg van me. Maar dan kQk ik van haar prinsessegezicht je naar zijn vreemd-onregelmatig gezicht met de uitspringende onderlip, en de angst is weer in me. Ik heb een paar maal opgemerkt, dat Marie Jeanne naar Guus zat te staren met een rimpel tusschen haar wenkbrauwen en een fQngesloten mondje. Alsof ze heel ernstig zijn trekken in zich opneemt. En ik verwacht eiken dag haar vraag: Op wie lijkt Guus toch. HQ is zoo heel anders dan u." Maar die vraag "komt niet. En ik blijf wachten. Guus verzorgt zijn handen en hQ heeft een nieuw haarwater, dat scherp in mijn neus bijt. Vreemd, ik denk bQ die geur direct aan Marie-J tanna. Ook heeft Guus zQn nieuwe zomerpak door den dag aange trokken en een lichte das gekocht. Ik vind zQn pogen ontroerend en ik wend mijn gezicht af, om niet het zijne te zien. * *' De zomer is nu vol en warm om ons, met zelfs al een lichten weemoed van den komenden herfst in zijn kostende dagen. Gisteravond is Guus op mijn kamer gekomen. HQ heeft nog vacantie en hQ gaat op lange zweiftochten met Marie-Jeanne. Soms ga ik mee, maar er zfn ook dage», dat ik thuis blijf en wacht. Zoo'n dag was het gister. Revolutionaire Kunst Broederschap Wach. Opdat ook tot ons doorgedrongen zQ iets van wat die stroom, die eventjes buiten de hardsteenen beddingen, door de burgerwereld gestroomd heeft, als vrucht baar, maar in een zindelijke burgerstad ongewenscht, slib achterliet, alvorens thans weer kleiner en beknelder waarschijn lijk, in de kunstig gebouwde bedding terug gedrongen te zijn. Misschien wel met het inzicht, dat de wereld daarbuiten nog lang niet rQp was voor de bevruchting, die in hun oogen, enkele weken hun deftige bur gerpers bevuild" heeft. G. N IJ P E L S Overzicht van Ontvangen Boekeu OORLOGSLITTERATUUR: Wil men zelf beschikkingsrecht" ter goeder trouw gaan toepassen in Oost en Z. O. Europa dan komt men te staan voor ware puzzles; ook bij kwadertrouw wordt 't niet eenvoudiger. In de loop van eeuwen, toen verschil in taal nog geen aanleiding was om elkaar af te ran selen, hebben stammen en rassen zich ge mengd zonder echter samen te smelten. Een gewone echoolatlas geeft reeds een aardig mozaïek van dooreen gespikkelde volken. Maar nadere gegevens verstrekken ons de geschriften en kaarten, welke ons van OostenrQksche zijde bereikten. Allereersteen Carte de VAutriche Allemande et des Nations envlronnantes met een bevolkingsstatistiek, uitgewerkt door 't Geografiisch Instituut te Weenen. Reeds in 1918 verscheen Oermans and Slovenes in Carietslna door dr. Martin Wutte, uitgave het Histoiisch Genootschap voor Karlnthie, die in korte trekken de ge schiedenis v. K. behandelt vanaf de val van 't West-Rom. RQk. La Fronttere Meridionale de la Styrie allemande, memoire present par Ie Senat académique de l'universitéde Graz 1919 avec deux cartes, waar men.de toestand ziet van de Duitsch-Sloveensche grens rondom Marburg aan de Drau; Duitsche nederzettingen als een ethnogranhlsch polyneslë in Sloveen»ch gebied. Een minder gedetailleerde kaart geeft de geheele Llgne de démarcation des longues au Sud de la Carinthie et Styrie, gedrukt bQ Freytag en Berndt Wien. Niet minder ingewikkeld is de verhouding ten opz4chte der Tsjeycho Slovaken. Nog meer dan aan de Drau zQn hier de volken gemengd door een eeuwen lange ku'tuur gemeenschap. E*n Memorial of the Germans of Middle Moravia sub mitted to the Peace Conference at Paris, bepleit 't goed recht van het Duitsche be standdeel en klaagt over de minder vrien delijke behandeling door de Tsjechp Slovaken. IIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlllllllltlllllllllllllllllllltllllllMIIIIIIDIIItllUUIlll Invalid-Portwijn DE BESTE MIDDAGDRANK f 2.50 p. flesch Wijnhandel da Barbanson, 51 Amstel, Amsterdam Toen is Guus bij me gekomen en terwQl hij mQn armbanden ronddraaide, ze! hQ: Moeder, nu heb ik ook een meisje." Ik heb me langzaam naar hem toegedraaid en gepoogd de overweldigende verrassing weg te dringen uit mQn oogen. Ja?" heb ik gevraagd. U weet wel wie het is hè?" zei hQ. Het is Marie Jeanne." Ik heb zijn hoofd naar me toe getrokken en hem gekust op zijn stugge haar. Maar iets va i den angst is in me gebleven, ofschoon ik het blQde gezicht van mijn jongen nog voor me zie, en de ferme beweging waarmee hQ zQn schouders naar achteren heeft geduwd. *** Het fluitje van George klinkt weer in onze straat, en zijn voeten slieren over den grond om zQn fiets te remmen. Met iets als van een knipoog heeft Guus gezegd, dat het af is met George en Adri. Ik heb gezien hoe George naar Marie-Jeanne gekeken heeft met zijn glanzende oogen. En daar is weer een vreemde angst in me geweest. Ik heb niet kunnen slapen en geluisterd naar het ritselen van de vallende eikenbladeren in den tuin. Maar nu vandaag is Marie-Jeanne bij me geweest. Ze doet als een dochtertje, nu ze het meisje is van Guus. Ze streelt langs mQn wangen n strijkt me het haar van het voorhoofd. Ze schenkt thee voor me en vult het bonbonsschaaltje. En nu vandaag zei ze: Houdt u van George Raven?" Hoe zoo?" vroeg ik kort. Ik niet", zei ze. Hij lijkt zoo brutaal, vindt u niet? En ruw. Hij is zoo heel anders dan Guus". Ja, hij is heel anders dan Guus", zei ik. Weet u wat onze Dora gister zei ? Ik kan 't u wel zeggen, 't Is zoo dwaas. Ze zei, dat ze Guus zoo leelijk vond. Hoe komt ze erbij hè? 'Ik vind, dat Guus zoo'n lief gezicht heeft. Zoo eerlQk, vindt u ook niet? Dat heb ik ook tegrn haar gezegd, en omdat ze lachte, heb ik Guus later een zoen ge geven, waar zij bij stond." Toen ging de deur open en Guus kwam binnen; Ik zag het blijde lachje, dat over Marie-Jeanne's gezichtje gleed, en ik boog mijn hoofd diep over mijn boek. En ik schaamde mQ...