13 Sept. '19. No. 2203 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Over den te Rome overleden beeldhouwer Pander en zfln werk, plaatsen wij in het volgende nummer een bijdrage SCHILDERKUNST-KRONIEK I. DEN HAAG, DE TEEKENMAATSCHAPPIJ. De opening van de Teekenmaatschappij, die vroeger een feit was, voor de schilder kunst niet zonder belang, is dit opnieuw geworden. Er is een verwacht verschil. De vroegere Teekenmaatschappij was belangrQk om het Landschap, de tegenwoordige is be langrijk om de Figuur. Dat is natuurlijk een verschil, en zoo ge weet, dat ik het Portret, de Beeltenis beschouw als de voortreffe lijkste uiting der schilderkunst, zoo zult ge begrijpen, <jat mfj dit moet verheugen Twee schilders moeten onmiddellijk ge noemd worden: n ais de belangrijkste der inzenders, n omdat zij in voldoende mate zijn vertegenwoordigd: Toorop en Van Konijnenburg. Ik meen zuiver de waarheid neer te schrijven als ik zeg, dat deze Teekenmaatschappl], en hare tentoonstelling, een openbaar welslagen beduidt voor W i 11 e m van Konijnenburg. Het is voor hem een succes, en een, dat hij, dit succes, in geen enkelen zin heeft gestolen. Hij zond een twaalftal groote teekeningen in, waar van vijf groote anatomische studies zijn. Deze studies zijn zó, dat ze tegenstanders van den schilder overtuigen van zij n kunnen. ZIJ moeten erkennen, dat deze werken groot zijn, van kleur rijk en vol krachtigen vorm. Ik ken inderdaad weinigen, die zoozeer als een oud meester zulke opgave kunnen op lossen. ... II. Is er niets nieuws in de andere zeven teekeningen, of ontstond dit nieuwe alleen daardoor, doordat ze opgewekt zQn, door het zien van (Indische) dansen? Er is in deze teekeningen van den Dans, etc. een nieuw element, een element der v r l h e l d en vrijbuiterlgheid, alsof de (ongebonden) Natuur opnieuw in van Konijnenburg opdrong, en de Faun zich liet zien naast en in het apollinlsche van den bouw; alsof het vrije buitelen, de vr(buitellgheid, in de orde van het werk weer opleeft, en die orde schakeert. Dit is niet te vinden in de kruisafname, met de figuren in den grauwen schemer naast dat kruis. De grauwe schemer is voor m ij het rijkste In dit werk, met den mageren langen Chris tus, wiens hoofd al onder het dwarshout is. Minder treft mij hier de bouw, die, in hét bovendeel niet volledig genoeg, daar een gevoel van betrekkelijke leegte geeft. De vrijbuiterigheid en vrijbulteligheid.de vroolijkheid van het zinnelijke is in de teekenlng met de drie dansende figuren, en waar bQ de middelste een zwarte sluier van de dij strak afwaait; zij is in den Heksendans (de figuren zijn niet innig genoeg geworden tot een eenheid!), zij is in degekleurde groep, de Fataliteit genoemd, waarin ge, eigenaardig voor den schilder, analogieën vindt met vroeg Hollandsen werk uit de buurt van Breughel en van later zelfs (van Jan Steen). Kcderlandsche kamermuziek J De vacantle is nauwelijks voorbij, of daar zitten we alweer en luisteren naar zang en snarenspel. Het is Marix Loevensohn, van wien de oproep is uitgegaan, Loevensohn, die niet alleen musicus, maar ook muziekenthousiast is, en die, in Holland te gast, zich meer aan de Hollandsche muziek laat gelegen liggen dan de geboren Hollanders zelf. HQ heeft de interessante onderneming: een tiental concerten, gewijd aan deNederlandsche kamermuziek der laatste vQf-entwintig jaren, opgezet in combinatie met Illlllllllltlllllllllllllllllllll ..... IIIIIII1IIII ......... lllllllll ............ Illl ...... DEN MAAG WARMOND HOUT5OUW , UP-TAU ABUHTtLr : QiQlOTBA/u LEVERT DE/VERLANGD IN ZEER KORTEN TUD ALLE HOUTCONSTRUCTIE/ ALS -"', VLIEGTUIGHALLEN ' TENTOON/TELLING/BOUW /CHOOLGEBOUWEN ZIEKENHUIZEN. CATALOCU/ OP AANVRAAG Hier vindt ge den (aesthetischen) Faun naast den aesthetischen, appolinische. Be dwongen is de actie, getemd hoewel levensvol, in den krijgsdans (bruin en blauw) met de drie staande figuren, en met de eene liggende. III. Het is een eigenaardig genoegen zich af te vrager, of deze uitbundigheid der Na tuur in het werk kwam, doordat de dans het onderwerp was der voorstelling? Het zou gemakkelijk zijn dit te aanvaarden, maar het was tevens oppervlakkig, en tevens onjuist. Het zou toch een ontkenning zijn, van de centrale plaats, die een idee inneemt in Van Konfjnenburg's wezen, en het zou tevens een ontkenning zijn van de groote macht, die voor Van Konijnenburg noodig is, om het apollinische in hem, de zucht ter rangschikking, te schokken. De vrflbuiterigheld en de vrQbuiteligheid van sommige dezer teekeningen is dan ook niet ontstaan door het zien der styleerende Indische dansen; dat nieuwe (en oude) ele ment der vrijheid in sommige van deze werken is een bewQs, met hoe groote kracht de Natuur een Natuur, vast en stellig ge richt als die van den bewusten schilder, kan aangrijpen, en doortrekken. IV. En is dat een gevaar voor het ko mende werk? Maakt dat zijn stelligheid on gewis, zijn vastheid wankel; zal dat zijn bouwen veranderen in een Impressionistische levendige ongewlsheid? Ik zie in dat nieuwe element het tegendeel van een ge vaar, omdat ik meen te weten, dat Van KonQnenburg het binnen de perken houdend, alleen de baet er van zal vinden. Het ge vaar voor een kunst van Willem van Ko nQnenburg, zoo bewust (en gelukkig ge baseerd hier op een intellectueel romantischen aard) is niet levendigheid, maar verstijving. Alles wat deze laatste weert, is te wenschen; de vrijbuiterigheid van het NatuurlQke insommige dezer werken is daarom een winst. P !. A S S C II A I:. K T flHtiiiuutniluniiiiHiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiciiiiiiiiurtitiiiiiiiniiiiiiiminitii . Nieuwe Russische boeken MAXIM GORKY, Mijn Jeugd. Neder landsen van Th. Koldert, Amsterdam, van Holkema en Warendorf. .. Ik vertel hier niet u U een van mijn jeugd en de verse/: rikkingen, die ik daar in beleefde, maar ik wil aan ieder dien benepen en troebelen atmosfeer doen kennen, waarin ik heb moeten leven en waarin nog op dit oogenblik 't grootste gedeelte van de bewoners van Rusland leeft. En diezelfde menschen, die hard en ge meen kunnen zijn, dom en van wilde woede blind, die zich bedrinken en de zwakken mishandelen, diezelfde menschen schreien en voelen hun hart breken, wanneer een van hen zingt: Als Jacob een hond was, zou hQ den geheelen dag blaften; O, Ik ben zoo alleen, ik ben zoo bedroefd ! Door de straat loopt een non, een kraai strijkt neer op de heg. Ik ben zoo treurig! Achter de kachel zingt de krekel en kruipen de kakkerlakken. O, ik ben zoo treurig. De bedelaar heeft zijn zwachtels te drogen gehangen. Een andere bedelaar steelt ze. O, ik ben zoo alleen en zoo bed'oefd". Een somber boek, een Russisch boek bij uitnemendheid: menschen die kwaad doen, elkander kwellen in opzet en onwetend heid, menschen die bang zQn voor hun God en bidden, bidden, menschen uit dat volk, dat de legende schiep van l wan den soldaat en Miron den kluizenaer, die ge spaard werd voor den redeloozen haat van den veldheer, omdat het heil der mensenheid zulk een lang gebed eischt Een van die boeken, die met bloed en tranen geschreven zijn; waar geen redding is uit het leed en de bekommering, waar de zonden en de hartstochten de zielen blind maken en duisternis heerscht zonder hoop op licht. Telstoi sprak van de macht der duisternis, maar ook orki, de Biltere en Dostojtfski de hopelooze weten van de Russische duisternis deerniswekkkende ver halen. Gruwelijk is het te beseffen, dat die duisternis dieper dan ooii thans weer heerscht over het groote, arme land. MIMI iiiinuiiiiiiin .De Onafhankeiqken", die in het Stedelijk Museum van Amsterdam hun nieuwe werken laten zien, en de hulp hebben gevraagd van hun broeders van de Toonkunst, tot opluis tering der expositie en ter verkrijging van baten voor een fonds, dat de stichting van een nieuw vereenigingsgebouw zal moeren mogelijk maken. Het plan is werkelijk niet kwaad, er is voor beide parüjen wat bij te winnen: voor de beeldende kunstenaars een materieel, voor de musici een artistiek suc ces. Ik hoop van harte, dat het hun inder daad ten deel zal vallen. Wat de toonkunstenaars betreft, het Is vooral van belanp, dat bij een gelegenheid als deze sommige jongeren eens een goede kans krijger?, en daar blijkt voor gezorgd te zijn. In afwach ting van hun beurt had men den openings avond ter beschikking gesteld van erüsier ouderen: Julius Röntgen. Al heeft Röutgen het Hollandsche muziek leven sinds jaren en jaren wel krachtig meegeleefd en al is hQ uit Hollandsche ouders geboren, hij is hoogstens half een Hollander, want zijn wieg stond in Leipzig, en iri Leipzig werd hij tot pianist en componist gevormd, en wel zósterk onder den in vloed der daar heerschende muzikale op vattingen, dat hij er zich nooit meer aan ontworstelen zou. Z| het dan ook, dat later in de eerste plaats zijn omgang met Grieg op zijn uitingswijze heeft ingewerkt, en ook een oprechte belangstelling in de me lodieën en harmonieën van Oud-Holland op zijn muzikale productie is komen te ir.ilnenceeren. Al kan ik niet aan alle détails mijn in stemming geven, toch heb ik groote be wondering voor Röntgen's werk in het Oud-Hollandsche genre. Er is reden om hoog op te zien tegen wat hier zijn ont wikkeld aanpassingsvermogen, zijn fijne speurzin, zijn gevoel voor 17e-eeuwschen humor en zijne voortreffelijk geschoolde componeerkunst hetben tot stand weten te brengen. Ik vind, dat hij vooral knappe IDE BA.O--A.O-E IDElsT ZEIK-IKIEJIZilEIR, Teekening voor de Amsterdammer" van Geoige van Raemdonck ..Kon h'fiin. l-e;'ta:mde uit, i,u wagons, die hel huisraad van den ei-keizci vervoerde, jinssei rdc de De grootvader en de broers, oom Michael en oom Jacob in dit boek doen telkens denken aan de Karamazofs, Dostojefski's beruchte schepping. Gorkl is vlakker in zijn karakters, eentoniger in zijn motieven, grauwer nog in zijn atmosfeer. Dit boek, dat de jeugd verhaalt van een vaderloos jongentje, eenvoudig-weg, maar met liefde zelfs voor de machtelooze mis daad, die immers uit onwetendheid geboren wordt, is wederom een beeld van heel dit volk, dat kinderlijk is, getrapt, vernederd, geslagen. In welke diepten toch is de ziel nog ver zonken, die het kind" vernedert en plaagt en misbruik maakt van zijn zwakheid en onderdanige plaats in het huisgezin? De grootvader van dit boek is de pater families, die onbeperkt heerscht over leven en dood van allen in zijn huis: knechts en zoons; vrouwen en kinderen, allen bukken zij voor zijn tirannie. Bedroevend dit alles, maar wonderlijk verblijdend, hoe in die knechtschap en dit lijden de teederheid der ziel niet sterft, maar telkens fijner en in telkens nieuwe beelden de diepste dingen waarneemt en de waarheid omtrent de verbor>?enste beweeggronden der menschen! (iorki viüdt wonderlijke beelden, die altijd raak en scherp zijn, het is alleen maar een Ras, die zooals hij door vreemde en fijne details het wezenlijke weet te doen beleven. DOSTOJF.I SKI, De Vernederden en Beleedipdcn. In een vertaling uit het Russisch door J. C. VAN WAGENINGEN. Amsterdam, van Holkema en Warendorf. Toch is Gorki nog lang geen Dostojefski. Het is nog nooit gelukt, goed te zeggen, wat het wonder is van Dostojefski's kunst. Zijn boeken 7.ijn geen boeken, maar schreeuwen, aanklachten, ten-hemel-roepingen, zijn blad zijden geen bladzijden maar trillingen, fluis teringen, gebeden, dat is geen papier met letters erop, maar angst en pijn, dat is geen literatuur, zooals bijv. Herman Robbers, koud en bedacht, keurig en klein, maar dat is... ja, ik weet het niet, gelukkig dat ik het niet weet... Misschien is het berusting... De vernederden en beleedigden gaat eigenlijk maar over drie menschen: een jonge man, die zoo veel van een meisje houdt, dat hfj levenslang haar nederige dienaar blijft, een meisje dat een prins aanbidt en een prins, die lachend harten vertrapt en kinderlijkegoïst, onwetend en lichtzinnig misdaden volbrengt. Het boek is een liefdesroman, een stuk Petersburgsch leven, een voorlooper als het ware van de 5 jaren later verschenen Raskolnikof-gCHChiedenis. Het is vol jeugd herinneringen, maar eaar het naden vreeselijken Sibcriachen tijd ontstond, is het ver mengd met een eeuw lijden, wanhoop en bittere berusting, A R N. SAAI. uo R N llllllliHIKIIIIIIMmtlllllliimlbrlEIIIIIIIIMilllllllllllllllllllllllllllIrllllllll dingen doet en veel waarlflk-boeiends geeft met de zwevende tonaliteit der Oud-hollandsche wijzen, en het is een lust, telkens weer te ervaren, hoe het combineeren der dankbare elementen van dit soort muziek in zijn vlotte en toch weloverwogen schrijf wijze groeit fot technisch-geacheveerde en stijlvolle compositie. Het Hs;t dus voor de hand, dat ik op liezen Köntgen-avond voornamelijk genoten heb v,.n de Bredero-liederen, cyclus, die a! dadelijk mei In Nederland" allcrvoortnffeliSkst inzet, en verder in Boerengeselsch3p", liet L'luchtich Boerenliedt van i'cbeii en I.obbetje" en de Aenspraeck van een oom tot de nicht" zijn hoogtepunten vindt. De rneer lyrisch getinte stukjes, hoe zeer ock knap bewerkt, doen het aanmer kelijk minder, en in de verklanking der slotregels van het Liedt" : En als ick schijn te branden !n minne van mijn vrouw, Dan blaest zij in haer handen Van pure liefdekouw," regels, waarvan de toon ook waarlijk niet gemakkelijk muzikaal te benaderen is, heb ik zelfs zoo iets ais een mislukking gevoeld. Hendrik van Oart heeft met de vooidracht dezer liederen vee! goeds en moois gegeven; hij was uitnemend bij stem en men trof in zijn dictie aüe gevorderde afwisseling aan, alleen de hier en daar bepaald vereischte tussch?nvorm tusschen zingen en spreken ontbrak: sommige gedeelten klonken ongewenscht-gMoigneerd. Het is, dunkt mi], een der moeilijkste opgaven voor den zanger, zoo nu en dan eens rakelings langs de grens tusschen concert- en cabaret-zang te gaan en daarbij alle gevaar uit te sluiten van er overheen te wippen. Ik heb mij erover verbaasd, dat Van Oort verscheidene tekst-moderniseeringen aan bracht, waarvan er misschien enkele terug te brengen z^n tot een zich verspreken, dat bij een eerste uitvoering allicht niet geheel Nieuwe Uitgaven Van J. B. Wolters, Groningen Den Haag, ontvingen wij nu het tweede deel van prof. dr. H. M. Kroon en dr. H. J. Qallandat Huet, Hoeikunde en Hoefbeslag. Dit deel behandelt in denzelfden geest als in het eerste deel de volgende afdeellngen. Beslag voor verschillende doeleinden, het beslag bij afwijkende standen en gangen, hoefbeslag bij ezels, muildieren en ossen, verpleging der hoeven, beslag bQ zieke hoeven, legerbeslag, de geschiedenis van het hoefbeslag en de opleiding der hoef smeden In Nederland. Met dit tweede, zeer rijk geïllustreerde, deel is dit belangrijke werk compleet ge worden. Wij zijn overtuigd, dat velen het zullen raadplegen en hun paardenkennis er door zullen vermeerderen. De toevoeging van de afdeeling over de geschiedenis van het hoefbeslag verhoogt het aangename der lectuur niet onbelangrijk. W. itiiiiiiiiimiiiiiiiiiii VRAÖENRUBRIHS voor Algemeene Wetenswaardigheden Men gelieve de vragen voor deze rubriek In te xenden aan het Redactiebureau, met op den omslag bet motto .Leekenspiegel", en onder opgave van naam en adrei (die als vertrouwelijk zullen worden beschouwd.) E. v. G. te A. Kunt U mij opgeven hoe rozenwater en rozenolie worden verkregen ? Rozenwater wordt uit rozenblaadjes gedis tilleerd, dus gestookt. De rozenolie drijft dan op het water. Bij gewone temperatuur is die olie meer vast en wordt dan van de oppervlakte afgeschulmd. De Bulgaren, die wel de meeste rozenolie produceeren, noemen BATENBURG & FOLMER | Den Haag ?:- Huiigenspark22., SPECIALITEIT: VERHUIZINGEN ONDER GARANTIE-:- ?:- ?:? ?:-:? ?:- -:- ?:? BERGPLAATSEN VOOR INBOEDELS te vermijden is, doch waarvan er verschil lende den indruk maakten, eene verduide lijking te bedoelen. Zoo zong hij bij God" inplaats van bij get", en in een geval nog wel, dat het rijm er door werd te niet gedaan. Zooals ik zei: ik heb mij erover verbaasd, want het is zeker niet de gewoonte van Van Oort, den tekstdichter, in welk opzicht dan ook, te kort te doen. Als gewaardeerd intermezzo kregen we van Röntgen een zestal stukjes uit Buiten", zijn Opus 64, waaronder het geestig en kittig zich presenteerende Boerinnetje" wel zér de aandacht trok. Onder zijn nieuwste Instrumentaal-composities had Röntgen ter uitvoering gekozen: de Sonate (fis-klein) voor piano en cello, en het in de zoo pas geëindigde Augustusmaand geschreven Klavierkwartet. Het is zeker niet gemakkelijk, in deze muzikale vormen oorspronkelijk te zijn. Röntgen doet er ook zelfs niet zijn best toe, tenminste: dat gevoel krijgt men hél sterk. HQ zorgt voor melodisch materiaal in de bekende uiteenloopende typeering, hij brengt interessante, hier en daar zelfs pikante harmonieën aan, en hij giet alles naar de bekende recepten in den vorm, zonder zekere niet on-smaakvolle afwijkingen te versma den ; tevens trekt hij met handigheid partij van den eigen aard van ieder instrument. Het resultaat is: voortreffelijk klinkende muziek, die zich met genoegen en belang stelling laat aanhooren, In de meeste haar dan ook rozenboter. Het winnen van rozenolie is voor hen een huisindustrie. Op groote schaal wordt de rozenolie bereid in de vallei van Kesanlek en Roumelie. De rozenplantages aldaar brengen gemid deld jaarlijks 2200 kilo op en daar er onge veer 8000 K.G. rozenblaadjes noodig zQn voor l K.G. rozenolie, kan men zich een denkbeeld maken van de uitgestrektheid dier plantages. De bloemen worden in Mei geoogst en de oogst duurt drie weken. De bloemen worden op den dag zelven, waarop ze verzameld worden, verwerkt, opdat niets van den geur verloren zal gaan. De rozen, die voor de fabricatie worden gebruikt, zijn de soort Rosa damascena. Ook in Zuid-Frankrijk worden rozenbladeren gedistilleerd, evenals in de omstreken van Leipzig. R. F. te V. Kan mij als veearts en in het bezit zijnde van hef diploma B eindexamen gymnasium, bij eventuee.lc studie voormedtcus rechtens onthejflns verleend worden van de medische propadeusis ? Zoo neen, kan deze ontheffing gemakkelijk verkregen worden; tot wien moet ik mij daarvoor winden en welke bescheiden dienen te worden overgelegd? De wet laat niet toe u bQ de studie voor arts van een der daartoe gevorderde f xamens vrQ te stellen al zal men er waarschijnlijk wel rekening mede houden dat u reeds een i natuurkundig examen heeft afgelegd. U zult i u voor inlichtingen hebben te wenden tot den voorzitter van de geneeskundige faculteit van de hoogeschool waar u denkt te gaan studeeren, die u ook wel zal opgeven welke bescheiden moeten worden overgelegd. H STINIS Haarlem Kruisweg 23 TELEFOON 15O6 EXPORT IN TABAKSARTIKELEN NAAR DE GEALLIEERDE STATEN gevallen evenwel zonder dat de snaren gaan meetrillen, die bij iederen muzikalen mensch binnen in het hart gespannen zijn. Wat men in Röntgen's kamermuziek wel zér mist, dat is: geheimzinnigheid van klank, en de zachte schrijnin^en van leed te midden van de tonen der vreugde... Genoten heb ik van den Lersto-satz in het Klavierkwartet, stemmend geopend en be sloten met een psahnodicere^d unisono, en vooral treffend daar, waar alt, cello f n viool achtereenvolgens niet schuchterheid inzetten. Met bewondering vermeld ik Loevensohn's spel in de Sonate; in het Kiavierkwartet onderscheidde zich Bïtsy Schrik als zeer zuiver intoneerende altistc, terwijl Helmann weer eens vele bijzonder goede momenten te danken had aan zijn kranige z lfbeheersching. Het ensemble was bij deze aller eerste uitvoering uiteraard nogniet volkamen, wat vooral merkbaar werd aan het slot van het Allegro giocoso", dat, aan het samen spel zér hooge eisenen stellend, niet zonder schade aan de klankschoonheid van het geheel werd ten einde gebracht. Röntgen zat den gansenen avond aan den vleugel en speelde rnet animo en meester schap, doch vergiste zich nog al eens bij de oogenblikkelijke beoordeeling der klank verhoudingen. Zijn aanslag was vaak erg nerveus en al te forten, en zou stellig dien zelfden indruk hebben gemaakt ook bij een piano en een zaal op Amsterdamsch concertpeil. H. J. DEN HERTOG UtrooMmcho AMSTERDAM, SI M G EL 273 TEL. IMTERO. Sf81 Dageljjkscho Motorei!®nmt Amstortlam - Utrecht - Zeist - 00 BliÉ- Huis t®r Bomoh 00 Duin - RIJsenburg - Drlabergen - D&orn enx