De Groene Amsterdammer

Historisch Archief 1877-1940

Alle jaargangen 1920 14 februari pagina 7

14 februari 1920 – pagina 7

Dit is een ingescande tekst.

14 Febr. '20. No 2225 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND De ruïne van de verwoeste kerk van Albert PER AUTO DOOR VERWOEST FRANKRIJK Teeleningen voor de Amsterdammer" van Is. van Mens II De weg van St. Quentln over Ver mand, Péronne naar Albert levert den aan blik van ne doorloopende verwoesting, die aan de geweldige worsteling aan de Sofflme herinnert. Vooral het totaal ver woeste Albert geeft een aangrijpend schouw spel te zien. Men vraagt zich onwillekeurig af bfl het bezoeken van al dfe puinhopen hoe het mogelflk zal wezen die ruines nog weder in bewoonbare oorden te herschep pen l De ruïne van de op eene hoogte ge legen kerk van Albert maakte grooten indruk. Toen wQ Araiens naderden werd ons op eens een gebiedend halte" toegeroepen. Het bleek een ambtenaar van de stedelijke accflnxen te zijn, die moest nagaan of wel licht accflnsplichtige waren de stad zouden worden binnengevoerd. Rien h déclarer?" Absolument rien". Pas de gibler?" Du glbier non; seulement nous espérons en trouver a Amiens". Lachend Het de ambte naar ons door. En Inderdaad, in het Hotel du Rhin, waar wfl onzen intrek namen en waar w| bq heerlQk avondwedet onder de tonen van een zeer verdienstelijk strijkje in den tuin, met een electrlsch lampje op den disch een zeer smakelijk maal gebruikten, werden ons onder meer ook patrijzen voor gezet. Amiens draagt wel de sporen van artilleriebeschieting, hier en daar zelfs van hevige beschieting. Maar na alles wat wfl op dezen dag hadden gezien was toch de algemeene indruk: een ge voel van verlichting. Te Ribecourt trokken de bouwvallen van de verwoeste kerk onze aandacht. WQ liepen binnen de muren, geheel van dak beroofd. Wij werden echter door bewoners gewaar schuwd voor het gevaar dat nog voortdurend afstortende steenklompen opleveren. Onder de personen die wfl hier spraken bevond zich een sergeant van een regiment dat met de roode fouragères is versierd: de hoogste onderscheiding die een korps kan ten deel vallen. (Men ziet in Frankrijk verschillende soldaten van voor buitengewone praestaties gesignaleerde korpsen, met fouragères rondloopen.) In het zoo goed als geheel verwoeste Noyon zagen wij de overblijfselen van het totaal in puin geschoten geboortehuis van Calv|n. Bij de wandeling door de ruïnes van Noyon trof ons op het Kerkplein een indruk wekkend voorval. Alle huizen rondom de De Dtalektlek en de leer van de tegenstrijdigheid bij Hegel en Bolland, door dr. J CLAY. Het zou wel aangenamer zijn ruimte te vinden om voort te bouwen in wat wij als leerlingen van Bolland uit Hegcl geleerd hebben en niet kritiek op kritiek te moeten leveren. Nu echter leidt daartoe de bespre king van het in titel genoemde geschrift, dat zeker wel de aandacht heeft getrokken en nog zal trekken. 1) De schr|ver, een leerling van Bolland, heeft bezwaar gekregen tegen de dialektlsche methode", volgens welke de voortbe weging van het begrip zou gaan door de tegenstrfdigheid. Hij ontkent niet de in 1) Een uitvoerige behandeling van het zelfde geschrift kan men tegemoet zien in de eerst verschonende Handelingen van het Genootschap voor Zuivere Rede, van J. Hesslng. voorzitter van het Genootschap. iimtmiuiimiiiiiiitii Vrachtautomobielen Wilt ge de transportkosten in Uw bedrijf tot een minimum reduceeren, koopt dan een 2 tons WHITE Vrachtauto het meest economische vervoermiddel. n 2 tons WHITE" doet hetzelfde werk als 2 menschen m't 4 paarden en 2 wagens, hetwelk wij met bewijzen en attesten kunnen staven. Maakt Uwe berekening. FirmaGebr.NEFKENS, Filiaal Amsterdam 26 fac. Obrechtstraat Tel. Z. 2507 kerk zijn verwoest; niets dan puin en muurbrokken. En in het midden daar van verheft z'ch de bouwval van de kathe draal. Van uit dien bouwval weerklinken de tonen van een koor, door orgelmuziek begeleid. WIJ loopen op die mutiek af en komen door een eenvoudige kleine houten deur in een afgesloten deel der ruïne waar eenige dames en jonge meisjes geestelijke liederen zingen bij het spel van een scraphine-orgel. Lofliederen stijgen omhoog uit deze gewfjde plaats. En terwijl w ij on» van die kerkruïue verwijderen weerklinken nog steeds te midden der toonceien van ver woesting die tonen van het kerkgezang als eene uiting van berusting en geloofsver trouwen, te midden van leed en ellende. Over het in puin liggende Chauny be reikten wij Talambray, waar op de ne doorloopende verwoesting vertoonende ter reinen van den Markies de Noailles en van eene eveneens in puin gelegde groote glas blazer ij,twee Britschepleegzusters (de Queens Nurses Sister Sutton, een werk van lief Je en toewijding verrichten. Zij beheeren daar groote magazijnen van allerlei door Amerika ter beschikking gestelde levensbehoeften, die tegen uiterst lage prijzen aan de bevol king van omliggende zwaar geteisterde gemeenten worden ter beschikking gesteld. Ook is daar een kapitaal gevestigd voor ernstige ziektegevallen; voorts een school, terwijl eetiige gezinnen in noodwoningen z{jn ondergebracht. Het in de nabijheid van deze terreinen gelegen kasteel van den graaf de Brlgode, alwaar geruimen tijd het hoofd kwartier van Generaal von Kluck is geves tigd geweest, is door de Duitschers bij hun terugtocht opgeblazen. Van het terras van dit kasteel heeft men door het gedeeltelijk vernielde park een prachtig vergezicht op het in een reusachtige ruïne veranderde op eene hoogte gelegen kasteel Coucy. Met groote welwillendheid leidden de belde zusters ons rond op het terrein harer werkzaamheid. Zij hadden reeds gedurende den oorlog in hospitalen gewerkt, doch waren in Frankrijk achtergebleven om haar taak van zelfopoffering voort te zetten. De blfldschap die zfj aan den dag legden over het feit, dat zQ in haar leven van eenzaamheld en afzondering een bezoek van belang stellenden ontvingen, deed ons beseffen wat iiiMMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiliiiiimmiiiilliimiiiiiiiiiiinimiiiiiiHi i nerllke noodwendigheid van voortbeweging van het begrip, doch die gaat niet door een werkelijke tegenstrijdigheid, maar soms door een tegenstelling en soms door een schijn bare tegenstrijdigheid en.. dit Is volstrekt niet de eenige weg, die het begrip in zfjn ontwikkeling volgt." (p. 10). Eerst iets over die dlal. methode." Dat is een bQ buitenstaanders!?gebruikelijke, maar geen goede naam voor de leer van Hegel. Er is geen sprake van dat de Hegelaar een hem eigen denkwijze zou volgen met uitsluiting van eenige andere, zooals dr. Clay er op 't eind aangeeft voortgezette onder scheiding, voortgezette toepassing van n regel, vergelijking en analogie die naar hij meent naast de dlal. methode" staan. Die meening is niet juist. Bfl elke methode is de eisoh of de methode zelf is de eisch, dat men zich nauwkeurig reken schap geeft van zijn denken: dat is de eenige eisch van Hegel. Van welk uitgangs punt men ook uitgaat men kan van ver scheidene (tees: van alle) uitgangspunten uitgaan" (p.42), met welk begin men ook begint, het begin moet begin van iets anders zijn (thesis, potentialitelt), dat van het begin niet afgesneden is (antithesls, realiteit) zoodat de voorloopige volledigheid van het begiip een derde is, een resultaat, dat weer als begin van nadere voortgang geldt en zoo voort totdat het begrip zichzelf kennen ge leerd heeft als de zelfbemiddellng in alles wat voorafgegaan is van den aanvang af en van alles wat nog moet volgen. Deze beweging is de dialektiek van het denken: dr. Ciay maakt er van een bizon dere manier van denken, die hij om ons te verluchten" (p 44;, verbetert door er de tegenstrijdigheid uit te lichten. De tegen strijdigheid kan wél, maar mag niet worden gedacht op straffe van dwaas.. en onwaar te denken" (p. 12). BQ Hegel is tegenstrij digheid met tegenstelling verwisseld, wer kelijke aanwezigheid van tegenstellingen in nen en in hetzelfde opzicht met een subjectieven vorm, waaronder het denken de werkeigkheld gelieft te zien" (p. 29). De tegen strijdigheid is immer een schijn, op te hef fen door nader onderzoek en bezinning (p. 33). Daarmede zegt dr. Clay hetzelfde als volgens zijn citaat uit Hegel de buiten staanders zeggen (p 5) en de uiteenzetting van Hegel over de tegenstrijdigheid noemt hl] onduldeljk (§120 der Encyclopaedle). Zfl is zóó:" 2) 2) Het gecursiveerde Is vrrje vertaling van Hegel, het bQgevoegde parafrase. zij voor de lijdende bevolking over hebben. De eenige luxe" die zQ zich kunnen getroosten is de voor Engelschen onmisbare afternoontea, waar van zrj ons een kopje aanboden: waarlijk ook voor ons was die thee eene luxe want thee is in het door ons bezochte gedeelte van verwoest ;. Frankrijk óf niet te krf gen of vanzeer bedenkelijke qualiteit. Na nog een bezoek te hebben gebracht aan de door de Duitschers geschonden graf kelder van de familie de Brlgode (waar het gebalsemde lijk van de in 1905 gestorven gravin de Brigode de Kemlandt dat volgens hare wilsbe schikking met hare edelgesteenten versierd in de kist was gelegd, uit de kist was gehaald en van de Ifjfsieraden was ontdaan), namen wij af scheid van deze zusters, die wQ uit volle overtuiging zegen op baren arbeid toewenschten. Toen wij, bQ ondergaande zon het totaal in elkander geschoten dorp Coucy Ie Chateau bereikten, stegen wij uit en maakten eene wandeling tusschen de bouwvallen. Met het gezicht op de reusachtige ruïnes van het in de onmiddellijke nabijheid van het dorp gelegen slot, en op de elndeloozc woestenij der omgeving, waanden wQ ons in eene andere wereld, waarin alle leven reeds voor goed was uitgedoofd. Alles doodsch en verlaten; de stilte des graf s. Dan, op eens komt van tusschen grillige muurbrokken een menschelijke gedaante op ons af. In de schemering had hfl veel van een spookgestalte. Het bleek n van de 12 bewoners te zijn die waren teruggekeerd om van hun woning eene althans weder eenlgszins bewoonbare localiteit te maken, in afwachting van de aankomst van meer dere werkkrachten die tot opruiming en voorzoover mogelijk tot wederopbouw zul len overgaan. Ook deze 12 bewoners worden geregeld van de meest dringende levens behoeften voorzien, Zooals hier is het in honderden ai.deren plaatsen. Alle have en goed is verwoest, het meerendeel der bevol king is van alles beroofd. De eertijds zoo bloeiende, vruchtbare akkers zQn in een wildernis herschapen. Vee kan er niet worden gehouden. Men overweegt het invoeren op groote schaal van schapen en geiten die ztch desnoods met de in 't wild groeiende gewassen kunnen behelpen. Tot overmaat van ramp hebben in de en kele streken waar, met buitengewonen in spanning, de bewoners reeds weder eenige stroken groads bebouwd hebben, de zich in de wildernis sterk vermenigvuldigende veld muizen de schamele oogst totaal vernield; eveneens heeft in vele wijngaarden de phyloxera die ten gevolgen van gebrek aan werkkrachten zich weder heeft kunnen ont wikkelen, groote schade aangericht. Zoo moeten nu op hun beurt deze vijanden wor den bestreden l Inderdaad, men kan de vredesvoorw'aarden, in ons land vaak zoo hard beoordeeld, niet begrijpen als men niet door eigen aan schouwing een indruk heeft gekregen van de vreesi-lijke ellende, die in het zwaar be proefde Noord-Frankrijk heerscht. Op onze tocht naar den Chemin des Dames bezichtigden wQ te Vailly een der vele in Noord-Frankrijk aangelegde soldatenbegraafplaatsen. M-er dan 2000, voor 't grootste gedeelte F-ansche en voorts enkele honderden Amenkaansche en Duitsche militairen zijn hier begraven. Verscheidene open groeven liggen gereed voor de opname der nog telkens op het terrein gevonden IQken. Bedenkt men, dat alleen aan den Chemin des Dames 35.000 militairen zijn gesneuveld, dan behoeft het niet te be vreemden, dat vele militaire begraafplaatsen in de nabijheid daarvan worden aangetroffen. De graven zijn eenvoudig ingericht: een houten kruis waarop zijn aangebracht naam en troependeel, c.q. rang van den gesneu velde, en daaronder, voor zoover het Fransche Het positieve is dat verschillende (er laat zich om te beginnen niets van zeggen, dan dat het het bepaalde en dus van iets anders verschillende is) dat op ziek zelf gesteld en tevens niet les van zijn betrekking tot zijn tegendeel moet zijn (d.i. van de gedachte : het positieve is het stellige" is niet af te weren gedachte aan ontkenning van het ontkennende; het ver schilt alleen van het negatieve. Dus is het positieve het verschillende, dat gesteld zijnde, is stelling n ontkenning, gestelde tegen strijdigheid.) Het negatieve moet eveneens op zichzelf gesteld, ontkenning zonder meer zijn, maar tevens het gebeld zijn, het stellige, alleen in zijn tegendeel doen gelden, (dus het nega tieve is gestelde ontkenning, die het gestelde meebrengt, het stellige stelt, gestelde tegen strijdigheid.) Beiden zijn dus de gestelde tegenstrijdigheid; belden zijn op zich zelf genomen hetzelfde. Ook tegenover zichzelf liji beiden hetzelfde. Elk van beiden is opheffing van zijn tegen deel en van zichzelf. (Het positieve is de opheffing van het negatieve, het negatieve die van het posi tieve; beiden heffen op om te stellen, zijn zoo het tegendeel van zichzelf, of tuffen zichzelf op en gaan daaraan te g-onde. Hier hebben wij vooreerst een tegenstrijdig heid die kan mag en moet worden gedacht, een werkelijke tegenstrijdigheid voor wie niet het toevallige en verenkelde van het natuur lijke leven en het stoffelijke ding voor de werkelijke waarheid houdt met uitsluiting van de denkbeeldige waarheid van den geest. Ten tweede brengt de tegenstrijdigheid van positief en negatief (elk van beide tegenover zichzelf en tegenover elkaar over en weer) het dei ken tot den grond, die weibedacht niets is dan zijn uitvloeisel, terwijl toch in 't uitvloeisel van den grond niets overblijft. Ten derde zien we dat het denken de tegen strijdigheid niet kat bestaan, maar die opheft, terwijl zij nochtans zeer zeker de eigen, behoorlijke en noodzakelijke tegenstrijdigheid van het denken is, die op geheven steeds weer geldt. En dit is het dlalektische in Hegels speculatieve leer. H eg: l besluit: Het wezenlijke onderscheid, op zich zelf beschouwd, betreft alleen zich zelf, heeft dus zich zelj aan zich. Dus bij het volledige onderscheid behoort ook de identiteit. En als onderscheid op zich zelf betrokken blij't het met zich zelf idenlisch. Het tegengestelde is datgene, dat het eene en het tegengestelde, zich Overblijfselen van het dorp Coucy Ie Chateau \ militairen betreft, de woorden: .mort pour la patrie". De kruizen der Pransche mili tairen zijn voorzien van een ronde drie kleurige cocarde, die. der Amerikanen van de stars and stripes". Sommige graven zijn door familieleden van den gesneuvelde meer verzorgd, enkele hebben steenen kruisen en zijn met bloemen versierd. Vrij veelvuldig leest men geschriften als deze: Un Soldat frargds inconnu", Un Officier allemand inconnu" enz enz. De Sociédu souvernir f rang tis" heeft zich met de zorg voor de kerknoven belast. Alom ziet men in rouw gekleede familieleden de graven bezoeken. Te plm. 12 uur 's middags bereikten wQ Relais. De verwoestingen door de beschie ting aan de prachtige Kathedraal van R ims aangericht, zijn aangrijpend De bezoekers voor de beilchtlging van het Inwendige van de kathedraal (zoo goed als uitsluitend Franschen, benevens enkele vreemde mili tairen) worden door den koster rondgeleid die in gloeiende bewoordingen het vanda lisme der Dultschers, die dit kunstgewrocht bombardeerden en met handgranaten be schoten, hekelt. Bij de aanschouwing van de verwoestingen zoowel uit- als Inwendig, kan men zich in de gemoedsstemming van dezen kerkbewaarder zeer goed indenken. Duttsche krijgsgevangenen zijn bezig het puin weg te halen. Op den 9 ;n dag begon, van uit Reims, de terugrit naar Nederland. Na te G.vet te hebben overnacht, bereikten wij in den morgen van den lOden dag den Franschen grenspjst ten W. van de Maas, van waar wij, na aan de vereischte forma liteiten te hebben voldaan en een kort onder houd te h-bben gehad met den voorkomenden en beleefden douanier die den oorlog als mobilK'éhad medegemaakt, ons begaven naar den zich op pi.m. 200 M. verder bevindenden, onmiddellijk aan de grens gele gen Belgischen douanepost. Tijdens het korte oponthoud aldaar zagen wij op den berm van den weg, nog op Fransch gebied een drietal vernielde cais sons liggen. Terwijl wij die ontredderde voertuigen bekeken bereikten van uit de overzij ie der Maas ons our, de welluidende klai.ken der kerkklok van h«-t Belgische dorpje Heer, tegen de helling van een heuvel schilderachtig gelegen te midden van door de voormiddagzon beschenen groene velden. En, na het aanschouwen van at de jam meren der afgrijselijke verwoestingen die zich in de voorafgaande dagen aan ons oog hadden vertoond, waai van bfj het verlaten van Frankrijk die drie gehavende, ter zijde van den weg gesmeten voertuigen voor ons nog een laatste herinnering vormden, trok het tafereel van dat vreedzame plaatsje aan ilililllliililiniii zelf en zijn tegendeel in zich zelf hèft. De zoo bepaalde Innerlijkheid van het wezen is de grond. Welke duidelijkere behandeling van de tegenstrijdigheid, de volledige, eigenlijke, ware tegenstelling, vordert dr. Clay? De waarheid van het begrip behoeft niet opge maakt te worden uit de voorbeelden, maar moet van zelf spreken. En van 't beroemde in 't zelfde opzicht" is bQ de tegenstrtjdlgheid van het positieve en negatieve geen onderzoek noodtg, daar er over en weer maar van n opzicht sprake kan zijn. Is nu de tegenstelling van positief en negatief in het wezen ingevoerd door de .subjectieve vorm, waaronder Hegel de werkelijkheid gelieft te zien" ? En is door dienzelfden vorm de tegen strijdigheid bevredigd in den grond? Is niet evenzeer een en ander de vorm der werke lijkheid ztlf, die door Hrgel is gezien ? Zoo j i, dan moet zij voor alle werkelijkheid gelden, voorzoover niet het verstand opzet telijk a zijde der tegenstrijdigheid weglaat. Een getal" zegt dr. Clay, kan wel positief of negatief zijn, maar een bepaald getal kan niet in hetzelfde opzicht positief en negatief tegelijk zijn" nartuurlijk niet, als het nu eenmaal als positief gesteld Is; toch zal het niet makkelek zijn te zeggen of V-l positief of negatief is. Van de vele verdere voor beelden van den schrij verkies ik ter bespreking de tegenstrijdigheid in het begrip beweging" Beweging is vo'gens Hegel werkelijke tegenstrijdigheid omdat daarbij l iets in hetzelfde oogenblik hier en niet hier is of 2 iets in hetzelfde punttegelijkisennietls. 't Eerste is een leelflke misgreep" (p 20), omdat wij weten dat bQ de beweging aan ieder bepaald tijdstip slechts a tn niet meer dan a bepaalde pUats kan beant woorden" (t. a. p.). Jiwel, als de beweging een som van tustpjozen was, dan ware Hegel wederlegd; nu blijft en Clay en Hegel waar. 2 Wanneer Hegel zegt, dat het bewe gende hier is en niet is" dan zijn belde is" niet gelijk en de zin levert getn tegen gestelde bepaaldheden ia hetzelfde opzicht. 't Eerste (s" zegt, dat het bewegende bestaat, het niet is" dat het ten aanzien der omgeving niet in dezelfde ruimtelijke verhouding blijft. Is dit een juiste verkla ring? Is riet in blyven" het bewegen voorondersteld en is niet het bewegende van zelf het bestaande bewegende? Dr. Clay's opvatting ,het bewegende bestaat hier en bluft er niet" mag overtuigen wie er wat uit leeren kan. de overzijde der rivier mij met onweer staanbare kracht aan en deed onwillekeurig de bede in mijn hart opwellen, dat de oorlog met al de ellende die hij over het menschdom uitstort, onherroepelijk tot het verleden mocht behooren, en dat het lleflgke beeld van het door de zon beschenen grensdorpje het symbool mocht wezen eener toekomst van ongestoorden vrede en voorspoed. H. L. VAN OORDT IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIflIlHllflIIIIIIIIIII TWEE SONNETTEN door H. GILTAY Ztlfstrijd Ik zie in niets bevrediging. Mijn leven is als een warnet van strijdige l|nen, die ledrr naar een ander doeleind streven en allen zielevrede onderm(nen. Wil ik aan een van hen de voorkeur geven, dan word ik wreed gemarteld door de pijnen der andere, die onbevredigd bleven: zoo drflf ik richtingloos op 's levens deinen. Toch kend' ik eenmaal vastheid, harmonie, en werd gedreven door een stadig willen, dat veilig mij door alle branding droeg, toen ik niet meer naar eigen vreugde vroeg. Nu is het oud verlangen niet te stillen en uit mijn zelf at r ij d ik geen uitweg zie. Bevrijding Wanneer weer't inzicht rijst, dat d'eigen smart niet is van ons alleen, dat wat wij lijden en twijfelen ook anderen verwart, dat gén ontkomt de vragen, die de tijden hem stellen in het diepste van zijn hart, gevoelen wij een plotseling bevrijden, en 't eenzaam leed, dat ons zoo had benard, wijkt voor den vuurgen wil om weer te strijden. Te weten dat wij niet verenkeld zijn, maar golven in de groote menscheozer, die door de eeuwen stuwend haren vloed de oude levensdammen barsten doet, dat w f] deel hebben aan haar grondloos wee, verlost als door een wonder ons van pfln. minimin imnniiiinnininiinnnnniiinninnntinnitiniimnniiii Dr. Clay geeft Hegel lof omdat bQ hem de logische kennis niet betreft een wille keurige verschQnselengroep, maar een or ganisch geheel van zelfontwikkeling, die overeenkomt met de wQze, waarop het be grip zich in het gedachtenproces naar zfln eigen aanleg en natuur ontwikkelt", (p.30). Dat is dus volgens dr. Clay Hegei's logica, een kennis gescheiden van haar stof, ofschoon overeenkomstig geordend. De lo gica In 't algemeen is een ervaring van 2den aanleg, ervaring van de verschillende wijzen, waarop het denken tot kennis komt, in 't kort de leer van de belangrijkste (hoe zoo?) van die wijzen". Maar zoo iets Is niet Hegcl's logica; dat Is het doen of de schepping van het denken dat zich zelf nagaat, waarbfj tegenstellingen, die Dr. Clay vasthoudt, als subjectief denken van de persoon en objectief denken van de werke lijkheid niet onveranderlijk roerloos tegen over elkaar bleven staan. Dat Hegel's uiteenzetting van die schep ping onzulverheden bevat ook in de Schepping is niet alles in orde behoeft dr. Cuy ons niet Ie zeggen. Maar dat de leer die leert dat de ontwikkeling der wer kelijkheid door strijd g«at, dat de tegen strijdigheid het kenmerk van het w?re is, verbeterd wordt door een wijsheid zóó: Krom en recht (zijn) geen elkaar uitslui tende tegenstellingen. Recht is een limiet van gebogen met oneindig groote kromte straal." (p. 23). !?.?$* ^-«a dat kin ik ook niet zeggen. Dr. J. M. FRAEN K E L DEN HAAG WARMOND PADOX HOUTBOUW) LEVERT DE/VERLANGD IN ZEERKORTEN TUD ALLE HOUTCON/TRUCTIE/a ' ? ?. ? ???. ? :'-..' ... AL/ ?. ? - "v-.V.'-'V PADVINDER/HUIZEN " KENNEL/ ftv FABRIEK/BOUW KIO/KEN -WINKEL/ .% CATALOGU/OPAANVRAAO

De Groene Amsterdammer Historisch Archief 1877–1940

Ga naar groene.nl