4 Oct. '19. No. 2206 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Bestao fa fit Je Oude Doelen" TOURNOOIVELD DEN HAAG PLATS DU JOUR ? van 12.30 tot 2 uur en van 7 uur tot 8.30 Restaurant-CaféLa Réserve" Rembrandtplein 44 bij de l/trechtschestraat De meest Moderne Inrichting - Huis van den Eersten Rang Dagelijks middag- en avondconcert De Eiwit Product Cacao (DE E.P CACAO) Is oordeelkundig vervaardigd van cacao poeder met eiwitstoffen van groote waarde voor de voeding, overtreft verder elke gewone cacao. Schrijft, wanneer Uw winkelier geen voor raad heeft met opgave van diens naam aan de E. P. AMSTERDAM Vraagt prijsopgave van Cognac Hennessy' aan Wijnhandelaren, ZWOLLE, BQBBBBBBBBBBOBBIfc - ? m EENIGE SPECIALITEIT a B$ t,_ ^ f g| KRIMPVRIJËI GEZONDHEIDS ONDERGOEDEREN Nederlandsch Fabrikaat B| « TRICOTHUlS AMSTERDAM HAARLEM Reg. Breestraat 35 Gr. Houtstraat 143 TE1_ NOORD 5066. TELEFOON 1465. KB i 9 1X81 na flBBBBBBBBBBBBBBB0? Tot het bouwen van VUla'* ei Landhuizen i|n prachtige heuvel achtige BOSCHTERREINEN te koop la HET OOSTERPARK te DE BILT Lage prffzen, mooie vegen, ga», electr. licht, vater. «taf mi "?*?Iiat|-ut El'wt ?let ?«*»" vMlUWN n{?T T oMnTiffiiia i_ nwn annnr* Tel. Int 38 & 48 JAC. IIRLUS HAVANA SIGAAR F(. SINEMUS « LEffiSCHESTRAAT H AttSTEVBAII TCLIFeON fc StU HEMDEN J. S. MEUWSEH HOFLEVERANCIER Ammtordam - Rotterdam Uldtohntr. 4, Damrak 73 - Mnultrap 3 0. DmliDttr. ZO, Damstr. 2 - Boymaiitmt l 1II111I11I1111B -IIIIIIUIIIIIIIIMIIIIIIIIHHIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIHIIIIIIIIIHIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIUIIHIIIIIIIII- == 11 STARK'S OXYDOL" 1| !i (CHLORAS KALICUS TANDPASTA) Eg j f Naaml. Venn. STARK & Co. Chemische Fabriek ,,'s-HAGE", 's-Bravenhage || l = M*MMMIMHIIMlmllllllHlli«tmllfrlttlltlllllll1lllml IIIIHIIIIMtlllHIH IIIIIIIMIIIIIIIIMIMIIIIMIIIIMIIIIIIIIIIIMIIIt= | iiiiimiimiiniiiiiiiiiMiiM^^^ Zoo juist verscheen: Belasting op Geslachtswapens door P. C. LABRIJN Ontvanger der Directe Belastingen te Goes Prijs f 0.60 Uitgave: VAN HOLKEMA & WARENDORF. AMSTERDAM - MICHELIN Rijwielbanden Buitenband f9. Binnenband 5.25 bl] alle goede Rijwielhandelaren l WILSON'S IDEAAL Woodrow Wilson was, voor kort, in Ame rika doende een feilen eindstr|d te voeren tegen zijn binnenlandsche critici, die in hun aanvallen op het door den Senaat goed te keuren verdrag, meteen zoo niet bovenal, den democratischen President wilden treffen. Elke objectieve beschouwer moet echter tot de erkenning komen, dat zijn bemoeiin gen bij het sluiten van den vrede beter verdienen, waar hi) toch er in geslaagd is de vurig door hem gepropageerde Volken bondsidee tot verwezenlijking te brengen. Het is waar, allerwege is de kritiek op het Vredestactaat van Versallles, en tevens op hen, die het tractaat tot stand brachten, niet gering. Niet alleen degenen, die daarbij het gelag te betalen krijgen, maar ook talloozen, wier belangen er niet direkt mee gemoeid zijn, achten de voorschriften, waar aan de overwonnenen zich te onderwerpen hadden, te hard en onbillijk. En inderdaad vertoont het dikke boek der vredesvoorwaarden heel wat bedenkelijke plaatsen, voor wien zich stelt op het verheven stand punt van Recht boven Macht. Toch is het zaak, niet alleen smalend op de feilen te wijzen, maar ook oog te hebben voor het goede, dat daarnaast onge twijfeld door den vrede gebracht wordt. In het bijzonder gelde dit ten aanzien van het Statuut van den Volkenbond. Het is zoo langzamerhand mode geworden met een zeker dédain over dien Volkenbond te spreken en Wilson, die zich speciaal voor dit insti tuut heeft warm gemaakt, af te schilderen, zoo al niet als een man, die zijn schoone Ideeën verzaakt heeft, dan toch als een, welke vol fraaie Illusies den Oceaan overgestoken «llllllllllllllllimlIIIIIIIIIHIIIIIllHIIIIIIIHHIIIIIIIHIHUIIllllllllCIIIIIIIIIU iiiiiiiliimiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitniiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii zijnde, ten slotte met een echec vanbelang huiswaarts keerde. Wie zoo redeneeren, geven blijk de wer kelijke waarde van den arbeid van Amerika's President niet te kunnen of niet te willen zien. Dat de eerste Grondwet van den Volken bond, allen, die pacifistisch voelen, ten volle kan bevredigen Ik zou het niet gaarne willen beweren. De invloed van de volkeren zelf op het bestuur van den Bond is uiterst gering, de macht aan de Executive gegeven van zeer ingrflpenden aard, terwijl voors hands aan de vijf groote overwinnende mo gendheden een veel te overheerschende po sitie toekomt. En zoo zoude ik nog tal van terecht geopperde bezwaren tegen het Covenant kunnen opsommen. Met dat al, hoe onvolmaakt dan ook deze eerste internationale constitutie moge wezen, ze bevat eenige bepalingen, die op zich zelf reeds van zoo groot belang zijn, dat daarmee al de geweldige vordering, die het accepteeren van dezen Volkenbond beteekent, gekenschetst is. Aan de volledige souvereinlteit van eiken staat op zich zelf, aan de zuivere doorvoering van de nationale ikheids-polltiek komt een einde. Welnu, met het overboord werpen van het heilig huisje der souvereiniteit bedenkelijk uitvloeisel van de oude Duitsche staatsleer, die men beter Mach'sleer zou kunnen noemen is de weg gebaand voor een internationale Rechtsorde, welke nooit of te nimmer te bereiken viel, zoolang men vasthield aan de souvereiniteit, die eigenlijk zooveel beteekende als ongebondenheid. Het is Wilson geweest, die de wereld zoover heeft weten vooruit te stuwen, dat het hier gekenschetste beginsel het be ginsel, dat geen staat meer vrij is geheel en al naar eigen wil zich tegenover andere staten te gedragen in eerste kiem in het tlllllllllllltllllIlllllllllllltlHIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlltlllllllllllIllllllllllMIIIIIII lllllllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIJIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIillllllttlllltMIIIIIIIIIIIlllllllIIIIIIIIIIIIII ADANDOR Droom van een dwaze DOOR GEORGE KETTMANN Jr. Vér buiten den al-wijden scheppingskring, die in zijn ronding borg de aaneengesloten luchten en de wentelende v/erelden gelijk een kom, waarin de visschen roerig zwom men, begon het grenzenlooze luchtleêge oord, waar nooit beweging noch gelulding was. Daar in een mensch-geweldige kolk-vol-te rlicht rustte de Godheid met half-ne rgebogen hoofd en om Hem stonden blauwlgbelijnde gestalten : de gelaten als op taaie stengels geheven bloemen, de oogen dood in overduistering van het vooruitgebogen voorhoofd. Zóniets bewoog: roerloos leunde God voorover en iedere idee, in-Hem uit meditatie geboren, stelde zich meteen op als een eigen wezen, een blauwe damp, welke niet meer verzweven zou. En toch waren deze stil-vermeerderende verschijnin gen-van-ideeën geen versteeningen, doch juist de Ideeën zelf, zooals God alleen intu tief als natuur ze uit te peinzen vermocht. Want het heerlQke licht leefde tintelend om God en zijn schoone scheppingen heen en vanzelve door de rijzing dier als popels opgerechte idee-persoonlijkheden kwam on gevraagd en toch behoorend bij alle licht de schaduw, de tot-én-vervlekkende leedschaduw, langs welker gedrongen kruiping het licht in speelsche lijnen gleed. Zóal-maar God zich bezon en weer zich bezon en her-bezon, zoodat HIJ ganschelijk bewust weg was in al Zijn belevingen, want elke idee schreed telkens buiten-Hem. En eens tijdelooze tijden terug had hij de menschen bidden gehoord, dat Hij zich openbaren zoude. Toen in Zijn trotsche alleenzaamheld rijpten uit Zijn goedheid twee zielgeesten, waaraan Hij verder heel de wereld toevertrouwen kon. Het waren imiiiiiiiiimiiiiiiii Prax en Wilskin. Door Prax' leiding werden de menschen verstandig in hun werk en verstandelijk in elkaêrs omgang: ze leerden wat het geld was en kenden allerlei philosophische zekerheden. En Wilskin kreeg op dracht karakter onder de jongere menschen te strooien, opdat die met de lichaamskracht en energie mee opgroeien zou... en alle menschen waren sindsdien zakelijk in daden en gebaren, en hard en helder in hun oor deel ook. Doordat de kwistige Wilskin blindelings de karakterklemen onder de men schen wierp, kwamen soms wel twee of drie karakters in n huize te huizen: dat waren de genieën en zij, die aldus zónder karakter bleven, heetten de krankzinnigen. Maar dit alles wist God niet. De invloed van Zijn Goedheid, in den be ginne aan Zijn scheppingen Prax en Wilskin meegegeven, werd minder en al-minder bij hen; zoo dikwijls Prax proef reizen naar de aarde deed, zoo vaak ook kwam hij opgetogener en al-voldaner weerom. Zoo vroom de menschen nu toch warenl En allemaal lazen ze boeken, zware banden verguld-opsneê, waarmee elk zoo-maar den hemel ingaan kon. Dan, tussehen dit preêken door, verslonden ze alle nieuwe romans, vol van de onmènschelijkste genieting of anders sterk-naturalistisch. Ook Wilskin was ver heugd en liet met zijn karakters zorgvuldig de aarde verdeelen in de meest onderschei dene groepen van nationaliteit en vooral stand. Dan versnelde hi] den polsslag der menschen maatschappij, tot alle doening in koorts schier werd bedreven. Toen stootte Prax genoegelijk Wllskin in de lende en beiden lachten zachtjes in hun wijze baarden. Maar Qod in Zijn vertrouwen zag dat niet en schiep gestaêg geesten uit Zijn geest, opdat die naar het leven bcne stroomen konden, waar ze fijn zich scheid den en forsch weer kruisten. Daaruit werd op een schoenen morgen Adandor geboren.... En voor zijn leven stierf alrêe zijn moeder, en zin vader, een schoenlapper, voedde hem langzaam op. Op den dag zat hi] in de vensterbank der kleine werkplaats, waar het koele licht ver rassend binnenkwam en over alle schotschen-scheefsche dingen streek. Stil tuurde hij naar zijn vader, die, het kale hoofd laaggebogen zoodat slechts het voorhoofd, Statuut van den Volkenbond aanvaard is l Typeerend ook voor het doordringen van de gedachte, dat men moet krijgen een internationale rechtsorganisatie ter hand having van de internationale rechtsorde, is het verschijnsel, dat thans het oude insti tuut van onzijdigheid op zij geschoven wordt. Pacifisten plegen zoo dikwijls te schermen met den grooten volkenrechts-kamploen Hugo Orotius. Het is juist in het volken recht van Grotius nu, dat alleen deugdelijk werd geacht een organisatie, die statenstrafvoltrekkers stelde tegenover den staatmisdadiger, die zich tegen de rechtsorde zou vergrijpen, en daarin was, gelijk van zelf spreekt voor neutraliteit, voor tus schen de partijen staan' geen plaats. Als het kan, moet volgens Grotius ook de staat, die bulten het geschil slaat, aan [de] strafvoltrekking meedoen, zelfs al kost het hem offers; kan dat niet, dan dient h i] in elk geval den strafroltrekker te begunstigen, den misdadiger nimmer."!) Deze gedachte vindt men duidelijk terug in art. 16 van het Vredesverdrag (Hoofdstuk over den Vol kenbond), waardoor op eiken staat de ver plichting komt te rusten alle economische en andere betrekkingen met een lid-overtreder te verbreken en vrijen doortocht toe te staan voor de troepen van die staten, welke bijdragen in de gewapende macht ten behoeve van den Bond. Het beginsel, dat allen steun moeten verleenen bij het bestraffen van den schuldige, komt hier ge heel naar voren. Alleen reeds de verwezenlijking van deze denkbeelden maken het Statuut van den Volkenbond, ondanks de vele gebreken, die ') Prof. Mr. C. v. Vollenhoven. De drie treden van het volkenrecht, blz. 54, iiiiuimiimiiiiiii de aangeschaduwde oogholten en den neus met zijn wijkende zij-lijnen zichtbaar bleef een achoen tusschen zijn leèren voorschoot knie-geklemd hield, al bekloppend de zool. 's Avonds las vader hard-op uit den bijbel, moeilijk de woorden zeggend, met n hand rechthoudend rijn bril en met de andere opbulgend de bovenpunt der bladzij. Maar Adandor in zon vreugdlgheid wou de woor den niet volgen en ook dan staarde hij met een haast verwonderde aandacht naar zijns vaders hoofd, dat het op tafel opengeslagen boek bijna raakte. Evenwel die dagen en avonden eindigden voor beiden al-ras, want het werd tijd, dat Adandor naar school ging. Doch nu eerst bleek, dat er iets wonderlijks in zijn geruchtlooze, gelQkmatig-gestemde natuur stak; h i} leerde niet noch speelde, zooals andere kinderen In hun niets-bewuste uitbundigheid. Liever trok hij heel vroeg al de poort van het dommelend plattelands-stedeke uit en liep de schoon-beboomde wegen af, neerkijkend links en rechts in bloesemende bongerds of vlakke velden dan weer, met een enkel schelwit huisje daar-ln verdoken, tot hij eindelijk met vermoeide oogen aan een slootkant in het gras liggen bleef, zoo lang de zon de volle lucht doorscheen. Zijn vader voelde wei-eens een groote bekommernis om hem, want voor geen lessen of ambacht was Adandor te vinden en z dit een grootere zorgeloosheid leek dan de speelschheid van zijn kameraadjes. Doch niet lang meer de vader zich bezorgd maken mocht: op een morgen vond Adandor hem gestorven. En voor het eerst in zijn ruim tienjarig leven werd hij vol van een ver wondering, dat hij nu zoo rustig voor het witte doodsbed stond en bang werd hij van de gewaande eigen wreedheid, waarmee hij het geluk-bevroren aanschijn van zijn vader beschouwde. Toen met een sprong was hij weg van het bed en de deur uit om buur vrouw te halen. In het ochtend- schemere portaal riep hij en stampte hij, tot buur vrouw oud-vrouwtje in matzwarte kleeren uit de keuken in het roodsteenen gangetje aansloffen kwam met een zachten glimlach op de lippen. Doch bij het hooren van des schoenlappers dood plots alle bloed uit haar ontzet gezicht wegtrok, terwijl de handen saamvouwden voor haar gedeukte borst. Even roerloos bleef ze zótegen een spijl het overigens aankleven, tot een niet genoeg te waardeeren winst voor allen, die er naar streven, dat ook op internationaal terrein de chaos van Macht voor een orde gebaseerd op Recht zal plaats maken. Men zou dwaas en verkeerd handelen, door van de kansen, die hiermee geboden worden, niet dankbaar gebruik te maken. Vandaar dan ook, dat de neutralen, die nog niet tot den Volkenbond toetraden goed zullen doen er zich b| aan te sluiten. Zoo toch zal het mogelijk zijn, mettertijd n voor n de onjuistheden, waaraan thans het Covenant mank gaat, weg te nemen. Gelijk elke constitutie, is ook de Grondwet van den Volkenbond voor herziening vatbaar en het lijdt geen twijfel, of de landen, die buiten den strijd bleven en niet door over winningsroes of nederlaagsmelancholle ver blind zijn, zullen bovenal in staat wezen een goeden invloed op de verdere ontwikkeling van de Internationale gemeenschap en een deugdelijke revisie van het Volkenbonds statuut uit te oefenen. Op den langen duur zal blijken, dat Wilson geweldig veel bereikt heeft, al mocht het momenteel slechts zeer gering lijken. Zeker, van de 14 punten valt thans met het bloote oog maar weinig te bespeuren en in menig opzicht is te Parijs, hetgeen Amerika's President als wenschelljk gepropageerd had, niet verhoord. Wil dit nu ook zeggen, dat hij de goede zaak, die hij voorstond, verried? Geenszins: het resultaat van zijn arbeid moge niet direct overeenstemmen, met wat duizenden gehoopt hadden. Wilson toonde te beseffen, dat het beter is n vogel in de hand te hebben, dan tien in de lucht. Ondanks alle tegen werking en' verzet is hij er in geslaagd den Volkenbond tot stand te brengen en de Volkenbondsidee, tot voor kort slechts door iiiimiiiiiuiiiitmiiiiiiiiiiiiu van de keukendeur gebogen... om dan, Adandor afwachtend weer voor-haar ziende, hem mee te trekken, het tuintje door en het huisje in, waar vader nog net-zoo lag. Voor het bed zonk hij neer en buurvrouw huilde achter haar dempende handen. Toen hij weer opkeek, zag hij de kamer vol menschen mannen en vrouwen de mannen recht-op donkerend in de kleine kamer, de oogen strak op den ouë, die in zoo schuchtere gelukkigheid geleefd had; de vrouwen met de schortpunt wrijvend over de oogleden en langs den zenuwigen mond. Nu 't buurvrouwtje in kasten en laden te zoeken begon en alles op orde bracht; d'een-na-d'ander dan verdween en ook de timmerman weg-glng, ter-loops Adandor streelend door zijn haar. Van-avond zou hij wel terugkomen met de kist. Ook dienzelfden avond nog oom Robert kwam en zei tot Adandor, dat hij met hem terug naar de stad zou gaan. Maar Adandor geen vreugde daar-uit speurde, want hoewel niet innlglijk bedroefd er toch een nooit meer op te lossen weemoed om zQn lenig denken hing; een weemoed, die hij ook nimmer uit zijn herinnering en even min van alle te komen gebeurlijkheden wou laten gaan. Drie dagen dreven zoo in ge dempte grijsheid over het stille stedeke en toen was Adandor wel blij, dat oom en hij van het kerkhof in een rijtuig direct door reden naar het vergelegen station. Naar buiten kon hij niet zien, want de ruiten waren beslagen van den langen regen en hielden een zwarte benauwenis binnen, die hem eindelijk, teruggedrongen in de diepe kussens, met vermoeide leden inslapen deed... Den volgenden ochtend laat ontwaakte hij In het huis van zijn oom en tante. Hoe ouder Adandor werd, hoe beter hij begon te leèren: de meerdere inzichtelijk heid, welke hij vooral uit boeken verkreeg op eiken socialen arbeidskring, deed hem met genoegen het uur tegemoetzien en v rbeleven, wanneer hij door de koele gangen van het Gymnasium zijn klas opzoeken zou. Maar tegelijk met de jaren, kwam hij er nu toe zich-zelf nauwkeurig van-binnen na te gaan en vaak bonsde zijn hart op-eensdan, dat hij met vergroote oogen ernaar luisteren moest, wijl het hem scheen, alsof er Iets met hem geschied was, iets schoons en groolsch', dat h? uit een bevreemdende de massa als een utopie beschouwd, te griffen in de harten van diezelfde massa. Om Lloyd George, om Clémenceau te winnen, moest er geofferd worden; om zijn eigen volk achter zich te krijgen, had hij een zwaren strijd te voeren. Die strijd is gewonnen, want de Volkenbond bestaat. Laat het vredesverdrag momenteel zwaarder zijn, dan men billijk achtte: het middel tot herziening op den duur is daar, n.l. de Volkenbond is het per manente lichaam, dat eiken dag geroepen kan worden mitigatie aan te brengen. Wilson heeft het bewijs geleverd, dat een staatsman Idealist, een idealist ook staatsman kan zijn. Nuchter praktisch is h IJ te werk gegaan. In schijn wierp hij zekere idealen overboord. In schijn, want het geldt hier slechts een gebeuren van momenteelen aard, het direkt zichtbare, dat we aanschouwen. Voor straks, voor de verdere vreedzame ontwikkeling der wereld staat het Volken bondsgebouw gereed, waarvoor hij den bodem wist in orde te maken en de fundamenten te leggen. Zfln politiek van make the best of it" is een praktische politiek, waarvoor het nage slacht, doch ook wij reeds dankbaar moeten zijn. Hij is teruggedeinsd, zoo luidt de kritiek veelal. Was het niet een reculer pour mieux sauter ? Mr. E. VANRAALTE iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii iiiiiiiiiiii SPAAHSOH, EMGELSCH, FRANSGH, DUITSCH etc. Borlitz-School Hoofongrmoht 4öf H. 3286 Pract, Onderwijs door buitenl. leeraren dwaasheid vergeten had. Dat pijnigde.... en alleen op zijn kamer tusschen dorre boeken-vol-schema's en heerlijk toch ook, waar-uit hem verzen tegenzongen in een statigheid, die wel op golfslag-na-golfslag geleek, zat hij soms te wénen om wat inhem vaststond, maar dat zijn denken niet benaderen kón. Na zoo'n heete druisching door zijn denken, wat terugsloeg op zijn dan-vermattende leden, doorstroomde hem een vrij gevoel-van-scheppen, zooals de zee de op 't strand gelatene kuilen op-nieuw omvloeien komt, en hij haalde een fluit voor den dag, vroeger van snoepcenten gekocht, toen vader nog leefde. En voor het raam ging hij staan, dat hij keek over de als uitgespatte stad. En Adandor floot en floot, gerekter, algeièkter en het zwol uit frlsschere tonen aan.... hooger en weeker, tot een te ere klacht, die langs de wolken vlood. Dan kwam tante om de kamerdeur zeggen, dat de thee beneden klaar-stond, en als opgeschrikt borg hij zijn boeken en zijn fluit op tot morgen. Morgen, dacht hij met bitterheid, en dan overmorgen en dan weer een morgen en nog n en nog heel vele.... Toch eindelijk die troostelooze dagen van kennis-gaêren voorbij waren en Adandor, plots nu ziende de in bloei openberstende wereld, waarover het zomer-zonlicht woog, zet de schematische studiën vaarwel, vindend kort daarna een uitgever voor zijn eerste verzen. En daar bij zijn oom dikwijls een merkwaardig manneke met groot dik hoofd en mollige armpjes te bezoek kwam, meneer Bonose, die artistieke artikelen voor een dagblad leverde, werd h IJ aldra door hem voorgesteld aan den voornaamsten kring van kunstenaars in de stad, die de mannen van actie" heetten, en waarnaar de pers zich onder alle omstandigheden richtte. Maar Adandor's verzen toonden een kunstenaar, hooghartig tegenover alle stroomingen en elke beweging staande, wijl ze een roeringlooze en gestolde schoonheid boden. Z de kritiek prompt dit alles bespotte en vooral de beginregel Mijn schoon-volmaakte hart, dat begenadigd is", onderging de meest humoristische variaties. De actie"-broeders waren uitermate vriendelijk, wanneer hij in hun midden was: daar-bulten wachtten ze hem onpersoonlijk op. (Wordt vervolgd op pag. 81