Historisch Archief 1877-1940
Zaterdag 31 Mei
A°, 1919
DE AMSTERDAMMER
WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
ONDER REDACTIE VAN Mr. J. A. VAN HAMEL, Prof. Dr. H. BRUGMANS, Mr. E. S. OROBIO DE GASTRO jr., Dr. FREDERIK VAN EEDEN en H. SALOMONSON
UITGEVERS: VAN HOLKEMA & WARENDORF
^PrijsperNo. f 0.20. Per 3 mnd. f 2.50. Abonn. loopen per jaar j | Redactie en Administratie: Keizersgracht 333, Amsterdam | | Advertenttën omslag f 0.40 p. regel, binnenpag. f 0.50 p. regel
INHOUD i Bladz. 1: Maar de
HoilandachBelgische Entente, door v. H. Bnitenl. Overzicht:
YTUson & Oo.t door dr. G. W. C. Byvanok. 2:
De Amflterdamsohe Raadsverkiezingen, teekening
van Jordaan. Finland's Wedergeboorte, door J.
Hirn. Krekelzang, door J. E. Speenhoff. In
vloed van den Oorlog op den Levensstandaard,
door mr. B. Taoonis. S: Feuilleton: De Droomer
en de Zwoeger, door Marie Bohmietz. 5: Voor
Vrouwen (red. Elis. H. Rogge). De Vrouw in de
Frov. Staten, teekening van mevr. Wontersen-van
Doesbnrgh. De Schatten van de Huisvrouw, door
Aiiêtte. Vronwen in den Gemeenteraad, door
Bertha Ledeboer. Boekbespreking, door drs
Arn. Saslborn. Uit de Natuur: Wegwespen, door
Jao. P. ThQise. 7. De Tentoonstelling van Heem
schut, door A. W. Weisman. Boekbespreking
door mr. Jaoob Israël de Haan en jhr. mr. H.
Smisaaert. 8: De Herdenking van het 300-jarig
bestaan van Batavia, door A. de Braconnier. De
Kloet, teekening van George van Baemdonok.
Tandheelkunde, door A. van Hasselt. 10: Spreek
zaal: De Hel. Uit het Kladschrift van Jantje.
Financien en Economie, door 3. D. Sautilhano.
11: De Inbeslagneming van De Hel", teekening
van Job. Braakensiek. De Wielerbaan in het
Stadion,door H., met teekeningen van Is. T. Mens.
Een Vleugje Haagsohe Wind, door Ari.
Bijvoegsel: De Amsterdamsohe Gemeenteraads
verkiezingen, teekening van Job. Braakensiek.
Illlllllllllllllllllllltllllllllllll
NAAR DE
HOLLANDSCHBELGISCHE ENTENTE
Het wordt tijd, de mogelijkheid van
een Hollandsen-Belgische entente ten
onzent nauwkeuriger onder de oogen te
zien. De vertegenwoordigers der beide
landen zijn thans te Parijs met den raad
der grooten bijeen. De Belgen hebben
tal van gewichtige of minder gewichtige
desiderata, die deels op gronden van
realiteit, deels op gronden van sentiment
en deels op gronden van verbeelding
berusten. Zij gevoelen zich on veilig achter
onzen niet-verdedigden Limburgscben
zak. Zij gevoelen zich gehandicapt met een
havenmond, die voor hun wereldhaven
dient maar aan een anderen staat, aan
Nederland behoort.
Allerlei eischen hebben reeds gespeeld.
Eerst afstand van 't grondgebied van
Zeeuwsch-Vlaanderen en van
Zuid-Limburg. Dat is nu, na onze duidelijk gebleken
opvatting, van de baan. Ook de Parijsche
mogendheden zullen er niet aan denken.
Thans staan andere denkbeelden aan de
orde. Er wordt van Belgische
stuvereiniteitsrechten op de Schelde gewaagd;
en van Belgisch militair
beschikkingsrecht in Zuid-Limburg in geval van
verdedigingsnoodzaak.
Het wil ons voorkomen dat deze plan
nen zeer weinig aanlokkelijk en ook
weinig natuurlijk zijn; men mag wel
zeggen: even onaannemelijk. Erkenning
van officiëele Belgische regeeringsmacht
op de Scheldewateren wordt ten onzent
evengoed als afstand van territoir ver
staan. En dan is het een afstand van
territoir, die feitelijk nog onbruikbaarder
aandoet, dan wanneer het
ZeeuwschVlaanderen gold. Daar zit tenminste eene
consequentie in, al zullen wij deze niet
aanvaarden. Een hap in onze
staatsiiiiiiiiiimiifiiiiiiiiiiiiiiiii
WILSON & Co.
II
Wanneer Colonel House een ding ter
hand neemt," zeide President Wilson van
zijn vriend, dan kan hij het een eind van
zich afhouden en het onderzoeken en ont
leden, alsof h i} er niets mee had te maken,
en hij doet het beter dan eenlg man ter
wereld dien ik ken."
Dat koele overleg, die zekerheid van blik,
hebben Wilson uitnemend geholpen tijdens
zijn candidatuur voor het presidentschap.
House was de man van goeden raad en van
dadelijk besluit; zpodra er moeilijkheden
opkwamen wist hij een weg, en die be
zwaren waren soms nog van anderen aard
dan zich in Europa bij een verkiezing voor
doen. Roosevelt, de tegencandidaat van
Wilson, werd in de campagne door .een
schot gewond. Het was een gek die het had
afgevuurd, maar hij kon navolgers vinden.
House telegrafeerde onmiddellijk aan een
ouden Texas vriend van de grens: Belang
rijk. Kom dadelijk over. Breng je artillerie
mee." Ik ben op weg," was het ant
woord van Captain Bill.
Hij kwam en moord was in zijn oogen;
hij dacht dat men zijn vriend naar 't leven
stond. Twee zware revolvers droeg hij bij
zich, op iedere heup n, zij dienden hem
als ballast en hielden hem in evenwicht op j
zijn levensweg. Hij werd Wilson's lijf wacht, j
macht evenwel, zooals de Belgische ge
zagsuitoefening op de Wester-Schelde
wezen zou, ware een volslagen
monstruositeit. Iets, erger nog, dan
KiaoTchao, in China is geweest!
En dat Nederlandsen grondgebied,
in Limburg geheel buiten de
Nederlandsche regeering om, op bepaalde momen
ten door Belgische militaire macht zou
worden bezet, ja, Zeeuwsch Vlaanderen
eveneens, ware toch geen aannemelijk
idee.
Er ligt voor ons in de gehèele Bel
gische motiveering iets overdrevens. Is
nu inderdaad het Duitsche strijdgevaar
zoo groot, dat onze Limburgsche zak
hen zoo huiverachtig maken moet 7 Wat
is er voorloopig van eene herhaling van
dit gevaar over? Voor Zeeuwsch
Vlaanderen geldt hetzelfde. En de
Scheldemond: is nu inderdaad onder onze
Souvereiniteit de scheepvaart op
Antwerpe/i er nadeelig aan toe? Hebben
wij het kanaal van Ter Neuzen niet goed
geadministreerd, beter nog wel, het
breeder willen maken dan de Belgen
indertijd zelf ? En de Belgische kanalen:
Moerdijk?Antwerpen, Duisburg?Ant
werpen, waarvan thans te Parijs ge
sproken wordt, zullen die nu waarlijk
zoo nuttig zijn, wanneer men ze met
de natuurlijke waterwegen vergelijkt?
Daarbij komt, dat wat bijv. de ge
varen voor een doortocht door
ZuidLimburg betreft, zoodra dit land aan
België zou overgaan, op 't nieuwe gevaar
van een doortocht door Gelderland en
Noord-Brabant kon worden gewezen.
De moeilijkheid ware dus hoogstens
verplaatst!
Wij laten de andere, kleinere detail
kwesties nu daar. De groote punten
berusten waarlijk voor een belangrijk
deel, naar ons inzien, meer op sentiment
dan op realiteit.
Intusschen: sentiment beheerscht voor
een groot deel ook het leven der volken.
Men moet de gevoelens van zijnen buur
man verstaan, en ontzien, ook al deelt
men ze niet.
Dit geldt voor Holland tegenover
België eveneens. Er is voor ons vol
doende aanleiding om 't land, waarmede
zooveel gemeenschappelijke belangen
ons binden, tegemoet te komen en in zijne
gevoelens, waar het kan, te ontzien. Maar
dan moeten de middelen redelijk zijn.
De Parijsche conferentie zal steeds
meer doen zien, dat wat tot dusverre
wordt voorgesteld of bedoeld, geen
redelijke oplossing levert.
Men spreekt altijd van overdracht van
rechten of overdracht van gebied, van
den ander pp den een.
Dit zal niet gaan. Nederland en België
hebben nu eenmaal allerlei aanrakings
punten gemeen. In de Schelde, met de
Maas, loopen beider belangen onafschei
delijk dooreen. Het Limburgsche gebied
mag naar waarheid een fivy/e/gebied
worden genoemd. Maastricht is voor
Noord-Nederland steeds als een grendel,
een strategische beveiliging beschouwd.
Nu wordt ditzelfde gebied als zoodanig
ten aanzien van België voorgesteld!
Zeeuwsch-Vlaanderen dito: van ouds
glacis voor de Noord-Nederlandsche
Maar er zijn andere dingen te vertellen
dan verkiezlngsanecdoten.
Van alle kanten omringden den nieuwen
President in het jaar 1913 de vraagstukken, j
Laten wij onze aandacht bepalen tot de
buitenlandsche. Het neteligste was op dat
oogenblik het probleem: wat met Mexico
aan te vangen? Daar heerschte anarchie,
groote Amerikaansche belangen zetten er
voldoening, en als nabuur kon men op een
of anderen dag direct in zijn onrust worden
betrokken.
Men heeft Wilson aanhoudend verweten
dat hij 't niet verstond daar over de grens
krachtig in te grijpen. Hij had erzijn redenen
voor: hij zag uit op de toekomst. Hij wilde
de zaak der eendracht van het gehèele
werelddeel niet bederven door de eenzijdige
bemoeiing der Vereenigde Staten met den
binnenlandschen toestand van een
SpaanschLatijnschen staat
Maar hij had nog een andere reden,
en misschien waren er nog meer hij
verlangde niet zijn handen te binden in een
strijd waar zijn volle kracht in zou opgaan,
nu er van een anderen kant een onweer
dreigde. In het jaar 1913 n.l. maakte Wilson
zich zeer ongerust over Europa,
De Balkan-oorlogen hadden het antago
nisme tusschen Rusland en Oostenrijk ge
scherpt; er waren in het Oosten staten
gegroeid, die vrijheid van beweging eischten,
en in het Westen lag sinds de
Maroccogeschillen de glstingstof opgehoopt. Hij
was geen profeet, Wilson, hij heeft geen
visioen gehad, maar hij kon speuren dat er
iets brouwde in den brouwketel en iets
broeide aan het zwerk.
Colonel House heeft zijn vriend die ge
dachten ingegeven of in allen geval, hfl
heeft ze met hem gedeeld. De man van Trxas
was zeer fijngevoelig voor strooming«i In
de atmosfeer, hij kon raden wi-lken gang
de zaken zouden nernen, tn hij bepaalde
vooruit den afloop van wat op touw wrrd
gezet. De vnender; die hcrn observeerden,
vermoedden soms een toovenaar in hem.
En zoo rustig als hij alioos vermocht te
blijven, zoo gtbee! in evenwicht met zich
zelf, alscf hij bui'en de dingen stond, terwijl
veiligheid, zijn de Belgen er tevens voor
hun defensie een gewichtigen factor in
gaan zien. De kanalen ontvangen beider
scheepvaart. Het kanaal van Zuid-Beve
land dient Antwerpen, maar ook de
Nederlandsche schipperij. Het kanaal bij
Maastricht geldt voor Luik, maar ook
voor den Bosch. België m»et als 't zijn
Antwerper spoorweg, als 't zijn
Rijnkanaal verkrijgen wil, over Nederlandsch
grondgebied. Nederland komt niet naar
Frankrijk of het moet door België heen.
Zoo zit alles aan elkander vast.
Doorknippen kan men de dingen niet.
Wat dan? Alles, wat de n heeft,
wordt door den ander benijd. Maar wat
geeft overdracht van rechten? Slechts
dit, dat de n dan ontevreden en te
kort gedaan zou zijn en dat weer nieuw
kwaad bloed tusschen beide wordt gezet!
Er volgt onzes inziens uit dit alles
maar n natuurlijke oplossing. Het is
deze: dat men Nederland en "België in
sommige opzichten tot eene geregelde en
duurzame belangengemeenschap brengen
moet.
Het is de eigenaardigheid, het is 't
gebrek van de regeling van 1839, dat
zij de beide landen te zeer van elkander
af-geregeld heeft. Het zal er nu in 1919
toe moeten komen, als de regeling wordt
herzien, dat men ze weer meer tot
elkander, te zamen regelt.
Eene logische en aannemelijke oplos
sing van de Limburgsche defensiekwestie
ligt alleen in een defensieve overeen
komst tusschen België en Nederland,
waarbij door de generale staten der
beide landen samenwerking van de mi
litaire machten voor gezamenlijke ver
dediging tegen aanranding, op beider
gebied, voorbereid worden kan.
Een voorbeeld van zulk een conventie
levert de overeenkomst, die indertijd
tusschen Transvaal en Oranje Vrijstaat
heeft bestaan.
Zeer zeker brengen dergelijke 'ver
standhoudingen opofferingen mee; tot
dat de algetneene ontwapening of de
praktijk van den Volkerenbond ze over
bodig maakt. Men moet iets treden uit
zijn eigen belang. Maai daarvoor is men
nu ook eenmaal eene mogendheid!
Eene soortgelijke regeling zou toepas
selijk zijn op de militaire maatregelen in
Zeeuwsch-Vlaanderen, en op de Schelde.
Trouwens de beginselen van den Vol
kerenbond brengen dit alles reeds van
zelf min of meer mee.
Een dergelijke gedachtengang moet
het economische en commercieele wezen
beheerschen. De gestie en exploitatie
van den Scheldevaarweg kunnen gebracht
worden in handen-van een nauwer aan
eengesloten gemeenschappelijk beheer,
b.v. een gemeenschappelijke exploitatie
maatschappij, dan tot dusverre het ge
val is. Voor de kanalen hetzelfde.
Op die manier wordt samenwerking
gebracht daar waar noch verdeeling,
noch scheiding mogelijk gebleken zijn.
De Hollandsch-Belgische entente is
niet alleen praktisch voor de actueele
problemen. Zij kan ook verder zeer
vruchtbaar zijn.
Dit geldt voor 't gebied van de staat
kunde, van het economisch en van het
geestelijk leven.
Ongetwijfeld zal een verstandhouding
l
hij toch met hun ziel in gemeenschap ver
keerde !
House kende Europa goed, hij had er veel
connecties gemaakt. In het begin van 1914
kreeg hij een bijzondere opdracht van den
President om de leidende staatslieden van
Europa over den toestand en zijn gevaren
te onderhouden.
Eerst ging hij naar Duitschland.
In Keizer Wilhelm zag hij een van de
groote factoren der aanstaande beweging
hem wilde hij doorgronden. Van te voren
had hij zich op de hoogte gesteld van al
wat er over hem was te weten, en de feiten
waren methodisch in zijn brein geklasseerd.
Dan pas heeft hij hem in zijn omgeving
leeren kennen. Maar noch is er iets uit
zzn rapport aan den President bekend ge
worden, ncch heeft hij zich in bijzonderheden
uitgelaten over zijn indrukjvan den persoon.
Alleen kan men opmaken, dat hij zich
telrurgesteld voelde.
Wilhelm was voor hem meereen man die
zich liet drijven dan dat hij dreef. Hij is
niet actief, hij is negatief, heeft House van
hem gezegd. HB is onder den druk, van
degene die hem trachten te beheerschen, hij
doet zijn best zich tegen hen te verweren,
maar hij voelt zich hun gevangene.
Zoo luidde House's oorderl.
Het kan zijn dat hij den Keizer, die aan
depressies lijdt, in zulk een phase heeft
aangetroffen. In allen geval schijnt het dat
Wilson, ook thars maar in beperkten mata
den Keizer aansprakelijk stelt voor de
catastrophe. Bij zijn militaire omgeving school
het kwaad.
Dit was het resultaat van House's
onder?oek. Daar heerschte eerzucht, daar w?s de
lust om met de macht van het Rijk voor
den dag te komen ... !
Te Parijs vond House de lucht vervuld j
van polititke intriges rn ministerie-combi- :
naties; wanneer de menscben aan de
toetusschen de twee landen, die te zamen
pl.m. 15 millioen bewoners en vele bron
nen van welstand hebben, hun beider
prestige verhoogen.
Ook in den Volkerenbond, met zijne
vele mogelijkheden, is zulk een arm in
arm gaan niet vreemd.
Wat de economie betreft, moet de vraag
weer eens nauwkeurig onder de oogen
gezien, of juist in den aanbrekenden tijd,
met zoo scherpe economische behoeften,
handelsunie tusschen België en Neder
land niet wenschelijk is. De Belgische
industrie (die aan de Nederlandsche niet
te kort behoeft te doen), het Belgische
mijngebied, de Vlaamsche akkerbouw
en de Noord-Nederlandsche handel,
scheepvaart, boerenstand, dit alles en
nog veel meer is geëigend tot het
scheppen van een uiterst belangrijk
economisch complex. Gaan beide dien
kant niet uit, zoo worden zij ieder naar
een anderen kant gezogen.
De havens doen ook beter, elkaar als
n stelsel te beschouwen, dan als'
ondermijners.
Wat het geestelijk leven betreft,
gelooven wij eindelijk dat eene eervolle en
bevredigende oplossing van de Vlaamsche
kwestie, op eene wijze waardoor België
rust krijgt ook, alleen mogelijk is in
nadere verbinding met Noord-Nederland.
Noord-Nederland is in staat den Vla
mingen den hoogeren intellectueelen steun
te bieden, waardoor hunne beschaving
zich ten volle ontplooien kan. De beste
oplossing der wenschen voor het Vlaam
sche volk, ook voor België zoogewenscht,
ligt in de universiteiten, in de boek
winkels, in de beschaafde standen van
het Noorden.
En dat het Noorden winnen kan door
verruiming van zijn gezichtsveld, wie,
die het betwijfelen mag?
Wij weten wel dat er veel tegenstand
tegen al dergelijke plannen is. Men mag
elkander niet. Vindt elkander onmogelijk.
Men let altijd meer op wat scheidt, dan
op wat vereenigt. De jongste annexatie
beweging heeft er ook geen goed aan
gedaan! Men heeft zijn eigen speciale
belangen, en is bang dat die door de
grootere in het gedrang raken.
Men heeft helaas de eeuwenoude his
torische traditie van den Belg en den
Kaaskop, die altijd tegenover elkander
de verzenen tegen de prikkels hebben
geslagen.
Vooral van Hpllandsche zijde is men
weinig toenaderingsgezind. Men voelt
zich lekkerder en veiliger alleen. De
Belg loopt risico's, die de onze niet zijn.
België heeft moeilijkheden, die 't lot ons
bespaart. Wat zouden wij... ?
De Entente hollando-belge, van Bel
gische zijde vór den oorlog bepleit, is
in Holland met wantrouwen en met
lauwheid begroet. De ingestelde com
missie heeft 't niet ver gebracht.
Toch had die entente waarschijnlijk
den oorlog af kunnen houden. En zij
zou in elk geval een veel sterker en
interessanter economisch Nederlandsch
gebied hebben geschapen.
* *
*
Het zal ons niet verbazen, wanneer
uit de Parijsche smidse ook weer vonken
komst dachten, dan was het 't aanstaande
proces van Mevrouw Caillaux dat hun voor
den geest stond. In Frankrijks hoofJstad
teekenden dus de dingen zich niet scherp af.
In Londen was het evenmin 't geval.
De pijnlijke verhouding tot Ierland, de
kulperijen in het leger, de onrust van den
werkenden stand, legden daar beslag op de
gedachten in de politieke kringen.
Van Duitschland verwachtte men geen
vijandigheid. Integendeel, men had de voor
stelling dat de betrekkingen met Duitschland
in een goede baan waren geleid. Over de
plannen van de militaire "partij bestond geen
ongerustheid. Zoolang Llchnowski in Enge
land gezant was en Bethmann Hollweg het
Kanselierschap waarnam met Jagow als
ministervan Buitenlandsche zaken, behoefde
mrn geen vrees te koesteren.
Ja, als die gedwongen werden af te treden,
dat zou een sein wezen, maar tot dien tijd!...
De moord te Serajewo had plaats;
Daitschland, alsof het 't Lot wou dwingei ver
klaarde den oorlog aan Rusland en Frank "^k;
de wereldbrand nam een aanvang.
Wilson, zooals aan iedereen bekend i
maar het feit krijgt eerst zijn juiste betee
kenis, wanneer men weet hoe hij drie maar
den van te voren zijn vriend House in
geh»Mme missie naar Europa had gezonden,
Wilson richtteS Augustus 1914 een boodschap ,
tot de hoofden der Europeesche regeerirgen j
om zich voor hen beschikbaar te stellen
wanneer de tijd kwam van vredesonder
handelingen.
Gelijk de heele wereld meende hij dat de
oorlog maar kort ?ou kunnen duren. En
werkelijk, nietwaar? :s hot ook gebeurd dat
hij in de eerste vier of vijf tr.ainden is beslist
toen hr't dfn Duitschers ; :'. gelukte na don j
Si!*g aan cie Marre vem.r <ui: -.r. zeekant \
fluor te driegen, en ook hu;, ai de re pogingen j
geen succes hadden. ?
Her werd een krui»k !ij;h<tip. i
!t; de re.B,eenr,»;skringe.n van TuitschJand
heerschte een soort paniek. Om vol te
vliegen, die 't licht doen vallen op de
wenschelijkheid [Hollandsch?Belgische
toenadering. Voor de aanhangige bespre
kingen is het waarschijnlijk de sleutel,
die de deuren opent. De Minister Van
Karnebeek heeft er duidelijk van ge
sproken. Van Belgische zijde zei mij
reeds eenige weken geleden een voor
aanstaand staatsman: het eind zal wel
zijn, dat aan het eind van onze disputen
de entente staat."
Het Nederlandsche volk moge dit alles
ook eens in zich verwerken. Het is
een geisoleerd. volk Het is een in
zich zelf gekeerd volk. Het is een
volk, dat met zich zelf genoeg te stellen
heeft en niet gemakkelijk eens anders
belang met het zijne verbindt. Wij zijn
wel internationaal, maar hebben er niet
veel offers voor over. Wij blijven met
liefde klein.
In dit alles heeft wijsheid gezeten.
Maar 't is de ware wijsheid niet
meer. Samenwerking, duurzame verstand
houding onder de volkeren is de leuze
allerwegen. Waar werd de Volkerenbond
als meer van zelfsprekend begroet, dan
hier? Maar gevoelt men wel, dat die
niet alleen lusten, doch ook plichten
tot inschikkelijkheid, tot samenwerking
brengt?
Daarin alleen ligt de ware internatio
nale geest. En de eerste nadere band,
die in het gegeven geval voor ons dan
bij de hand ligt, is die met België. Geen
vereenigingl Geen unie of reunie. Geen
alliantie zelfs. Een entente, een co
peratie alleen.
Gezien de slechte proef met de vroe
gere Hollandsch-Belgische
entente-commissie, moet deze nieuwe verstandhou
ding o. i. maar niet door een
over-voorzichtigen listig regeerings-comiiéworden
voorbereid. Een officieel lichaam vindt
nog niet genoeg terrein.
Het veld dient eerst beter beploegd.
De goede temperatuur ontwikkelt zich
alvast hier te Parijs.
Wij meenen, dat het tijd is om onder
de intellectueelen, de vooraanstaanden,
de leidenden in de beide landen een
Vereeniging voor de Hollandsch?Bel
gische Vriendschap", een Union des
Amitiés hollando?belges" in het leven te
roepen. Zij kan de verschillende verdere
aangelegenheden, de economische toena
dering, de samenwerking op bankgebied
en die in 't geestelijk leven, alsmede.
voorzooveel noodig, de verschillende
detailpunten der politiek vragen,
bestudeeren en de oplossingen propageeren.
Zij biedt voor de regeeringspolitiek een
ondergrond. Zij wakkert den omgang en
't gedachtenverkeer aan.
Hun, die daartoe 't initiatief nemen,
zal dit later als eer worden toegedacht.
Al zwiepen misschien nu te Parijs de
vlagen nu en dan nog eens op, het eind
zal toch zijn evenwicht en verband.
P a r ij s.
v. H.
iiiiiiiMiirmiimiiiiiiimiiiiiiiiiii
kunnen houden, moest het volk worden
opgezweept en de schrik, duikboot en
stikgas, in dienst worden genomen als wapen.
Hier rekende de President, dat Amerika zijn
taak had te vervullen. Nu moest het zich
toonen als vredebrenger onder de sti ijdr nden.
In Januari 1915 vertrouwde hij aan C oionel
House een nieuwe zending naar Europa toe.
Te Londen ontving men den afgezant
sceptisch. Men was nog vol vertrouwen op
de onaantastbaarheid van de vloot en op
de kracht van Engelands isolement. Waarom
zou men tegemoet komen aan Duitschlands
vredesbehoefte ? Men schaamde zich vrees
te koesteren voor de duikbooten.
Zoo trok House naar Berlijn. Hij opperde
daar tegenover de gezichten die hem aan
staarden, een nieuw idee in vijf woorden:
De vrijheid van de ze e", dat op een
maal de Duitschers warm maakte, en dat
van hem en van Wilson was. Men mag het
noemen: den oorspronkelijke vorm van het
volkerenverbond. De zee zou vrfl
zijn, onbeperkt, de handel zou voortgaan.
het privaat bezit onaangetast wezen. De
bouw van de wereld zou blijven bestaan,
de oorlog er alleen zijn tusschen legers en
oorlogschepen. De krijg wordt bepaald tot
de krijgers.
Dat is de eerste draad, gespannen over
,:tn afgrond die ons vanden vrede scheidt",
. ide, wanneer ik mij niet vergis, Bethmann
H Uweg.
^Duse vertrok nu terstond naar Engeland
or>. er zijn voorstel uit te werken en
smake : k te maken. Maar nu bedierven de
Di.,'!chers door hun ongelooflijke lompheid
hun eigen zaak. Zij seinden hun gezant in
Amerika om daar propaganda voor de vrij
heid der zee te maken, alsof het run idee
wa?, zootfat men House in Londen nauwelijks
a-<n 't woord liet komen en zij torpedeerden
de Lusitcnia.
Tuch, Wilton gaf zijn pogen niet op.
W. G. C. B Y v A N c K