DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 17 Mei 19. No. 2186 Spaarbanken versus Spaarkassen u In het nummer van 3 dezer, heb ik de grondslagen behandeld, waarop de spaarbanftn hier te lande in haar ruim honderd jarig bestaan gewerkt en zich ontwikkeld hebben. Naast de spaarbanken z|n in de latere jaren instellingen ontstaan, die zich Spaar kassen noemen en op geheel andere begin selen berusten. Voor zoover ik kan nagaan is de oudste dezer Spaarkassen in 1903 opgericht \tn sedert door eenige anderen gevolgd, die in hoofdzaak in dezelfde rich ting werken. Van heel- of half-philanthroplsch is bij deze instellingen geen sprake. H't beheer wordt gevoerd door goed bezoldigde direc tie n, bijgestaan door commissarissen, die behalve hun aanspraak op tantièmes ook presentiegeld per bijgewoonde vergaderingl) genieten. Maar bovendien wordt het beheer dezer spaarkassen kostbaar, omdat zij, ten einde het publiek tot zich te trekken, van dure reclamemiddelen gebruik maken en wel bespraakte agenten in dienst hebben, die voor hunne bemoeiingen naar rato ge honoreerd moeten worden. Op zich zelve zoude tegen het een en ander niet veel intebrengen ztjn, indien het publiek in de betrekkelijke circulaires slechts duidelijk n juist werd ingelicht. Dit is echter geenszins het geval. Zoo ergens dan is op deze circulaires van toe passing, dat het woord gegeven is, om de gedachten te verbergen . In de bedoelde documenten worden de vermeende voordeelen van het spaarkas systeem breed uitgemeten, maar de nadeelen verzwegen en zelfs daaromtrent voorstellingen gegeven, die bij den niet deskundigen lezer een onjuist en indruk moeten wekken. Zoo wordt o.a. in die circulaires gezegd, dat voor de kosten van beheer twee gulden per inschrijving van in totaal f 300 per jaar wordt ingehouden, zijnde gemiddeld onge veer 6/10 pCt. per jaar. Bfj eene andere, waar het totaal eener inschrijving f 500 bedraagt, wordt gesproken van slechts X pCt. per jaar. De oningewijde leidt daaruit af, dat voor alle onkosten slechts H pCt. DE 50*te VOORSTELLING VAN GOETHE'S FAUST EN HET TOEKOMST-TOONEEL Van de eene Paschen tot de andere is in de hoofdsteden van ons land thans door een reeks van machtige en schoor e Faustvertoonlngen Goethe's geest onder de men- ! schen gebracht en voor duizenden was dit j spel een openbaring en een inleiding. Dat het mogelijk Is gebleken het, van spelers ! en toeschouwers zooveel verdiepte aandacht vragend, werk te brengen op ons tooneel, en het daar te handhaven, vijftig maat, is een voldoening, die den kunstenaar Royaards boven elke, zijn persoon geldende onder scheiding moet uitgaan. De 50ste Faust-voorstelling, vol-levend als de eerste, gedragen door een diep besef van 's dichters ruime en milde menschelijkheid, gerijpt en bezonken, bracht voor een nog eenmaal gansch gevulde zaal hulde aan den universeelen geest, en bevestigde boven stelling en hypothese de roeping van het tooneel. \VfJ kunnen het werk ook lezen, maar wij kunnen het voller, inniger, en lichter, spelenderwijs verklaard, zien. Wat het woord vermag, wat het gebaar uitdrukt... Binnen de muren van een studeercel opent zich de wijde wereld, een overrjjke menschenziel stort zich uit in het uur der crisis, en er is niets dan een stem, een hand, die den gifbeker grijpt, en weder verwerpt. Die Tbrane guillt... Het leven overwint, en een avond lang zijn wij getuige van deze zegepraal. Het sprookje van den ouden Faust, die j >ng wordt, de booze macht van den duivel, en het leed der Gretctv ns, het wijkt in deze vertooning terug voor het almachtige in den volst rekten mensch, die zich weet een God in het diepst van zijn gedachten", in staat het oogenblik tot eeuwig heid te herleiden. Zóheeft Royaards het werk begrepen en het ons nabij gebracht, en zoo zal het blijven leven in talloozen, ook al breken thans omstandigheden van beschamend materieelen aard, dezen arbeid af. Vinden er geen ingrijpende veranderingen in den huldigen tooneeltoestand plaats, dan Is de 50ste Faust voor langen tijd de laatste geweest en houdt ze tevens het afscheid in van, wat wij noemen, de groote stukken, de opvoeringen waarmee de levens vatbaarheid der wereldliteratuur op ons tooneel bewezen is. Want al blijft de N. V. Het Tooneel, trots de voor een kunstenaar, die zich zijn waarde bewust is, nauwelijks te aanvaarden bestaansvoorwaarden, voor het komend seizoen bestendigd, wQ mogen ons niet voorstellen, dat een repertoire, ge[na GE. Filiaal AMSTERDAM Jacob Obrechtstraat 26. - Telefoon Z. 2507 Vraagt onze Yoorraadlijst lillilliiiiiiiiiinniiiiiii baseerd op reizen en trekken, op de gebrek kige tooneel-iniichting der provincie, Vondel of Shakespeare zal kunnen dienen, dat een, om het risico der onderneming, tot kleine kern gereduceerd gezelschap, onder een dusdanig gepreoccupeerd leider, wien zelfs voor de generale repetitie geen podium ter beschikking blijft, in staat zat blijken tot daden, gelijk wij die in de laatste tien jaren minder talrijk dan onder gunstiger con dities ware mogelijk gebleken, doch qualitatlef overtuigend hebben gewaardeerd. Dat we aan deze achteruitzetting, niet van een begaafd acteur of actrice, maar van de dramatische kunst in haar edelsten vorm, toe zijn, is aan twee dingen te wijten, en wie daar blind of zwak tegenover staat, doet schade aan het geheele Nederlandsche kunst-verband: 1. Aan de omstandigheid, dat het begrip regie", zooals dit door Willem Royaards Is hernieuwd, verantwoord en vervuld, slechts langzaam vermocht door te dringen tot ons, in het algemeen, dramatisch onontwikkeld volk. 2. Aan de plaats, die, mede als gevolg van dit gebrek aan onderscheidend vermo gen, door Eduard Verkade ten onrechte wordt Ingenomen. Met middelen, waarvan maar enkele kunst zinnig mogen heeten, is het dezen laatste in ons klein, gemakkelijk te overbluffen land, mogelijk gebleken den smaak van het schouwburgpubliek te leiden op wegen, waar de kunst als ontroering ophoudt en de aflsidlng, in haar al rusteloozer variëteit, het pleit wint; eigen tekort aan talent en bekwaamheid door grootscheepsche reclame te dekken; en zich een positie te verwerven bulten verhouding tot de geboden praestaties. Wat Verkade meebracht voor het tooneel: een fijnen en practlschen smaak voor den uiterlijken vorm en een zekeren tact voor een bepaalde soort, bulten de gevoelssfeer gehouden, tooneel-literatuur, had als zoo danig zijn waarde, doch de wijze waarop deze ondergeschikte gaven ten koste van het wezenlijke, dat zich voor alle kunst gelijk blijft, door hem werden geëxploiteerd, misleidde de massa en belemmerde den of 6/10 pCt. per jaar van de gestorte gelden geheven wordt. In werkelijkheid is het percentage echter belangrijk hooger, omdat het reeds vanden aanvang af geheven wordt van het geheele bedrag, dat gedurende den looptijd van de Spaarkas moet gestort worden, m. a. w. bij een Spaarkas, waar men gedurende 10 jaren f30.?per jaar moet storten, waarna het geaccumuleerde bedrag nog twee jaar blijft staan, wordt van het eerste jaar af aan f2.?per jaar aan onkosten berekend, ofschoon het gestorte bedrag dan nog slechts f 30.?is en het gemiddelde gestorte bedrag over die jaren niet f 300.?maar nog niet ten volle f 200.?is. De kosten van admini stratie zijn dus feitelijk ruim l pCt. Maar daar blijft het niet bij. Er komen nog allerlei ik erken onvermijdelijke on kosten bij, die dit spaarsysteem nog kost baarder maken. Zij, die per maand storten en dat zijn de minst kapitaalkrachtige moeten 10 et. per maand voor inningskosten betalen. Als uitvloeisel van de aan het systeem verbonden verzekering tegen de kwade kansen van het tontine-stelsel, moet een naar den leeftijd verschillende verzeke ringspremie betaald worden, die o.a. voor een 30 jarige 34 et. per maand bedraagt. Het bewaarioon van de voor de stortingen aangekochte fondsen komt bovendien ook nog ten laste van de betreffende spaarkas, liiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiliiiliiiuilililimiliiliiiiiiiiiiiimimiiiiiiiiiiiiiim natuurlijken groei van het, op innerlijke waarden, gericht repertoire. Dit wezenlijke gevoelswarmte en de macht op het tooneel, hetzij door persoon lijke uiting, hetzij door bezieling van anderen, dichterlijk leven te wekken, ontbreekt Verkade. Om zich zonder deze, over leven en dood beslissende, factoren, nochtans te doen gelden als een meester, greep hij naar middelen welke een ieder, die hart en ontzag had voor het dramatisch oeuvre, met bezorgd heid moesten vervullen. Hij stelde zich aan het hoofd van een tooneel-grootbedrijf, in de wandeling de trust" geheet en, dat ten doel had alle deelen van ons land met tooneelkunst, t quet Verkade, te be zetten; hij ontwrichtte andere toonetlgroepen door moedwillig aan een stuk, dat zich eenige reputatie verwierf, de steunende krachten met buitensporige honoraria te ontlokken, niet om deze krachten zelf te gr bruiken, (Jan Musch in de beaumonde der Haghespelers), doch om ze onschade lijk te maken tegenover den concurrent. Met den mond vul idealisme, kende hij zijn eigen rol niet, preekte vandaag de vergeestelijking om morgen een literair ernstig werk op te voeren als een grove sensatie, nestelde zich in de mondaine neigingen der Haagsche aristocratie, en verklaart zich in het democratisch Amsterdam weder snel voor: Kunst uitgeoefend in groote zalen tegen lage prijzen. Het ligt in de lijn der ontwikkeling, dat de kunst van het tooneel moet worden een democratische kunst, of volkskunst" (Handelsblad). Na elke teleurstelling (?Macbeth", Romeo en Julia", Onweer" en den ontschillerden Karlos") nieuwe leuzen, nieuwe beloften, nieuw gepraat in de lucht over wonderen in wording, over een toekomst-tooneel." Als we maar geduld hebben tot de allerjongste generatie uit de kool is. Doch wie, die Driekoningenavond", .Eva Bonheur", Hedda Gabler", ef een der vijftig op/oerngen van Faust'' bijwoonde, verlangt nog naar dit speciale Verkade tofkomstto meel, waarvoor, dat weten we nu wel, geen speciale Verkade-begaafdtieid bo-g staat? ,E*n goed drama", lezen we in De Gids" van deze maand, is een drama, dat een blijvenden indruk maakt". Houden we ons aan deze eenvoudige definitie, dan komen ons niet de beloften van den heer Verkade maar de. goede vertooningen van anderen voor den geest. En waarom draalt men dan nu om tegen over de onzekere vreugden der toekomst de winst te stellen van een gelukkig ver leden, de zekerheid van een beproefd Amsterdamsen toonerl ? Omdat Verkade kans hetft gezien, als directeur van een Haagsch gezelschap, lid te worden van den Raad van Beheer van de K. V. Het Nederiandsch Tooneel, en daar dus, toen zijn eigen zaak sprong, voet in den beugel had. Omdat, toen men Royaards vór twee jaar aanzocht zijn krachten te willen geven aan het kwijnend Neerlandsch, Verkade, die, tot dezen nood, elke fusie, welke slechts de N. V. Het Tooneel buitensloot, had nagestreefd, en elke samenwerking met den leider daarvan had geweigerd, daar alreeds op het kussen zat. Behoeft deze toevallige, en door geen daad van beteekenis gerechvaardigde, om standigheid, thans iemand te weerhouden op te komen voor de dramatische kunst, die er door in een hoek worden gedrukt, en voor de rechten van een groot kunstenaar, die tot nadeel van onze volksontwikkeling roekeloos worden verkort? Neen, het gaat hier niet om een vriendjes-qua'stie, om een baantj ", dat de een heeft, en de ander zou begeeren, want dat baantje wordt pas wat als het door een sterke persoor lijkheid wordt gereleveerd; niet om angstvallige onpartijdigheid",aangezien partijen,artistiek, niet voor vergelijk in aanmerking komen; niet om de ontevredenheid van eerige da mes en heeren, want de tevredenheid1' in dit vak is afhankelijk van factoren, die slechts indirect verband houden met het kunstzinnig resultaat; en zelfs niet om de eer van de K. V. Het Nederiandsch Tooneel, die op dit oogenblik nog maar een naam is met een Raad van Beheer eraan; het gaat om de dramatische kunst, gelijk ze in onze gemeenschap kan en wil geëerbiedigd zijn. Of de Raad van Beheer hier kan ingrijpen, en of zij dit wenscht, is haar zaak; vroeg of laat zal de tijd de schouwburg-quaestie oplossen in het nadeel van den onnuchtigen leider, en het bruzelig patronaat; doch het is de taak der critiek van dit oogen blik te waken tegen begoocheling der publieke opinie door middel van verouderde bespiegelingen en profetieën, die met het intrappen van open deuren gelijk te stellen zijn. Ons tooneel, dat den toon aangeeft, is de Justus van Maurlk-periode lang ontwas sen ; noch aan naturalisme als zoodanig, noch aan opera-romantiek hangt het, en wie voor martelaar der iaée wil doorgaan moet met frisscher conirasten aankomen. Het ont wikkelde zich in de richting der fantasie, dat is alles, en wat het daarvoor behoeft is een leider met dichterlijke verbeelding. Maak ons niet wijs, dat dit een strijd zou zijn tusschen de oude garde en de jongste school, tusschen beroepsspeler en dillettant; men speelt nu eenmaal geen Beethoven in het openbaar zonder de noten te kennen en in ons, aan beeldende kunstenaars arm land, is elk talent, dat zijn vak verstaat, van waarde, het romantisch gemoed zoowel als de fijne typeur, de rijpe vrouw en de schuchtere jongeling. Mits maar de regis seur zijn palet beheerscht en al deze mentchelrjke ruancen zoodanig weet aan te wenden, dat ze in het tooneelbeeld werken, elk naar aard en wezen, doch gehouden aan den toon, den stijl, van het afgestemd gehet l. Wanneer de naam van de K V. Het N derlandsch Tooneel" in den scnouwburgstrijd verloren gaat. het zou te betreuren zijn; wanneer de Raad van Beheer erin bezwijkt, het zou te overkomen zijn; maar wanneer Eduard Verkade zich bij deze ge legenheid terugtrok tot de bescheidener plaats, waarop hij, naar gebleken bekwaam heid, behoort, latend den meerdere thans de betere kans..., ik zou het een geluk vinden voor Schiller en Siiakespeare en voor den geheelen chaotischen toestand van ons tooneel. Tal van waarschuwende stemmen zijn in de pers opgegaan. Zij kunnen de wet niet stellen. Doch het woord van den jarigen nestor Willem Kloos: De critiek is een ernstig vak" heeft ook ten opzichte der tooneelcritiek in deze dagen aan beteekenis gewonnen, en deze ernst zal weerklank vinden van de stalles tot den engelenbak. TOP NAEFF iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiirwiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii' lumiiiMimiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim^ BOORSTRAAT 1-9 ETNA MACHINES OL.IDE. BOLJW AMSTERDAM Levensverzekering- n -^ L n -J. Maatschappij «11 UI D C m MiatsokappalIJk Kapitaal EEN MILLIOEN GULOEN volteekend Sluit Levensverzekeringen en Lijfrenten op bijzonder gunstige verzekerlngsvoorwmardon togen zeer BILLIJKE PREMI E H Villa te koop, bev. tl k. en badk., centr. verw., enz. Prachttuin m. vijver, W min. v. h, station, koopprijs f 5O.OOO.?; BOSCH A DUIN Villa te koop, bev. 3 k., service, enz. Ruim t H. A. schitterend ter r. ad f 52.OOO. - ; Villa te koop, bev. vest., 9 k., serre, met 0.5 H. A. ter r. ad f 38.OOO. . Te bevr. b. d. Makelaar H. MEULCNBELT, Dir. v. h. Bouw- en Landgoederenbufeau Eureka", HUISEER HEID t, Tel. 372, ZEIST. WASSCBIIJJÏBEKA" Toldwarsstr. hoek Lutmastr. 22-24. Tel. Z. 3725, Amsterdam Vraag prijsopgave l Aanbevelend, B. NEIDIG & Co. BAARN Bouw- en Woningbureau van den Makelaar J. D. F. VAN D KR V K KN, Kantoor van vaste goederen. l<aa n li. Parkstr.43 Belangrijke Verkooping. Het HOTEL ROTTERDAM, in het complex gebouwen met hunne Erven, aan het Weesperplein No. 14 en 16, Amsterdam, in de onmiddellijke nabijheid van het Weesperpoort-station, Kad. Sectie O 1364 en 1361, groot 3 Aren 8 Centiaren, zal op Maandag 2 Juni 1919 publiek in veiling worden gebracht, met het recht den naam Hotel Rotterdam te kunnen blijven voeren. Het geheel is te aanvaarden l Augustus 1919. Te bezichtigen Dinsdag en Donderdag van 2-4 uur. H. GROENIER, J. LOBATTO Rz., Notaris. C. R. VAN DEN ELSAKKER. Makelaars. Telefoon Zuid 3839 en 5(?23. Abonneert U op het Nieuw Algemeen Effectenblad (51ste jaargang) het meest uitgebreide financleele blad l Bevat o. m. vol ledige Prijscourant van alle op de Amsterdamsche beurs verhandeld wordende fondsen, waarbij naast elk aandeel het laatst ultge keerde dividend wordt ver meld; voorgestelde dividen den, prijscourant successie recht, uitlotingen, weekover zicht effecten markt enz enz. Proefnummers op aanvraag gratis! Uitgave: M. M. OLIVIER, Rokln 70, Amsterdam FERWERDA&TIEMAN W1JWHANDELAREN VINO DE KIOJA PRIMA ROODETAFELW JN f 1.35 p. flesch LA PALttA PRIMA WITTE TAFELWIJN f 1.50 p. flesch TYPE BORDEAUX-WIJN VERKRIJGBAAR IN ONZE BEKENDE DEPOTS VAN WIJNEN STAAL Etectrotechnisch - Bureau KERKSTRAAT 279 DE AMSTERDAMMER Weekblad voor N<td*rl*j»0 kost slecht* f 2.50 Electrische Licht-, Kracht- en faanÉgs-liistailaties Prima Electrische Straalkachels en Kookplaten van sterke constructie en groote duurzaamheid LAGE PRIJZEN