Historisch Archief 1877-1940
14 Febr. '20. No 2225
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
De ruïne van de verwoeste kerk van Albert
PER AUTO DOOR VERWOEST FRANKRIJK
Teeleningen voor de Amsterdammer" van Is. van Mens
II
De weg van St. Quentln over Ver
mand, Péronne naar Albert levert den aan
blik van ne doorloopende verwoesting,
die aan de geweldige worsteling aan de
Sofflme herinnert. Vooral het totaal ver
woeste Albert geeft een aangrijpend schouw
spel te zien. Men vraagt zich onwillekeurig
af bfl het bezoeken van al dfe puinhopen
hoe het mogelflk zal wezen die ruines nog
weder in bewoonbare oorden te herschep
pen l De ruïne van de op eene hoogte ge
legen kerk van Albert maakte grooten
indruk.
Toen wQ Araiens naderden werd ons op
eens een gebiedend halte" toegeroepen.
Het bleek een ambtenaar van de stedelijke
accflnxen te zijn, die moest nagaan of wel
licht accflnsplichtige waren de stad zouden
worden binnengevoerd. Rien h déclarer?"
Absolument rien". Pas de gibler?" Du
glbier non; seulement nous espérons en
trouver a Amiens". Lachend Het de ambte
naar ons door. En Inderdaad, in het Hotel
du Rhin, waar wfl onzen intrek namen en
waar w| bq heerlQk avondwedet onder
de tonen van een zeer verdienstelijk strijkje
in den tuin, met een electrlsch lampje op
den disch een zeer smakelijk maal gebruikten,
werden ons onder meer ook patrijzen voor
gezet. Amiens draagt wel de sporen van
artilleriebeschieting, hier en daar zelfs van
hevige beschieting. Maar na alles wat wfl
op dezen dag hadden gezien was toch de
algemeene indruk: een ge voel van verlichting.
Te Ribecourt trokken de bouwvallen van
de verwoeste kerk onze aandacht. WQ liepen
binnen de muren, geheel van dak beroofd.
Wij werden echter door bewoners gewaar
schuwd voor het gevaar dat nog voortdurend
afstortende steenklompen opleveren. Onder
de personen die wfl hier spraken bevond
zich een sergeant van een regiment dat met
de roode fouragères is versierd: de hoogste
onderscheiding die een korps kan ten deel
vallen. (Men ziet in Frankrijk verschillende
soldaten van voor buitengewone praestaties
gesignaleerde korpsen, met fouragères
rondloopen.)
In het zoo goed als geheel verwoeste
Noyon zagen wij de overblijfselen van het
totaal in puin geschoten geboortehuis van
Calv|n. Bij de wandeling door de ruïnes van
Noyon trof ons op het Kerkplein een indruk
wekkend voorval. Alle huizen rondom de
De Dtalektlek en de leer van de
tegenstrijdigheid bij Hegel en Bolland, door
dr. J CLAY.
Het zou wel aangenamer zijn ruimte te
vinden om voort te bouwen in wat wij als
leerlingen van Bolland uit Hegcl geleerd
hebben en niet kritiek op kritiek te moeten
leveren. Nu echter leidt daartoe de bespre
king van het in titel genoemde geschrift,
dat zeker wel de aandacht heeft getrokken
en nog zal trekken. 1)
De schr|ver, een leerling van Bolland,
heeft bezwaar gekregen tegen de
dialektlsche methode", volgens welke de voortbe
weging van het begrip zou gaan door de
tegenstrfdigheid. Hij ontkent niet de
in
1) Een uitvoerige behandeling van het
zelfde geschrift kan men tegemoet zien in
de eerst verschonende Handelingen van het
Genootschap voor Zuivere Rede, van J.
Hesslng. voorzitter van het Genootschap.
iimtmiuiimiiiiiiitii
Vrachtautomobielen
Wilt ge de transportkosten in Uw
bedrijf tot een minimum reduceeren,
koopt dan een
2 tons WHITE
Vrachtauto
het meest economische vervoermiddel.
n 2 tons WHITE" doet hetzelfde
werk als 2 menschen m't 4 paarden
en 2 wagens, hetwelk wij met bewijzen
en attesten kunnen staven. Maakt Uwe
berekening.
FirmaGebr.NEFKENS,
Filiaal Amsterdam
26 fac. Obrechtstraat Tel. Z. 2507
kerk zijn verwoest; niets dan puin en
muurbrokken. En in het midden daar
van verheft z'ch de bouwval van de kathe
draal. Van uit dien bouwval weerklinken
de tonen van een koor, door orgelmuziek
begeleid. WIJ loopen op die mutiek af en
komen door een eenvoudige kleine houten
deur in een afgesloten deel der ruïne waar
eenige dames en jonge meisjes geestelijke
liederen zingen bij het spel van een
scraphine-orgel. Lofliederen stijgen omhoog uit
deze gewfjde plaats. En terwijl w ij on» van
die kerkruïue verwijderen weerklinken nog
steeds te midden der toonceien van ver
woesting die tonen van het kerkgezang als
eene uiting van berusting en geloofsver
trouwen, te midden van leed en ellende.
Over het in puin liggende Chauny be
reikten wij Talambray, waar op de ne
doorloopende verwoesting vertoonende ter
reinen van den Markies de Noailles en van
eene eveneens in puin gelegde groote glas
blazer ij,twee Britschepleegzusters (de Queens
Nurses Sister Sutton, een werk van lief Je
en toewijding verrichten. Zij beheeren daar
groote magazijnen van allerlei door Amerika
ter beschikking gestelde levensbehoeften,
die tegen uiterst lage prijzen aan de bevol
king van omliggende zwaar geteisterde
gemeenten worden ter beschikking gesteld.
Ook is daar een kapitaal gevestigd voor
ernstige ziektegevallen; voorts een school,
terwijl eetiige gezinnen in noodwoningen
z{jn ondergebracht. Het in de nabijheid van
deze terreinen gelegen kasteel van den graaf
de Brlgode, alwaar geruimen tijd het hoofd
kwartier van Generaal von Kluck is geves
tigd geweest, is door de Duitschers bij hun
terugtocht opgeblazen.
Van het terras van dit kasteel heeft men
door het gedeeltelijk vernielde park een
prachtig vergezicht op het in een reusachtige
ruïne veranderde op eene hoogte gelegen
kasteel Coucy.
Met groote welwillendheid leidden de
belde zusters ons rond op het terrein harer
werkzaamheid. Zij hadden reeds gedurende
den oorlog in hospitalen gewerkt, doch
waren in Frankrijk achtergebleven om haar
taak van zelfopoffering voort te zetten. De
blfldschap die zfj aan den dag legden over
het feit, dat zQ in haar leven van
eenzaamheld en afzondering een bezoek van belang
stellenden ontvingen, deed ons beseffen wat
iiiMMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiliiiiimmiiiilliimiiiiiiiiiiinimiiiiiiHi i
nerllke noodwendigheid van voortbeweging
van het begrip, doch die gaat niet door een
werkelijke tegenstrijdigheid, maar soms door
een tegenstelling en soms door een schijn
bare tegenstrijdigheid en.. dit Is volstrekt
niet de eenige weg, die het begrip in zfjn
ontwikkeling volgt." (p. 10).
Eerst iets over die dlal. methode." Dat
is een bQ buitenstaanders!?gebruikelijke,
maar geen goede naam voor de leer van
Hegel. Er is geen sprake van dat de Hegelaar
een hem eigen denkwijze zou volgen met
uitsluiting van eenige andere, zooals dr. Clay
er op 't eind aangeeft voortgezette onder
scheiding, voortgezette toepassing van n
regel, vergelijking en analogie die naar
hij meent naast de dlal. methode" staan.
Die meening is niet juist. Bfl elke methode
is de eisoh of de methode zelf is de
eisch, dat men zich nauwkeurig reken
schap geeft van zijn denken: dat is de
eenige eisch van Hegel. Van welk uitgangs
punt men ook uitgaat men kan van ver
scheidene (tees: van alle) uitgangspunten
uitgaan" (p.42), met welk begin men ook
begint, het begin moet begin van iets anders
zijn (thesis, potentialitelt), dat van het begin
niet afgesneden is (antithesls, realiteit) zoodat
de voorloopige volledigheid van het begiip
een derde is, een resultaat, dat weer als
begin van nadere voortgang geldt en zoo
voort totdat het begrip zichzelf kennen ge
leerd heeft als de zelfbemiddellng in alles
wat voorafgegaan is van den aanvang af
en van alles wat nog moet volgen.
Deze beweging is de dialektiek van het
denken: dr. Ciay maakt er van een bizon
dere manier van denken, die hij om ons te
verluchten" (p 44;, verbetert door er de
tegenstrijdigheid uit te lichten. De tegen
strijdigheid kan wél, maar mag niet worden
gedacht op straffe van dwaas.. en onwaar
te denken" (p. 12). BQ Hegel is tegenstrij
digheid met tegenstelling verwisseld, wer
kelijke aanwezigheid van tegenstellingen in
nen en in hetzelfde opzicht met een
subjectieven vorm, waaronder het denken de
werkeigkheld gelieft te zien" (p. 29). De tegen
strijdigheid is immer een schijn, op te hef
fen door nader onderzoek en bezinning
(p. 33). Daarmede zegt dr. Clay hetzelfde
als volgens zijn citaat uit Hegel de buiten
staanders zeggen (p 5) en de uiteenzetting
van Hegel over de tegenstrijdigheid noemt
hl] onduldeljk (§120 der Encyclopaedle).
Zfl is zóó:" 2)
2) Het gecursiveerde Is vrrje vertaling
van Hegel, het bQgevoegde parafrase.
zij voor de lijdende bevolking over
hebben. De eenige luxe" die zQ zich
kunnen getroosten is de voor
Engelschen onmisbare afternoontea, waar
van zrj ons een kopje aanboden:
waarlijk ook voor ons was die thee
eene luxe want thee is in het door
ons bezochte gedeelte van verwoest ;.
Frankrijk óf niet te krf gen of vanzeer
bedenkelijke qualiteit. Na nog een
bezoek te hebben gebracht aan de
door de Duitschers geschonden graf
kelder van de familie de Brlgode
(waar het gebalsemde lijk van de in
1905 gestorven gravin de Brigode
de Kemlandt dat volgens hare wilsbe
schikking met hare edelgesteenten
versierd in de kist was gelegd, uit
de kist was gehaald en van de
Ifjfsieraden was ontdaan), namen wij af
scheid van deze zusters, die wQ uit
volle overtuiging zegen op baren
arbeid toewenschten.
Toen wij, bQ ondergaande zon het
totaal in elkander geschoten dorp
Coucy Ie Chateau bereikten, stegen
wij uit en maakten eene wandeling
tusschen de bouwvallen. Met het
gezicht op de reusachtige ruïnes van
het in de onmiddellijke nabijheid van het
dorp gelegen slot, en op de elndeloozc
woestenij der omgeving, waanden wQ ons
in eene andere wereld, waarin alle leven
reeds voor goed was uitgedoofd. Alles
doodsch en verlaten; de stilte des graf s.
Dan, op eens komt van tusschen grillige
muurbrokken een menschelijke gedaante op
ons af. In de schemering had hfl veel van
een spookgestalte. Het bleek n van de
12 bewoners te zijn die waren teruggekeerd
om van hun woning eene althans weder
eenlgszins bewoonbare localiteit te maken,
in afwachting van de aankomst van meer
dere werkkrachten die tot opruiming en
voorzoover mogelijk tot wederopbouw zul
len overgaan. Ook deze 12 bewoners worden
geregeld van de meest dringende levens
behoeften voorzien, Zooals hier is het in
honderden ai.deren plaatsen. Alle have en
goed is verwoest, het meerendeel der bevol
king is van alles beroofd. De eertijds zoo
bloeiende, vruchtbare akkers zQn in een
wildernis herschapen. Vee kan er niet worden
gehouden. Men overweegt het invoeren
op groote schaal van schapen en geiten
die ztch desnoods met de in 't wild groeiende
gewassen kunnen behelpen.
Tot overmaat van ramp hebben in de en
kele streken waar, met buitengewonen in
spanning, de bewoners reeds weder eenige
stroken groads bebouwd hebben, de zich in de
wildernis sterk vermenigvuldigende veld
muizen de schamele oogst totaal vernield;
eveneens heeft in vele wijngaarden de
phyloxera die ten gevolgen van gebrek aan
werkkrachten zich weder heeft kunnen ont
wikkelen, groote schade aangericht. Zoo
moeten nu op hun beurt deze vijanden wor
den bestreden l
Inderdaad, men kan de
vredesvoorw'aarden, in ons land vaak zoo hard beoordeeld,
niet begrijpen als men niet door eigen aan
schouwing een indruk heeft gekregen van
de vreesi-lijke ellende, die in het zwaar be
proefde Noord-Frankrijk heerscht.
Op onze tocht naar den Chemin des Dames
bezichtigden wQ te Vailly een der vele
in Noord-Frankrijk aangelegde
soldatenbegraafplaatsen. M-er dan 2000, voor 't
grootste gedeelte F-ansche en voorts enkele
honderden Amenkaansche en Duitsche
militairen zijn hier begraven. Verscheidene
open groeven liggen gereed voor de opname
der nog telkens op het terrein gevonden
IQken. Bedenkt men, dat alleen aan den
Chemin des Dames 35.000 militairen zijn
gesneuveld, dan behoeft het niet te be
vreemden, dat vele militaire begraafplaatsen
in de nabijheid daarvan worden aangetroffen.
De graven zijn eenvoudig ingericht: een
houten kruis waarop zijn aangebracht naam
en troependeel, c.q. rang van den gesneu
velde, en daaronder, voor zoover het Fransche
Het positieve is dat verschillende
(er laat zich om te beginnen niets van
zeggen, dan dat het het bepaalde en dus
van iets anders verschillende is)
dat op ziek zelf gesteld en tevens niet les
van zijn betrekking tot zijn tegendeel moet
zijn
(d.i. van de gedachte : het positieve is het
stellige" is niet af te weren gedachte aan
ontkenning van het ontkennende; het ver
schilt alleen van het negatieve. Dus is het
positieve het verschillende, dat gesteld zijnde,
is stelling n ontkenning, gestelde tegen
strijdigheid.)
Het negatieve moet eveneens op zichzelf
gesteld, ontkenning zonder meer zijn, maar
tevens het gebeld zijn, het stellige, alleen
in zijn tegendeel doen gelden, (dus het nega
tieve is gestelde ontkenning, die het gestelde
meebrengt, het stellige stelt, gestelde tegen
strijdigheid.)
Beiden zijn dus de gestelde tegenstrijdigheid;
belden zijn op zich zelf genomen hetzelfde.
Ook tegenover zichzelf liji beiden hetzelfde.
Elk van beiden is opheffing van zijn tegen
deel en van zichzelf.
(Het positieve is de opheffing van het
negatieve, het negatieve die van het posi
tieve; beiden heffen op om te stellen, zijn
zoo het tegendeel van zichzelf, of tuffen
zichzelf op en gaan daaraan te g-onde.
Hier hebben wij vooreerst een tegenstrijdig
heid die kan mag en moet worden gedacht,
een werkelijke tegenstrijdigheid voor wie niet
het toevallige en verenkelde van het natuur
lijke leven en het stoffelijke ding voor de
werkelijke waarheid houdt met uitsluiting
van de denkbeeldige waarheid van den geest.
Ten tweede brengt de tegenstrijdigheid van
positief en negatief (elk van beide tegenover
zichzelf en tegenover elkaar over en weer)
het dei ken tot den grond, die weibedacht
niets is dan zijn uitvloeisel, terwijl toch in 't
uitvloeisel van den grond niets overblijft.
Ten derde zien we dat het denken de tegen
strijdigheid niet kat bestaan, maar die
opheft, terwijl zij nochtans zeer zeker
de eigen, behoorlijke en noodzakelijke
tegenstrijdigheid van het denken is, die op
geheven steeds weer geldt. En dit is het
dlalektische in Hegels speculatieve leer. H eg: l
besluit:
Het wezenlijke onderscheid, op zich zelf
beschouwd, betreft alleen zich zelf, heeft dus
zich zelj aan zich. Dus bij het volledige
onderscheid behoort ook de identiteit. En als
onderscheid op zich zelf betrokken blij't het
met zich zelf idenlisch. Het tegengestelde is
datgene, dat het eene en het tegengestelde, zich
Overblijfselen van het dorp Coucy Ie Chateau
\
militairen betreft, de woorden: .mort pour
la patrie". De kruizen der Pransche mili
tairen zijn voorzien van een ronde drie
kleurige cocarde, die. der Amerikanen van
de stars and stripes". Sommige graven zijn
door familieleden van den gesneuvelde meer
verzorgd, enkele hebben steenen kruisen en
zijn met bloemen versierd. Vrij veelvuldig
leest men geschriften als deze: Un Soldat
frargds inconnu", Un Officier allemand
inconnu" enz enz. De Sociédu souvernir
f rang tis" heeft zich met de zorg voor de
kerknoven belast. Alom ziet men in rouw
gekleede familieleden de graven bezoeken.
Te plm. 12 uur 's middags bereikten wQ
Relais. De verwoestingen door de beschie
ting aan de prachtige Kathedraal van R ims
aangericht, zijn aangrijpend De bezoekers
voor de beilchtlging van het Inwendige van
de kathedraal (zoo goed als uitsluitend
Franschen, benevens enkele vreemde mili
tairen) worden door den koster rondgeleid
die in gloeiende bewoordingen het vanda
lisme der Dultschers, die dit kunstgewrocht
bombardeerden en met handgranaten be
schoten, hekelt. Bij de aanschouwing van
de verwoestingen zoowel uit- als Inwendig,
kan men zich in de gemoedsstemming van
dezen kerkbewaarder zeer goed indenken.
Duttsche krijgsgevangenen zijn bezig het
puin weg te halen.
Op den 9 ;n dag begon, van uit Reims, de
terugrit naar Nederland.
Na te G.vet te hebben overnacht, bereikten
wij in den morgen van den lOden dag den
Franschen grenspjst ten W. van de Maas,
van waar wij, na aan de vereischte forma
liteiten te hebben voldaan en een kort onder
houd te h-bben gehad met den voorkomenden
en beleefden douanier die den oorlog als
mobilK'éhad medegemaakt, ons begaven
naar den zich op pi.m. 200 M. verder
bevindenden, onmiddellijk aan de grens gele
gen Belgischen douanepost.
Tijdens het korte oponthoud aldaar zagen
wij op den berm van den weg, nog op
Fransch gebied een drietal vernielde cais
sons liggen. Terwijl wij die ontredderde
voertuigen bekeken bereikten van uit de
overzij ie der Maas ons our, de welluidende
klai.ken der kerkklok van h«-t Belgische
dorpje Heer, tegen de helling van een heuvel
schilderachtig gelegen te midden van door
de voormiddagzon beschenen groene velden.
En, na het aanschouwen van at de jam
meren der afgrijselijke verwoestingen die
zich in de voorafgaande dagen aan ons oog
hadden vertoond, waai van bfj het verlaten
van Frankrijk die drie gehavende, ter zijde
van den weg gesmeten voertuigen voor ons
nog een laatste herinnering vormden, trok
het tafereel van dat vreedzame plaatsje aan
ilililllliililiniii
zelf en zijn tegendeel in zich zelf hèft. De
zoo bepaalde Innerlijkheid van het wezen is
de grond.
Welke duidelijkere behandeling van de
tegenstrijdigheid, de volledige, eigenlijke,
ware tegenstelling, vordert dr. Clay? De
waarheid van het begrip behoeft niet opge
maakt te worden uit de voorbeelden, maar
moet van zelf spreken. En van 't beroemde
in 't zelfde opzicht" is bQ de
tegenstrtjdlgheid van het positieve en negatieve geen
onderzoek noodtg, daar er over en weer maar
van n opzicht sprake kan zijn. Is nu de
tegenstelling van positief en negatief in het
wezen ingevoerd door de .subjectieve vorm,
waaronder Hegel de werkelijkheid gelieft te
zien" ? En is door dienzelfden vorm de tegen
strijdigheid bevredigd in den grond? Is niet
evenzeer een en ander de vorm der werke
lijkheid ztlf, die door Hrgel is gezien ?
Zoo j i, dan moet zij voor alle werkelijkheid
gelden, voorzoover niet het verstand opzet
telijk a zijde der tegenstrijdigheid weglaat.
Een getal" zegt dr. Clay, kan wel positief
of negatief zijn, maar een bepaald getal kan
niet in hetzelfde opzicht positief en negatief
tegelijk zijn" nartuurlijk niet, als het nu
eenmaal als positief gesteld Is; toch zal het
niet makkelek zijn te zeggen of V-l positief
of negatief is. Van de vele verdere voor
beelden van den schrij verkies ik ter bespreking
de tegenstrijdigheid in het begrip beweging"
Beweging is vo'gens Hegel werkelijke
tegenstrijdigheid omdat daarbij
l iets in hetzelfde oogenblik hier en niet
hier is of
2 iets in hetzelfde punttegelijkisennietls.
't Eerste is een leelflke misgreep" (p 20),
omdat wij weten dat bQ de beweging aan
ieder bepaald tijdstip slechts a tn niet
meer dan a bepaalde pUats kan beant
woorden" (t. a. p.). Jiwel, als de beweging
een som van tustpjozen was, dan ware
Hegel wederlegd; nu blijft en Clay en
Hegel waar.
2 Wanneer Hegel zegt, dat het bewe
gende hier is en niet is" dan zijn belde
is" niet gelijk en de zin levert getn tegen
gestelde bepaaldheden ia hetzelfde opzicht.
't Eerste (s" zegt, dat het bewegende
bestaat, het niet is" dat het ten aanzien
der omgeving niet in dezelfde ruimtelijke
verhouding blijft. Is dit een juiste verkla
ring? Is riet in blyven" het bewegen
voorondersteld en is niet het bewegende
van zelf het bestaande bewegende? Dr. Clay's
opvatting ,het bewegende bestaat hier en
bluft er niet" mag overtuigen wie er wat
uit leeren kan.
de overzijde der rivier mij met onweer
staanbare kracht aan en deed onwillekeurig
de bede in mijn hart opwellen, dat de oorlog
met al de ellende die hij over het
menschdom uitstort, onherroepelijk tot het verleden
mocht behooren, en dat het lleflgke beeld
van het door de zon beschenen grensdorpje
het symbool mocht wezen eener toekomst
van ongestoorden vrede en voorspoed.
H. L. VAN OORDT
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIflIlHllflIIIIIIIIIII
TWEE SONNETTEN
door H. GILTAY
Ztlfstrijd
Ik zie in niets bevrediging. Mijn leven
is als een warnet van strijdige l|nen,
die ledrr naar een ander doeleind streven
en allen zielevrede onderm(nen.
Wil ik aan een van hen de voorkeur geven,
dan word ik wreed gemarteld door de pijnen
der andere, die onbevredigd bleven:
zoo drflf ik richtingloos op 's levens deinen.
Toch kend' ik eenmaal vastheid, harmonie,
en werd gedreven door een stadig willen,
dat veilig mij door alle branding droeg,
toen ik niet meer naar eigen vreugde vroeg.
Nu is het oud verlangen niet te stillen
en uit mijn zelf at r ij d ik geen uitweg zie.
Bevrijding
Wanneer weer't inzicht rijst, dat d'eigen smart
niet is van ons alleen, dat wat wij lijden
en twijfelen ook anderen verwart,
dat gén ontkomt de vragen, die de tijden
hem stellen in het diepste van zijn hart,
gevoelen wij een plotseling bevrijden,
en 't eenzaam leed, dat ons zoo had benard,
wijkt voor den vuurgen wil om weer te strijden.
Te weten dat wij niet verenkeld zijn,
maar golven in de groote menscheozer,
die door de eeuwen stuwend haren vloed
de oude levensdammen barsten doet,
dat w f] deel hebben aan haar grondloos wee,
verlost als door een wonder ons van pfln.
minimin imnniiiinnininiinnnnniiinninnntinnitiniimnniiii
Dr. Clay geeft Hegel lof omdat bQ hem
de logische kennis niet betreft een wille
keurige verschQnselengroep, maar een or
ganisch geheel van zelfontwikkeling, die
overeenkomt met de wQze, waarop het be
grip zich in het gedachtenproces naar zfln
eigen aanleg en natuur ontwikkelt", (p.30).
Dat is dus volgens dr. Clay Hegei's logica,
een kennis gescheiden van haar stof,
ofschoon overeenkomstig geordend. De lo
gica In 't algemeen is een ervaring van
2den aanleg, ervaring van de verschillende
wijzen, waarop het denken tot kennis komt,
in 't kort de leer van de belangrijkste (hoe
zoo?) van die wijzen". Maar zoo iets Is niet
Hegcl's logica; dat Is het doen of de
schepping van het denken dat zich zelf
nagaat, waarbfj tegenstellingen, die Dr. Clay
vasthoudt, als subjectief denken van de
persoon en objectief denken van de werke
lijkheid niet onveranderlijk roerloos tegen
over elkaar bleven staan.
Dat Hegel's uiteenzetting van die schep
ping onzulverheden bevat ook in de
Schepping is niet alles in orde behoeft
dr. Cuy ons niet Ie zeggen. Maar dat de
leer die leert dat de ontwikkeling der wer
kelijkheid door strijd g«at, dat de tegen
strijdigheid het kenmerk van het w?re is,
verbeterd wordt door een wijsheid zóó:
Krom en recht (zijn) geen elkaar uitslui
tende tegenstellingen. Recht is een limiet
van gebogen met oneindig groote kromte
straal." (p. 23). !?.?$* ^-«a
dat kin ik ook niet zeggen.
Dr. J. M. FRAEN K E L
DEN HAAG
WARMOND
PADOX
HOUTBOUW)
LEVERT DE/VERLANGD IN ZEERKORTEN
TUD ALLE HOUTCON/TRUCTIE/a
' ? ?. ? ???. ? :'-..' ... AL/ ?. ? - "v-.V.'-'V
PADVINDER/HUIZEN "
KENNEL/ ftv
FABRIEK/BOUW
KIO/KEN -WINKEL/ .%
CATALOGU/OPAANVRAAO