15 Nov. '19. No. 2212 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR .NEDERLAN D KISTCXRISOEïE TEHSTTOOISrSTBILrjIlSra- "V-A-U DE ONTWIKKELING- DER Teekenlng voor De Amsterdammer" van B. van Vlijmen }r. 1 ,g. 3 R Wandelcostuum 1860 Zeewsch 1870 Frlesch 1790 Emp!reI1790 Wandelcostuum 1868 Empire 1800 Ochtendtoilet 1780 Avondtoilet 1875 Wandelcostuum 1881 Middagtoilet 1875 iHiiiimiiimimiiiM iiiiiiiiimiitiiiiiii Een Droom van 't Verleden Historische tentoonstelling van de ont wikkeling der kleeding over de laatste twee eeuwen, ten bate van de Vereen/ging tot vei betering van het lot der blinden in Nederland en zffne Koloniën. 't Is Zaterdagavond 8 November. De zalen van het Stedelijk Museum hebben zich op gemaakt om een hoog gezelschap te ont vangen. Het electrlsche licht glanst zicht baar en onzichtbaar in de deftige vertrekken van de Sophla Augusta Stichting" welke gedurende een tweetal weken voor het pu bliek zullen zrjn ontsloten. Ze doen ons verwijlen in 't verleden en lachen om al het 'modern gedoe vaa onze dagen, ons tartend om ongevoelig ie blijven voor de weelde van weleer, met al haar voornaamheid, haar warme genoegelijkheid, haar kostbare rijk dom, 't Is een genot om in het electrlsche schemerlicht rond te drentelen en het vaak nuchtere alledaagsleven van onzen tegenwoordigen tijd eenige oogenbllkken te ver geten. De genoodigden ter opening van de Historische tentoonstelling hebben zich in de groote benedenachterzaal vereerIgd. Ze zijn in 20ste eeuwsch feesttoilet. Hoe wispelturig is toch de mode, waaraan de vrouwen van alle tijden zich slaafs hebben onderworpen. Ge gaat het zien. Als in een droom komen zrj tot u, de vrouwen uit de laatste twee eeuwen. Ze wandelen u op de maat van een Mennuet in een lange Show voorbij: de Marquise de Pompadour op hooge hakjes, gekleed in een gebrocheerde zwaar zijden japon met puntlrjfje. Madame de Maintenon met vetbreede heupen en Watteau-plool op den rug. Keizerin Josephlne en Madame Récamier, In de sierlijke, soepelzflden, Empire-toiletten om de ranke gestalten Madame de Stael met de turban. Ze zQn allen als ge treden uit de doeken van Chodowleckl; Lancret, Antolne Wat t eau, Vlgée Lebrun, St. Aubin, Tlschbein Ingres. Winterhalter e. a. die wQ kennen uit de mooie boekjes van Max von Boehn en Oskar F.schel. Welk een bevallige kleedfl, met hoeveel elegance en gratie, wordt zfj nog heden gedragen l Tusschen al die zwier in loopt Befje Woiff, In baar eenvoudig vroolrjk sitsen kleedje, haar rood gebloemden rok en wit gebloemden caraco. Ze heeft de neteldoeksche floddermuts op en ziet met haar hel deren geest en pittige oogen de dames der 20ste eeuw in haar opgesmukte kleedij mee warig aan. Wat ze daarbij denkt, vertelt ze ons niet. Typen uit denzelfden tijd zijn de welgedane baker, zoo juist uit de kraam kamer getreden met een blaadje met kandeelkopjes, en de Friezln met haar diamanten veer en haar kostelijk stijf gebloemd zijden gewaad. Haar op tule geborduurd schort je en halsdoekje zrj n om te stelen. Er worden meer iiiiiiiiimmiiii llllllllllllllllllllllllln1111(1111111111III EEN VROEGE WINTER 't Gebeurt niet dikwijls, dat wij sneeuw krijgen, terwijl de bladeren nog aan de boomen zijn. October was ook dit jaar vrijwel normaal verloopen, wel een weinig te koud, maar de vierde week maakte toch weer haar reputatie goed van voorbestemde herfstvacantie-periode. In den namiddag van den vfjfentwintigsten wandelden wij langs het Zulderzeestrand van Vlleland en 't was er zoo lekker en stil en zwoel dat de vogels op het Wad hun sllbbewerking telkens staakten, om een vroolrjk voorjaarsgejodel aan te h t ff en. Een week later kwam de sneeuwstorm en daarmee was alles op eens heel anders, eigenlijk onze heele winter in de war. In de laatste weken van October bereikt de normale vogeltrek zijn hoogtepunt. Ge regeld trekken dan drommen vogels van allerlei soort van het Noorden en Oosten naar West en Zuid, lederen dag hoogst waarschijnlijk een bepaalde etappe in overeenstemming met de gelegenheid voor voedsel en rust. Ons land ligt voer vele soorten reeds in het gebied van de winter fijne witte fichu's In polnt cl al r naalsel en borduurwerk gedragen. Een mode te danken aan de llevellngs dracht van Koningin Maria Antolnette. Daar kont Keizerin Eugénie in den hoepelrok. Ze draagt een japon vol strooken, witte kousen en zwarte schoentjes. Vroolrjk wipt rn danst het veeren geraamte bij eiken tred. Er was toch Iets joyetx In die dracht. Hoe sierlijk vielen de rokken er op uit. Helaas is men destijds reeds begonnen de kostbare Stoffen jammerlijk te versnijden In slerdetalls van doffen, inrimpsels en strooken die aller minst getuigden van smaak doch wel van armoede van gedachte en schepping, Hoe langer hoe meer komen we op bekend terrein, 't Worden nu onze grootmoeders, en moeders die we uit hun schilderstukken In levende lijve voor ons zien. Koningin Sophie met de lang krullende haardos en het sier lijke decolletéde la cour, dat tot onder de schouders loopt. H. M. de Koningin Moeder zooals zfl haar eerste intocht deed in Amsterdam. Adeline Patti de zangeres, met den nauwen rokvoorbaan flink met elastieken naar achteren getrokken om aan den achterbaan geleger held te geven doffend over de tournure te vallen. Welke wanstaltige drachten l Neen, dan is onze Sporting glrl", ze moge wat non chalant zfln, toch veel natuurlijker. De Mode-show op den avond van 8 Nov. gehouden is volkomen gelukt. De meeste zorg was besteed aan de kapsels en de toilet-accessoires, zelf s de bloemkool-bouquet in het glanzende wiite cornet ontbrak niet. Alles was af", volmaakt af, zelfs hou ding, bulgingen en bewegingen der dames waren bestudeerd en geheel naar zeden en gewoonten der tijden. Door hooge be schaafdheid werd de volkomen illusie der weskelQkheid gegeven. Of deze Mode-show nog eens herhaald wordt, is onzeker, doch de tentoonstelling van de kleeding blijft nog twee wr ken open. Ze is met haar talrijke ongeloofelQk goed geconserveerde en behouden costuums een studiemateriaal, dat wellicht nooit meer dusdanig bijeen te krijgen is. Cato Neeb die In hoofdzaak de leiding van het arrangement der kleeding in de verschillende tijdperken op zich nam, heeft met bekwame hand een 266 smaakvol, leerzaam geheel saamgesteld, als met de verkregen inzendingen was te bereiken. Een even leerzaam ineengezette catalogus door de dames Kalff. Kohnstamm en van Hasselt sluit zich daarbij aan. Er is gewerkt, hard gewerkt om de ten toonstelling tot sier van de hoofdstad en tot heil van het lot der blinden te doen zijn. .Wat zijn wij begonnen" voegde de Burgemeestersvrouwe mij op den laatsten dag vór de opening toe, toen op tfld klaar komen haast uitgesloten scheen. Op c!at oogenblik had ik, zelf twijfelend, geen ant woord gereed. Thans vloeit het mij vlot uit de pen. Wij zijn het werk begonnen voor een goed en mooi doel. Daarom zat het zeker vruchten dragen. Doch indien het dit doet, dan is het allereerst te danken Mevr. Tellegen aan uw onvermoeide ijver, uw bezie ling, uw doorzettingsvermogen, uw vurige wensch om naar uw vermogen tot heil te kwartieren want barheid van vorst en sneeuw blijft hier meestal uit tot het lengen der dagen en dan Is in den regel de nood niet meer van langen duur, al valt het soms tegen, zooals In 1917. Dat gaat allemaal zeer geregeld en dikwijls Is op het uur af te voorspellen of men op bepaalde plaatsen vogels kan zien aankomen of vertrekken, of men ze bezig zal vinden op hun voederplanten of rustend in hun gewone schuil plaatsen. Jagers weten dat allen ook. Maar op Maandag 3 November zag het er heel anders uit. WQd en zijd lag alles onder de sneeuw, de electrlsche tram had vertraging en ik moest dus vroeg in den morgen van Bloemendaal naar Haarlem wan delen. Dat is wel lang zoo aardig niet meer als vijftien jaar geleden, maar toch nog al tijd nicht ohne", en ik had nu gelegenheid, om op de vogelvluchten te letten. Zonder ophouden kwamen ze opdagen: lange ge lederen van kieviten, gesloten benden van spreeuwen, losse troepen van koperwleken enkramsvogels, dansende t roe p j es van vinken en keepen, risten van wulpen en telkens en overal verdwaalde eenzamen die riepen om hun soortgenooten. Dat ging alles In razende vaart. De kieviten speelden stommetje, maar de lijsters riepen elkander aan, leder naar zijn aard, de k ra msvogels met schor tsjak, tfjak", de zanglijsters met slep, slrp", de koperwleken met hun zwak en klagend ssrle...". En als een troep spreeuwen wat dichter bij langs kwam, dan hoorde je ze allemaal prevelen en sissen alsof ze Inzlchzelf ketterden over dien tegenslag in 't weer. zijn voor de burgers van Amsterdam. De ingezetenen zullen dit weten te waar deeren en de blinden zullen er u en uwe wakkere medehelp jters en medehelpers voor zegenen. ELI s. M. ROGQE Aan de tentoonstelling zullen verbonden worden: Klndermenuet, op 15 November. Voorstelling uit de Camera Obscura", op 19 November. Mozartultvoering, op 22 November. Terwijl op verschillende dagen theetafels zullen zijn ingericht. Andere dagen is de tentoonstelling geopend van des morerns 10 tot des namiddags 5 uur tegen f 250 of f 1.?per persoon. Bo vendien zQn verkrijgbaar doorloopende, per soonlijke toegangsbewijzen a f 10.?. (In den entreeprijs zijn bovengenoemde voor stellingen ibbegrepen). IIIIIIIMIIIIIIIII iiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiiiiiiiiiiitMiiiiiii Van Vrouwelijk Doen en Denken Dezer dagen las ik iets in de couranten, dat me een glimlach op de lippen bracht. Nu het klesrrcht voor de vrouwen er is, moeten de kiezerslijsten worden veranderd, meent men. Van oudsher werden in de tweede kolom de namen, in de derde kolom de voornamen vermeld van de mannelijke kiezers. Nu de vrouwen erbij komen, kunnen die lijsten blijkbaar niet .neer dienen en practlsch" als mannen zOo,'wordt er weer hoopen papier verknoeid om al die ver anderingen aan te brengen. Volgens Staatsblad no. 585, bevattend het Kon. besluit van 25 September, wordt met wijziging van art. I, 2e alinea, eerste zin het volgende bepaald omtrent de invulling der kiezerslijsten: In de tweede kolom van de lijst worden de namen, in de derde kolom de voornamen der kiezers vermeld, met dien verstande, dat voor gehuwde vrouwen als naam geldt de naam van den echtgenoot (cursiveering van mij, E. C. v. d. M.) gevolgd door haren ge boortenaam met tusschenvoeging van het woord geboren" en dat in de derde kolom worden vermeld haar eigen voornamen". Dus toch wél haar eigtn voornamen l! Grooter tegenstrijdigheid is wel niet denk baar. Men geeft nu de vrouwen de politieke rechten, die de man ook heeft, maar men begint dadelijk met haar alweer bij den man achter te stellen, door den naam van haren echtgenoot te laten gelden als den hare, terwijl het wettelijk met is voor geschreven, dat de vrouw den raam van haar echtgenoot aanneemt, al is dit algemeen gebruik. Ik weet er onder de moderne vrouwen te noemen, die haar eigen naam zfl n blijven dragen. De vrouw gaat dus haar kiezersplicht ver vullen, niet onder haar eigen naam. Wat is het nut, en wat het doel hiervan ? Wat gaat het bovendien de overheid aan of de kiezer at dan niet gehuwd, man of vrouw is? Bovendien komt men het laatste wel te weten, wanneer men de voorna tien leest, die maar heel zelden reden tot twijfel zullen geven. En wil men voor de statistiek weten of de klezeres gehuwd is, zoo kan zfj achter l tlllllllllllltllll Anders zie je op Novembermorgens ook wel troepen van koperwleken en kramsvogels trekken, en dan duurt het meestal nooit lang of j; ziet ze neerstrijken in een geschikt boschje of in de elzehagen tusschen de bollevelden. Maar nu ging het voort, voort, over alles heen, om maar gauw te komen uit het gebied van den winter. In normale omstandigheden zouden velen hier gebleven zijn, den heelen winter door en dan hadden ze misschien in Januari en Februari heel wat meer te verduren gehad en het verdragen ook. Nu echter geeft het wlntertje ze een zweepslag, die ze jaagt naar Spanje of Ier land, dat ze anders nooit te zien hadden gekregen. Inderdaad ben ik er zeer benieuwd naar, of wij nu dezen winter in Holland en met name langs het binnenduin van Kennemerland minder overwinterende kieviten, koperwleken, kramsvogels, leeuweriken enz. te zien zullen krijgen, dan gewoonlijk. Het plantenleven van October uit zich ook voornamelijk in overwinteringsmaatre gelen. De meeste waren al wel klaar toen het wlntertje kwam. Primula's, slangenkruid, bllzenkruid hadden hun rozetten al een eindweegs den grond in getrokken en enkele boomen staan al heelemaal kaal. Maar toch heel veel ook niet. De val der bladeren Is een zeer actief groelverschljnsel. Ze vallen niet van zelf af. Er moet ergens in de bladsteel een cellenreeks gevormd worden, die het afvallen mogelijk maakt en hetlitteeken moet een afsluiting kr j jen van een laagje beschermend weefsel. Dat is een heel werk, waar dagen mee gemoeid zijn en dat nallllllllllllllllllllllllllUIIHIIIIIIIIIIIIIIItlllllHIMHIIIIIIII haar naam voegen: geh. Het zal er voor de statistiek toch wel niet opaan komen te weten met wien. Het veranderen der kiezerslijsten was dus heelemaal niet noodig geweest, en al die omslag met de bewuste alinea in de Staats courant verspilling van tijd, denkkracht, inkt en papier. Ik begin de veronderstelling te durven uiten, dat onze regeering met de kletersplichten en -rechten van onze getrouwde vrouwen nog lang zullen staan voor de oplossing van verscheidene vraagstukken, zoolang zfl er niet aan wil de vrouwen als zelfstandige persoonlijkheden te beschouwen, los van den naam van haar echtgenoot, wiens naam zQ eigenlijk alleen draagt n ten behoeve harer kinderen, die den naam van den man voeren, a omdat dit voor vele dingen gemakkelijker is; maar het gaat toch niet aan dat men aan de gehuwde vrouw gaat voorschrijven een naam te voeren die haar niet wettelijk is opgelegd voor een daad, waarvoor zij zelve de geheele ver antwoordelijkheid draagt. Met het kiesrecht van de vrouw, heeft men pas aan de grootste helft der bevolkin g dat recht mede toegekend, want er zijn io Nederland veel meer vrouwen dan mannen, doch nu heeft men op dat recht weer onmiddellijk inbreuk gemaakt door de gehuwde vrouw aan banden te leggen. Waaruit dus blijkt hoe noodig het is, dat de wetten die de houding van de gehuwde vrouw bepalen in het staatsverband haast wel het allereerst aan duchtige herziening worden onderworpen. Ik zou de regeering alleen déze vraag reeds willen stellen: Wat meent zQ te moeten doen met de vrouwen, te weigeren zullen zich te noemen naar den naam van haar echtgenoot, wijl zfl altijd haar eigen naam zfjn blQven dragen? Zal zij haar als kiezeressen weigeren laan te nemen ? Dat is toch niet wel mogelijk, want daarmede zou zij een daad verlichten, die geheel in strijd zou zijn met de wet. Ik ben waarlijk verlangend naar de op lossing van deze eigenaardige kwestie. E. C. v. d. M. Illllllllllllllltlllllllllllllltllllllllllllllltlllllllllllllllllllllllllllltllltlllllllll Van Kinderen Jenny is jaloersch! Treurige eigenschap, die streng veroordeeld wordt, doordat ze dikwijls tot onbeminnelijke, ja zelfs tot onmenschelQke daden voert. De jaloersche wordt veracht. Is er pijnlijker reactie denkbaar? Jaloerschheid is niet een eigenschap, die den mensch is aangeboren. We mogen dit afleiden uit de ervaring, die leert, dat dezelfde peisoon, onder verschlllendeomstandlgheden, die eigenschap meer of minder, al of niet bezit. Zoo vertoont het mismaakte kind, dat de ware liefde in zrjn omgeving onder vindt, die gehate eigenschap zelden tegen over zijn zooveel beter bedeelde zusjes en broertjes. Daarom is het mogelijk, dat we reeds bij het jonge kind de klem er van, door een juiste behandeling uitroeien. Arme Jen. Ze heeft schijnbaar wel redenen om jaloersch te zrjn. Ze is minder aanvallig dan het n jaar jonger zusje en ziet er ook niet zoo lief uit. Jen is wat slap en rustig, tuurlijk alleen maar kan gebeuren, zoolang de weefsels leven en de plant in actie is. Daar heeft het winter week je c u ook veel stoornis in gebracht, 't (s niet zoo heel mak kelijk, om dat te constateeren want de bladerenval vertoont van zelf al veel onregelmatlgs. Het Is bekend dat jong en laag hout van eiken, beuken en haagbeuken een groot deel van zijn blad niet afstoot, maar het dood en verdord blijft vasthouden tot in het voorjaar. Ook is er heel wat struikgewas dat op beschutte plaatsen frisch in blad blijft, dat ziet men nog al eens aan sommige verscheldenheden van bramen. Wanneer we dus in de komende weken nog boomen en struiken in blad aantreffen, dan is het nog niet zeker, dat de sneeuw en de vorst van November daarvan schuld is. Maar ik heb een aantal jonge eschdoorns, die anders in dezen tijd eerst hun bladstelen prachtig rood kleuren, dan hun bladeren zelf vergelen en ze eindelijk laten vallen, wat dan tegen Sinte Maarten zoowat is afgeloopen. Dat gaat nu heel anders. De bladeren zQn thans door vorst en sneeuwstorm verschrompeld, de bladstelen zien bruin en ik denk wel, dat ze nu den heelen winter aan de boomp jes zullen blijven. Met menig anderen boom en struik is hetzelfde het geval, ze blijven in blad veel langer dan anders. Ook de winterjasmijn Is gestuit, hfl zit nog dik in blad, dat nauwelijks verkleurt en de bloemknoppen kijken nog nauwelijks uit de bladoksels. Ook de klimop heeft te lijden. Mfln klimop begon juist in bloei te komen, juist een maand later dan een andere, Lous zoo een echte kleine hupsche mol. Maar Jen is bijzonder plenter en heeft een heel gevoelig hartje. Voorwaar toch goede gaven om In het leven tevreden te kunnen zfln. Haar leeftijd leidt er echter toe, dat haar gemis haar duidelijker wordt gemaakt, dan haar bezit. Troetelen de ooms en tantes dan niet altijd Lous en nooit eens haar? Wordt Lous door de vreemde kinderen niet ge vraagd om mede te spelen, terwijl ze haar passeeren ? Zrjn jullie zusjes?" wordt, zoo beteekenisvol verbaasd, het kind telkens toegevoegd. Jen krijgt wtêr denzelfden smartelijken trek om het mondje. Dan voel ik me't hart toenrjpen. Zesjarige Jen leeft onder een druk. We nemen ons ernstig voor, dat leed van het lieve kind af te wenden. Aanvankelijk door een te veel, om tot den juisten midden weg te komen. Bij Loutje wordt, voor zoover haar belang het meebrengt, voldaan aan eiken eisch, dien ze als kind stellen mag; maar Jenny krijgt van ons, hulsgenooten, een opmerke lijk surplus. Waarom mag Jen nu altijd naast Paatje zitten? j(J zit toch immers naast Moeder?" Nu heeft Jen weer dat mooie potlood van Maatje gekregen l" Jij kreeg toch gisteren een potloodje van Els l" Waarom mag Jen nu weer met Pa mede naar de zieke menschen rflden?" Vader kan toch maar n kindje tegelijk meenemen. Een volgenden keer ben jfl aan de beurt." Loutje gelooft in ons en is uit haar eigen persoontje, zóstralend gelukkig dat ze niet dieper doordringt, terwijl de tobberige Jenny zich hoe langer hoe meer, door ons begint uitverkoren" te voelen. Dat geeft haar kracht. Ze vindt eigenlijk, dat ze verwend wordt door ons, die haar zooveel waard zfjn;en ze voelt zich door de wreedeandere menschen onbillijk behandeld. Ze wijt haar achterstelling niet meer aan zichzelf. Daar heen wilden we het leiden. Het is meestal het gemis aan eigenwaarde, wat een mensch op anderen, bevoorrechten, jaloersch doet zijn. Het eenige redmiddel is dan, zijn eigenwaarde te versterken, op welke wijze ook. Het doel heiligt de mid delen. Jen gaat zich voelen. Ze wordt wat laatdunkend. Dat opent haar den weg tot begeerd worden. We hebben die behandeling lang moeten volhouden. Zoolang tot haar verstand ge rijpt was en ze zelve het leven, juister wist te benaderen. Ze is ons dankbaar. Ze uitte het nog deze week, het jonge vrouwtje, In den brief, die ze me na haar huwelijksreis schreef. E. W. ASSCHER :: VERHUIZEN :: MEUBELS BEWAREN E. J. VRN SCHflICK BOOTHSTRAflT UTRECHT iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii die Ik in Amsterdam ken. Dit verschijnsel komt nog al eens voor bij voorjaartbloeiers en najaarsbloelers, bij zomerbloemen minder. Alle gamander-eereprij'jcs van Holland be ginnen te bloeien In n en dezelfde week, maar als desalomonszegelsop Undenheuvel al bloeien, dan komen de mijne pas uit den grond en we zijn toch buren. Zoo ook met die klimop. Daarmee hangt ook samen het rijpen der vruchten, je vindt rijpende klimopbessen van Januari tot Aptil en dat is ook al weer een voordeel, want nu kunnen drie maanden lang de vogels de zaden versprei den. Maar, om dan op mfjn klimop terug te komen, die was in de mooie Octoberweek gaan bloeien en werd d'Uk bezocht door honigbijen en zweefvliegen, zoo druk, dat winterkoninkje, roodborst en pimpelmees met profijt de slimmlgheid konden uithalen, om van tusschen de groene bladeren die vliegen op te pikken. Dat Is DU voorbij, de verschrompelde bloemen zijn verlaten, de insecten hebben hun schuil hoeken opge zocht. Of er nog nieuwe bloemen zullen ontluiken en of die insecten weer te voor schijn zullen komen, och, dat zou ik wel denken. Den elfden November hebben we Slnte Maarten; die brengt meestal nog zomersene dagen en zoo komen wQ mis schien nog met dit kleine panlekje vrij. Maar in leder geval heeft de winter door deze ne week in menig opzicht een ander verloop gekregen. JAC. P. T H ij s s E