DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 11 Oct. '19. No. 2207 OVER ACTIE OP HET TOONEEL" Actie, handeling wordt van het tooneelstuk geeischt. De man, die het vertoont is de .acteur", déhandeling verrichter. Maar actie niet alleen. De actie is een deel van het tooneelstuk. Wie de actie uit sluitend geeft of haar als het voornaamste op het tooneel beschouwt, richt zich tot de lagere instincten van het publiek. De vertooning van zijn stuk zal slechts de grover besnaarden onder het publiek boelen, de werkelijk beschaafden onder het publiek afschrikken. Schouwburg zegt, dat het publiek komt om te aanschouwen, om te zien. Wie dus actie geeft en dingen om naar te zien, ge bruikt de twee elementen waarop het trekstuk is gebouwd. De opstellers van colportage-romans, jongenslectuur, dienstbodenlectuur, filmvertooningen, revues, weten heel goed, dat de onontwlkkelden en de naïeven tevreden zQn met de voorstelling alleen van schok kende, spannende of kom! che gebeurte nissen. Men speculeert daarbij op de misdadige instincten van den mensch en nadat men alt gedaan heeft, tracht men de eigen misdaad goed te maken door in het stuk een moraal te brengen, d. 1. door aan 't slot de deugdzamen te beloonen en de misdadigers te straffen. Onderwijl echter zrjn de misdaden aan schouwelijk voorg steld en zij hebben in de argelooze toeschouwers de slechte in stincten opgewekt. En de komische tooneelen filmwerken die veelal den echtbreuk als iets bijzonder grappigs voorstellen, zijn al even verdervelijk. In de groote literaire drama's, b. v. die van Stialcespeare wordt ook veel actie gegeven. Niet echter is de actie, de han deling niet alleen meer hoofdzaak. De taal waarin gesproken wordt is schoon en de ethische of rellgieuse strekking tracht het stuitende aan de misdaad te verzachten. Toch is het te begrijpen, dat het be schaafde publiek langzamerhand afkeerig wordt van de voorstelling van gruweldaden op het tooneel, zelfs zoo ze door schoone en verheven dichterlijke taal worden ver zacht of gekuischt. Een voorstelling als Doodendans" van Strindberg bijvoorbeeld is niet meer voor werkelijk beschaafde menschen geschikt. Immers welke werkelijke aestethlsche wetking kan er voor een beschaafd modem mensch uitgaan van 't aanschouwen van gruweldaden of wederzijdsche ellende? Het moderne tooneelspel zal moeten zrjn optimistisch, door humor ge kruid en in, verzen. Optimistisch omdat het vermaak des levens, en tooneelspel behoort toch tot hetvermaak, allereerst tot plicht heeft, levens kracht te schenken. De tragedies van Sbakespeare zijn doorgaans optimistisch, omdat men er het slechte ziet ondergaan en het goede zegevieren. Het pessimisme doodt in den mensch den wil tot leven en het vertrouwen in het geluk des levens. Door humor gekruid, omdathumor het licht is tegen de donkere zijde van de tragische gebeurtenis. Er zijn gebeurtenis sen waarbij de humor niet kan helpen. De doodgravers in Hamlet zijn humori stisch maar hun humor ligt niet buiten de sfeer van het leven. Zij zijn humoristisch, omdat zij als levende personen in 't aan gezicht van den dood, toch het leven blijven liefhebben en boven de verschrikking van den dood uit zfjn gekomen. De tooneelschrijver die geen humoristi sche tooneelen kan schrijven toont daardoor dat hij zijn vak niet geheel beheerscht. En verzen. Het tooneelspel voor moderne beschaafde menschen behoort in verzen geschreven te zijn, omdat ten eerste door het gebruik van gebonden taal, de schrijver in de gelegen heid is zfjn persoonlijke wijding, voornaam heid en abstract leven te geven. Het con crete leven, de concrete afspiegeling van het concrete leven is een lange soort van kunst. Verzen geven gelegenheid de taal te doen hooren in haar verhevenste ultingswrjze en in haar ongewonen rijkdom en schakeering. De schatten van kleur en klank, worden door op het tooneel gesproken verzen als parels diep uit de zee, aan het licht ge bracht. Niemand kent de ware schoonheid van zijn taal, die haar niet goed gesproken heeft gehoord als een verheven dichtwerk werd voorgedragen. Het zeggen van verzen staat den tooneellst toe, zfjn gebaar breed, edel, voornaam te lllllflllllllllllllllllll CHISISCH£RUBR.IE8 NIEUWE SPOORWAGENS. De veiligheid op de spoorwegen is vrQ groot, zoodat we slechts enkele malen op geschrikt worden door ongevallen, die doen zien hoe alles moet kloppen bij het inge wikkelde systeem van den tegen woord i gen tijd, wil niet een vreeselfjk ongeluk direct voor de deur staan. Bij de meeste spoor wegongelukken met persoonlijke ongevallen is gebleken, dat deze meestal te wijten waren aan den bouw der wagons, die gePelterijen Ie Etage - 4 Liften maken. Bij proza past het concreet gebaar; bfj poe de is het abstracte gebaar noodzakelijk. Een heele wereld van gevoelens kan alleen door poëzie geuit worden. Hoe b.v. in proza te zeggen: Ik ben geboren uit het zonnegloren." Het zeggen van verzen geeft gelegenheid tot statigheid van houding, adel van stand, waardigheid van schrede. De toekomst van het tooneel voor den beschaafden stand is aan degenen, die in staat zijn tot het schrijven en tot het vertoonen van tooneelspelen in verzen, die geven geest, wijsheid, humor, gevoel en levensmoed. Het groote dramatische gebeuren behoort niet actief, dus niet als actie te worden vastgesteld. Dit is gemakkelijk en grof. Maar het behoort gegeven te worden als gedachtenspel, in woorden omkleed, ge dacht als te geschieden achter de coulissen. Wie actie wenscht te zien, zoogoed als de tooneellst die actie wenscht te uiten, is grof besnaard. De werkelijke actie van het tooneel bestaat in het uiten van diepe gedachten, schoone taal; in het doen hooren van welgetimbreerde, welluidende stemmen; in het toonen van edele standen en houdingen; wél-ge stij leer de gebaren; waardige bewegingen en gangen. Het moderne samenspel ontstaat uit het begrip van het rhythmische geheel dat een goed tooneel werk moet zijn. De tooneelisten moeten trachten niet zichzelf, maar het werk dat zij opvoeren te dienen. Daarom zullen de tooneelspeler en de tooneelspeelster zér hoogstaande menschen moeten zijn, die hun kunst liever hebben dan hun materlëele belang of hun roem. Zij moeten zfjn, k in hun maatschappelijk leven, voorbeelden van deugd en zedelijk heid opdat de edele gevoelens en gedachten die zij hebben te uiten, in hun mond niet tot blasphemie of leugens worden. Eerst ais het publiek in hen kan gelooven en z| in het werk dat zij vertoonen kunnen gelooven, kan verwacht worden dat er van hun vertooningen, bezieling en verheffing zal uitgaan. Artiste, tu es prctre. B. C A NT ER VERBETERING In het feuilleton over het feest van den Ned. Bond voor Vrouwenkiesrecht in het nummer van 27 September komt een on juistheid voor. In de laatste kolom 3e alinea staat: De presidenten, zoowel van het hoofdbestuur als van de af deeling Amster dam" van de Vereeniglng voor Vrouwen kiesrecht". Dit moet zijn: De presidente van het hoofdbestuur van den Ned. Bond voor Vrouwenkiesrecht, zoowel als die van Fig, 1. Wagen voorzien van U-vormige balken Flg. 2. Stootkussens boven de buffers makkelijk verspllnterbare binnenbou w hebben en veelal vrij gemakkelijk in elkaar gedrukt kunnen worden. Het ligt dus voor de hand, dat men zon op maatreeden, die het teleskopeeren van wagens bij een of anc'er on geluk kunnen voorkomen. Vooral door de ondervindingen, opgedaan in N. Amerika, gaat men ook in Europa er de afdeellng .Amsterdam" enz. Mevrouw dr. Aletta Jacobs was dien avond niet aanwezig. WAT WIJ TE LEZEN KRIJGEN Teekenlng voor ,de Amsterdammer" van Oeorge van Raemdonck Financiën en Economie Op den Economischer! Uitkijk Toekomst-be schouwingen Het kan wel niet anders, of in deze veelbewogen tij den blijft de angstige vraag van de toekomst ons bezig houden. Wij gevoelen het allen, dat de wereld een crisis door maakt, dat er stuiptrekkingen schokken door het maatschappelijk leven in alle groute en in vele kleine rijken der we-' reld. Was er ook een tijd zoo vol van zoo geweldige arbeids onrust als thans, van zoo veel omvattende stakingen, als dien wij nu beleven ? Het was gemak kelijk genoeg te voorzien, dat na den oorlog, die gansch buitengewone ver houdingen ook op de ar beidsmarkt had geschapen, de terugkeer tot geregelde verhoudingen niet vlot en niet vlug zou gaan; daar voor had de oorlog te lang geduurd, was zijn invloed te groot geweest. Het was ook wel aanstonds duidelijk dat hierin psychologische elementen een rol vervul len, een zeer belangrijke, de belangrijkste rol wel licht; al zien wij alleen de werking van die elementen, als oorzaken beheerschen zQ den toestand. De mensch van na den oorlog is niet meer, kan niet meer zijn de mensch van vór Au gustus'14 en kan zich dus niet meer zoo gedragen als hij vroeger deed; hij ge voelt, denkt, oordeelt en dus handelt anders dan voorheen. Maar met hem zijn niet dadelijk de maat schappelijke verhoudingen hoewel deze zjjn werk zijn, product van zijn willen en streven gewijzigd; de menschen weten zelven nog niet hoe zQ de gemeenschappelflke huishou ding zullen inrichten, zoo, dat deze beantwoordt aan de nieuwe eisenen, die de nieuwe mensch daaraan gaat stellen. Vandaar de onzekerheid en onvastheid, de gisting, het kokende en bruischende, de onrust en de onbestendigheid, vandaar ook de ontevredenheid, het verzet, de strijd allerwegen. Maar de .nieuwe mensch" Is zelf nog evenmin gevormd als de nieuwe samenle ving, waarin hij zich zal bewegen. HIJ staat onder den invloed der oorlogs-psychose" (dit woord genomen in den rulmsten zin), maar die invloed zal ten deele zfln van voorbQgaanden aard. Voor welk deel? Dit is niet te zeggen. Wanneer wij het uit spreken dat er een-nieuwere mensch zal zijn, voor wien de vroegere samenleving en de vroegere verhoudingen niet meer zullen passen, dan leg gen wij er den nadruk op, dat hij er zal zijn, dat hij zal ontstaan, maar nog niet er is: hij staat geboren te worden uit de verwarring van het heden, uit al het chaotische in doen en denken, waarvan wQ thans getuigen zijn, maar hij AMERICAN-HOTEL SPOORWEGSTAKING IN ENGELAND BERLIJN. MIJNWERKERSS1": uit t? bf eken. GEVALLE/V VAN SABOTAGE iniiiiiiiiitiiiiiigi BOLS iiimiiiiiiiiHiiiiiiiiiiifiiiiiiiiliiiiigiiiiiiniiiiimiiiiiimi toe over om de wagons zooveel mogelijk heelemaal van metaal te maken. Men heeft in Amerika gezien hoe de stalen wagens veel minder ongelukken veroorzaakten dan de houten en was er door de economische omstandigheden gedwongen staal te prefereeren boven hout, daar dit laatste materi aal meer geschoolde arbeidskrachten verelscht en dus ondanks de lagere prijzen duurdere wagens moest leveren. Nu de ar beidskrachten in onze streken ook tot on gekende hoogte gerezen zijn en de staalprfjzen (in Engeland) ongeveer met 150 pCt. en de houtprflzen met ongeveer 250 pCt. gerezen zijn, dwingen ook hier de econo mische omstandigheden meer de aandacht gaan wijden aan de , all steel car". Zoo zijn in Engeland stalen wagons gebouwd van 20 meter lengte, waarbij alle paneelwerk uit aluminium gemaakt is, ook dat voor het dak. Voor de dragers is speciaal staal ge bruikt om groote sterkte bij minimum ge wicht te bereiken. Behalve minder gewicht grootere ruimte en gemak, hebben die wa gons het groote voordeel van veel minder gevaarlijk te zijn voor de passagiers, als er eens een ongeluk mocht passeeren. Van de projecten voor het beveiligen der wagens tegen ongelukken geven we hier een paar, die door de illustraties toegelicht worden. In Engeland worden wagons gepro beerd, die voorzien zijn van geribde stootkussens boven de buffers. Gebeurt er een ongeluk, dat b.v. de trein door een anderen achterop aangereden wordt, dan is er bij den tegenwoordlgen bouw der wagons alle kans, dat de rijtuigen telascopeeren met alle gruwelijke gevolgen ervan. D"0r het aan brengen van de geribde stoot kussens hoopt men, dat twee wagons die met geweld tegen elkaar geworpen worden, als het ware in elkaar blijven haken door middel van de geribde klokken, waardoor belet wordt, dat staat nog niet voor ons als een wezen, waarvan wij nu reeds de trekken kunnen bepalen. In het geheel der oorlogs-psychose", dat op 't oogenblik den mensch beheerscht, zijn blijvende en zijn er voorbijgaande elementen. Van die psychose zal ongetwijfeld een en ander met den tijd uitslijten. Zooals men spreekt van de .biologische reiniging", die zich ten aanzien van het vuil in groote rivieren voltrekt, zoo is er ook een vanzelfwerkend reinigings- en opslorpings-proces, dat werkt in den grooten stroom van den tijd. En hierin is een zekere troost gelegen voor hen, die zich vol bekommernis afvra gen, waarheen de stroom ons toch wel voert, in welke richting wij gedreven worden door de snelvlietende, woelige wateren van dezen tijd. Een troost, zij 't dan ook een vage, een die slechts kan wijzen op een onzeker en waarschijnlijk nog ver verschiet. Al weten wij dan niet welke blijvende verschijningen wij zullen beleven, de noodzaak dringt toch ten slotte de menschen er toe hun gemeen schappelijke hulshouding zóin te richten, dat er orde en regelmaat zal zijn, dat er een zeker evenwicht zal heerschen, al zal dan wellicht onder orde", regelmaat" en evenwicht" iets anders worden verstaan dan wij totnogtoe daaronder begrepen. Het is dit proces, dat wij afwachten, uitziende naar de trage vorderingen die het maakt, ons verontrustend als wQ waarnemen dat de eene wagon iets opgelicht wordt en dan de andere verplettert. Fig. 2 en 3 vertoonen dergelijke veillgheidsinriehtlngen bij wagons voor D treinen. In N. Amerika heeft De Pulman Cy of Chicago een andere oplossing bedacht. In plaats van de balcons der wagons tot een der zwakste deelen te maken, wil men ze tot een der sterkste hebben. Daarvoor wordt het balcon gebouwd tusschen sterke Uvormlge balken, die bovenaan ook stevig Fig. 3. Wagens met stootkussens verankerd worden in den bovenbouw. Rijdt nu een wagen op de anderen in, dan moet eerst het buitenste been van de U verbogen worden en dan wordt het binnenste been ontmoet, dat dan weer gelegenheid geeft om de rest van het arbeidsvermogen op te hier of daar, nu en dan eer een stap achter uit dan vooruit naar de gewenschte conso lidatie schijnt te worden gedaan. Mlddelerwijl tobben wij over de onaangenaamheden en onzekerheden van den overgangstijd, waarin wij verkeeren, wel beseffend dat dit zijn de barensweeën van een nieuwen tijd, maar hopend dat dan toch spoedig het einde daar moge zijn, de rust zich moge herstel len. Nu, in die zoo begrijpelijke stemming van velen thans, mogen wij bedenken dat al kan het lang duren een deel der oorlogs-psychose zal uitslijten, de biologi sche reiniging haar werk voortzet en ten slotte uit al het nu dooreenwoelende zal overblijven slechts het blijvende als de grondslag waarop dan de nieuwe mensch zijn nieuwe samenleving zal bouwen, zoo hecht dat voorshands dat gebouw als een bruikbaar huis ons onderdak zal geven. De inrichting daarvan zal niet zQn naar ons aller wensch hoe zou dat kunnen? en ook de vroegere inrichting voldeed immers nemen, zoodat de eigenlijke wagen gespaard blijft. Figuur 4 vertoont de Uvormige balken, die uit n stuk gemaakt moeten zijn, om beter weerstand te kunnen bieden en niet uit twee of meer geklonken mogen worden. Fig. l vertoont een stalen wagon, die van de Uvormige balken voorzien was, na een collolsie, die krachtig genoeg was om de buitenste beenen van de U flink te doen doorbuigen en ook nog den zijwand te be schadigen, al blijkt duidelijk, dat de eigen lijke wagon geen noemenswaardige schade leed. Ongetwijfeld zal ook In ons land de aan bouw van nieuwe wagons moeten gebeuren volgens de lijnen, die ook in het buitenland gevolgd worden. Het is te hopen, dat ook hier volledig rekening gehouden zal worden met de resultaten, die in het buitenland verkregen zijn voor het beveiligen der passagiers en goederen. v. O. Fig.^4. U-vormlgelbalken