9 Aug. '19. No. 2198 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VÜOR NEDERLAND lestaurantJeOudeDoeb" TOURNOOIYELD DEN HAAG PLATS DU JOUR 1140 tet S «v M VM 7 iwir tal tJO Restaurant-CaféLa Réserve" Rembrandtplein 44 bij de Utrechtschestraat ANSTERDAtt Huis van den Eersten Rang Prima Keuken en Wijnkelder Tot bet bouwen raa Villa's en Landhuizen z|n prachtige heuvel achtige BOSCHTERKEINEN te koop ia HET OOSTERPARK t« DEBM Loge prezen, mooie wegen, gcu, electr. licht, va/er. ' I.V. laatf. t«t Kipliit. f»lot Inttrpuk Dir.],],STOÏÏANUOTTOSCHlILZ Tel. Int 38 & 48 HIIIIMMIMIHIIIHIIHMtllHIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIMIIMIIIHIIIIMlIllltllllllllHIIIIIMIIIIIIIIIIIHlUIIMIIIMIIII. | STARK'S OXYDOL" i I (C H LOR AS KALICUS TANDPASTA) l i Nainl. Vwin. STARK i Co. - Chimitchi FibrUk 't-HABE", 's-Brav.nNigt iiiMiMiiiiiP*mMtiiiMtMm^MM^MM>MtttMtim»M>«mt«»im>mnMm<w<MMtHiiitMiHMiiimt«itniinriiiimiwfiiHMiii Le COGNAC MARTELL est garant! comm.eétant Ie produit naturel des vins récoltés et distiliés danslarégiondeCognac. Koopmans & Bruinier WIJnhandalaren te Amsterdam AAG ROTTERDAM AMSTERDAM B# DST EENIGE m B EIT l W 13 t KRlMPVRIj Nederlandsch Fabrikaat B'g AMSTERDAM HAARLEM ?Bel Reg' Breestraat 35 Gr- Houtstraat 143 "o TEL NOOHD 5066. TELEFOON 1465 D<H HEERENKLEEDIR6 H.J.LOOR,Utreck' JOS. JACQUES WIJNHANDEL - BREDA Speciaal adres voor KLEINE BERKEN CHAMPAGNE Ingericht voor Wederverkoopars l Vraagt prijsopgave van Cognac : Hennessy*** aan Wijnhandelaren, ZWOLLE, JAC. RL HAVANA SIGA Stenografie ^Li TT- j. -n Ti. EientsBalt i. 9oct. Ip- den Boekhandel en ra postwisselbi R1ËNTS BALT, Den Haag, bij wien ook monJ. en wchr. ord Door de verwerving van U I> l l»I w m a is mijn salaris verbeterd". fa. e.) Mij. G T. te M l Hötel-Bestaurant DES GALERIES Modern ingericht Restaurant van den eersten rang. American-Bar. Tzigane-Orkest. LUNCH en DINER a prix fixe en a la carte. Telef. Schev. 440. De Directeur HEMRI ZELLE. SCHOOL VOOR MAATSCH PPRUK WERK 78 PIETER DE HOOGHSTEVA.T, AMSTERDAM OSicieele opening van den nieuwen cursjs Dinsdag 9 September Ie 2 uur Aanvang der lessen Dinsdag 16 September Aanvang AVOND-JAARCÜRSUS voor WONIHEOPZICNIERESSEK: Donderdag II Sept. Ie klokke 7 uur Piogiamma's der School op aanvrage te verkrijgen NA 25 AUGUSTUS Plano's, Vleugels on Kttnxtspolpiano'&doorrluui In eigendom verkrijgbaar, mits drie jaar afbetaald. Brieven No. 1431, Bureau van dit Blad. 29 LBOSCHESTRAAT 22 AMSTERDAM TELEFOON H. BI1> DEN HAAT Spoors WA.spoorjr- Culemborq { J. S. MEUWSEN HOFLEVERANCIER Ammtordam - Rottofdant Laldioh«tr. 4, Damrak 73 - Moueltrap 3 0. Doalanstr. 20, Damitr. 2 - Boymanttraat 3 w l ë ?H i - MICHELIN Rijwielbanden Buitenband f9. Binnenband 5.251 l! H {> bij alle goede Rijwielhandelaren f % Si Si ' ii H il ii III Illtll Illlllllllltllllllll dat de militaire commandant van Pinsk zich in zijn trgenwoordigheid aldus heeft geuit: wfj willen een voorbeeld stellen. wij zullen eenige dorpen laten afbranden, en van de bevolking n op de tien neer schieten". De heer Brailsford gaf hiervan aanstonds kennis aan den Generaal Pllsudski den Chef van bedoelden Commandant. Zon der resultaat. Maar, zooals wQ in den aanvang zeiden, wat overbekend is, laat zich ten slotte niet meer loochenen, en vordert dus geen be wijs meer. Het valsche, minderwaardige, kwajongensrchtlge uitvlucMje van over drijving, duitsch chauvinisme, enz., die de pogroms eenvoudig maar uit hun duim zouden gezogen hebben, behoort nu wel tot het verleden. Dat er In tal van Poolsche steden hevige pogroms tegen de Joden losgebulderd zijn, staat vast; dat daarbij hemeltergende barbaarscheden, menschonteererde gruwelen hebben plaats gehad, is in confesso. Een groot Amerikaansch staatsman, rechter Hughes verklaart dan ook: deze uitspat tingen zijn een verraad aan de zaak, waar voor wi] gevochten hebben". En ten slotte verklaart Paderewski zelf, de president van de Poolsche republiek, in antwoord op een protest door negen leden van den Poolschen rijksdag bij hem ingediend, dat h f) iedere herhaling van de betreurenswaardige ge beurtenissen zal straffen. Rest nog de vraag, of misschien de poli tieke of oekonomische houding der Joden voldoende aanleiding tot de excessen gege -en hebben. De bekende beschuldigingvan bolsjewisme onder de Joden is een farce, kan niet ernstig genomen worden. De enkele bolsjewisten, die de Joden onder hunne geloofsgenooten tellen, zijn hun over 't algemeen een doorn in 't oog. Het zijn uitzonderingen, die na van den joodschen geest en traditie geheel ontaard te zijn, met het Jodendom geheel gebroken hebben, en niet alleen in k rkgenoolschappelijken zin, maar ook wat maat schappelijk verkeer betreft, geheel van hun geloofsgenooten vervreemd zijn. Overigens lees ik bij Blokzijl: Polen weet weinig van Bolsjewisme. Qallicië weet er in 't geheel niets van. Bolsjewisme is het dus beslist niet. lllllllllllllllinillllllllllllllllllllllllllrllllllllllllllllllllllll-IMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIItlllllllllllMMIItlMIIIIIIIIIMIIllllllllllllllllllHIlll REORGANISATIE VAN HET ONDERWIJS NAAR AANLEIDING DER HAAGSCHE CONGRESSEN door IR. H. ENNO VAN GELDER Oud-Directeur van de Midd??:!. Techn. school .Amsterdam" De door mB bijgewoonde congressen, deze zomer te 's Gravenhage gehouden, over Vakonderwijs en over opvoeding der rijpere jeugd, geven mij aanleiding nog eens terug te komen op wat ik schreef in de Vragen des Trjds"') over een driejarige burger school en daaropvolgende hogere burger school, die de leerlingen in staat zoude stellen hun aanleg en neigingen zonder moeite te volgen en zich o a. beter voor te bereiden voor eventueele latere studie. Het geschrevene over de driejarige burgerschool werkte Ik nog nader uU. 2) De besprekingen op de belde congressen versterken mij in mijne meening dat in deze richting de op lossing van vele aanhangige kwesties moet worden gezocht. Drie naar voren komende denkbeelden, op die congressen geuit, zijn: l9 de wense lijkheid van uitbr-iding van de leerplichtige letfifld tot het 15e jaar; 2»het wenselijke van algemeen vormend onderwijs tot die leeftijd, ook voor hen die later vakonderwijs gingen volgen en vooral voor hen die later zich bekwamen zullen tot lesgeven aan vakscholen; en 3°de noodzakelijkheid om op de leeftijd van 15?18 jaren zooveel mogelijk met de verschillende neiging en aanleg der leerlingen rekening te houden, ze zelf meer te laten werken en eenige medezeggingschap te verleenen in hetgeen ze verder wenschen te leren of te doen. Aan al deze eisen kan worden voldaan, wanneer de aansluiting tussen lager, mid delbaar en hoger onderwijs wordt gemaakt als ik in die artikelen heb voorgesteld. Voor hen, die ze niet gelezen hebben, wil ik ze In het kort herhalen. Ik stel mQ de regeling als volgt voor: De lagere school eindige ongeveer waar zfj nu eindigt en geeft voor alle leerlingen hetzelfde onderwijs, dat niet in de breedte, maar wellicht in de diepte, enigzins kan rekening houden met merr of mii der ont wikkelde leerlingen, het frans verdwijne van de lagrre school of wordt ten minste niet als verplicht vak voor de toegang lot de burgerschool gtëlst. Het onderwijs blflve eindonderwfls (p 't oogenblik is het voor meer dan SO pCt. der leerlingen reeds zoo danig) maar geve tevens toelating tot de volgende school; toelatingsfximensdaarvoor worden afgeschaft. De lagere school beslisse hoever zfl de leeilingen op een leeftijd van 12-13 jaren kan brengen en geeft de ont slagbrief, die dienst dort als toelatingsbewijs tot een volgende school. j Deze is een burgerschool met driejarige ' cursus, waarop ongeveer hetzelfde onder wezen wordt als op de tegenwoordige, maar waarop tevens aan handenarbeid, hand- en lijntekenen en liciaatnsoefeningen (gymnas, tiek, sport en spel) een voldoende plaats : wordt ingeruimd. Hoe dit alles gevonden kan worden heb ik in bovengenoemde arti kelen uitgewerkt. Naast deze school blijve het M. U. L. O. bestaan, dat rtu reeds ongeveer even ver brengt als de H. B. S. 3 j. Deze burgerschool kan desverkiezend zoowel voor jorgrns als mei jes dienen. ! Coïostructle van beide sexen op de rijpere : leeftfjd van 15-18 jaren Iflkt mij niet ge! wenst; ik waarschuwde daar o< langs nog j tegrn in School en Leven". Maar op de leef lijd van 12?15 jaar en jonger, zie ik er minder bezwaar in. De leerlingen die, na het verlaten dezer Zijn de Joden miischien niet Poolsch gezind? Bekend is, dat de Joden in de Poolsche vrijheidsoorlogen zij aan zij met de anders gezindten voor hun vaderland hebbjn gevochten. In 1830 werd er o a. in den stiijd tegen Rusland een regiment gevormd van uitsluitend Joodsche soldaten, dat, naar hunne bekende gewoonte om de baard lang te laten groeien, den bijnaam kreeg van het gebaarde regiment. In 1863 werd te Warschau bij een der meest p'echtige synagogale diensten op het Nieuwj >ar>feest gebeden voor het succes der Poulsche wapenen en het Poolsche volkslied gezongen. Maar bij den geweldlg;n strijd, die er den laatsten tijd om het bezit van Polen gevoerd is, konden de Joden het natuurlijk niet ieder naar den zin maken. Toen de Russen Oostenrljksch Polen binnenvielen heette het: de Joden zijn pro Duitsch; toen de Oostenrijkers weder binnendrongen, heette het: de Joden zijn pro Russisch. Zuo weiden zfj ten slotte voorgesteld als de vaderlandsloozen, die maar altijd met den vijand heulden. Natuurlijk geheel ten onrechte. HUI Hiigiiiiiiiiitiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiii burgerschool, de leeftijd van pi m. 15 jiren hebben bereikt, verkregen daar een werke lijk algemeene ontwikkeling, intellectueel, lichamelijk en zedelijk (wat met een goede driejarige H. B- S. fcan geschieden, mits men aan de leraren hoge eisen stelt, min stens gelflk an die welke voor gymnas'um en H B S. 5j.c tegenwoordig gesteld wor den en litfst nog iets hoger; het is op het laatste congres zoo duidelijk naar voren gekomen dat voorbeeld en directe Invloed van de leraren van het allergr >otste belang zijn en daarom hun algemeene ontwikkelir g hun karakter, hun salarlëerlng met die hoge eisen rekening moet houden.) Op de bovengenoemde leef ijd zijn de leerlingen dan wel zoo ver dat zij een woordje mede kunnen spreken, hunne op voeders en leermeesters kunnen over hun aas leg en neigi' g een beter oordeel vellen dan als zij de twaalf j uige leeftijd noe pas hebben bereikt en zfj hebben een voorbrrridlng genoten die een zoo groot mogelijke differentiatie mogelijk miakt. Deze school, die met een schoolfximei afsluit, geve toelating tot de maatschjppij; waarvan teker een groot deel gcb'u k zal maken (zie mfln stukje in het Weekblad voor G. en M O), tot de hogere handels scholen, vak- en techniese scholen, land bouw-, kuns»nijverheid-, zeekaart- en der gelijke scholen en tot de H. B. S. die ik mQ voorstel ingericht als onder nader wordt omschreven. Deze burgerschool geeft dus eindonderwfls, zoowel als voorbereidend, wat geen bezwaar oplevert getuige het onderzoek daarraar In gesteld door de Vereeniging van Leeraren M. O", waarbij zé' bevoegde personen hun meening daarover uitspr?km. De door mij bedoelde H>nere burgerschool zQ een drifj^ige met verschillende afderlingen. Een wis- en natuurkundige afdeling geve aan hen die als toekomstige ingemcuis, artsen, officieren en aan hen die in de ge lijknamige faculteit aan de universiteiten Neen, dat alles is het niet,' wordt nu verder beweerd, maar de J >den hebben zich zoo gehaat gemaakt door hun woekerwinste , doordien zij, alleen op eigen voor deel bedacht, het land hebben uitgezogen. Ach, arme! Dan moet men de beschrij vingen lezen van de ongekende armoede, het nijpend gebrek, de vreeslijke ellende, die daar in de [ooJsche gezinnen heerschen. Ja, door buitengewone naarstigheid en energie zijn sommigen niet onbemiddeld; er zullen ook wel vermogenden onder hen aangetroffen worden. Maar het ware dan toch ook wel een al te wreede eisch, te verlangen, dat een bevolking van een paar millioen men«chen uitsluitend zou bestaan uit van honger omkomende bedelaars. Toch komt het ons voor, dat in definantieele welstand van een aantal Poolsche Joden de kiem ligt van het venijnig antisemüisme, dat daar zoo vreeslijk gewoed heeft. In plaats van den ijver, de vlijt, zui nigheid en energie di<-r Joden zich tot voor beeld te nemen, heeft een tot krankzinnig heid toe bedwelmde geest van naij 'er en jaloezie de gemoederen reeds geruimen tijd willen verder gian met hun studie. Een letterkundige afdeling voor hen die: meer neiging en aanleg hebben voor de litteraire vakken en minder wiskundig aangelegd zoude tevens vooropleiding ku«nen geven voorde studie in de faculteit der letterenen wellicht hrt gymnasium kunnen vervangen; beter echter lijkt mij daarvoor een derde afdeling te scheppen. Te meer is dat wenselijk omdat de letterkundige af leling m.i. ook die zal ! worden, waarin zij plaats vindrn, die zich niet voor veidfrc siudie «Uien voorbereiden, maar maatschappelijke betrekkingen gaan vervullen en voor verschillende ambtenaarsexaiiens in aanmerking bomen. Voor hen i zal dan wellicht de mogelijkheid moeten '? worden opengesteld na twee ja>en de school met een getuigschrift, na schoolexamen, te j verlaten. | Het derde jaar van deze ?chool zal toch ; in hoofdzaak dienen om een deel der propadeu<e van het hoger onderwijs over te nemen; diarin worde meer gespecialiseerd en vooral meer door de leerlingen z-If prakiies Bewerkt op laboratoria voor natuur en schrikundr, op werkplaatsen voor han- : denarbrid (instrumentmakeu enz.) en op . ttkenzal-n. De voordelen van deze indeling liggen mij dunkt zoo voor de hand, dat ik daarop j niet verder behotf te wijzen. Ik wil alleen, en in de eerste plaats, noemen de moge lijkheid een zoo groot mogelijke differen tiatie toe te passen en met ieders aanleg en neiging rekening te houden en dat op een letftqd dat opvoeder en leerling zelf beter kunnen oordelen over die neiging en aanleg. Verder wijs ik cp veel brter voorbetridirg voor alle volgende scholen en ever eens voor alle hoger onderwijs. En hoVinJlen ?ai deze regeling een voornerelding en algtmeen ontwikkeling grven ge durende de leerplichtige lerftQd, wanneer die tot 15 jiren wordt ultg breid. De grote verschilpunten en meningen omtrent het ontwikkelend onderwijs op de opgezweept en daarin het vuur van Joden haat hel doen oplaaien. Thans is ae uit barsting gekomen In hoeverre rcgeeringen leger ook door dezen gemakkelijk voortwoekerenden bacil zijn aangetast, laat ik in het midden. Dat ieder redelijk denkend mensen daar tegen protesteeren moet, spreekt van zelf. Hopen wj} voor de Joden in 't bl zonder, maar ook voor de eer der menschelijkheid in 't algemeen, dat dit protest eindelijk het gewenschte resultaat moge hebben. A. S. O N D E R W IJ Z E R. Amsterdam, 4 Aug. '19. SPAANSGH, ENGELSCH, FRANSCH, DUITSCH eto. Berlitz-School Hoorongr-acht 4-51 H. 3286 Prut. OndarwQs door buitenl. leeraren ambachts-, huishoud- en andere vakscholen, welke naar voren kwamen op het congres voor vakonderwijs, zoowel als dat voor de opleiding der rijpere j-ugd, kunnen in de algemeene driejarige burgerschool, volg nde op de laeere school, voor alle leerlingen van 12?15 jaren, hun opleiding vinden. Ik betwqfel echter of de omstandigheden der arbeidende klassen en zelfa van de mid denstand wel zoodanig zuilen verbeteren dat de verdiensten der kinderen zullen kunnen worden gemist gedurende de volle leeftijd van 12?18 jtren, wa' het ge'al is als de leerlingen eerst op 15 jarige leeftijd het lager vakonderwijs gaan volgen, dat toch ook ongeveer drie jaren in beslag neemt. Voorloopig zal nog wel noodig zijn, dat de lagere vakscholen nog een deel der algemeene ontwikkeling der lee'lir gen voor hunne rekening nemen, en dat op a ondscholen aan hen, die in fabrieken, werk plaatsen enz. als leerling werken, die ont wikkeling wordt bijgebracht. Hoe dat moet is op het congres voor vakonderwijs uit voerig besproken, maar niet tot een oplossing gebracht. Het zoude wel de moeite waard zfj n bq gelegenheid dit punt, maar dan o >k dit punt alleen, op een congrcsdag te bespn ken. Worden echter de maatschappelijke toe standen zoodanig dat het mogelijk zal zijn deze cathegorie van jeugdige personen hun volle eis te geven, dan is mQ dunkt de door mij voorgestelde regeling de meest praktiese en juiste en zal die aan de groote bezwaren der tegenwoordige regeling zoo veel mogelijk te gemoet komen. l) November 1913 en Juni 1914. 2),Weekbl.v. Gymn.enM. 0."14ej.bl.915.