17 Mei '19. - No. 2186 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 7 OUSTAV LANDAUER f Het is weer teegen gesprooken, maar het zal toch wel waar zijn. O ik Gustav Landauer is vermoord, eeven als Liebknecht en Rjsa Luxemburg. Men verwondert zich dat er in ons land nog te vinden zijn die het Bolsjewisme verdeedlgen, maar het is verklaarbaar dat men zegt: een zaak die door menseden als Gustav Landauer verdeedigd is, was niet onverdeedlgbaar, en geen kwade zaak. Het kan zijn dat hij meegesleept Is in een strooming die hQ niet kon stelpen of in beetere bedding leiden maar hij moet kans gezien hebben voor een groote zeegenrQke omkeer, zonder geweld. HQ was geen geweldsman, en afkeerig van alle uiterlijke dwang. Hij was een zachtzinnig, hoog icschaafd man, met bizonder diepe wQsgeerige inzichten. HQ behoorde tot die eedele joden, waaraan Dultschland zooveel te danken het ft. HQ was moedig en standvastig, beginselvast en voor geen dreiging vervaard. Ik had hem in 1914 nog gezien te Potsdam, weinig weken voor het uitbreeken van den oorlog En hQ behoorde tot de weinigen, tot de zeer zeldzamrn, die niet meegesleept werden door de vloedgolf van krQgsiust en patriotisme die zelfs den besten Duitschers te machtig was. Hij wa< deeenlpe van mijn Duitsche vrienden, die eevenals Liebknecht de dwaasheid en het onrecht van deezen oorlog terstond had ingezien. HQ was langen tQd onder hen de eenige, die het met mij eens was omtrent oorzaak en afloop van den oor log. HQ dacht er over als Oe schrijver van j'accusel". Natuurlijk werd onze correspondentie daar door onmoogelQk. De censuur kwam tusschen beide, en alleen door bedtkte termen, en door bemiddeling van bezoekers in Holland begreep ik dat Landauer standvastig bleef, en aan de zijde van Liebknecht volharde. Wat hQ publiceerde was zoo opstandig als DE VREDESONDERHANDELINGEN EN HET RECHT door ETIENNE GIRAN Toen, op 11 November, de Duitsche ge volmachtigden voor den maarschalk Poch verschenen, vroeg deze hen: Wat komt ge hier doen ?" Wij komen", antwoordde het hoofd van de Duitsche delegatie, de voorwaarden van den wapenstilstand bespreken." Neen", antwoordde Foch, U komt de wapenstllstandsvoorwaarden omvangen". Het probleem was duidelijk omiQnd: het gold een door overmacht gesteunden wil, die kenbaar gemaakt werd. * * * Tot nu toe stelde men zich tevreden met de bewering dat de oorlog dwaas en mis dadig was. Men had theorieën ontworpen, schitterende plannen op papier gezet, en prachtige, overbodige vredespaleizen ge bouwd, maar had men zich werkelijk afgevraagd, wat er aan al die mooie planoen ontbrak ? Ja, enkele scherpe geesten hadden de oplossing doorzien; op het congres vanden Haag werd zQ aangeduid; het ware vol doende, de internationale arbitrage ver plichtend te stellen. Dit zou voldoende ge weest zijn om den oorlog te voorkomen. Maar Dultschland waakte. Het verklaarde zich heftig tegen dezen maatregel en alles bleef bQ vrome we nschen ... Maar wenschen alleen zijn niet voldoende! Op het gebied van recht, is het niet vol doende om goede stelsels te hebben. Er is een kracht noodig, om de eerbied ervoor te handhaven. Toen men op het Haagsche congres niet tot algemeene overeenstemming gekomen was, toen was het noodig geweest, dat een krachtige meerderheid de eenige heilzame oplossing had doorgevoerd; de verplichte internationale arbitrage. Maar Duitschland was sterk gewapend, en niemand had lust het den oorlog te ver klaren, om het te beletten die te ontketenen, later, en op het oogenblik dat het zelf zou kunnen kiezen. Ik herinner mQ een uiting van een der gedelegeerden op het Congres: Eigenlijk moest men a la Qridoullle handelen, zeide bij mQ, en den moed hebben om in het water te springen, om later nooit meer nat te kunnen worden. Maar niemand denkt daaro'/er l' Nu is alles ver nderd, Men is niet meer bijeen in een congres. Duitschland is tot onmacht gebracht en kan niet meer spreken van zQn scherpe zwaard en droog kruit. Ont wapend, schoon nauwelijks berouwvol, treedt het voor zijn overwinnaars. En de Haagsche onderhandelingen worden weer opgevat. Maar nu is er geen kwestie meer vanwenmoogelQk was, onder den zwaren druk der censuur en der algemeene opinie. Toen ik elndeiqk hoorde dat hQ in de Beiersche regeeiing was gekoozen en op trad als Spartakist, toen hoopte ik nog op een misverstand. Misschien was er nog een andere Landauer. Maar de beschrijving gegeeven door den heer NQpels, in 't Han delsblad, nam allen twlfel weg. Het was Gustav Landauer, de fijne wQsgeer, de prachtige reedenaar, de zachtzinnige, kunstlievende mensch. De beschrijving van den correspondent was een leelQke karikatuur, maar toch goed herkenbaar. Toen ik las hoe men het beeld van deezen man kon verminken en bespottelijk maken, torn be greep ik dat er meer gedwaald wordt om trent Spartakisten en Bolsjewieken dan de meesten in ons land vermoeden. Het Is te verklaren, door de verbittering tee gen het wreede en ruwe optreeden der Russen en hun lettische en chineesche soldaten. Maar dat kan ik getuigen, mijn eedele vriend Gustav Landauer was niet de mal loot nut Papoea-haar," die de heer Nijpels in hem eezlen heeft. Dat hQ, de echtgenoot van de filngevoellge dichteres Hedwig Lachman die onlangs gestorven ia, de socialisee ring van de vrouw zou hebben willen doordrQven, in de grove beteekenis die daaraan in ons land wordt gehecht, dat acht ik ondenkbaar. Er zal nog veel aan 't licht komen later, omtrent de tot nu toe on verklaar bare feiten, in deezen revo'utie tij l. Maar voor de eer van een man als mQn vriend Landauerduif ik nu reeds opkoomen, met alle kracht. Wat hQ gewild heeft was goed, en hij is gevallen als offer van zfln plicht, en heeft den dood geleeden als een eerlijk, moedig en standvastig man. (FREDERIK VAN EEDEN ROBBEEIKALFkC' AriSTEBDATI. Honsngaua«iii57ngra; HmaicaAOiT270 iiliniillllllimunil schen : een machtswil wordt opgelegd, tot verkrQging van een nieuw systeem. Welke zijn de elementen daarvan? Alleen die, welke de orde in eiken georganiseerden staat waarborgen. Dat zQn: wetten, recht banken, en een voldoend sterke politiemacht tot handhaving van de orde. Dit zijn de heel eenvoudige zaken, die men te Versailles aan de wereld schenken wil EigenIQk moest iedereen daar verheugd om zijn. Maar neen; men protesteert en is verontwaardigd. Waarom ? Omdat niets van dat alles volmaakt is, omdat het niet de overheersching van het absolute Recht is, omdat de aangenomen stelsels niet iedereen bevredigen, omdat zQ de belangen van sommigen kwetsen, en hard zijn voor anderen weer; omdat... Is er felielQk wel een menschelQke wet, die niet deze zelfde f juten heeft ? Gelocft ge dat de Nederlandsche wet iedereen ter wereld bevredigen zou ? Vraag maar eens aan Troelstra. Een wetten stelsel blijft een menschenstelsel, dus onvolmaakt, en be hoeftig aan voortdurende herzieningen en langzame vervollediging. Maareen regeering kan niet op de toepas sing ervan wachten, totdat de volmaaktheid bereikt is... Een wet wordt toegep st zoo als zij is. De rechters zQn ervoor om haar te spreken, en de politie om haar te hand haven. NituurlQk is het jimmer, dat het niet de heeren van de groote N*-derhndsche Pers zfjn, die te Versailles zetelen. Ophetoog^nbl k zitten daar nu eenmaal LI iyd G*orges Cém-nceau, Orlando en Wilaon. Zij hebben een stelsel opgebouwd, en zijn overeen gekomen tot de oprichting van een inter nationale rechtbank, met een politiemacht die de besluiten ervan zal doen eerbiedigen. Ziehier de nieuwe regeling, die vanuit Versailles over de wereld zal komen. N>et het stelsel is nieuw, en ook niet het denkbeeld van een internationaal gerecht; nieuw is de maeh'swil tot het doen eer biedigen van rechtsbesluiten. Dit is in waarheid het nieuwe... de schrede voorwaarts. . de voornaamste factor van een nieuwen tQdgeest. Eén God, zoo schreef ia 1903 Edmond Thieaud ere, zou alle goden die elkaar de goddelijkheid in deze droeve wereld be twisten, terzijde schuiven : de God die het menschelijk gespuis tot het goede dwong. Maar al de duivelsche godjcs laten het mair verkeerde dingen doen! Deze,.nieuwe God" is opges'aan: Het is de Politie G»d van Versailles, die de stichters van wanorde zal dwingen tot eerbiediging van de nieuwe wet. De BQbel zegt wel: Vergis u niet! Men drijft niet den spot met G >d. Zoo ge zaait zult ge ook oogsten'*, maar deze bedrei gingen schrikken niemand meer ff; ze zfjn voor de overwinnende volkeren zooalsonschadelijke en weinig afschrikwekk'nde vogel verschrikkers, voor de vogelen des velds zijn... De vogels lachen om hun machte loosheid, en onder hunne bescherming is het, dat ze de landen plunderen en vernielen de bloeiende akkers! Voortaan is er iets veranderd. Nu waakt iemand anders dan een vogelverschrikker, of een spooksel, of een nimmer tusschenRIJM-KRONIEK Woning-actie Nu de vraag naar goede hulzen allengs tot een noodkreet stijgt, nu het woningvraagstuk aldoor meer van een malaise krijgt, komt, als kUnken van den hemel, uit den Haag het schoon bericht, dat de KoninkIQke Dieren-tuln opnieuw wordt ingericht. Sierlijke, goed-ingerichte huizen voor falsanten, pauwen, hanen, hennen en patrijzen wil men eerlang laten bouwen. Ruime, frissche, goed verwarmde, aangename, schoone huizen, maken Haagsche architecten voor den aap en zijne luizen. Vogels, visschen en insecten Torren, wormen, slangen, padden, krijgen wQdscher lustverblijven, dan de krotten die zij hadden. 't Is helaas, alweer het zoogdier, dat de duue-ervan moet zijn, beeren, wolven, zebu's, lama's herten vossen en wiU-zwQn worden opgeruimd; de? huurcom-missie is voor hun k 't doove oor en een nieuw tehuis, dat doet zich voor hen niet 1-2-3 voor. ZQ zijn onze lotgenooten in den strijd om eigen haard, zebu's, lama's, wolven, menschen, zwerven dakloos over d'aard. Slechts de aap, de schelm der dieren, heeft ook hier weer winst behaald, die heeft met zQn vleze charmes 't menschelijk sleutelgeld betaald. MELIS STOKE iiitimiiiiiiitiiimiiiiiiuiiiiiiiiiiiii Er stond in zeker do'pje (een dorpj»in het G oi) een stil verscholen huisje. Dat hult j: was niet mooi. Het leek een boerderptje, maar op een bord ervoor, stond zwart op wit geschilderd het machtwoord Postkantoor. Je belde aan het huis ernaast dan wachtte j- een tijd geduldig met je telegram, dan kwam een boerenmeid. Men hetft haar nu verwijderd die dikke boerenmeid. Er kwam door hare luiheid geen telegram op tijd. iiiiiiiiiiiiiiiiiimmmiiiiiiiiiiiiiiiiiiii beiden-komende godheid: nu is het de polltie-god van Versailles; hij kan tusschenbeide komen, want hij heeft er de middelen toe, om de taak dien hij zich gesteld heeft te verwezenlijken. Hij is reeds tusschenbelden gekomen. HQ heeft de rust-verstorende volkeren gegrepen en ontwapend... en op dit oogenblik is hij bezig ze de voorschriften van zQn recht voor te schrijven. Ha! die rechtsvoorschriften! geen enkel volk dat zich respecteert kan zulke voorwaarden aannemen!" Inderdaad, wanneer men de voorwaarden op zichzelf beschouwt, los van de feiten die hen verklaren of wettigen, ja, dan zijn ze onaannemelijk en, zelfs, weerzinwekkend. Maar wanneer men niet uit het oog verliest, van welke feiten ze de normale gevolgen zQn, wanneer men ze beziet in onmiddeliqk verband met de verwoestingen die ze her stellen, de gevaren die ze voerkomen willen... dan komt men tot de tegenovergestelde conclusie. Het is ook gemakkelijk te bewijzen, dat, hoe hard de voorwaarden ook zijn, ze nog niet evenredig zijn aan de veroor zaakte schade. Er is zelf»tusschen de verant woordelijkheid, die men op zich genomen hetft, en de opgelegde ei enen een voor een kind al te begrijpen onevenredigheid. Wanreer Oui'sch'and alles moest terug geven wat het genomen heef', alles betalen wat het vernielde, de steden wet r op bouwde... kortom herstellen zou wat het aan de wereld ontnam... dan zouden r och zijn rijkdom, r och zfln bronnen of goede wii dit mogelijk m«ken, Dui'schland hetft iets onherstelbaars verni' ld. Het ei gen l ij k recht zou nog strenger eischen stellen! De christelijke wet zelfs, waarop sommige schrijvers zich ten onrechte be roepen, zou heel wat harder zijn. roepen, zou heel wat harder zQn. He ft Jezus niet gezegd: Want'metwelk oordeel ge oordeelt, zult gij geoordeeld worden, en met welke maat gij meet zal u weder gemeten worden." Wat zou er van Dultschland komen, in dien met zijn eigen oordeel en maat geoor deeld en gemeten zou worden; wat zou er van zijn indus'rle worden? Is het noodig hier Ereberger's vredesvoorwaarden te h rhalen? Voor mij liggen de bepalingen van de Kommandaiuur van Laon onder de Duitscle bezetting; de uit voering van een kwart van deze bepalingen, zou iedere vrijheid in Duitschland reeds vernietigen. De bijbel bevat tal van woorden, waarvan de toepassing Duitschland vernietigen zou. Maar de wetgevers van Versailles weten, dat er een diepe waarheid is in het recht van het heidensche R >me: Summum jas summa injurlo. Daarom hebben zij niet de voile maat van het hun toekomende recht willen nemen. Zij hebben alleen de mogelijke restitu'ies willen nemen, alleen dat deel eener to'aie vergoeding, dat Duitschland geven kan. En aaar de betaling moeite zal clschen, geven ze ook een lang crediet. Maar omdat zQ de wereld ook waarborgen willen geven voor latere rechtschennis, heb ben zQ voorzorgen en garanties willen VOOR HET BORD Teekening voor .de Amsterdammer" van Jordaan Reken me dat eens voor Nu is 't een boerenjongen, die jongen loopt wel snel, maar aan zQn boerenwoning bevindt zich niet zuo'n bel. Daarvoor k rijgt hij de fondsen niet van den Gemeenteraad. Zoo komt dusnog- gelijk voorheen elk Telegram te laat. H. v. D. V. stellen. Waar is de verstandige en voorzichtige man, die zQn schuldenaar geen voorwaarden stelt? Waar de vredige burger, die niet den handhaver van de orde eerbiedigt, die den roover ontwapent? Dit alles wil de politie G ad van Versail les zijn. Voortaan zal de wereld weten, dat de oorlog een leelijk en hachelijk bedrijf is, dat men het gebrokene betalen moet, en dat men beter met zijn tegenstander over leg kan plegen, dan hem meesleepen in eene onderneming die honger en armoede brengt. Het zal een heilzame vrees voor alle volkeren zijn, dat het bijbelwoord waarheid spreekt, waar het zegt dat ge u verzoenen zult met den vijand, opdat hij u niet voor den rechter brenge, en deze u voor den gerechtsdienaar die u in de gevangenis zal voeren, waaruit ge niet komen zult na betaald te hebben tot den laatsten cent. En daar de vrees het begin van alle wijsheid is, bestaat er kar s, dat de wereld daardoor wijzer worden zal. Maar toch zal men mQ tegenwerpen blij/en de vredesvoorwaarden hard voor Duitschland!'' Zeker, maar waarom heeft Duitschland dezen weg gekozen... wie dwong het... waar het reeds langs vreedzamen wrg bezig was de wereld te veroveren. Waarom heeft het zoo dwaas en wreed de kip gedood, die de gouden eieren legde? Het mag blij zijn niet alles te oogsten wa' het gezaaid h-t ft! Dit is niet de absolute ondergang. Duitsch land is een groot en sterk volk, met veel weerkracht en rijke bronnen. En het heeft vrienden, die hopenlljk niet alleen vrienden van het oogenblüzullen zijn, maar die het zullen helpen, met crediet, opdat het zfln nieuwe verplichtingen onder de oogen zal kunnen zien. Ik zie niemands ondergang gelaten aan. Het bedroeft mij een groot v> Ik te zien in de omstandig heden die Duitschland zich op den hals heeft gehaald. M-ar ook weet ik, dat Frankrijk om slechts van een zijner slachti ffers te spre ken een schuld van 175 Miliard op zich geladen ziet, en, wanneer iemand het gevaar van den ondergang moet loopen, laat het dan de schuldige zijn en niet het slachtoffer. Nooit zoo werpt men mij tegen zelfs niet in 1870 of te Brrst Litovsk, zfjn zulke voorwaarden gesteld!" Zeer juist, maar geen oorlog leek op dezen. Bijna altijd was het de overwinnende aan valler, die zijn eischen stelde. In '70 moest Frankrijk den Inval ondergaan, de schade herstellen, een bezettingslt ger onderhouden, en twee provincies afstaan. Nu is alles verai.derd. Het slachtcffer is overwinnaar, en de aanvaller moet de kosten betalen. De rekening Is hoogcr, en de voor waarden zijn harder. De schadeloosstelling van '70 was een machtsmisbruik en een onrechtvaardigheid; de herstellingen en garanties van 1919 zijn rech'matig. Voor deze maal, dat het rechtsgevoel, dat in ons aller harten Ie ft, blijkt niet een ijdel woord te zijn, zou het wellicht beter zijn er zich niet al te zeer om te b-droeven. ETIENNE GIRAN. ROYAARDS-FONDS" Op initiatief van een voorloopig bestuur, bestaande uit den heer Herman Roelvlnk, president, mevr. A P. J. den Tex-Dikkers, secr.-penn., mevr. S. Wiardi B:ckman-Kuenen en mr. C. D. Salomonson, is gesticht het Royaards-fonds", eene instelling die tot doel heeft: het bijeenbrengen van een kapi taal 't welk het bestuur van het fonds in staat zal stellen jaarlijks aan de N. V. Het Tooneel" steun te verleenen. Het fonds zal bestaan uit stichters, leden en donateurs. Het adres van desecr-pennlnemeesteresse is mevr. A. P J. den T.x-Dikkers, de Lairessestraat 102, Amsterdam. Sint Maarten. Utrecht De heer Plasschaert heeft kritiek uitge oefend op de organisatie der tentoonstelling Sint Maarten te Utrecht en heeft een aanval gedaan op het bestuur der vereeniging op een wijze, die zeer moeielijk te rijmen valt met htt feit dat geroemde heer in de ge legenheid is geweest zich behoorlijk van de zaken pp de hoogte te stellen, doordat hQ als artistiek propagandist aan de tentoonsteUj g verbonden was. Uit het schrfjven van den heer Plasschaert waarin gezegd wordt dat het bestuur van Sint Maarten .vermoedelijk grootendeels bestaat uit menschen van goeden wille, maar zonder de noodige autoriteit in het aesthetische, zonder de noodige relaties", zal wel niemand kunnen begrijpen dat het bestuur van Sint Maarten voor deze ten toonstelling bestond uit de volgende leden: N. Bastert, J H. Boot, J. Gabr ëlse, Jan Sluyters, Jan Toorop, J. C. Wienecke, J. C. A. Legner en de Kunstminoenden G. Th. Geesink, W. L-ydenroth van Boekhoven, Mevr. A. H. de Merster - Obreen, Mr. P. H. Ritter en Mr. J. H. Vuystingh. Ook werd door den heer Plasschaert niet gezegd dat de commissie van toelating voor deze tentoonstelling voor de afdeelingen schilderijen teekeningen en graphische kunst bestord uit de kunstenaars leden van het bestuur en vlfr Uden aangewezen door de inzenders, te samen dus: L'z y Ansingh, N. Bastert, J. H/Boot, B. F rwerda, J. GabrlHse, J, C. M. Legner, E. R D. Sc aap, Jan Sluyters, Jan Toorop, en W. Witsen. Integendeel wordt door den heer Plas schaert voorgewend alsof de inzend ngen werden beoordeeld door de Uirechtsche leden of tenminste dat hun invloed buiten gewoon groot zou zijn en dat terwijl er slechts drie leden in of bQ Utrecht wonen. Hier is dus door den heer Plasschaert eene verkeerde vr orstelling gegeven en dit kan geen toeval zijn. Voor de afdreling beeldhouwkunst be stond de commissie van toelating uit de beeldhouwers: A. Hesselink, Hildo Krop en J. C. Wienecke. Wat betreft den uitslag van de bekronin gen kan het bestuur van Sint Maarten zeker niet worden aansprakelijk gesteld. immers de leien der Jury zijn allen aange wezen door de inzenders, bij meerderheid van stemmen, en op hun uitspraak kan en mag het bestuur geen invloed uitoefenen. Wanneer nu de tentoonstelling van Sint Maarten niet is geworden, zooals het bestuur had gehoopt dan is hiervoor niet de reden te vinden in de samenstelling van het be stuur en de commissie van toelating, zooals de heer Plasschaert gaarne wil aantoonen, maar zijn de oorzaken van geheel anderen aard Deze oorzaken zijn het bestuur volko men bekend en kunr en dus, voor zoover mogelfjk, voor een volgende tentoonstelling worden weggenomen, eene mogelijkheid die zeer groot wordt door de medewerking der Nederlandsche kunsteraars, waarop Sint Maarten alle recht heeft. J. GABRIËLSE Het antwoord van den heer Plasschaert verschijnt in het volgende nummer.