DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 30 Aug. '19. No. 2201 DE TWAALF OPRICHTERS DER S. D. AP. H. H. van Kol J. A. Fortuijn voorstellen Tak van Poortvliet groote poli tieke beteekenis had. Met dit besluit was het soclaaldemokratische standpunt geheel verlaten en de vraag was nu of in Nederland het terrein van de demokratische en sociale politiek geheel zou worden overgelaten aan de radikalen, die toen in opkomst waren, dan wel of de sociaaldemokratische elementen zich uit den Sociaaldemokratischen Bond zouden losken en een eigen partij stichten. Onder de leiders van den Soc. dem. Bond waren er die het eerste bewust goedvonden. In een paar bijeenkomsten, te Utrecht in het Hotel Willems op 't Vreeburg gehouden, werd echter tot het laatste besloten en begin Augustus 1894 versckeen een manifest, onderteekend door 12 personen, die natuurlijk dadelijk de spotnaam de twaalf apostelen" kregen, waarin tot de stichting eener nieuwe partij werden opgeroepen al degenen die zich met het standpunt door den Soc. dem. Bond ingenomen niet konden vereenigen en de verwezenlijking van het socialisme door de verovering der politieke macht wilden nastreven en door gebruik te maken van het kiesrecht den klassenstrijd wilden voeren. De twaalf onderteekenaren van het manifest waren: L. Cohen. J. A. For tuijn, A. H. Gerhard, F. v. d. Ooes, W. P. G. Helsdingen, H. van Kol, Henri Polak, J. H. Schaper, H. Spiekman, P. J. Troelstra, W. H. Vliegen en H. v. d. Vegte. Behalve Spiek man die overleden, en een enkele, die uit de beweging verdwenen is, zijn alle ondertee kenaren thans nog bekende leden der S. D. A. P. De stichtingsvergadering te Zwolle gaf geen denkbeeld van grooten aanhang, 64 personen, waarvan slechts enkelen een or ganisatie vertegenwoordigden, waren aan wezig. Ze besloten tot de oprichting der nieuwe partQ en noemden haar: Sociaaldemokratische Arbeiderspartij in Nederland". De eerste tjden ging het de nieuwe paitQ alles behalve naar den vleeze. De heer Domela Nleuwenhuis had grooten aan hang en hfj was een hardhandig vijand. De eerste pogingen om in 't publiek op te treden, leidden tot hevige herrievergadetingen, waar de propagandisten der nieuwe partij in den regel meer gebalde vuisten dan klappende handen voor zich zagen. Toch bleek al spoedig dat de feiten der nieuwe partij wind in de zeilen bliezen. Het j voornaamste dier feiten was het spoedige ' verval van den Soc. dem. Bond, die in 1894 werd omgedoopt in Socialistenbond". De taktiekvraag: al of niet deelneming aan den politleken strijd door middel der verkiezin gen, liet den Bond niet los en drie jaren later spatte hij totaal uiteen doordien de heer Domela Nieuwenhuis, het schip voelen de zinken, een voorwendsel aangreep om er uit te trekken, een deerlijk ontredderden boedel achterlatend. Waardoor de S.D.A.P. UIT PARIJS Parijs is gelukkig. Het heeft al wat het begeeren kon. De lucht trilt hier als van een geweldige voldoening. De stad is prachtiger dan ooit, nooit zag ik haar in zulk een rijk dom van bloemen. En nu ik lt blijde sterke leven op me laat Inwerken, nu versta ik veel dingen beter. Ik begrijp nu. Er wordt iets mij duidelijker dan ooit. Ik weet nu waarom ik hier moest komen en het ondergaan. Wat tot nog toe in mijn door den oorlog gespaard land, ons als een groote, afschu welijk calamiteit, een vreesselijk ongeluk voor kwam dat ziet er nu heel anders uit. Parijs is schoon en gelukkig. Het juicht in een sterke, innerlijke vreugde. Niet in joligheid en pret, maar in streng, ernstig geluk. De straten zijn druk, door een bonte, opge wekte meenigte. Veel soldaten, overal het fijne, mooye blauw, bleu horizon en daartusschen de zwarte sluiers der rouw draagsters, ooveral de zwarte sluiers. Maar dit is geen kleur van vertwijfeling en wan hoop. Als met fierheid, met trots wordt het zwarte krlp gedragen. Er wordt wel geflaneerd als altijd, maar er wordt ook hard gewerkt. Op het gansche traject van Antwerpen tot Parijs ziet men de ijverigenbeezigaan't herstellen. Verschrik kelijk zijn de verwoestingen. Tusschen Saint Quentin en Noyon is alles puinhoop en ruïnen, waar groote, bloeyende dorpen stonden, ziet men enkel puin en een naam op een bordje. Chauny, niets als rossig puin. De groote prachtige Kerken van Noyon en Saint Quentin zijn ruïnen. ' De milde zoomer heeft alles overgroeid met groen en bloemen, en bedrijvig zijn duizenden beezig met herstel. In de kuilen door de granaten geslagen bloeyen de blijde klaproozen, bloedrood, als bleef de aarde bloeden. En groene plekjes, rijker er. rood P. J. Troelstra F. v. d. Qoes W. P. G. Helsdingen W. H. Vliegen A. H. Gerhard H. Polak H. Spiekman L. Cohen Volgens de portretten van 1894 of enkele jaren later. feitelijk het eenige centrum van socialistische organisatie werd. Een tweede feit was dat in 1897 de vraag: al of niet deelneming aan verkiezingen, van de theorie in de praktQk overging, wijl door de totstandkoming der kieswet-van Houten een deel der arbei dersklasse het kiesrecht kreeg en de aan trekkingskracht van den verkiezingsstrijd der S. D. A. P. groote werfgelegenheld bood. Toen in den eersten aanloop de heeren Troelstra en van Kol en een jaar later ook de heer Schaper in de Kamer verschenen en daar met groote kracht en bekwaamheid de arbelderseischen in de praktische politiek wisten te plaatsen, was de zaak gewonnen. Het kan de bedoeling niet zijn hier iets meer te geven dan een herdenkingswoord. Wat de beteekenis is geweest van die daad van den 26en Augustus 1894, bewijst de positie van de S. D. A. P. in onze hedendaagsche politiek. Behalve op een politieke organisatie, die meer dan 50.000 leden telt, in bijna 700 afdeellngen, kan gewezen wor den op het Nederlandsch Vakverbond, dat de 250 000 nadert en met de S. D. A. P. de groote arbeiderspolitlek In ons land voert. Bij de jongste verkiezingen veroverde de partij 22 op de 100 kamerzetels, terwijl in dit jaar ongeveer 1300 gemeenteraads leden door haar afdeelingen werden afge vaardigd. In 1913 heeft het aan de S.D.A.P. zelf gelegen of zij deel zou hebben aan de regeering. Zij heeft het toen afgewezen en de politiek, die haar eerste politieke leider, de heer Troelstra, den laatsten tijd is gaan voeren, zal wel voor gevolg hebben dat dit geval zich zoo spoedig niet herhaalt. De 25 jaren, die de S. D. A. P. achter den rug heeft, zijn van het begin af aan en aldoor, jaren geweest van warmen, van feilen strijd. Strijd naar binnen en naar bulten. Men kan zeggen dat zij tot voor kort geleden, haar oorsprong getrouw is gebleven. Die oorsprong was: behoefte aan een positieve politiek, afkeer van hol revolutiegeschreeuw, dat wel enkelen kon op winden, maar geen massa's tot daden bezielen. Ongetwijfeld heeft de revolutio naire storm, die gedurende en bij het einde van den oorlog in Rusland en in de Centrale rijken de heerschende stelsels heeft weg gevaagd, ook In de gelederen der S. D. A. P. N.V. PAERELS Meubileering MIJ. COMPLETE MEÜBILEERING -: BETIMMERINGEN : Rokin 128 Telef. 4541 N iiiiiiliiiiiiiiiiiiliiiitiiiiiimiiiHillmiiiiiliiinintiiiiiiiiiiiiiiiii immuun de revolutiegedachte in den zin van plot selinge omwenteling weer levendig doen worden. Maar het besef, dat zulke plotselinge omwentelingen wel op politieke, maar niet op ekonomische stelsels vaa toepassing kunnen zijn, Is volledig aanwezig. In Nederland zou een revolutie misschien wel verandering van regeeringspersonen, maar geen beduidende verandering van regeerstelsel kunnen bren gen en ik ben in mijn ziel overtuigd, dat de historie der S. D. A. P., die n historie Is van strijd voor de demokratisch-socialistlsche gedachte, in tegenstelling niet alleen tegen de kapitalistische, maar ook tegen de anarchistische antl-demokratie, zoodanig heeft ingewerkt op de mentaliteit harer leden, dat een dictatuur, van wie dan ook, haar onmiddellijk in de ergst denkbare mate zou tegenstaan. Een partijvorming als hier heeft plaats gehad kweekt niet alleen macht. Ze kweekt ook een moraal, die trouwens van de macht een der sterkste pijlers vormt. Of de stichting der S. D. A. P. als een heuglijke of als een droeve gebeurtenis wordt beschouwd, hangt af van het standpunt waarop men staat. Maar van welk standpunt ook bezien, zal toch toegegeven moeten worden, dat ze een belangrijke gebeurtenis was, die op de Nederlandsche politieke ge schiedenis der laatste 25 jaren van grooten invloed is geweest en alles behalve vreemd aan het feit, dat ons land in dien tijd in demokratlsch en in sociaal opzicht zóis opgeschoten als thans kan worden gekonstateerd. En het is toch zeker ook voor tegenstanIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIMIIIIIIII Illllllll OELOFniTRO JUWELIER KALVERSTRAAT1 AMSTERDAM OPGERICHT 1850 Uitsluitend Nieuwe Collectie PLATINA ARMBANDHORLOGES MET BRILLANT Eerste Kwaliteit iiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiliiiiiiiiiillliiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiinmiimMiiiiiiiiiiiimmiiitimiiiMiiii en geel gebloemd wijzen de plaats aan waar menschenbloed vloeide. Maar Parijs is trots en gelukkig, In een rustige vreugde. Het heeft het hoogste ondervonden, het heerlijkste wat het ver langen kon. De doorstane ellende, de groote gruuwelen zijn beloond, ze waren niet voor niet. Hoe is dit te begrijpen ? Hoe kan ons dit zoo bevreedigend en natuurlijk voorkoomen ? Is dan de oorlog toch een goed en heilrijk ding, als men maar zeege viert? Is dan de vreede niet begeerlijk? Krijgen dan hier de Duitsche oorlogspreedikers gelijk en komt het er maar op aan te winnen, om de oorlogsgruuwel tot een zeegen te maken ? Parijs is zoo schoon en zoo gelukkig als het nooit geweest is. En is dit niet natuurIflk en begrijpelijk? De schoonheid van Parijs is als doortrokken van oorlogs-roem, van krijgsglorie. London is als een groote, sombere burcht van kapitalisme, maar Parijs is de blijde, stralende stad van helden, van vechters, van dapperen en strïjdbaren. Roem en glorie zijn er geen ijdele klanken, maar weezenlijke dingen die ieder voelt en in de helden van vroeger eert. De pracht-gebouwen spreeken van de militaire grootheid der koningen, en het toppunt van oorlogs roem scheen bereikt in de Napoleontische helden-periode. De Are de Trlomphe, de rue Rivoli, de Avenue de la grande armee, wat al indruk wekkende schoonheid, alles verbonden met krijg en krijgsmansglorle. Hoe imposant klonken ons die plaatsnamen der veldslagen Marengo, Austerlitz, Jena, Wagram en hoe hadden de namen van Napoleon's veldheeren al een grootsche, mythische klank Ney, Marceau, Kléber. En daar was de koepel der invaliden, en het graf van den grooten krijgsman, wiens levenswerk toch zoo weinig duurzaam is geweest, omdat hij beter krijgsman was dan wijsgeer. Wat ware de schoonheid van Parijs zonder oorlogsroem ? En nu.. alles wat dat legendarische ver leden had aan feiten, aan grootsche ge beurtenissen, dat alles is tien voud, honderd voud oovertroffen! Wat waren de grootsche veldslagen en wapenfeiten uit Napoleons tijd vergeleken bQ den grooten oorlog van thans? Wat was het gevecht bij Marengo vergeleeken bij de reusachtige jaren lange fronten-worstelingen van 1914-M8? Schermutselingen, gevechijes zooals er honderd geleeverd zijn In de slagen aan Marne, Somme en Verdun. Dus het moest nu wel doordringen tot het hart van 't volk, dat al die pracht en praal waarbij ze zijn opgevoed in alle op zichten is oovertroffen. De grande armee is oovertroffen, want het heele volk was grande armee, en tienmaal grooter. Napoleon en zijn veldheeren zijnoovertroïfen, want Foch, Joffre, Goureau, Petain stonden voor veel geweldiger taak en verkreegen ten slotte een finalezeegepraal,zooals het Napoleon nimmer gelukte.. En welke triomfboogen moest men wel bouwen om uit te drukken, hoeveel verschrikkelijker en ook hoeveel glorlerijker deeze oorlog voor Frankrijk was dan de oorlogjes van Napoleon III en hun onbe duidende, enkel politieke resultaten. K n welke koepel zal men moeten wijden aan de muloenen Invaliden om te beantwoorden aan de idee van Napoleon, toegepast op deezen reuzen strijd? Dat alles moeten de Franschen gevoeld hebben en ze hebben dan ook op denveertienden Juli 1919 een geluk gekend als nooit eenig volk te vooren. De ooverwinningsintocht heeft te Londen en te New York met veel vertoon en staatsle plaats gehad maar zonder blzondere geestdrift zooals ik vernam van persoonen die er bij waren. Maar Frankrijk heeft een onbeschrijfelijk geluk gekend, het heeft feestgevierd zonder liederlijkheid of uitbundigheid, ernstig en waardig maar diep doordrongen van het J. H. Schaper H. J. v. d.|Vegt ders wel begrijpelijk, dat de stichters op 2f> Augustus 1.1. met eenige zelfvoldoening konden denken aan het feit, dat zij op 26 Augustus 1894 er bij waren." EEN HUURDERSBOND door J. N. J. DE Boov Voorzitter van den Haagschen Huurdersbond Het was in den beklemmenden tijd, dat de Huurdersbond werd opgericht Een huurdersbond! Was er plaats voor zoon aparte organisatie van menschen eener zoo utteenloopende qualificeering, als het woord huurders vermag te omsluiten ? Die vraag heb ik mg niet gesteld, toen ik, aanvankelijk op zeer bescheiden voet, den Bond oprichtte... Met zeven man begon nen wq den arbeid... Den moelzamen, zwaren arbeid, die vooral opoffering vraagt van dengenen, die zich geven wil... De directe resultaten voor den vereenigden huurdersstand kunnen immers in den aan vang zoo luttel zijn zeker, daar is een onbegrensd perspectief van mogelijkheden, maar hebt gij u wel eens gezet, om die mogelijkheden tot verbetering, in denkbeeld te rcaliseeren, gezwegen dus nog van de practische uitvoering? liet woning vraagstuk, of liever het woningnoorf-vraagstuk, in zijn huldigen vorm, is zoo gecom pliceerd, dat men wel het begin ziet, maar het einde niet... Laten wij al dadelijk het grootste maar noemen : den huizen-eigendom socialiseerde.. geen kleinigheid voorwaar, Wat dan?.. Open bare verhuring, ten overstaan vaneenen open baren ambtenaar... Maar het stands- en standenverschil:destandsverbittering,dievanden winkelstand vooral... Moeten de landerijen en de turnderijen er In begrepen worden, maar dan toch zeker de woon-schepen, en de woonwagens ook?.. Ik noem zoo slechts enkele vage omtrekken van het plan... Zij zijn voor verderen uitleg vatbaar... Wie krijgt ten slotte recht om in een mooi huis te wonen ?.,. Zal hier de geest van het amendement Terlaan, onlangs zoo terloops bij de ongesystematlseerde belasting-her ziening te berde gebracht: beperking van de luxe, het levenscomfort, dus geen mini mum eisen van bewoonbaarheid, maar een maximum aan de woninpruimte gesteld... /al die eisch zegevieren? Deux Paysl... Een Huurdersbond... Wie dacht er aan eenige jaren geleden toen Haagsche bouwers in de Duinoord-voorstad u geld toe boden indien gij hun huls wildet bewonen... Wie kon destijds voorzien den tijd die nu gekomen is: Duizend gulden fooi aan den huiseige naar voor een bovenhtiisje van f 400's jaars grootsche gebeuren. Al die harten sloegen samen, er was verbroedering tusschen allen. Dank aan de geofferden, blijdschap voor de geredden - eenstemmig van geluk en zeegen die tot het hoogste hoort wat de mensch in dit leeven kan ondervinden. Ieder die er bij was, erkent hoe mooi die stemming was, hoe ze de menschen verbond en verhief en stichting en troost gaf. Zie! hier blijkt een groote waarheid. Die schoonheid kon alleen ontstaan door den gruwel. De afgrijsselijkheld van den oorlog kon niet gemist worden in deeze symfonie van verheeven gevoelens en liefderijk geluk. Zonder het leelpsie kan het schoonste niet bestaan. Endatschoonsie Is wat ooverwint en blijft en watCod door ons begeert. Maar nu staan we voor schrikkelijke probleemen, waarin alle raisonneeren ons van de waarheid dreigt af te brengen. God wil de schoonheid en verheevenheid, maar wil Ho dan ook den oorlog die er toe noodig is? In alle hooge vreugde erkennen we zijn Aanweezen. Maar als die nu gekocht is door misdrijf en boosheid? Moeten we dan ook den gruuwel willen en goedkeuren? Neen, het schepsel is juist van God geschelden omdat het in eipen wil kwaad en goed onderscheidt. Voor od is alles goed, zoowel de schoonheid van Parijs als die van het oude Rome. Maar voor den mensch is de schoonheid alleen goed door het goede. En Parijs zag in zijn krijgsglorie het goede: verdeediging van huis en haard, zelfverloochening, moed, naastenliefde. Weet de leezer wel dat al die groote maarschalken en generaals behalve Joffre, streng-vroome Katholieken zijn? En gij zult niet dooden ? Er is een hooger cultuur, een hooger schoon moogelflk dan Parijs, zooals er ook beeter kunst moogeiijk is dan de academi sche renaissance stijl van haar monumenten en publieke gebouwen. CHAMPAGNE Op de groote oogenblikken, Die de mensch momenten heet, Bij besluiten, zaken, feesten Bij geluk, berouw en leed. Op die groote oogenblikken Dat er iets gebeuren gaat, Dan verschijnt de flesch Champagne Als bekroning van de daad. Als soms bij 'n net dineetje Het gesprek niet vlotten wil, Is de stemming bij het soepje Steeds nog krenterig en kil. Als er niemand durft te lachen Drukt de gastheer op de knop, Dan verschijnt de flesch Champagne En daarna de schuine mop. Als een zaak is afgestoten Met een boevenlucht er aan, En de fijne heeren-dieven Even lekker lunchen gaan. Als zij zich dan wat geneeren Voor hun zeiken knoeier ij, Dan verschijnt de flesch Champagne En de schaamte is voorbij. Als 'n speler in effecten Alles heeft verspeculeeerd, Als zijn firma en familie Straatarm zijn geruïneerd. Als hij bang is voor 't einde Zoekt hij redding in den nood, Dan verschijnt de flesch Champagne De revolver, dan de dood. J. H. S P F. K N II O F F DEVO S/ff aar FABRIKANTE N. V. DIEVENBACH's Holl. Sigarenfabriek UTRECHT iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiitiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiimiii iijiiMMimiiiii dat gij voor weinig, zeg f 650 krffgt, onder voorwaarden van hangen en branden, van veel vechten des eigenaars, maar met een blanco plichten-l|stje voor den gelukkigen tyran die u exploiteeren gaat.Tyran . . neen. . . Niet ieder huisheer of huurheer is een tyran maar hij kan het worden en deze tijd leert vlug aan. Een eigenaar van vele woningen is een ongekroonden koning in ons land. Zijns is de theorie door den ouden wijzen In ons parlement verkondigd, door Jhr. Lohman : Wij zijn allen tuk op winst. Wij verkoopen zoo duur mogelijk . . . Deze woorden zijn niet op den rotsteenachtlgen bodem gevallen. De behandeling van de huurwetten in de kamer, tijdens welke be handeling zij iwerden geuitj deze gulden woorden. Zij heeft onzen huisheeren veel geleerd. Het zelf bewoningsrecht begon opgeld te doen. In zijn gevolg kwamen allerlei wetsontduikingen, contract aanvullende be palingen van schitterende geslepenheld, maar van rechts-ondeugdelijkheid. Alle deze on gerechtigheden te bestrijden, de verhouding tusschen huurder en verhuurder recktsgelijker te ordenen, dan in een wispelturig-gezind contract, dat elke boekhandelaar U voor enkele centen levert; zietdaar nog slechts eenige der redenen, die tot de toekomstige taak van den Huurdersbond behooren ____ De huidige taak is er een van voorlichtenden aard. Een zoo dankbare, dat gij eens een onzer Advies-avonden moest bijwonen, om aanstonds, ook in uw plaats, U met moed aan te gorden tegen een kwaad, dat in onzen tijd de ergerlijkste, en ergerniswekendste vormen heeft aangenomen: de exploitatie, door enkele grootmachtigen, voor duizenden onmachtlgen; het gebruik maken van de woning-/mpasse tot het be halen van premies In den wedloop om ... huisvesting. Maar daar is de schoone stad nog niet aan toe. En eerst daarbij kan het: gij zult niet dooden1' in volkoomen toepassing koomen. Nu is het nog naar een relatieve, voorloppige schoonheid van een bjkans voorbijgegaane cultuur-perlode. Niettemin is die te bewonderen, zooals men de leeuwen-doodende en menschenslachtende assyrische kooningen bewondert. Ja veel meer nog omdat het ons allen toch zoo nabij ligt. Dat vrouwtje dat al 24 uuren voor den optocht zich installeerde op de harde straat, met haar lampjes en het portret van den gesneuvelden zoon opdat hij er ook bij zou weezen", en antwoordt op be zorgde vragen: hebben de pollu's niet vijf jaren in de loopgraven zitten waken, en zouden wQ het dan niet n etmaal doen?" Zie zulke gevoelens en uitingen treffen ons. Poilu's zijn er niet meer. Maar de straat is vol lichtblauwe uniformen, en de offi cieren en soldaten zien er zoo keurig en welverzorgd uit als de beste Duitsche gardeofficier van vór den oorlog -- maar met meer elegance en smaak. Is dit een terugkeer tot het militairisme, zooals men vreest? Ik geloof het niet, het Fransche volk, het landvolk waarop het toch aankomt, wil werken en rustig in vreede leeven. Het mooye Parijs is heel Frankrflk niet. Het heeft de schoonheid uit een groote ellende te voorschijn gebracht, maar het ral nog mooyer worden dan het voor vijftig jaren is ontworpen, als eenmaal ten andere, meer verheeven cultuur tot zijn recht komt, en ieder voelt dat niet trlomfboogen en inva liden koepels maar de Notre Dame de meest duurzame, monumentale schoonheid aan geeft, waarop voortgebouwd kan worden.