15 Nov. '19. ^ No. 2212 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND TOURNOOIVELD Restaurant-CaféLa Réserve" Rembrandtplein 44 bij de Utrechtschestraat Lunch - Diner - Souper. Vaste prijzen. Afternoon tea-, Diner- en Avond-Concert Dames- en Heerenkleeding ?14,'s-Gravenliage De Eiwit Product Cacao (DE E.P. CACAO) is oordeelkundig vervaardigd van cacao poeder met eiwitstoffen van groote waarde voor de voeding, overtreft verder elke gewone cacao. Schrijft, wenneer Uw winkelier geen voor-i raad heeft met opgav»van diens naam aan de E. P. AMSTERDAM Fi. SINEMUS TEL1F«0« M. UU HEMDEN Vraagt prijsopgave van Cognac Hennessy aan Wijnhandelaren, ZWOLLE, jffiBBBBBBBBBBBBBBB B< m EENIGE SPECIALITEIT m in i KRIMPVRIJE || GEZONDHEIDS- |8 gfONDERGQEDERENi§ B*J Nederlandsch Fabrikaat SI^TRICOTHUIS,. ? AMSTERDAM HAARLEM BS B Reg. Breestraat 35 TEL. NOORD 5O6& Gr. Houtstraat 143 TELEFOON 1465. SSEST&ïSs^^^SST^f^/s; J. S. HIEUWSEH HOFLEVERANCIER Ammtofdmm - Rottofdmm Laldaahaatr. 4, Damrak 73 - Homltrap 3 0. Doalautr. 20, Damttr. l - Baynantraat 3 Verschenen de 5e druk van PRIJS f 1.25 Gebonden. Omslag teekening van G. van Raemdonck Uitg. van v. Holkema & Warendorf, Amst. Piano's^ Vleugels en Kunstspelpiano's door Huur in eigendom verkrijgbaar, mits in drie jaar afbetaald. Brieven No. 1431, Bureau van dit Blad FJORD-LEVERT R AAN Prima Medicinale Noorsche Levertraan zonder vlschsmaak is verkrügbaar bij H. H. Apothekers en Drogisten tot den prijs van / 2.75 per halve Llterflesch. Deze traan voldoet aan de elschen der Nederlandsche Pharmacopee en wordt gegarandeerd door Dr. J. BLOMBERG, Apotheker en scheikundige, Den Haag, Holland Import: Handelsvereeniging FJORD", Den Haag. Tot het bouwen van Villa's en Landhuizen zijn prachtige heuvel achtige BOSCHTERRE1NEN te koop in HET OOSTERPARK te Lage prijzen, mooie wegen, gas, electr. licht, water. N.V. Maatschappij tot ExpJoit. van Het Oosterpark j Dir.i. I.STOKMANS&OTTOSCHULZ Tel. Int. 38 & 48 i -IIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIMNIIIIHIIIIIIIIIIIIIIflIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIMIIIIIIIIINIIIIIIlllllllllllllllMllllIUIIIIMIUIIMIIIHIIII.I STARK'S OXYDOL" (CHLORAS KALICUS TANDPASTA) ff Naaml. Venn. STARK ft Co. - Chemische Fabriek 's-HABE", '(-flrivonhag* |j l ~M«MMNIMiniMIIIMIItl»HtllHHHMflH»llllMIIIMIHIMIIIIIIIIH1IMMIIIIrflMIIIIMIIIIIIIIIIMIIIIIinillllllllllllllllllllllltlllllllH I JAC. URLUS HAVANA SIGAAR P. M. BROEKMANS & VAN POPPEL M U Z l E K H A N D E L Van Baerlestraat 92 Amsterdam Specialiteit in: Moderne Fransche, Russische en Italiaansche Muziek Alleenvertegenwoordiging der firma J. W. CHESTER te Londen en van de Monde Musical ie Parijs iiiiiiitimiiiiiimiiiiii ii iiiiiniiiiiiiiiiii iiiiimiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin^ Revolutie in Frankrijk hadden gebracht. De Julirevolutie van «1830 is de terugkeer tot de grondwet van 1791, voor zover Lodewijk en Karel die hadden opzijgezet. En nog in 1848 vormt deze het model, hoewel dan in 50 jaren nieuwe verlangens zQn gegroeid, nieuwe klassen tot bewustzijn gekomen zijn en een stap voorwaarts moet worden gedaan. Maar men kwam ook toen nog niet verder dan de idealen van 1789, uitgesproken in de Déclaration des droits de l'homme et du citoyen". Deze verklaring, opgesteld door de Assemblee nationale constituante" in Augustus en September 1789, is het pro gramma geweest van de burgerlijke demo cratie tot op heden, terwijl het Liberalisme zich tevreden stelde met de op diezelfde vergadering ontworpen grondwet. Eerst op het einde der vorige eeuw, toen de arbeiders hun kracht gingen ontplooien in een zelf standig optreden, is men ook van dat pro gramma afgeweken: nieuwe verhoudingen stelden geheel nieuwe eisen. Tans staat echter ook een pieuwe revolutie voor de deur, slechts te vermijden door een vervooruitziende politiek, die evolutionair brengt, Illlllllllllllllllllllllllllllllllllll LIEFDE VOOR DIEREN DOOR JOHN QALSWORTHY Wg hadden mijn kamers verlaten en liepen met snellen stap de straat uit in de richting van de rivier, toen mijn vriend bleef stilstaan voor het venster van een klein winkeltje en riep: Goudvisschen l" Ik keek hem twijfelend aan; dat had een ander ook kunnen doen; wie hem zoolang gekend had zag naar hem eigenlijk nooit anders. Kun jij je voorstellen", vroeg hij, hoe een verstandig mensch vermaak kan vinden in 't gezicht van die vlugge beestjes, die daar maar eeuwig rondzwemmen in een kom, tweemaal zoo groot als de lengte van hun staartjes?" Nee" zei ik. .Ik niet maar ze zijn wel eigenaardig". Ja. Dat is dan zeker ook de reden waarom men ze zoo ellendig maakt." De menschen denken niet bij die dingen", zei ik. Je hebt gelijk", antwoordde hij, doen ze ook niet. Laat mi] er je een bewijs van geven.... Ik reisde van 't voorjaar ergens in het buitenland, en maakte een tochtje naar een punt in de bosschen. Voor het kleine logement zag ik een kring van menschen en honden zich verdringen om een grQsachtig beestje, wat grooter dan een kat. Het had een puntige snuit en een kop die te dik was voor zijn lijfje, en schitterende zwarte oogen, en 't draaide onrustig rond om een paal waaraan het met een ketting was vastgebonden. Als er een hond dichtbij kwam, zette het zijn harigen rug op en deed een uitval naar hem. Overigens scheen het wat toch eenmaal komen moet. De verklaring van de rechten van de mens" en de grondwet *) in hun onderlinge verhouding zQn te merkwaardig om niet even nader te beschouwen. Het is wel theorie en praktijk l Art. 6 van de Décla ration" decreteert: De wet is de uitdrukking van de wli van allen. Alle burgers hebben het recht persoonlik of door hun vertegen woordigers bij te dragen om haar tot stand te brengen. Zij moet voor allen dezelfde zQn, hetzij zij beloont, hetzij zij straft. Daar alle burgers voor de wet gelijk zQn, zQn ook allen, naarmate van hun geschiktheid, benoembaar tot alle openbare waardigheden, en wel zonder enig ander onderscheid dan dat van hun deugden en talenten". De vol gende dag gaat deze zelfde constituerende vergadering wederom over tot de orde van de dag, d.w.z. de grondwet en zij regelt de kiesbevoegdheld. Slechts n mogelijkheid, nietwaar? het algemeen kiesrecht. Geenzins. De burgers worden verdeeld in twee groe pen. Naar hun talenten? Neen, naar hun bezittingen. Tot de eerste, de actieve, be horen geen loonarbeiders en verder alleen een angstvallig, schuw, klein schepsel. Werkelijk verried het door de uitdrukking van zijn oogen, en de manier waarop het ineenkromp, dat het bang was voor alles wat het om zich heen zag. En dan was er een mannetje met een mager gezicht in een wit jasje, die een kuip bQ den onderkant vasthield en aan de menschen uitlegde dat dit het huisje was van dat kleine beest, en dat het verlangde daar weer onder te kruipen; en, inderdaad, toen hij de kuip binnen het bereik van het diertje hield, ging het dadelijk op zQn achterpooten staan ,,bidden", blijkbaar pogingen doende om de kuip naar beneden en over zich heen te trekken. De menschen lachten hier allemaal om; de man lachte ook, en het kleine beest bleef maar smee kend zijn pooten uitslaan. Eindelijk zei de man: Pas op je achterpooten, Patsy l" en liet de kuip vallen. De vertooning was uit. Maar al gauw kwam er een nieuw gezelschap; de man in het witte jasje lichtte de kuip weer op, en 't begon weer van voren of aan. Wat is dat voor een dier ?" vroeg ik hem. Een waschbeer". Hoe oud zoowat?" t,Drie jaar te oud om tam te maken". Waar heb je hem gevangen ?" In 't bosch je hebt hoopen waschbeeren in 't bosch." Leven ze in holen, of niet ?" In de boomen; ze kruipen alleen in hun holen als 't regent." O l dus ze leven boven den grond ? Is het dan niet vreemd dat deze zoo dol is op haar kuip ?" O", zei hQ, dat doet ie alleen om weg te kruipen voor de menschen l" en hij lachte 't was een genoeglijk manneke. HIJ moet niets hebben van menschen en honden. Hfl is te oud om hem tam te maken. Maar mij kent ie goed". Dat zie ik", zei ik. ,,Je neemt de kuip weg, en laat hem aan de menschen kijken, en zet hem weer over hem heen. Ja, dan moet ie je wel goed kennen l" Ja, hoor", herhaalde hij met trots, hQ kent me Patsy l Patsy l We zullen er binnen kort nog een heeleboel vangen, en een kool maken om ze in te zetten." zij die belasting betalen. De anderen zijn passief, d.w.z. zij missen het voornaamste recht van de citoyeu, 't aandeel in de rege ring. Om verkozen, te worden, moet men eigenaar of huurder van land of huls van bepaalde waarde zijn. Algemeen werd het kiesrecht eerst in 1792, na de bloedige ge beurtenissen in Parijs, de bestorming van het koninkllk palels, na de nederlagen tegen Oostenrijk. De rijkere burgerij was reeds in 1789 ontwikkeld en economies van grote beteken!?, kon dus naar de macht gr (pen en het was natuurlijk, dat zij daarvan bleef verzekerd door een beperkt kiesrecht. Maar in de jaren van omkeer verloor zQ haar be voorrechting, het volk, onmondig of niet, greep op zQn beurt naar de macht. Vergeef?, in 1795 werd een zelfde censuskiesrecht in gevoerd, dat ook in 1814 en 1830 m hoofd zaak onaangetast bleef en in Nederland zelfs tot 1917 bestaan heeft. Eerst economiese betekenis en ontwikkeling bezitten, dan politieke rechten, anders is men in de strijd om het bestaan toch niet in staat de laatste te handhaven. Op gelijke wijze heeft men omgeHij keek met de uiterste vriendelijkheid naar het kleine schepsel, dat op haar grijze achterpooten angstig stond te bidden dat de kuip mocht neerdalen om haar te ver bergen, en ik zei: Maar is dit eigenlijk niet een jammerlijk bestaan voor dat arme stakkertje ?" HIJ keek mfj met een allerdwaast gezicht aan. Massa's menschen", zei hQ en zijn stem klonk alsof ik hem gegriefd had zQn nooit ereis in de gelegenheid om een waschbeer te zien" en hij liet de kuip over den waschbeer neervallen... Ja! Kun jQ je iets beklagelQkers voor stellen dan dat arme in 't wild en in de vrije lucht levende schepseltje, dat smeekt en smeekt om een kuip die het bedekken moet en al het licht en de lucht buiten slui ten ? Bewijst dit niet welk een ellende op gesloten dieren hebben te doorstaan?" Maar wees overtuigdt" zei ik, dat die andere menschen even zoo voelden als jij. | Die man met dat witte jasje was maar een . huurling." Hij scheen allen in zijn geest de revue te laten passeeren. Gemeen l!" antwoordde hQ langzaam. Niet een er van l Ik ben zeker, dat het niemand Inviel |en waarom ook ? Ze waren daar om zich te amuseeren." We liepen zwijgend verder totdat ik zei: Ik kan toch niet anders vinden dan dat je mannetje in het witte jasje goedhartig handelde voor zoover zijn begripsvermogen reikte." Ongetwijfeld! En wat beteekent per slot het lijden van een waschbeer in verhouding tot de voorlichting van den menschelijken geest?" .Wees niet zoo overdreven! Je weet dat het niet zijn bedoeling was wreed te zijn." Heeft een mensch ooit de bedoeling wreed te zijn ? HQ maakt alleen maar ergens zijn kostwinning uit; maar om iets tot zijn kostwinning te maken zal hij alles doen dat niet bepaald de macht bezit om door de om hulling van zijn traagheid en zijn ongevoe ligheid te dwingen en zijn geweten te raken." Me dunkt," merkte ik aan, dat je dat wel wat minder cynisch had kunnen inkleedcn, al is het ook waar." sprongen met artikel 3. Het beginsel van alle souvereiniteit berust noodzakelijk bij het volk; geen stand, geen individu kan enig gezag uitoefenen, dat niet uitdrukkelijk daaruit voortvloeit''. Dat was de theorie, de praktijk van de eerste revolutiejaren behjrld het Koningschap. Niemand immers wilde dat afschaffen en men vond er deze formule op, om die erfelike, dus geenszins uit de volkswil voortvloeiende, souvereiniteit te verdedigen: Louis, par la gr ace de Dieu et par la lol constitutionelle de l'Etat, rol des Frargals". In 1830 werd deze hervonden en nergens in de 19e eeuw is dekoninklike waardigheid afgeschaft op grond van de volkssouverelnlteit. De revolutie echter heeft na twee jaar de Republiek uitgeroepen en die tot op Napoleon gehandhaafd. Dat was het niet blijvende. De beteekenls der overige artikelen behoeft geen commentaar. De Déclaration" bracht individuele vrijheid (?alles te doen, wat niet aan anderen ten nadeel strekt"), gelijke plichten voor allen overeenkomstig hun ver mogen; straf altren als schuld positief be wezen is; vrijheid van spreken, geloof, .Niets dat waar is is cynisch, en niets dat cynisch is is waar. Onverschilligheid voor het lijden van dieren komt altijd voort uit te groote geabsorbeerdheid in ons eigen welzQn." Geabsorbeerdheid, niet te groote geab sorbeerdheid, dan." Ah ! Laat ons dat eens nagaan ! Korten tijd nadat ik den waschbeer gezien had, ver toefde ik in de meest vermaarde badplaats van dat land, en, toen ik daar eens rond wandelde, kwam ik bij een vollere. In de bovenste kooien zaten kanaries, en in de benedenste kool zat een prachtige valk. HQ was zoo groot als onze buizerd, met bruin achtige rug en vlerken, aan den onderkant llcht-gekleurd, en met de mooiste diep-bruine oogen die ik ooit bij een vogel gezien heb. De kool was tien voet in 't vierkant een royale 'uimte voor de personificatie vanden vrijheidsdrang l Het ontbrak den vogel aan niets. Er was water, en een groot stuk rauw vleesch dat niet was aangeraakt. Toch zat hQ geen oogenblik stil, vloog van de eene stok op de andere, en liet zich telkens en telkens weer als zwevend neervallen op den grond, om dan te loopen, letterlijk te loopen, omhoog, langs de tralies, om te zien of die er misschien niet waren. De uitdrukking van zijn kop was schrander als van een hond " MQn vriend mompelde iets dat ik niet kon verstaan, en vervolgde toen: 's Middags maakte ik de toer waarvoor men eigenlijk in dat hotel komt, en ik vroeg eens aan den chauffeur welk soort valk het was. ,Ja", zei hij, ik weet niet zoo precies wat ze daar op 't oogenblik in die kool hebben zitten; ze doen er zoo dikwQls wat anders in". Bedoel je, dat de dieren sterven in die gevangenschap ?" vroeg ik. Ja", antwoordde hij, die groote vogels gaan gauw aan 't ruien en dan gaan ze dood". Wel, toen ik mijn rekening betaalde, ging Ik naar den zoogenaamden eigenaar toe 't was een van die gelegenheden waar het eenlge verantwoordelijke wezen een Co." is en zei: Ik zie dat U daar ginds een valk hebt ?" Jawel. Mooie vogel. Bepaald een attractie l" drukpers, beschikking van het volk over de belastingen en, tipies voor de heersende burgerstand, die de revolutie maakte en haar vruchten plukte: absolute waarborg van het eigendom, onteigening alleen tegen schadevergoeding. De grondwet schiep de verschillende politieke instellingen van de 19e eeuw; de constitutionele monarchie, gelijk bestuur van alle delen van het land, mlnlsterleele verantwoordelijkheid, jury bQ het gerecht, scheiding van kerk en staat. In 1795 heeft men daar alleen het twee kamerstelsel en de dienstplicht aan toe gevoegd. Dr. H. A. ENNO VAN GELDER *) Grondwet van 1791" genoemd, omdat zQ toen bekrachtigd werd. 3PAAHSOH, EHQELSOH, FRAMSOH, DUITSOH oto. Berlitz-School Hoerongrmoht 4B1 H. 32SO Pract. OodirwIJs door bulten), leeraren ..Kijken de menschen daar graag naar?" Precies. Die zijn zeldzaam dat soort." Zoo", zei ik; ik noem het wreed om een valk op die manier op te sluiten". Wreed ? Waarom ? Wat is een valk, nou, dat zQn me waarachtig wreedaardige scha vuiten genoeg, hoor l" Mijn waarde heer", zei ik, zQ zoeken hun onderhoud net als de menschen, zonder zich te bekommeren om het lijden van an dere schepsels. U is blijkbaar daarvoor niet opgeslotenïgeworden. Goeden dag." TerwQl hQ dit verhaalde, keek mijn vriend mij aan, en voegde er nog aan toe: .Je vindt dat dit een smakeloosheid was. Wat zou jij hebben gezegd tegen een man die de wreedheid van zijn handels-instincten bemantelt door het een valk als schuld aan te rekenen dat hij is wat de natuur hem heeft gemaakt?" Er klonk zooveel opwinding uit zrjn toon dat ik lang draalde eer ik antwoord gaf. Ja", zei ik eindelijk, in Engeland houden wQ zulke wezens ten minste alleen opge sloten ter wille van een wetenschappelijk doel. Ik betwijfel het, of je tegenwoordig nog een enkel geval zou kunnen opsporen, waarbij men dit doet als een vertooning om er geld uit te slaan." Hij keek mij met strekken blik aan. Zeker", zei hij, wQ doen het officieel en op wetenschappelijke wijze, voor de ont wikkeling van den geest. Maar laat mij je deze vraag mogen stellen. Wie heeft naar jou opvatting den meest ontwikkelden geest de man, die zQn nuttelooze nieuws gierigheid heeft bevredigd door al de in kooien gezette dieren van het aardrijk te bekijken, of de man die geleerd heeft te beseffen dat het opgesloten houden van zoo ontembare dieren ais valken en adelaars, wolven en panters, louter om de nieuws gierigheid te bevredigen, een afschuwelijk iets is ?" Op die zonderlinge vraag wist ik niet wat te antwoorden. Eindelijk merkte ik aan: Ik geloof dat je 't vermaak onderschat dat zij geven. WQ Engelschen zQn zoo bui tengewoon op dieren gesteld l"