N'. 8811 Zaterdag 8 November A°1919 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND ONDER REDACTIE VAN Mr. J. A. VAN HAMEL, Prof. Dr. H. BRUGMANS, Mr. E. S. OROBIO DE CASTRO Jr., Dr. FREDERIK VAN EEDEN en H. SALOMONSON UITGEVERS: VAN HOLKEMA & WARENDORF | Prijs per No. f 0.20. Per 3 mnd. 12.50. Abonn. loopen per jaar | | Redactie en Administratie; Keizersgracht 333. Amsterdam | | Advertentiën omslag f 0.40 p. regel, binnenpag. 10.50 p. regel INHOCDt Blad*. 1: Verzuimde Gelegenheden, door W. Leger en Vloot: Oojrlogsbegrooting, door Weer baart eidaman. Euitenl. Overzicht: Bemstoitf, door dr. W. G. O. Byvanck. 2: Visohmarkt, door Jordaan. tipreekzaal. KrekeJzang. door J. H. Bpeenhofl. Feuilleton: Fedro de Nar, door O. A. B. van Herwerden. 5: Voor Trouwen (r<-d. Eüs. M. Bogge) Hovyd Kransa-Adema. Hollandsohe Meisjes op Eog 1eobe Scholen, door Geaihnida Oarelaen. Vrouwenkiesreoh', door Jan van Biemsdyk. Op bescheiden schaal, door Elis. M. Rjgije. Penteekeningen, door A. W. Blaauw-HeeriDg. Wat de Mode brengt, teekening van Roosje Bakhuis. Uit de Natuur: De Pestvogels,door Jac. P. Thpse. T: Het Haagse11 e Mtrjeom voor Moderne Eaaat, door mr. H. F. W. Jeltes. Ewatrjjaen, door mr. Jacob Is aël de Haan. Bchilderknnat-Kroniek, door A. Plassohaert. Vondei's Jephta. door dr. AndréSohillinge. 9 De H. Land tichting, door dr. Fel x Button. 10: Boekbespreking: Paedagogisohe Studiën, door Arn Baalborn Nieuwe Boeken voor de Jeugd, door O. F, van D. Op den Eoon. Uitkijk: Naar Bniten. door jhr. mr. H. Bmissaert. De Toekomst van de Vliegrnaohine. 12: Burgerlijke beleefdtiedsn, door Ari: Frag menten De Vnnrvlieg, door Barhtolomens Dikke. Uit het Eladsohrift van Jantje. 13: Het uitblijven van de Rijkssubsidie voor Amsterdam, teekeniug van Job. Braakensiek. Muziek in de Hoot Jstad, door H. J. den Hertog. ëchaakrnbriek, red. dr. A. O. Olland. BQvoegsel: ZelfbectemmiDgsrecht voor Egypte, teekeniog van Joh. Braakensiek. IlllllllllllllliiiiiiiiliiiiliiiiitiltitiiiiiiiiiiiiilittilliiiiiiiiiMiiiiilimiilllliii VERZUIMDE GELEGEN HEDEN Het onderzoek naar de verzuimde ge legenheden zoo kan men de taak omschrijven van de commissie, voor wie in de laatste weken Bernstorff en Bethmann Hollweg als getuigen zijn ver schenen. De enquête-commissie uit de Nationale Vergadering, waarvan de bedoelde com missie slechts een onderdeel vormt, moet licht doen opgaan over déverantwoor delijkheid voor de ramp, die het Duitsche volk heeft getroffen, over het ontstaan van den oorlog dus en de redenen, waarom hij een voor Duitschland zoo noodlottig einde heeft genomen. De taak van de sub-commissie, voor wie tot dusverre alleen Bernstorff en Bethmann Hollweg hunne verklaringen aflegden, bepaalt zich tot het onderzoek, of er gedurende den oorlog mogelijkheid heeft bestaan tot vredesonderhandelin gen en zoo ja, waarom daarvan dan geen gebruik is gemaakt. Van internationale beteekenis zullen de resultaten van het werk der geheele commissie zijn, al moet men daarvan niet de volkomen ontsluiering van de voorgeschiedenis van den oorlog ver wachten; de naakte waarheid zal eerst. zichtbaar worden, wanneer ook in de landen der Entente een zelfde onderzoek wordt ingesteld als thans in Duitschland plaats heeft; voorloopig schijnt de kans dat dit zal gebeuren nog niet groot. Daarentegen heeft de arbeid der sub commissie voor de verzuimde gelegen heden hoofdzakelijk beteekenis voor het Duitsche volk zelf. Dit kan er veel uit leeren; o. a. dat het iemand als Beth mann Hollweg niet te hard moet beoordeelen; want de zwakheid van dezen staatsman moet niet alleen uit zijne per soonlijke eigenschappen worden ver klaard, maar is mede het gevolg van de BERNSTORFF In een fauteuil achter een kleine tafel waarop hij zijn papieren documenten kan neerleggen, zit de getuige voor de rij van de irquisiteurs. ZQ verlangen zijn getuigenis bij het onderzoek, van Staatswege ingesteld, aangaande de vredesbemoeiingen gedurende den loop van den oorlog. Het nuchtere herfstzonlicht komt door de vensters binnenkoken en verlicht met zijn egalen glans, over de hoofden heen der gewichtige commissieleden, de gezichten aan de tafel der aanstaande getuigen en die aan de tafel der deskundigen. Rechts en links flankeeren zij den hoofdpersoon van den dag, van Graaf Johann von Bern stoiff. En van de physionomiën in de zaal, sommige vervuld van den ernst der opge dragen taak, andere gedrukt, weer andere in spanning en vele met een trilling van zenuwachtigheid, is 't geene die zoo klaar vriendelijk en zoo flink open den dag te pemoet ziet als die van den oud gezant te Washington. De zeven en vijftigjarige moge niet meer het ongerepte innemende voorkomen hebben waarmrc h IJ tien of elf jaar geleden de samenleving te Washington als een verove raar binnentrad; hij de blonde voorname artillerie-officier van Europeeschen adel die een van de groote diplomatische posten bekleedde, «lank en elastisch, en toch forsch, onvermoeibaar bij alle spel en sport, den toon aangevend in ieder gezelschap, overal te huis, en toch den indruk nalatend dat binnenlandsche politieke toestanden, die het Duitsche volk tot op den vooravond van de revolutie heeft geduld. Niet alleen uit zijne persoonlijke eigen schappen ; maar hij heeft er zelf wél voor gezorgd, dat zijn eigen aandeel aan de schuld niet in het vergeetboek zal geraken. Hoezeer hij ook, in het uitvoerige betoog dat hij aan de sub commissie voorlas, getracht heeft zich schoon te wasschen, het minst harde woord, waarmede men zijne politieke figuur kan teekenen, blijft: zwakkeling! Hij erkent, dat hij het besluit tot het voeren van den onbeperkten duikboot oorlog noodlottig vond. Toch blijft hij aan; toch verdedigt hij het in den Rijks dag; toch draagt hij er de verantwoor delijkheid voor. Waarom ? Op die vraag antwoordt hij met de wedervraag: Wat zou er gewonnen zijn met mijn aftreden?" Maar wat is er dan gewonnen met zijn aanblijven? Naar hij zelf meent, dit: het heeft voorkomen, dat de splitsing in het Duitsche volk (versta: het verschil van meening over den onbeperkten duikbootoorlog) tot een blijvende breuk is ge worden. Welk een zelfoverschatting l Indien hij in Januari 1917 was afgetreden, zou het niet tot een breuk in net Duitsche volk zijn gekomen ; de overgroote meer derheid daarvan stond niet achter hem, maar achter Hindenburg en Ludendorff; het vertrouwen in zijn doorzicht was niet zoo groot, dat zijn heengaan be zorgdheid zou hebben gewekt; ook met de wetenschap, dat Bethmann Hollweg den onbeperkten duikbootoorlog af keurde, zou het Duitsche volk toen niet getwijfeld hebben aan de resultaten daarvan. Wat er gewonnen had kannen zijn met het aftreden van den kanselier, heeft de toenmalige Amerikaansche ge zant te Berlijn, Gerard, aldus geformu leerd : indien Bethmann Hollweg, in plaats van te berusten in den onbeperkten duikbootoorlog, ware heengegaan, zou hij een vereenigingspunt kunnen zijn geworden voor de vrijzinnigen en had hij waarschijnlijk eenmaal meer wezen lijke macht de zijne kunnen noemen dan hij ooit had bezeten (Myfouryears in Germany, p. 291). Maar dit zou alleen gebeurd zijn, in dien Bethmann Hollweg'een ander man geweest ware, dan God hem had ge schapen; indien de verzuimde gelegenheid om den oorlog met de Vereenigde Staten af te wenden niet tevens ook voor hem zelf een verzuimde gelegenheid ware ge worden om te toonen dat hij ruggegraat had. Niet hem komt het toe om, zooals hij voor de sub-commissie deed, te klagen over het noodlot, dat hem ten val bracht op het ogenblik, toen hij voor het eerst de mogelijkheid zag dagen om, gesteund door een meerderheid in den Rijksdag, metterdaad de politieke gedragslijn te volgen, die hij tot dusverre alleen in zijne wenschen had uitgestippeld. Hij zelf had zich onmogelijk gemaakt als toekomstig leider van de meerderheid in den Rijks dag, die zich in Juli 1917 vooreen vrede zonder annexatie verklaarde; hoe zou die meerderheid, die ter bereiking van haar doel tegen den stroom van het opperzijn werk hem ter harte ging, vriendelijk voor de openbare meening en de pers die baar vertegenwoordigt, stipt in zijn afspra ken en onderhandelingen, ja, de jaren mogen eenige lijnen en groeven in het op gewekte gelaat hebben aangebracht, de oogen mogen wat dichter zijn samenge trokken om de neus die niet langer zoo edel-onbekommerd de vroolijkheid van het leven opsnuift, toch is zelfs op dit ogenblik van inquisitie een schaduw van den ouden gullen lach bij de mondhoeken gebleven en de cogen, wanneer zij het willen, vrij blik kend, boezemen vertrouwen in. De voorzitter van het parlementaire en quête comitéheeft bQ de opening der zitting (21 October) een van de leden der commissie verzocht een oriënteerende inleiding te ver strekken over de betrekkingtusschen Duitsch land en de Vereenigde Staten. Want het eerste punt waarover het onderzoek moet gaan, zal een opheldering wezen van de redenen, waarom het vredesaanbod van den Keizer en de vrijwillige vredesbemoeiing van President Wilson van December 1916, in plaats van tot vrede, hebben geleid tot de verscherping van den oorlog in het begin van het jaar 1917. Methodisch wordt het geheele tijdvak met zQn Lusitanla-torpedeering, zijn strijd om de ammunitie-voorzlening van de Lntente en de duikbootaanvallen van den oorlogs-aanvang af tot het intreden in den krijg van Amerika tot in vijf afdeelingrn gesplitst om het over zicht gemakkelijker te maken... Ondertusschen gingen Bernstorff's ged chlen terug naar zrjn standplaats In de Ver eenigde Staten en hij overzag zrjn persoon lijk wedervaren. HtJ was op het eind van Augustus, enkele weken na de ouverture der tragedie, uit Duitschland naar Amerika teruggekeerd en vond daar in de O >stflijke S'aten de stemming tegen de Centrale i Mogendheden, ten minste bij de intcllecbevel moest oproeien, vertrouwen hebben kunnen stellen in een staatsman, die bij de belangrijkste beslissing, waarvoor hij tijdens den oorlog werd gesteld, zijne overtuiging had verzaakt en zich met den stroom had laten meedrijven? Zoo voor een staatsman trouw aan zijne overtuiging een deel van zijn gods dienst mag worden genoemd, dan gelden ook voor Bethmann Hollweg de regels, die Shakespeare in den mond legt aan een andere gevallen grootheid, Wolsey, den kanselier van Hendrik VIII: Had ik slechts half zoo ijv'rig God gediend, Als ik 't mijn koning deed, Hij had mij niet Naakt, oud, aan mijne haters prijsgegeven". Maar de zwakheid van Bethmann Hollweg is ook uit andere oorzaken te verklaren dan uit de eigenschappen van zijn karakter. Niet in zijne persoonlijkheid alleen ligt de schuld. Ook een sterker man dan hij had misschien zijn wil niet kunnen doorzetten. De politieke toestan den in Duitschland waren niet zó, dat de nominale leider der regeering geruggesteund werd door een meerderheid der volksvertegenwoordiging, zoodra hij weerstand moest bieden aan den invloed der militaire raadgeveis. In Frankrijk en Engeland komen de leiders der regeering voort uit het par lementaire leven; voor hunne politiek vinden zij steun bij een meerderheid in het parlement; geraakt hunne partij in de minderheid, dan verliezen zij de regeeringsmacht, maar nemen weder zit ting in de volksvertegenwoordiging als aanvoerders der oppositie. Zulk een nauw verband tusschen regeering en politieke partijen had in het Duitsche Rijk nooit bestaan. Geen van de rijkskanseliers heeft dat ambt verkregen om dat hij zijne sporen had verdiend in het parlementaire strijdperk; geen hunner beschikte over een vaste meerderheid in de volksvertegenwoordiging; wanneer zij de leiding der regeering aan een ander moesten overdragen, werden zij voortaan ambteloos burger; een politieke loopbaan lag niet meer voor hen open. Staatslieden van de gezindheid van Bethmann Hollweg hebben het Duitsche Rijk vaak gelukkig geprezen omdat het geen parlementair regeeringsstelsel had. Tijdens den oorlog heeft Bethman Hollweg echter ondervonden, wat het zeggen wil, als de verantwoordelijke leider der re geering feitelijk in de lucht hangt; als hij bij geen staatkundige partij grond onder de voeten vindt, zoodra hij zich schrap zou willen zetten tegen een door hem als noodlottig beschouwde inmen ging van het opperbevel in het algemeene beleid van den oorlog. Men mag betwijfelen of, ook al ware Duitschland een parlementair geregeerd rijk geweest, een Bethmann Hollweg de spits had kunnen afbijten in den strijd tegen het systeem-Ludendorff; maar de kans op het behalen van een overwinning in dien strijd zou in elk geval aanmerkelijk grooter zijn geworden, wanneer er tus schen regeering en volksvertegenwoor diging een vast contact had bestaan. Ook Bethmann Hollweg heeft dit, door de bittere ervaring wijzer geworden, ten slotte ingezien. Bij zijne verklaring voor iiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiimmim tueele klassen der maatschappij. Verschil lende salons van Washington waren voor hem en de leden der ambassade gesloten. Liet hij zich ontmoedigen ? In geenen deele. Zoo'n voornaam personage als hfj zich ge voelde, zoo zeker als hQ was van zijn hou ding, nam hij den strijd tegen de Yankee-we reld op. Maar met dat zelfde lachende gezicht dat hem overal de harten had doen winnen, toen hQ een welkome gast was. Niet het hoofd laten hangen, vr ooi ij k zQn en uitgaan ! zoo luidde het wachtwoord aan zijn onder geschikten. Mochten er soms slechte berichten over den gang van den oorlog uitkomen, dan paste een des te krachtiger gedrag. De Yankees mochten er niet aan denken dat iemand kon twijfelen aan de goede ster die het lot van Duitschland leidde. Een Duitsch gezant in de Vereenigde Staten was niet alleen een van invloed, maar ook van macht. Sinds het begin van de eeuw was er een net van Germaansch-Amerikaansche vereenigingen over de Staten uitgespreid vooral van het Midden en Westen ; zij zamel den gelden op en stelden hun inkomsten ter beschikking van patriottische doeleinden. Van de ambassade te Washington ging de be zieling uit. Wat valt er onder dit hoofd nog niet te vermelden! Er was een dienst van de pers en een politieke propaganda, een spionnage-stelsel was ingericht en er waren met allerlei ver eenigen, vooral onder de Ieren betrekkingen aangeknoopt. De taak van Bernstorif is het geweest hier bij te organiseeren, uit te breiden, verder te gaan. Natuurlijk is hijzelf niet direct in aanraking getreden met de meesten dia zich kwamen aanbieden of werden aangezocht om het gevaarlijke werk op zich te nemen en fabrieken of schepen te vernielen die ammunitie voor de Entente maakten of Vervoerden. Dan zijn er samen zweringen gesmeed tegen Canada en met behu'p der Hindoes in Californië tegen Voor de sub-commissie kwamen hem ook deze woorden over de lippen: Toen Hindenburg en Ludendorff aan het hoofd van het leger gesteld waren, stond het voor het burgerlijke Duitsch land vast, dat aan hen de beslissing toekwam over de wijze, waarop de oorlog gevoerd en ten einde gebracht zou wor den. Misschien had een parlementaire regeering, zoo deze bij het uitbreken van den oorlog gevormd was, krachtiger weerstand aan hen kunnen bieden. De onrijpe politieke toestand is voor Duitsch land ten vloek geworden; ook hier is een verzuim gepleegd, maar ook hier is de politiek misschien schuldig." Inderdaad, ook hier heeft het onder zoek van de sub-commissie een ver zuimde gelegenheid aan den dag gebracht; een verzuimde gelegenheid echter, waar voor niet alleen en zelfs niet in de eerste plaats de machthebbers ter verantwoor ding kunnen worden geroepen, maar waaraan schuldig staat het Duitsche volk in zijn geheel, dat eerst de invoering van den parlementairen regeeringsvorm heeft doorgezet, toen de rampzalige ge volgen van de almacht der militaire raadgevers van de Kroon niet meer af te wenden waren. Leerzaam voor het Duitsche volk zijn de openbare zittingen van de sub-com missie zeer zeker; alleen maar: welk een geweldig hoog leergeld heeft het voor het volgen van dezen cursus moeten betalen! 4 Nov. '19. W. minimum i iiiiiiimiiiiiiiiiiii m imimi OORLOGSBEOROQTING Het Congres voor de weerkracht van het Nederlacdsche volk heeft velen onbevredigd gelaten, zoo Is van verschillende zijden op gemerkt, omdat aan het publiek geen lei draad in handen werd gegeven. We kunnen hen, die dit zeggen nu wel tegemoet voeren, dat dit niet op den weg lag van het Congres, omdat de statuten van de organiseercnde vereenigingen zich daartegen verzetten, doch we kunnen niet onbeantwoord laten het verlangen, dat spreekt uit die opmerkingen. Heeft de sedert ingediende Oorlogsbegrootiog ons omtrent den te volgen weg wflzer ge maakt ? Wfl zouden het niet graag toestemmen. Het mr est treft in de terzake gehouden beschouwingen de stelselloosheid. Zonder schijn van motiveering wordt een standaardgetal van legersterkte genoemd en zonder eenige bewijsvoering wordt de eersteoefen-tijd teruggebracht op zes maanden. Reeds wezen wfl er op, dat het rapport van de commissie voor de lichamelijke ontwik keling in het leger zonder motiveering als een soort axioma had neergeschreven, dat de ot f en t ij d van zes maanden voldoende was. We onderstelden toen dat de regeering, als concessie aan een volksmeening, zes maan den ot feit ij d voldoende achtend, dit axioma aan de commissie had opgedrongen. Thans worden de rollen omgekeerd en beroept de regeering zich in de stukken op het advies van die commissie als of die iets bewezen heeft l Nog steeds wachten we het antwoord op de vraag waarom de eerste oefenttjd zes en niet bijv. 4 maanden moet duren ? iiiiiitiimiiiiiiiiiMHiiimiiiiiiiiMHimiiMiiimiiiiiimiiiiitMimiiiiiiiuiii Indië. Maar moeilijk zal bet zijn om het bewijs te leveren dat Bernstorff er de hand in heeft gehad. Misschien echter is het ge makkelijker aan te toonen dat hij heeft deel gehad aan de onlusten in Mexico waar de militaire attachéder ambassade, von Papen, werd heengestuurd.... En genoeg hiervan. De voorname man met zij a Innemende manieren hield zich bulten schot. In Washington, een betrekkelijk kleine stad waar de een alles van den ander af weet, hebben de zaken der ambassade hun geregelden gang gehad ; maar in New-York, dat te midden der menigte grooter gerust heid verschaft, daar waren de bureaux en de geheime localen gevestigd, broedplaatsen voor de aanslagen. Von Papen en Boy Ed, de marine-attachévoerden er het bewind. Toen zij het te bont maakten en het grond gebied der Vereenigde Staten moesten mij den, kon Bernstorff aan den Secretaris van Staat voor Buiten landsche Zaken verklaren: Als gij eenig vermoeden tegen mij hebt, wil ik dadelijk mijn ambt nederleggen. Men uitte zelfs niet het minste vermoeden tegen den gezant, den machtigen man. De tijden waren nog niet rijp. Bernstoi ff verrichtte alleen wat onder ieders oogen mocht komen, of zorgde ten minste dat niets anders aan 't licht kwam. Hij was eenstemmig met Bryan, den oud-minister van Binnenlandsche Zaken en sloot zich bij hem aan in zijn pacifistisch streven. Vrede immers stond gelijk met neutraliteit. Want dit begreep ieder: als Amerika ooit in den oorlog trad, zou het wezen aan de zijde der Entenie. En hier nu wij met veel woorden onvoldoende hebben aangegeven wat den oud gezant in een paar vlugge trekken den geest moet hebben voorbijgezweefd vinden wij Bernstoiff op htt terrein waarbij zijn getuigenis zou afleggen. Hij kon niet uitleggen hos hij Amerika in verwarring en burgerstrijc! had zoektn te brengen om te Met 4 maanden kan men spreken van re sultaten uit de praktijk. De opleidingen van voor den oorlogduurden nimmer langer dan 4 maanden. De overige tijd werd gebiuikt voor corvee, zooals men nu met de resteerende 2 maanden moet doen om de eenvoudige reden, dat voortdurend troepen noodig zijn voor wachtdiensten, cor vee, enz. Waarom dan het systeem niet eerlijk aanvaard ? De loting blijft gehandhaafd en een drieploegenstelsel zal de verwarring niet ge ringer maken. Waarom niet de verloren gceane oefentijd vervangen door oefeningen vór den dienst plichtigen leeftijd? We zullen de ruimte, ons toegestaan, niet besteden aan een ontwikkeling van een systeem, dat voor een persartikel niet ge schikt is. Bezien we daarom eens nader, hetgeen de oorlogsbegrooting biedt aan toekomst beschouwingen. De Regeering is van meening, dat we het ook in de toekomst Liet zonder leger zullen kunnen stellen. De Volkerenbond zal ons te dien aanzien verplichtingen oplegden, die wel eens zeer veel zwaarder kunnen zijn dan hetgeen we tiuns hebben en hetgeen ons door de Regeering wordt voorgelegd. Het is ons daarom een raadsel hoe men in den Volkerenbond een middel kan zien, dat de leuze «geen man en geen cent" zou kunnen verklaren. Tegen het afschaffen van de loting heeft men willen aanvoeren, dat het leger dan zooveel grooter zou worden. Voordevermindering van den eersten oefen tijd heeft men geen wetswijziging noodig omdat de wet spreekt van ten hoogste" acht en een halve maand. Het zou evenwel toch zulk een bezwaar niet zijn, wanneer rren een wetswijziging bevorderde, waar door net jaarlijkse!] contingent werd opge\oerd en het aantal lichtingen, dat tot de militie en landweer behoorde, raar even redigheid verminderde. Het leger, om dezen term voor de gezamen lijke militie tn landweer eens te gebruiken, zou daardoor gelijk van sterkte blijven. De kosten van een en ander zouden aan vankelijk hooger zijn, doch tenslotte door korter oefent ij d weer op het zelfde neer komen en we zouden als voordeel kunnen boeken een jeugdiger leeftijd, waarop men dienstplichtig was en een grooter leger, wanneer de nood aan de man kwam. Nog dient vermeld dat scherpe keuring, vrij stelling van kostwinners (waardoor de ver goedingen vervallen) en een weerbelasting de kosten zullen doen dalen. Een besparing dus van persoonlijke lasten en een vermeerdering van strijdkrachten zonder aanzienlijk hooger kosten. Het getal 200.000 is dan trouwens een abstract begrip geworden, Immers het ge heele volk wordt dan weerbaar gemaakt en kan in moeilijke omstandigheden geoefend en wel onder de wapenen worden geroepen. De instructie-scholen voor de infanterie en artillerie hebben onze volle sympathie. Voortkomend uit het gebrek aan officieren en kader wordt nu eindelijk een economisch oefenstelsel aanbevolen, waarin alle krachten kunnen worden aangewend zonder het hate lijke leentje-buur spelen van de eene com pagnie aan de andere. Inderdaad kan dit stelsel voeren tot be perking van de uitgaven door inkrimping van het korps beroeps-officieren en -onder officieren, waardoor voor dezen betere be staansvoorwaarden kunnen worden gescha pen en aan het Instituut van het verlofskader meer aandacht moet worden gewijd. De instelling van garnizoensartsen en het bandhaven van de tandheelkundige behande ling van militairen dienen te worden toe gejuicht. Eindelflk zal dan de Centralisatie van de verhinderen zich te mengen in de zaken van Europa maar ook mocht hij vermelden dat zijn pogen was geweest om den Pnsident te steunen in zijn vredeswerk tegen het einde van het jaar 1916. Want Amerika deelnemer d aan den oorlog in verbond met de Entente, dat was de ondergang van Duitschland, ze o gevoelde hij ook toen, gelijk hij E u zegt. Bemstoiffs verklaring voor de Commissie van Onderzoek strekt tot bewijs der waar heid van een woord van Colonel House: wanneer men alles wist wat door Wilson toen is gedaan, zou men toegeven dat de wereld, gedurende den loop van den oorlog nooit zoo dicht bij den vrede is geweest als in Januari 1917. Maar het bedrog en het verraad en de onwil zijn tusschenbeiden gekomen van de xljde van Duihchland. Ieder heeft daar schuld, Bethmann Hollweg en Zimmermann evengoed als de Keizer en Ludendoiff. Zij wilden een militairen vrede en zij hebben het werk van hun ambassa deur in Amerika onmogelijk gemaakt. Neen meer, zQ hebben hem gedwongen rmête liegen. Het waren geen diplomatieke uitvluchten, waarmee wij te doen hadden, maar geme e n e lage leugens, zegt House de raadsman van Wilson. Bernstoiff heeft zich daardoor onmogelijk gemaakt. Is het om zich voor de wereld eenigszlns te rehablliteeren dat hij voor de volstrekte oprechtheid en den rrinen krachtlgen wil van den President luisterrijk en overtuigend het woord heeft gevoerd? En dat voor het aangezicht van uitschers die Wilson als een eerlooze beschouwen. Look on this picture and on that!" Dit is de President en dat zijn de Duitschers van 1917, en de argelooze innemende Bern stoiff behoort daar ook bij. W. G. C. B Y v A N C K .