18 Oct. '19. No. 2208 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND TOUBNÖIVELD PUTS DU JOUR - van 12.30 tot 2 uur en van 7 uur tot 8.30 Restaurant-CaféLa Réserve" Rembrandtplein 44 bij de Mtrechtschestraat Huis van den Eersten Rang ______ prima Keuken en Wijnkelder DE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland kost slechts f2.50 per kwartaal De JETiwit /Product Cacao (DE E. P. CACAO) is oordeelkundig vervaardigd van cacao poeder met eiwitstoffen van groote waarde voor da voeding, overtreft verder elke gewone cacao. J. S. MEUWSEH HOFLEVERANCIER LeldiohMtr. 4, Damrak 73 - Honcltrap 3 0. Doilinttr. 20, Dimttr. 2 - Boyminitr»t 3 Dames- en Heerenkleedïng Schrijft, wanneer Uw winkelier geen voor raad heeft met opgave van diens naam aan de E. P. AMSTERDAM; JIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIMIIIIIIIIIIII III IMIIIII oneervolle positie bekleedde, ben ik in 1912 naar Holland teruggekeerd, omdat de oude .Nederlandsche Tooneelvereenigln g" destijds failliet verklaard werd en ik borg voor de huur van den Hollandschen Schouwburg ge bleven was. Die handteekening als borg" ?dreef mQ in het nauw en werd oorzaak van ?een theater-directeurschap, d&t in geen jaren eindigen kan, gezien het raderwerk van finantiëele verplichtingen, overeenkomsten en contracten, dat men fatsoenshalve niet willekeurig stop kan zetten. B. De koopman-directeur, niet gesubsidieerd, beginnende zonder Tooneel-bibliotheek, zon der n stukje dekor en oorspronkelijk zon der gezelschap, heeft er zich van af 1912 in slechte schouwburgen (onder slecht versta ik: schouwburgen zonder tooneelrulmte en zonder voldoende technische installatie) doorheen geslagen en kwam in de moeilijk ste oorlogsperioden getrouw zijn verplich tingen na door (schrik niet lieve lasteraars!) den TooneelschrQver Herman Heyermans volkomen voor het bestaan van zijn Koopmans-onderneming op te offeren. De auteur Herman HeQermans, die nog iets anders pro duceerde dan .realistische naturalistische" werken (misschien dat latere generaties den man wat knusser zullen waardeeren dan vele dierbare tQdgenooten...) werd door den koopman-directeur geplukt en gevieren deeld, zelfs (schrik niet lieve lasteraars!) in vele moeilijke jaren van zijn zalig auteursloon beroofd, omdat de belangen der dames en heeren voor pleegden te gaan. Het liefst Tot het bouwen van Villa's en Landhuizen zQn prachtige heuvel achtige BOSCHTERREINEN te koop In HET OOSTERPARK te Lage prijzen, mooie wegen, f as, electr. licht, water. N.V. Maatschappij tot Exploit. van Het Oosterpark Dn. i.). STOXMAH5 & OTIO SCHUU Td. Int. 38 & 48 FJORD-LEVERT R A AH Prima Medicinale Noorsche Levertraan zonder vlschsmaak is ver krijgbaar bij H. H. Apothekers en Drogisten tot den prijs van / 2.75 per halve Ltterflesch. Deze traan voldoet 'aan de eischen der Nederlandsche Pharmacopee en wordt gegarandeerd door Dr. J. BLOMBERG, Apotheker en scheikundige, Den Haag, Holland Import: Handelsvereeniging FJORD", Den Haag. JAC. URLUSH; HAVANA GAAR B Btf BBBBBBBBDBBBBBB EENIGE SPECIALITEIT o»t in ^, m g| KRlMPVRIjE l m GEZONDHEIDS- |S QNDERGQEDEREN |§ Nederlandsch Fabrikaat ^8 TRICOTHUIS B BH BH HET AMSTERDAM Reg. Breestraat 35 HAARLEM Gr. Houtstraat 143 TELEFOON 1465. ^O w Stenografle _ ? Riënts Balt Zelfimd. 9O Ct. In den Boekhandel en na postwissel bQ RlËNTS BALT, Den Haag, bQ wien ook mond. en schr. on d Ik ben benoemd als Verslaggever aan de ... Cour. MQn kennis van Sten. gaf me voordeelen boven andere sollicitanten." f v.g.) p. v. d. V. te A ini^^ ??IIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIHMIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIINIIHIIIMIIIIHIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIHIlllllllliNIUIIMIIIIIIIII. s STARK'S OXYDOL" Ij (CHLORAS KALICUS TANDPASTA) §| JNaaml. Venn. STARK & Co. Chemische Fabriek ,,'s-HABE", 's-Bravenhaga | i ' HU1IMIUHIIim*l»H«IIH*tllHHIIIIIIIIIIIIH llHllllfHIIiniHJIIIIIIIIllllIllltMIIIIIIIIIMHtlllllllllllllllHnnillH | Vraagt prijsopgave van Cognac Hennessy' aan Wijnhandelaren, ZWOLLE, Fi. SINEMUS IBSSÖOTRAAJ 28 AB8TEBIU* r.LIFtON IL Bttt HEMDEN M4UMÏ MA.tr Piano'sf Vleugels en Kunstspelpiano'sdoortiuur in eigendom verkrijgbaar, mits in drie jaar afbetaald. Brieven No. 1431, Bureau van dit Blad - MICHELIN Rijwielbanden Buitenband f 9. Binnenband 5.25 ffi I i a i § m S! % 9 bij alle goede Rijwielhandelaren | IIIIIIIItlllillilMIIII IUIEII aiWl>4«J»ffll''^.!S,'.':«!WW|lill«Hk!|||l!**i DE DERDE NACHT (Fragment) DOOR NICO ROST Op den derden avond was de zuster naar beneden gegaan. Ze moest bQ een operatie helpen van een patiënt, die pas binnenge komen was, en blindedarmontsteking had. Ze misten haar op de zaal. De beide vorige avonden was er een atmosfeer van prettige rust om hen geweest, omdat zQ er was, hadden ze het besef dat er niets zou ge beuren, dat de stemming kon verstoren, s want als .zuster" op de zaal was, waren de mannen als kinderen, tevreden en zon der ruwe gedachten. Onder elkaar overlegden ze, het vertellen uit te stellen tot den volgenden avond, als ze er weer bQ zou zQn. Toen het even stil was, sprak de patiënt die op krib 5 lag: .mag Ik vanavond iets vertellen? Het is tnQn beurt niet, dat weet ik, maar ik zou liever vanavond mQn verhaal doen." Het klonk heel vreemd, en zijn stem had een geheimzinnige klank. Niemand had hem vroeger zien binnen dragen en de meesten hadden zijn stem nooit gehoord. Sommige patiënten lagen al «en half jaar op de zaal, maar no. 5 scheen «r al veel langer te liggen. HQ was tuberculeus en heel zwak. De dokter ging meestal langs hem, zonder hem verder te onderzoeken, zeide alleen maar: .goeden morgen" en veranderde Zaterdags wat aan zQn spQslQst en schreef soms nieuwe poeders voor. De zusters bemoeiden zich niet veel met hem, want hQ had geen bijzondere verzorimiiiiiiiiiiiiiimiliiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiillllllHlillMlltllltiilimiiiiilii had de auteur Herman Heyermans zich teruggetrokken en anderen de eer ei vreugde van een verminkt worden In deze schouw burg-industrie gegund, maar de koopman directeur, tuk op de winsten" van zijn Theater-onderneming, Meld hem bQ de broekspijpen vast. Gaarne znllen koopman directeur n auteur den rldderlijken heet A. D. of diens accountant inzage van eenige schoone koopmansboeken geven, om hem de overtuiging te verstrekken, dat er in Holland somethlng rotten is in the State of... enz. C. De koopman-directeur-regisseur heeft sinds 1912 de beste werken van andere Hollandsche auteurs opgevoerd of thans nog in voorbereiding. Ziet hier nog een aantal namen: Adema van Schelte m a, Frank van Bergen, Ina Boudier?Bakker, C. J. A. van Bruggen, J, van Eepen, Fred. van Eeden, Herman v. d. Eerenbeemt, Mare. Emants, J. Fabrlcius, G. Gonggrijp, Jaarsma, Hans Martin, Is. van Mens, J. B. Meerkerk, Lod. Mulder, Multatuli, Aug. Monet, Frans Mfjnssen, J. de Koo, Jhr. van Riemsdijk, Herman Roelvink, Mr. van Rossum, Henr. Roland Holst, Mevr. Simons?Mees, Edm. Visser, Dr. J. Walch, I. Querldo, H. van Wermeskerken. Ontbreekt in deze serie eenig tooneelschrQver van beteekenis? D. Wanneer ik in 1920 door een eindelijk voortreffelijk Tableau-de-la-Troupe en door een voortreffelijk Repertoire de Stadsschouw burg krijg", verbind ik mQ geen werk van Herman Heyermans, den in binnen- en iiiiiiiiiiiiHiiMMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiififiiiiiiiiimmiiimiiiiiiiiiiii ging noodig en vragen deed hij niet. Meest lag hij naar de zolder te kg ken, of kroop onder de dekens en deed alsof hij «liep. Maar als de zuster om drie uur zijn eten bracht, had hij niet geslapen, maar keek haar aan, met oogen rooddoorloopen van het huilen. 's Morgens kreeg hij van zijn buurman de courant en las dan alleen het sportnieuws. Iets naders wist niemand van hem, zelfs de hoofdzuster niet. Toen hij gesproken had, was het even stil. Allen waren verwonderd, voelden dat er iets broeide, iets waarvan ze nog niet wisten. Dan zeide de hulponderwijzer, die de leiding maar weer op zich nam: Ga je gang maar." Dadelijk begon hij: Het verhaal, dat ik jullie ga doen, is niet vroolQk, en ook heel anders dan jullie gewoon bent te hooren. Maar dat is niet erg voor een keer, daar moet je maar tegen kunnen, er is nu eenmaal veel beroerdigheid in het leven. Er was dan op de vlasakkers een soldaat, die Janzen heette, net ais ik. Hij was heel zwak, en hoestte den heelen dag. Toen hij in dienst kwam, was hij naar den dokter gegaan, maar die had gezegd, dat het zoo erg niet was, en dat h IJ toch maar dienst moest doen. Hij had nog een brief laten zien van een dokter, die hem vroeger behandeld had, maar het hielp niet. Voor dat hij in dienst ging, had hij nooit zwaar werk gedaan, alleen een beetje schrQverQ en nu en dan een paar boodschappen. Hij had geen ouders meer, en zijn broers en zusters waren een voor een aan tering gestorven. Een paar jaar had hQ bij een nicht van zijn moeder ingewoond, maar toen die stierf, was hij weer alleen. HQ woonde toen een jaar op een zolder kamertje tot hQ in dienst moest. Dat zware leven was hij niet gewoon, en hij werd al zwakker en zwakker. Na een paar maanden, toen zijn lichaam uitgeput was, het toch niet meer hielp, beIIIIIIIIIIIIIIIH I ....... iliiiiiifiiliiiiiiiiiiimiii buitenland gerenommeerden prulschrijver, te zullen opvoeren, dan goedgekeurd en ter opvoering doorgelaten door den thans reeds bij de N.V. Tooneelvereeniging" eensgezind vigeerenden Regierraad. Van de oprichting van dien Regierraad, momenteel bestaande uit: Ch. Gilhuys, Rlka Hopper, Herman van den Eerenbeemt, Herm. Heyermans, Coen Hissink, Nico de Jong en D. van Ollefen werd aan de Pers mededeeling gedaan. De Regierraad zal ook in den Stadsschouwburg in alle artistieke aangelegenheden adviseerende stem hebben. Zoowel de koopman directeur als de auteur Heyermans, zullen den lieven Hemel danken rust te mogen genieten en buiten het onsmakelQk Hollandsen gedrang te kunnen blijven. E. De bezwaren" van den heer A. Defresne zijn hiermee vermoedelijk" weerlegd al is het te voorspellen, dat morgen en over morgen nieuwe melancholische lasterver haaltjes gefluisterd zullen worden. E. De aap van de Rijkscommissie voor de Dramatische Kunst," die bij den ongemeen-geachten Inzender uit de mouw komt, laat ik aap. G. Aan verdere polemiek over den Stads schouwburg doe ik zoo weinig mogelijk mee. Het geraas over dit gebouw symboliseert voldoende de erbarmelijke en triestige ar moede op het edel tooneel-terreln. 14 Oct. 1919. HERMAN HEIJERMANS *) Zoo juist na het schrQven van het bovenstaande verneem ik dat de heer A. merkten de dokters het ook en zou hij een herkeuring krQgen. Op een morgen, nog voor hQ zou gekeurd worden, zakte hQ in elkaar en brachten ze hem naar het hospitaal. Het was net zoo'n hospitaal als waarin wQ nu liggen, ook zoo somber en troosteloos. De dokters deden daar niet veel aan hem, lieten hem maar liggen, toen ze zagen, dat er niets meer aan te doen viel. Maar de soldaat had nog hoop, dat hQ door rust wel weer beter zou worden. HQ voelde zich anders eenzaam in dat hospitaal, waar hQ niemand kende en niemand zich voor hem Interesseerde. Den heelen dag lag hQ er over te denken, of hQ nog beter zou worden. Toen hQ er een jaar gelegen had, begreep hQ dat hQ dood moest gaan. Niemand had het hem gezegd, maar hQ voelde dat hQ minder werd en wist dat het niet lang meer zou duren. Hij gaf soms bloed op en lag heele nachten te hoesten. In het laatst berustte hij er In, maar bQ tijden kwam de gedachte, dat de dokters hem te laat hadden behan deld, dat het anders had gekund... Slechts n ding wilde hQ nog: nog n maal het hospitaal uit, nog nmaal het andere, dat achter die sombere muren was. Dagen dacht hQ er over, hoe hQ dat zou kunnen bereiken. Eindelijk wist hQ het. Op een Zaterdag zei hQ tegen den dokter, dat een broer van hem gevraagd had, of hQ bQ hem kwam op de Veluwe. Dokter moest toch toegeven, de lucht zou hem daar wel goed doen. En de dokter geloofde hem, maar hQ moest eerst nog wat aansterken. Een paar dagen later stond Jansen op. Het ging eerst heel langzaam, en hQ moest zich aan de krib vasthouden, maar het ging. De andere patiënten waren er verwonderd over, maar ze zagen niet dat hQ 's avonds lag te hQgen van vermoeidheid. Na een week was hQ zoover, dat hQ weg kon gaan. 's Morgens om 6 uur stond hQ buiten de poort, waar hQ een jaar geleden in geko men was. In het park, voor het hospitaal rustte hQ Defresne inderdaad bestaat, zelfs voortreffelijk bestaat, immers met den bekenden anteur A. Metman tezamen een stuk geschreven heeft, dat door den heer Eduard Verkade ter opvoering in dit seizoen werd aange nomen. Het stuk heet De Leugenaar." Ik wensch den .Leugenaars" vcei succes. * * * Tentoonstelling van Aesthetisch uitgevoerde gebruiksvoorwerpen in Haarlem De heer Theo van Doesburg, hoofdredacteur en leider van De StQl" verzoekt m?, naar aanleiding van mQn artikel over bovenge noemde tentoonstelling, te willen mededeelen dat de heeren Wils en Zwart niet bij de StQl"beweging zQn aangesloten. De wQze waarop het werk van van Doesburg en bovengenoemde heeren is tentoongesteld deden mQ en anderen vermoeden dat het bQ elkaar behoorde. CORN. v. D. SLUVS Wijsgeer eu Socialist Etn vraag aan aen heer Qiltuy In de bespreking, die u in de Amster dammer van 19 Juli wQdt aan een klein werk van prof. G. Mannouty, door u met warmte eerst wat uit, ging dan naar het station en nam de trein naar Amsterdam. Daar liep hQ de heelen dag door de drukke straten en genoot van het leven, dat hQ zoolang gemist had. HQ nam een rQtuig en liet zich door het Vondelpark rijden, waar hQ als kind zoo graag wandelde en at bij Kras" het lek kerste, wat hQ krijgen kon. Na het eten ging hij een poos rusten, want hij was moe, en wilde 's avonds nog uit. Om 8 uur werd hQ wakker, en liep de stad in genoot van de avondstraten en de vrouwen, die hij tegenkwam. Een paar uur bleef hQ in een caféstil voor de ramen zitten kijken. Toen ging hij naar de Kuil", het nachtcaféop het Rembrandtplein. Het was geen opwelling van hem, geen plotseling toegeven aan begeerten, het was zfjn vast plan. Heel veel vrouwen liet hij langs zich gaan, elndelQk riep hij een bQ zich, die er een voudig uitzag. Een poosje bleven ze nog zitten, dan ging hij met haar mee naar de PQp, waar ze woonde." Hier hield hQ even op met zQn verhaal, ging dan verder, en nog geheimzinniger en holler klonk zQn stem; Dien nacht bleef hQ bQ haar, maar den volgenden morgen schoot hQ zich dood, rechts van het tram huisje op de Ceintuurbaan." Het verhaal was uit. Een angstige stem ming was in de zaal, niemand sprak. Wat had die man een vreemde stem, en wat was zQn verhaal somber. De patiënten richten zich op in hun kribben, maar het was donker, zoodat ze hem niet zien konden. In die stilte zeide de hulponderwQzer: wat een zonderlinge vertelling Janzen." Toen klonk het van krib 5: Het wasén vertelling, maar het was ook een voorspel ling, want die man ben Ik. Zózal den vol gende week mQn dood zijn. Nog nmaal wil ik leven, maanden heb ik hier gelegen en zoo heb ik besloten. Alles, tot de kleinste bq zonderheden heb ik voor me gezitn, en overdacht. aanbevolen. eindigt u met de opmerking: dit geschrift levert het daadwerkelijk bewQs, dat men tegelijk kan zijn man-van-de wetenschap, wijsgeer en socialist, in gezon den, harmonieuzen samenhang, Acht u het niet misleidend, in dit verband, het woord socialist te gebruiken? Prof. Manneury is, zooals u wellicht bekend zal zfjn, lid der Communistische Partij in Neder land. Wellicht zullen vele lezers van uw artikel belang stellen in een antwoord op deze vraag. Dr. W. VAN RAVESTEYN iiiiliiiiiiiimii ?Miiiiiiiniimii j muit jiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiMiiiii Inhoud October-Tijdschriften On:i' Kcii'r: Sumatra's Westkust onder Compagniesbeheer, door dr. E. B. Kietstra. Vondel 1587?107'J, (Kunst- en karakterschets) (slot), door H. Laman Tripde Beaufort. De innerlijke beteekenis der sprookjes, door Chrlstine Doorman. De Cultuur-waardeering van liet Nieuw-Calvinisme, door dr. Th. L. Haitjerna. Gastal en uit vroeger eeuwen, door J. J. van Geuns. Aanteekeningen op de wereldgebeurtenissen (XV, Duitschland's nood. De onthullingen. Het wan trouwen in den volkenbond), door mr.-J. C. van Oven. Leestafel. CORRESPONDENTIE Operetteprijsvraag. X. Inderdaad is uw libretto in goede orde ontvangen. minimum iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiitiiiiii SPAAHSOH, ENGELSCH, F R AM S C H, DUITSOH o t o. Borlitz-School Haofongi-moht 451 H. 3288 Prcct, Onderwijs door bultonl. leeraren iiiiiiiimiiiiiHiiiiiimiHiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiim Nee, Bakker, zó'n zelfmoord is geen zonde. Nu heb ik tenminste nog een toe komst. Morgen zeg ik tegen den dokter, dat ik weg wil en zal ik me oefenen om op te staan. Jullie vinden het angstig, maar het is voor mQ iets heel gewoons. Ik weet precies, waar Ik ga zitten in dat caféen hoe de vrouw er uitziet met wie Ik mee ga. Bi] haar aan huis schiet ik me niet dood, dan kon ze in ongelegenheid komen. Jullie ziet, ik heb overal aan gedacht. Ik heb het juist nu verteld, omdat de zuster er niet is, Ik vertrouw dat jullie je mond zult houden. Beloof jullie me dat ?" Zacht, heel gedempt klonk het van de kribben: ja!" Een kwartier later kwam de zuster. Was de vertelling mooi vanavond, mannen?'1 Prachtig," zei Janzen van toovenaars, en koningen en ik weet al niet wat." Ja, als Jansen er zelfs over spreekt, dan zal het wel mooi geweest z|n," lachte de zuster. Niemand antwoordde, de meesten hoorden in hun verbeelding nog de sombere stem van Jansen, toen hij zelde: die man ben ik!" Den volgenden morgen sprak Jansen werke lijk met den dokter en na 10 dagen was hQ zoover, dat hij weg kon gaan. Toen de patiënten Zaterdagsmorgens wakker werden was hij er niet meer, hij was met den eersten trein vertrokken. Niemand had hem zien komen, en niemand had hem nu zien weggaan. Een paar dagen later las de hulponderwijzer uit de Nieuwe Courant zijn dood voor. Het stond onder de gemengde berichten: Heden vond de politie bij het tramhuisje aan de Ceintuurbaan het lijk van een on bekend persoon. Bi] nader onderzoek vond men een paar passen verder een revolver, Zelfmoord schijnt de oorzaak te zijn." Niemand sprak, maar de meesten voelden, dat zij niet die vreemde moed hadden, dat dit iets heel anders was, ver buiten de sfeer van hun dagetijksch denken.