10 D-E AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 18 Oct. '19. - No. 2208 MILE ZOLA IN DE BIOSCOPE Och Ja, en waarom ook niet ? Een reputatie is er immers voor om ge ëxploiteerd te worden. Wat heb je aan een grooten naam als die niet op een affiche mag ?taan, en wat aan een koningskroon als je daar niet eens een Amerikaansche triomf tocht mee mag gaan maken? Geloof me, zoo goed als die laatste een heel goede Introductie is in de groote repubUkehuehe handelswereld, is de naam Zola er een bij het groote bloscope-publiek en in bdde gevallen zweemt de voornaamste bemlddellngsfactor naar het begrip: . .. Sensatie . . die was het immers die door alle t|den heen vereischt is geweest waar de medewerking van het groote publiek voor de een of andere zaak noodlg was . . zoo goed bfj den bouw van den toren van Babel als bj de exploitatie van een groote fabriek van schoensmeer. ? En hoeveel schoener waren niet immer de middelen, en hoeveel nobeler leken ze, du het te bereiken doel ten siotte was. De vorst die een reclamereis onderneemt, de kunstenaar die een affiche ontwerpt, hoeveel hooger staan ze niet dan hunne last gevers. ftuar dat zf n nu eenmaal de drawbacks van den troon en het kunstenaarschap, en het is maar al te gemakkelijk die van ach ter een schrijfmachine te critiseeren. Het is de bittere taak van den journalist de feiten op hun plaats te zetten, en er is daarbij ?iet te ontkomen aan de oogenschfjnlfjk Mate combinaties. Die er intusschen alleen maar toe dienen eta waarheid te onderstrer pen, in dit geval dtze: dat off iedere onderneming het Ideaal fn dienst staat van de eigenbaat. En nu de verwarrende inleiding dan aldus geformuleerd is, kom ik op mQn thema terug, en wel op de speciale variatie daar van die ik op het oog had, namelijk het feit dat Zela verfilmd is. Dat dit niet eerder geschied is mag een wonder heeten, want hfj lag maar voor het gifpen. Zola heef t verschillende eigenschap pen die hem voor de bloscope uiterst ge schikt maken. Allereerst heeft hij in hoogen mate den eigenschap die de voornaamste kracht is van den waarachtigen movles"Mgisseur, namelijk het in beweging brengen van massa's, het levend maken van groote menigten. En ook in zfjn zwakke zfjde ontmoet hJJ de sympathie van het filmkarakter, namelgk het psychologisch aannemelijk maken van het enkele individu, en de verhouding van Individuen onderling. Zoo goed als bij Zola de individuen niet anders z|n dan de dragers van erfzonden en fatale driften, zoo zfjn ook de helden en frt«'«"~»« op het doek niet anders dan de draftrs van de vooraf in letters uitgedrukte tendensen. En evenmin als men bij Zola de fijne nuances van de individualiteit vindt onder Mwddig-meesleepcnde noodwendigheid van Set gebeuren, is het den film-regisseur ge geven z|n individuen te laten leven door de fijne trekjes die de kracht zijn van een Molière blvoorbeeld. Maar dan is er een kracht in Zola die hem huizenhoog verheft boven het holle spel dat een film noodzakelijk blijven moet, dat is z|n epische kracht, zQn episch realisme zooals men het genoemd heeft. De gewel dige verbeelding die hij bfj ons opwekt door zijn grootsche visie van levende en bewegende dingen, maakt ons zfjn krachtigen en overtuigenden stem onontbeerlijk wanneer we hem werkelijk genieten willen. En die is het die ons ontbreekt in de film-Zola, waardoor alles ons grotesk en onwaarschijnlfk gaat voorkomen. Aan den gevel van het Rembrandt-Theater, den tempel van allen die verstrooid en ge prikkeld willen zijn, hing een groot reclame bord, en het schreeuwde den naam van een der Quatre Evangiles", de vertaling van Fécondité. Dat woord Vruchtbaarheid schreeuwde brutaal en sensationeel over het drukke plein. De menschen stonden er voor stil, en lazen het onderschrift, dat luidde: Het hazardspel des levens Drama naar gegevens uit den beroemden roman van EMILE ZOLA. Ik behoef u wel niet te zeggen met welke gretigheid men zich na die lectuur naar binnen begaf. Voor de groote massa is Zola nog altijd de auteur wiens heele oeuvre zich laat samenvatten in een veelbeteekenend: nouaf i] n-j e-weet-wel l". Niet is gemakkelijker voor den man, die dien naam voor de groote massa wil exploiteeren, dan dat je-weet-wel op den voorgrond te dringen, d.w.z. de kort-rake titel van een roman, en een paar van de heftigste scènes er uit. Maar het bedroevende is, dat daardoor een als evangetye bedoelde naam verwordt tot een brutaal sensatiewoord, en een vroom bedoelde tendens tot een serie zenuw schokkende tafereelen. De krachtige Intentie en de geweldige eplek die een werk als Féconditédragen vervallen jammerlijk ie dit kunsteloos bouw sel, en dit alles ten dienste van een paar uit het verband gerukte détails. In een dergelijk filmspel is geen levende mensch, hoewel de regie het hier en daar heeft klaargespeeld iets weer te geven van een massabeweging. Maar in het algemeen moet ik zeggen dat het verfilmen van Zola er slechts toe leiden kan, dat een groot auteur in het volle licht van zijn fouten, en, ontdaan van alles, wat in zijn werk die fouten doet vergeten, voor een groot en onredelijk publiek?in zQn hemd wordt gezet. Nog nooit heb ik een Amsterdamsche schouwburg zoo vol gezien als het Rembrandt-theater bij de opvoering van Vrucht baarheid. Otrerigens is het een overoude truc, «m een tendenz te misbruiken tot prikkel van de publieke belangstelling. Arme groote Zola. Je had ze eens moeten zien dringen om er in te komen?l MELIS STOKE iiiiiiiliMiiiifiiiiiimiiiiiiitiii HET WERK VAN DEN VAK LITHOGRAAF In eene bespreking in de Amsterdammer van 20 Sept. 1.1. over het biljet van J. D. Ros voor de Tentoonstelling .Opvoeding van de Jeugd" wordt het eene onbegrijpelijke misvatting genoemd, dat dit biljet niet door den kunstenaar zelf op steen geteekend is en verder Zoo gaat het, de kunstenaar geeft of tracht te geven schoonheid in lijn en waar hij adel en symboliek wil samen vatten in gelaatsvorm en expressie, daar maakt de vaklithograaf (de nateekenaar!) er een winkeldochter van. Hoe kan het ook anders l" LECFAttl JDOOR Ttekening voor de Amtterdamaier" van Is. van Mens Toen Grutters van het Centraal-Station komend, het Damrak opliep, scheen het hem toe of heel Amsterdam In feeststemming was en alle voorbijgangers menschen waren, die, evenals hfj, daar voor hun plezier in bl|de of hoopvolle stemming zich be wogen. Op het breede trottoir wandelde hfj verder, de pas opgestoken sigaar in zfjn moed, het zwarte zeildoeken taschje luchtig met zfjn paraplu in zfjn rechterhand. In den spiegel van een grooten uitstalkast sag hij zichzelf aankomen en toen zakte zfjn tevreden stemming eensklaps een beetje. Zfin kleeding l Wat drommel, straks in Schagen had h( zichzelf nog zoo bewonderd; en de kennlawn, die hij daar tegen was gekomen, hadden hem ook met een bewonderingsbllk Jn glanzend nieuwe zwarte pak met gekleede jas, waar zflden revers in gemaakt waren, zfjn fonkelnieuw liggend boord met het donkergroen zijden dasje en zfjn licht grijze vilten deukhoed, hfj mocht er dan toch ook waarachtig in gezien worden l Even had hfj gedacht over zijn hoogen zijden. Bij die gekleede jas. Maar dat had hfj als te deftig toch verworpen. Het was voor de helft een zakenreis, voor de andere helft een plezieruitstapje en het was Zondag. Die drie dringen, had hij overlegd, met een stouten beeldspraak, weerspiegelde zich in zfjn kleeren. Deftig was hfj, in dat zwart, toch zwirrlg door het groene dasje en de zeer lichte deukhoed was zfjn sieraad voor den feestdag. Zoo had het hem toegeschenen in Schagen, maar nu, in dien spiegel, vond hfj zich in de Amsterdamsche drukte ineens 'n beetje ver anderd. De menschen, die passeerden, waren zoo heel anders gekleed, zoo wuft en zoo sjiek, net of het allemaal personen waren uit een bioscoopdrama. Zoo liep niemand over straat in Schagen. Maar Grutters, na een korte bedremmeling', hervond toch spoedig zfln zelfvertrouwen. TJXT IHIIET VA-lsT Het is te betreuren hoe onbillijk het werk van den lithograaf in deze bespreking be oordeeld wordt. De schrijver keurt blijk baar het werk van den vakllthograaf af zonder het origineele ontwerp met den afdruk vergeleken te hebben. Ik ben het volkomen eens met de bewe ring, dat het zijn nut kan hebben, dat de kunstenaar zijn ontwerp zelf op steen brengt daar hfj alsdan de gelegenheid heeft nog verbeteringen aan te brengen en in de steenteekenlng zijne opvatting beter tot rijn recht kan doen komen dan in zijn eerste ontwerp. Niettemin is dit geen reden om den vaklithograaf een brevet van onbe kwaamheid te geven; de lithograaf behoort als teekenaar voldoende ontwikkeld te zijn om ook een artistiek ontwerp juist weer te geven en dat dit in de praktijk gebeurt, daarvan zijn bewijzen te over. Een reeks van voorbeelden zijn te noemen waar de reproducties door den kunstenaar als uitstekend geslaagd geprezen zijn; men informeere maar eens bfl Toorop. Mi] dunkt dat de kunstenaar in de eerste plaats de bevoegdheid heeft om een juist oordeel over de reproductie van zijn werk uit te spreken en bovengenoemd biljet is door den heer Ros goedgekeurd met waardeering voor den vaklithograaf. S. H 0 L M IIIIIIIIIIIIIHIII Nou ja, nou ja, allemaal koue drukte, Het hij zich niet door van de wijs brengen. Drie uur sloeg het op de beurs. Hij moest naar Artis; daar zou hij Dirk Stam ontmoeten en Dirk zou hem daar nu es in kennisbrengen met van Halteren. HQ had Dirk ook zoo vaak 'n plezier gedaan. Voor wat hoort wat. En Dirk was bevriend met van Halteren, D. C. J. van Halteren, de groote makelaar. Denk er effen aan! 'n Bui tenkansje, als-ie daar relatie mee krijgen kon. Had-ie al zooveel jaren gewild, maar nooit was 't gelukt. Die Amsterdamsche make laars, geef ze de ruimte, groote pieten en trotsch tegenover de provincialen., ongenaak baar meneer l Van Halteren is 'n reuze sjieke vent, 'n amice van me", had Dirk gezegd en toen zei Grutters: Zoo, als dat zoo is, dan moest jij me nu es in kennis brengen met die amice van je: dat 's me 'n reis naar Mokum waard". Dirk had eerst bezwaren gehad, nou ja, zoo was ie nou eenmaal. D. C. J. van Halteren, dat was geen man die met zich liet sollen, die kon je niet zoo maar wat wijs maken en Dirk was wel reuze dik met 'm bevrind, maar juist daarom zie je.. Grutters moest niet denken, dat dat zoo maar ging. Van Halteren z'n vader werd geschat op anderhalf millioen. Dus derge lijke fijne lui.. Enfin, maar Difk had toch niet durven weigeren, toen Grutters aandrong en zoo hadden ze afgesproken, dat hfj, Grutters, vandaag in Artis zou komen. Daar kwam Dirk dan ook met D. C. J. van Halteren, z'n amice en dus moest Grutters maar stil aan 'n tafeltje gaan zitten en dan zou Dirk met van Halteren wel probeeren om toevallig in z'n buurt te komen zitten of er langs te loopen en dan zou hij wel zorgen voor de rest. Als Grutters daa maar be loofde, dat hij net zou doen of hij niemand gewaar werd. Dirk zou 't eerste groeten en zeggen God, ben jfj hier vandaag?" En dan moest Grutters erg verbaasd doen. Grutters glimlachte en stapte een sigaren winkel binnen, kocht tien sigaren van een kwartje het stuk. Zou hij die D. C. J van Halteren eens laten opsteken. Verduiveld", zou die zeggen, dat 's ook geen boertje die zulke sigaren rookt!" In den spiegel van den sigarenwinkel vond hij zichzelf met zijn groot fors c h zwart gejast lichaam toch weer even sjiek als straks in Schagen. De winkel verlatend, trok hij zfjn grijze deukhoed wat schuin. Toen hij wat moeizaam door de tourniquet SLUIT UW LEVENSVERZEKERING B U .AMSTERDAMSCHE VERZEKERD BEDRAG 65 M ILLIOEN iiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiii iiiniiiiiii MISSQLRNCHE ClCRCfETTES IIIIIIIIIIMIIiIliillliiIMIIIIIIillilIllilllllliIillllllllllilii NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP Motordienstvanïetenburg DAGELIJKSCHE MOTORDIENST UTRECHT LEIDEN DEN (M DELFT Vleutenschewec. UtrechtschevBer26. FynjékadeB. RouttuinenS iiilllllllllllllluiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiilliiii iiniiiiiiiniiiiiiiii VICE- VERSA iniiiiiiiiiiiiiii was gewrongen, met het gekochte plattegrondje van Artis in zfjn hand, begonnen in de tent de muzikanten hnn instrumenten te stemmen. Even bekroop Grutters de lust om de beesten te gaan bekfjken; zoo zelden was hfj hier nog maar geweest en in Schagen, daar zag je nooit niks. Maar als hfj Dirk dan misliep met D. C. J. van Halteren ? Nee, nee, dat mocht hij niet avonturen. H| bleef even staan en keek glimlachend naar een kakatoe, die zfjn veeren hals boog en kopjekrauw" vleide; dan ging hfj verder, sloeg rechtsaf. Tafeltjes te kust en te keur: 't was ook nog- vroeg, maar 't publiek begon toch al aardig toe te stroomen en op de beste plaatsen bfj de muziek zaten al menschen ook. Grutters stapte eens rond, zfjn zwart taschje gemoedelijk zwaaiend in zfjn linker hand, de paraplu plezierig als een wandel stok prikkend op de steentjes in zfjn rechter. Waar zou hfj nu es neerstrijken ? Maar lang zocht hfj niet. De menschenstroom bfj den ingang werd voortdurend dikker en alles wat binnen kwam haastte zich blijkbaar om een tafeltje in beslag te nemen. Dus streek Grutters neer, wel overwogen in de schaduw der hooge boomen en dicht bfj de buitenste rfj, aan een tafeltje met vier stoelen. Op een ging hij zitten en op een andere zette hq zfjn zwart zeildoeken taschje, de J. H. DE BOIS - HAARLEM KRUISWEG 68 TABLEAUX - ESTAMPES - EOITIONS D'ART Thans: l Kokoschkal & Kollwitzl PARFUM ui ROSB OB CMR/=\BM kopjekramv, kopjekramv". paraplu plaatste hfj tusschen zfjn knieën en steunend met beide handen op de hoornen knop, keek hij vergenoegd om zich heen. Die Amsterdammers wisten wel wat goed was. Zoo'n prachtig zitje met muziek mid den In de stadl En 'n fijn sjiek publiek dat er op kwam zetten. Sjonge, dat begon te stroomen. Hola, die man met een nummer op zijn jas; dat was zeker een kelner. Grutters bestelde een glas bier; h| voelde in zijn zak naar de dure sigaren; maar nee, daar zou hfj strakjes wel mee voor den dag komen, als Dirk hem kwam roepen. Best zat hfj hier; alles kwam er langs en iedereen, die daar in den loop passeerde kon hem zien zitten ook. Bovendien, als Dirk hem niet gauw genoeg zag, dan zou hfj wel er zoo toevallig zwaaien met zfjn hoed. 't Werd al voller; de tafeltjes om hem heen raakten bezet; toch maar verstandig van hem om gauw te gaan zitten; je zou anders waarachtig nog geen plaats meer krSgen. De kelner bracht het bier, vroeg om dadel|k af te rekenen; straks met de drukte was 't zoo lastig. .Met genoegen vrind", zei Grutters, en hfj betaalde. Meteen stond er een dikke dame meteen grooten hoed en fonkelende brillanten in haar ooren en op haar gedecolleteerde corsage voor hem en daarachter drong een klein heertje. Sfjn deze plaatsen beset?" vroeg het heertje. Nee.. e.. meneer", zei Grutters wat ont hutst en hfj trok even aan zfjn hoed. De dikke dame en het heertje gingen zit ten op de twee stoelen over hem; Grutters keek wat schuw toe; de dame trok een zilveren tasch van haar vleezige pols, legde die op het tafeltje, zag even met fluweelzwarte oogen< onverschillig naar Grutters, keek dan wat verveeld rond, ,'k Sie se nog nie", zei 't heertje. Och.. Bgam is altijd soo laat", zei de dame. Grutters keek onwilkeurig mee uit naar Bram, die verwacht werd, hoopte 'n beetje dat Bram die heer en die dame weer van zijn tafeltje weg zou voeren; dan zat h| toch plezieriger. De muziek begon ; leidde zfjn aandacht eenlge oogenblikken af, maar Ineens kwam er beweging in de dikke dame. Saagtje l..* riep ze lachend .Saagtje..!" en dan tot het heertje: Se sien ons n e." Maar dan drong er met een schelle 1. «fi kreet een andere heer en dame en een kleine iongen tusschen de stoelen naar het tafeltje foe. Gut.. sitte jellie hier l.." en toen kla