. 3199 Zaterdag 16 Angnstns A°, 1M.9 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND ONDER REDACTIE VAN Mr. J. A. VAN HAMEL, Prof. Dr. H. BRUGMANS, Mr. E. S. OROBIO DE CASTRO Jr., Dr. FREDERIK VAN EEDEN en H. SALOMONSON UITGEVERS: VAN HOLKEMA & WARENDORF t Prijs per No. f 0.20. Per 3 mnd. f2.50. Abonn. loopen per jaar | | Redactie en Administratie; Keizersgracht 333, Amsterdam | | Advertentiën omslag f 0.40 p. regel, binnenpag. f 0.50 p. regel Men wordt beleefd verzocht adresveranderingen zoo vroeg moge lijk op te geren en zoowel het oude als het niouwo adres te vermelden. Adresveranderingen welke ons na Donderdag bereiken, kunnen niet meer voor het eerstvolgend nummer behandeld worden. INHOUD t Bladc. 1: De Erfopvolging der Dictatoren, door y. H. Bnitenl. Overzicht: Mensohen en Generaals,III,door dr. W. G. O. Byvanok. Het Internationale Yakvereenigingsoongres te Am sterdam, door J. Ondegeest. 2: Wat is Demo cratie?, door B. Tntein Nolthenln». Ernst Haeokel f. Krekelzang, door J. H. Speenhofi. 3: Staatsexamen, door dr. J. A. Sehröeder. 5: Voor Vronwen (red. Elis. H. Bogge) Een bfleenkomet van leden van den Intern ationolen Vrou wenraad (I. O. W.) te Londen, II, door E. O. v. Dorp. Vliegen! l, door Emmy. Kleeding van de Maand. De Vrouw op het Arnhemsohe Middenstands Congres, door J. N. J. de Booy. Uit d« Natuur: Op de Eilanden, I, door Jao P. ThflBse. 7: M. Leonoavallo f. door H. J. den Hertog. Bpreekzaal: De Winkelier, Verhoogde Posttarief.door 8.?Een Tantalus-Kwelling,teekening van Qeorge v. Baemdonok. Feuilleton: Fragmenten: Mail, door Bartholomems Dikke. 8: Een Vredeskaait, door prof. H. Bingmans. Een Vleugje Haagsche Wind: Een 20-jarig Jubileum, door Ari. Batavia'sobe Dagboekbladen, door mr. H. Q. Koster. Op den Eeon. Uitkijk: Thans protectie?, door jhr. mr. H. Bmiisaeit. Boekbespreking, door dr. J. Prin sen J.Lzn. 10: Nienwe belastingen, door Sam. Trip, met teekeningen van B. van Vlijmen Jr. Boeketje Scfietiek, door Gerh. von D. Leekenspiegel. Uit het Kladschrift van Jantje. Eugelsche" Bureauoratie, door ad j. commies-titulair. 11: Honarchistische neigingen in Hongarije, teekening van Joh. Braakensiek. Onze Poëzie. Damrnbriek, red. K. O. de Jonge. Bijvoegsel: Andrew Oarnegie f, teekening van Job. Braakensiek. DE ERFOPVOLGING DER DICTATUREN Nog altijd dreigt min of meer, althans in theorie, wat men de dictatuur heet van het proletariaat, maar wat in waar heid de dictatuur der Onsamenhangend heid is. Het is die eigenaardige vorm van samenleving, waarin allen het moeten te zeggen hebben en dus niemand wat te zeggen heeft, waarin ieder doen kan wat hij wil en niemand meer wat doen wil, waarin niemand leiding houden kan en dus allen ten slotte de lijdende partij zijn. Deze dictatuur van het proletariaat is een fantastisch woord voor een maat schappij van ordeloosheid en van wis pelturigheid, van onverantwoordelijkheid en avontuurlijke invallen. Alleen dan wanneer de menschheid leiders weet te aanvaarden en te volgen, die zij daarom nog wel zelve gekozen hebben kan, wanneer zij zich bij de onomstootelijke waarheid nederlegt dat leiders er zijn om teugels in handen te MENSCHEN EN GENERAALS III JOFFRH Wfj hebben de generaals gehad en wQ hebben de menschen gehad, nu moeten wij de generaals hebben als menschen. Een militair bevelhebber in een democra tie, dat is altijd een van de groote vraagen waagstukken der politiek geweest. Hier berust het volstrekte gezag op het woord van een enkele, daar geeft de meerderheid van een volk of van zijn vertegenwoordigers de beslissing. Jaurès, kort voor zijn dood, heeft de logische tegenspraak der idee van den veldheer en der idee van een volksregeering in een gevleugeld woord uitgedrukt. .Over wonnen," klaagde hij bij het dreigen van den o«rlog, overwonnen, verliezen wij Frankrijk, overwinnaars, de vrijheid." In den overwinnenden generaal zag hij den aanstaanden Napoleo». De democratie in Frankrijk had wel vooruit haar maatregelen getroffen. Toen in 1911 de regeering een nieuwen vice-president van den Oppersten Krijgsraad moest kiezen, den generaal aan wien in oorlogstijd het opperbevel over de legers der republiek toekwam, kon zi] haar taak waarlijk niet licht opvatten. 1911 is het jaar van Agadir, een oorlog behoorde tot de mogelijkheden; men moest tegelijkertijd zich voorzien van een goed militair, van een bekwaam chef van den generalen staf en van een beproefd burger, die zich niet zou laten vangen door den llchtglans van de generaals uniform. houden en dat er leiding moet zijn om niet te verzinken in de moerassen welke den smallen weg van den vooruitgang flankeeren, alleen dan kan de maat schappij een maatschappij blijven. An ders wordt zij een hansworsterij. Wij zijn het niet altijd gewoon ge weest, dat zoo het hoogelied van de orde, de maatschappelijke tucht en de verantwoordelijke leiding te zingen viel. Alles hangt af van den tijd en de om standigheden. Er zijn jaren geweest, waarin de orde juist tot overdrijving neigde en de vrijheid in 't gedrang te raken scheen. Doch thans zijn de huiken verhangen. De vrijheid slaat in alle hoeken van de wereld tot loszinnigheid over. De heilige Ordnung" wordt uitgelachen. *.* Niet overal zoo consequent als in 't bolsjewistische Rusland en onder deszelfs elders gevestigde filialen, wordt die dictatuur van het proletariaat door gevoerd. Maar in de een of andere ge daante dringt de dictatuur van de onsa menhangendheid toch overal naar den voorgrond. Om een zieken aardappel breekt in 't geordendste land der wereld een werkstaking uit. In een hoezeer ook verarmde samenleving is vacantie toch de voornaamste leuze. Regeeringen moe ten zich in alle bochten wringen om een schijn van gehoorzaamheid te vin den. Overal spreekt men van vergaderen, van stemmen, van ieders recht van mee beslissen. Maar ook de minderheid legt zich niet langer bij de meerderheid neer, en de meerderheid doet reeds of het zoo hoort. Gelijkheid van stemmen is de leus. Zoo zeker als tweemaal twee vier is, zal deze dictatuur, wanneer er niets tusschenbeide komt, in haar tegendeel moeten omslaan. Achter Rousseau en Robespierre staat Napoleon. Achter Liebknecht, Noske. Achter Lenin, Koltschak, enz. Telkens wanneer in de wereld de loszinnigheid een eind te ver omhoog gestegen is, is zij ten slotte door een Ijzeren hand weer omlaag gehaald. Daar van weten Rome en Athene te verhalen, zoo goed als de wereld van latere eeuwen. 't Is of de menschheid het nooit ge looft, totdat zij het ziet. En wannér zij het ziet, is zij niet eens meer onge lukkig onder de reddende tyrannie, want dan streelt zij de reactie, die haar als 't ware bij den kraag vat wanneer zij reeds een eind den afgrond afgesukkeld is en de bodem haar geheel begeeft. Zóis nu eenmaal de erfopvolging der dictaturen. Een onvermijdelijk voor uitzicht ... ... tenzij er, zeiden wij, een ander iets tusschenbeide komt. Eén heerscher namelijk is er, die den Dictator der Onsamenhangendheid onttronen kan en toch nog dien van de Ijzeren Hand den weg afsnijdt, mits hij maar tijdig voldoenden aanhang vindt. Dit is de Dictatuur van de Gematigde Macht. *** Het is waarlijk noodig, dat in de wereld meer de noodzakelijkheid van macht en beslissing erkend wordt. De intellectueelen zullen daarin voor iimiiiiiiimiiiuiiiimiiniiiimiiiiiiiii Joffre.die tot het rustige.intellectueele wapen van de genie behoorde, scheen aan alle eischen te voldoen. Zijn voorkomen teekende den tevreden" man met een kalm vermogen om zijn wil door te zetten. Men had hem maar aan te zien om te begrijpen, dat zijn geest niet gemakkelijk uit het gelid was te brengen. Geen stoute sprongen van het genie waren van hem te verwachten, maar ook geen daden van onbezonnenheid. Een ver leden van plichtsbetrachting en van nauw lettende zorg was een waarborg dat het leger onder zijn bestuur niet achteruit zou gaan. Met de politiek bemoeide hQ zich niet meer en ook niet minder dan een burger in een republiek verondersteld wordt zich haar aan te trekken. Meer dan vijf jaren actieven dienst had hij nog voor zich eer hij den reglementalren leeftijd van vQf en zestig zou hebben bereikt. Alles kwam dus bijeen om de keuze op Joffre te doen vestigen, ,1e père Joffre", gelijk de troepen hem tijdens den oorlog hebben genoemd, en die naam van vader" geeft wel goed weer de phisionomie van den man, met zijn autoriteit zonder ophef. Toch wel degelijk iemand, wien men niet binnen de grenzen van zijn gebied moest treden. HQ verstond dat niet, en wist heel duidelijk te verstaan te geven, dat hQ op zQn gezag van opperbevelhebber en van alleen beschikker geen inbreuk duldde. Om hem voor zich te zien, moet men hem nemen zooals hQ zich toont den mor gen van 3 Augustus 1914 na de oorlogs verklaring, toen de generaals, aan wien de bevelhebbersposten waren uitgedeeld, hem hun opwachting kwamen maken. Getrouw aan zQn afkeer van parlage" begroette hQ hen met een eenvoudig: Goeden dag, mijnheeren. Een van de/generaalswilde de gelegenheid waarnemen om er op te wQzen dat in den Elzas waarschijnlijk een grootere ontplooiing van troepen zou noodig zijn, maar Joffre vergenoegde zich met enkel moeten gaan. Juist ook de gedachtengang der intellectueelen heeft in de laatste tientallen van jaren het besef van 't nut der beslissende macht onder mijnd. In genoegelijk gedachtenspel heb ben zij de argumenten voor de harde en scheeve werkelijkheid opgestapeld. 't Was alsof het vrije spel der meenin§en alles in gang houden kon. De moerne levensbeschouwing heeft met 't begrip van zedelijk gezag gegoocheld, het weggedoezeld, nagenoeg. Het begrip van orde was tot een belachelijke prui kerij verklaard. In den staat leidde het uit gebreide kiesrecht regelrecht de machtsversplintering in. Op zichzelf zou het dit niet behoeven te doen. Doch de ontaarding van het parlementarisme en de theorie van de evenredige vertegen woordiging met haar partijverbrokkeling hebben in de meest verschillende landen de evenwichtbewarende macht doen ver loren gaan, en zij zijn nog steeds bezig dien arbeid uit te breiden. Ook in de volksopvoeding heeft de uiteenrafeling alom doorgewerkt. Van woorden en ge dachten heeft men haar overvuld. Maar van de erkenning van persoonlijkheden en hunne macht scheen geen sprake meer te zijn. En 't eindresultaat is ge weest, dat in alle landen de leegte aan zulke persoonlijkheden, in de jongere generatie's wordt gevoeld. In de internationale samenleving is het 't zelfde, terwijl men daar tot een chaos is gekomen die zijn weerga zoekt, wordt nog aan verschillende zijden, onder de kleine mogendheden het meest, tegen elk overwicht der grooteren gefulmineerd. Ook op dit terrein bepleit men telkens nog den eisch der algemeene eenstemmig heid, der volslagen gelijkgerechtigdheid als 't hoogste goed. Alsof daarmede in de statenfamilie ook niet meer het liberum veto van den Poolschen land dag en de volslagen machteloosheid tot verbetering hoogtij vieren zou.3J *** De stelselmatige individualiseering.de loswerking van bindende banden was zeer schoon en aannemelijk in een tijd vak, waarin de maatschappij uit zichzelve, door vrede, welvaart en rust een natuurlijk stelsel van stevigheid bezat. Doch dat is thans uit. De waarheid is, dat in een tijd als dien wij thans beleven niets in zijn voegen kan worden gehouden, niets tot genezing, tot welstand, tot ontwikkeling komen kan, dan door overwicht, door gematigde macht. Dit geldt voor den mensch zoo goed als voor riet gezin, voor het volk als voor de algeheele menschengemeenschap. Het is niet alleen een practische waar heid. Het is ook een diep wijsgeerig feit, waarvan ook de denkenden de eerste propagandisten behooren te zijn, zij, die zich te lang en te eenzijdig in de richting der anarchie hadden gewiegd. Overwicht moet gewenscht en aan vaard worden, al dient er wat individueele eigen-gerechtigheid voor prijsgegeven. Wanneer eenmaal Holland niet onder zeven gewesten der Unie het (hoezeer misgunde!) overwicht had uitgeroepen, ware van een Nederlandschen staat nimmer iets tot stand gebracht. Ook nu zal dit principe onder de ItllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIII kortweg op te merken: C'est votre plan, ce n'est pas Ie mien." De ander dacht dat hQ niet goed was be grepen en richtte nog eens zQn opmerking in als een vraag. Maar de opperbevelhebber onbewogen, herhaalde eenvoudig zijn ant woord: C'est votre plan, ce n'est pas Ie mien". HQ trad niet in discussie op een oogenblik dat hij discussie onnoodig vond. Die onverstoorbare kalmte heeft den ge neraal over de eerste moeilijke tflden heen gebracht, toen de Fransche legers een heen komen moesten zoeken ver achter de gren zen. Hij wees hun de plaats aan, waar zQ zich bij de rivieren hadden te verzamelen. Voor hem was het geen nederlaag, maareen uitstel van overwinning. Zijn dagorder aan het leger van 6 September, in den klassieken eenvoud van zijn termen, die spraken van niet te wijken voor den vijand, won het hart van Frankrijk. Daarop kwam de victorie aan de Marne; zij maakte de taal van den dagorder tot een levend schild voor het vaderland. Sindsdien had Joffre een positie die on aantastbaar scheen. Veel was er inderdaad in het geheele beleid van den oorlog waar met recht aanmerking op kon worden ge maakt : immers in zooveel opzichten waren er door het onverwachte van den oorlog geen voorzieningen getroffen, en hoeveel diensten in het leger waren slecht georga niseerd! Maar de regeering hoopte de stor men die van den kant van Kamer van Af gevaardigden en Senaat dreigden, zonder al te groote schade te ontkomen, gedekt als zQ was door den grooten naam van den veldheer en door de censuur die de zaken van het leger hield bulten den gezichteinder van het publiek. Toch heeft er, eigenlijk reeds sinds het begin der krQgsverrichtingen, tenminste van December 1914 af, een quaestie van het leger en van Joffre in FrankrQk bestaan, die haar invloed heeft doen gevoelen op den loop der gedachten en der gebeurtenissen. mogendheden moeten worden aanvaard. Er behoeft nog geen overheersching of overmacht mee te worden ingeluid. Doch wanneer alle leiding zou worden afge wezen, en wanneer er niet mogen zijn die hun leiding durven geven, blijft het in de statenwereld katjesspel. De intelligente kleineren mogen tegen dit pincipe zeker 't minst als tegen iets onheiligs boudeeren. In den boezem der natiën op zichzelve behooren eveneens de beginselen van gematigde macht te worden erkend. De macht van het inzicht, van de kennis, van de ervaring, van de traditie, van de leiding, van de gezeggelijkheid. De wijsbegeerte en het politieke stelsel die op 'toogenblik met 't individualisme, het volslagen democratisme zouden blijven coquetteeren, voeren de gedachten der menigte op den noodlottigen weg. Wat zij noodig heeft, en wat haar alleen goed kan doen, in haar eigen belang in de eerste plaats, is de sug gestieve indruk van rust en overwicht, van bewuste leiding die zich niet van haar stuk brengen laat en te beheerschen weet, niet alleen zichzelven, maar ook anderen. De politieke vormen van het oogenblik maken 't voor de ruggegraatlooze valsche profeten nog al te gemakkelijk en verleidelijk, bij de meerderheid in 't gevlei te zijn. Maar het rustige, besliste woord en het onverzettelijke, bedaarde gebaar van dengene die niet schroomt 't op overwicht te laten aankomen, zie daar toch alleen wat haar nog voor den Katzenjammer behoeden kan. De genezing moet vooral komen van de levensbeschouwing der denkenden, en de levenswijsheid der vooraan staanden. Op hen rust thans de plicht, te maken dat de menschenwereld tot zichzelve inkeeren kan, en weer door drongen wordt van de noodzakelijkheid van orde en overleg, van plichtsvervulling en verantwoordelijkheid, van onderlinge samenhoorigheid en van maatschappelijke zoowel als van zedelijke tucht. Het is gemakkelijk, op de menigte af te geven en te zeggen dat zij op het oogenblik haar hoofd kwijt is, dat zij door bedriegelijke profeten wordt misleid en met de knoet moest worden geregeerd. Maar men vergeet dat de grondoorzaak van alles is: dat 't gevoel voor zedelijk overwicht en de erkenning van gematigde macht in den druk was ge raakt. En dat men de eerbied daarvoor eerst weer kan opwekken, wanneer het voorbeeld er toe gegeven en de innerlijke waarde er van metterdaad aangetoond wordt. Dit alles klinkt voor den spotvogel misschien conservatief en reactionair. Maar het is het niet. Het is integendeel het eenige middel om nog vooruit te komen en niet op de zandbanken vast te loopen. De eenige stijgbeugel om niet uit den zadel te slaan. Het is het eenige gezag, dat tegen de beide waarachtige geduchte pretendenten: iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiii Zoo moeilijk is het democratie en leger samen te doen gaan. Wil men vader Joffre en de grootheid en de zwakheden van het menschelijk karakter kennen, dan is het niet ongevallig, de con flicten van personen en zaken na te gaan in de jaren 1915 en '16 totdat de opper bevelhebber op zachte wijze werd genoopt zQn macht neer te leggen. Was het niet heel natuurlijk, dat er dadelijk in het leger oppositie tegen Joffre is ontstaan? Men heeft hem nog de eer van het plan van den slag aan de Marne, noch de kordaatheid van de uitvoering gegund. Het verwijt Is hem gedaan dat hij in de moeilijkeomstandigheden van Augustus 1914 alleen vage aanwijzingen heeft gegeven voor het terugtrekken der troepen en het standhouden aan de andere bevelhebbers heeft overgelaten. Aan den rechtervleugel van het leger heeft generaal Sarrail zich toegeschreven dat Verdun niet werd overgelaten aan de Duitschers en op den linkervleugel is het generaal Gallléni geweest, die den definltiven slag meende te hebben toegebracht door zijn bijeentrekken van het leger van Parijs. Joffre heeft de verdiensten van deze gene raals die voor henzelf zoo duidelijk waren. niet willen inzien. Hij heeft Sarrail bulten dienst gesteld, en, na in zijn officieel verslag Galliéni's werkzaamheid tot den kleinsten maat te hebben herleid, heeft hij hem geen taak willen opdragen die overeenkwam met zijn naam en zijn rang als veldheer. Of hQ gelijk heeft gehad, of hQ niet te ver is gegaan in zijn elsch dat voor het behoud van het gezag in het leger en van de kracht van het leger zelf nood zakelijk was: een volstrekt samengaan met den opperbevelhebber, daarover is het moeilijk te oordeelen. Hij hield niet van parlage", hij heeft zich niet over verschil lende omstandigheden willen verklaren. In alle geval een machtige partij in de vertegenwoordiging van het land was niet tevreden. Generaal Sarrail bezat zijn viienden de dictatuur van de Uiteenval en die van de Onderdrukking beschermen kan. Alles wat op 't oogenblik streeft om dien helper, de heerschappij van de ge matigde macht te steunen, de mogend heden, de regeeringen, de voormannen, de geestelijke richtingen, de menschelijke gevoelens en de praktijk der staten welke daarop aansturen, moet worden gesteund. Dan wordt ook de anarchie, om te beginnen evenzeer de innerlijke anarchie, de klakkelooze ikkerigheid, in 't groot en in 't klein, onderdrukt. f Of zou een Horatius ook van deze onomstootelijke beschouwingen nog een maal zeggen dat 't er mee gaat als met den koopman dieweekmoedig het beautus ille" zingt, de lof van het landleven in een hutje, om ten leste maar weer zijn kas na te tellen en de rente een half procent op te slaan? v. H. iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiimiiiiimiiii DE BETEEKENIS VAN HET INTER NATIONAAL VAKVEREENIGINGS CONGRES TE AMSTERDAM dOOr J. OUDEGEEST Voorziter van het Nederland&ch Verbond van Vakvereenlgingen De belangrijke en dikwijls heftige debat ten, welke gedurende de achter ons liggende dagen in het Concertgebouw te Amsterdam hebben plaats gevonden tusschen de voor naamste leiders van de vakbeweging uit Europa en Amerika hebben de aandacht getrokken in binnen- en buitenland en het komt ons voor te zQn dienstig, ook hier een enkel woord over de beteekenis van dit congres te zeggen. Vór den ooi log kwamen iedere 2 of 3 jaar de voorzitters en secretarissen der nationale vakverbonden bijeen, om daar van gedachten te wisselen omtrent organi satorische en tactische vragen betreffende de vakbeweging en de internationale banden werden in hoofdzaak levendig gehouden door de persoonlijke vriendschap, welke er door deze conferenties tusschen de voornaamste leiders was ontstaan, terwijl verder de uit voering der genomen besluiten was opge dragen aan den Duitscher C. Leglen, in zijn kwaliteit van voorzitter van het Internatio naal Vakverbond. in het algemeen kan men zeggen, dat door den oorlog deze vriendschapsbanden niet verbroken zijn. Bij hooge uitzondering waren er nog een of twee, die minder gaarne met het bureau te Berlijn in connectie kwamen, doch door de instelling van het tijdelijk bureau te Amsterdam bleven de persoon lijke relaties, voorzoover de post- en tele graafdienst dit toelieten, in stand. Nadat echter Amerika in den wereldoorlog betrokken was, ontstond daar het voornemen een nieuwe internationale vakvereenlgingsorganisatie te stichten, die dan in hoofdzaak de arbeiders in de geassocieerde landen zou omvatten. Aangezien echter Frankrijk en Engeland blijkbaar aan dit voornemen niet wenschten mede te werken, kon het niet tot uitvoering komen, waardoor een breuk tus schen het machtige Amerika en Europa voor de toekomst werd voorkomen. Dit is wel een der allereerste resultaten van het pas gehouden congres, dat er hoogst waarschijnlijk in de toekomst een veel onder de radicaal-socialisten, die een groot aandeel hadden In de regeering, hij voor zich kreeg als vergoeding een onafhankelijk of bijna onafhankelijk commando op het Balkanschiereiland met den titel chef de l'armée d'Orient, en Gallléni die na het hooren van Joffre's oordeel had verklaard : Onder de orders van dien man kan ik niet meer dienen. Wanneer men chef wil zijn, moet men eerst in staat wezen rechtvaardig te zijn." Qalliéni werd tegen het einde van 1915 Minister van Oorlog. . Joffre zag dit alles gelaten aan, hQ was toch van plan zijn eigen weg te volgen. Toen de minister-president hem polste over Galliéni's benoemingen, zelde hQ : Gallléni ? Ik heb onder hem gediend op Madagascar en het goed met hem kunnen vinden. H| heeft mij altoos beste nota's gegeven". De vrienden echter van den minister dachten nu de gelegenheid te hebben Joffre ten val te brengen. ZQ spraken over hem als den man wien de Republiek de positie had ge geven van een genie, zonder dat hij een genie was, als den generaal die steeds op de oude wijze voortging met frontaanvallen en die het Fransche leger door uitputting tot verval bracht. Maar Qalliéni, vór alles Franschman, ging van een andere beschouwing uit. Hij was het eens met den minister-president dat de oorlog alleen tot een goed einde kon worden gebracht, wanneer de geallieerde legers onder n commando stonden, en er nheid was van front. Wie nu was er die een Europeeschen naam had als Joffre ? In plaats van zijn stelling te verminderen, moest men haar eerder vergrooten en be ginnen hem opperbevelhebber over alle Fransche legers te maken. Hij heeft dat ook loyaal uitgevoerd, en voor de Kamer gaf hQ hem alle eer. Daar geschiedde in 't begin van 1916 de Dultsche aanval op Verdun. W. G. C. BYVANCK