'I. l L l l l l 20 Maart '20. - No. 2230 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND j i i DER" PASSION NIET IN 1920 in het Beiersche Alpenland te Ober-Ammergau I Geen plaatsje heeft zich, door vreedzame aanleiding, grootere beroemdheid verworven dan het eertflds zoo eenvoudige Beiersche boerendorp Ober-Ammergau, weggeschoten tusschen de hooge bergen. De beroemdheid dateert eerst van onge veer een halve eeuw geleden. Het toerisme, de ontwikkeling van het wereldverkeer, spoorwegaanleg, ten gevolge daarvan ge neigdheid bij het publltk om zijn zomerrelzen verder uit te strekken dan langs den Rijn of naar Zwitserland: het waren alle factoren welke de nieuwsgierigen naar het tot op dien tijd niet algemeen bekende Beiersche Alpenland lokten. Vóór 1860, 1870, had men wel gelezen dat er z'ch een dorp moest bevinden ergens in Beieren, waar om de tien jaren Passie spelen in allen eenvoud en vroomheid werden vertoond. Maar de aandacht van het groote publiek was er nog niet op gevallen. De reis was ver en bezwaarlfk, dus: duur. Men wist n'et goed hoe er te komen. Terwfll vóór 1860 de onbrkendheid, in 1870 de Fransch-Dultpche ooilog den stroom van be zoekers nog ver hielden, bracht 1880 plotseling een opwkking uit de stille afzondering". De spoorwegverbindingen met München, dat het uitgangspunt is voor den tocht bergopwaarts, waren veel verbeterd. Er redrn treinen die de reizigers althans een eind naar Ober-Ammergau brachten, zooal niet naar het dorp zelf. Niet het minst werkten de toen ingevoerde rordreiiblljetten mede. DaarbB kwamen nog andere beweegredenen. Ook Bayreuth en zijn jaarlflksche Wagnervoorsteliingen vormden een aanlokking voor duizenden en nogmaals duizenden om Beieren te bezoeken. Dit land was aldus ontdekt" en trok door natuur en kunst, door musea en tentoonstellingen te München het publiek, dat meer en meer den smaak van het reizen te pakken kreeg. De mode" werkte mede. Men behoorde, zoo men op den naam van modern en muzikaal aanspraak wilde maken, Bayreuth en de Wagnervoorstelllngen be zocht te hebben. Men kon dan, wel niet Zandsteenen Krulsigingsgroep bij den ingang van het dorp Ooer-Ammergau JEZUS EN DE DRIEMANNEN VAN VERSAILLES f' Jesus at the Peace Conference. Minutes of a Meeting of the Council of Three [ published by J. LEPSIUS. D. D. (Prlce ? 0.40. To be purchased through any T" bookseller from the publlsher, the Hague, Nassau-Zuüensttinstr. 3). Dramatis personae in drze kleine, maar vlijm scherpe satire zijn: Wilson, Cl menceau, Lloyd George... Jezus. De schrijver heeft in weinige bladzijden de beschamende tegenstelling tusschen de Christelijke ethiek, die de Westerscne menschheid met den mond dient en de kapitalistische, imperialistische gedragslijn, die zfj metterdaad volgt, aan de kaak gesteld op een wQze, die aan duldel(khrid niets te wenschen overlaat, en die door de hoogst actueele Inkleeding slechts aan suggestiviteit wint. Zeker was het niet schrijvers bedoeling een enkel-persoonlijke aanklacht te richten tegen den Raad van Drie, de zaak gaat dieper. Wilson, Lloyd George en Clémenceau symboliseeren in deze moderne .moraliteit'' slechts de verleugende, huichelachtige geestesgesteldheid der zoogenaamd Christelijke menschheid in het algemeen. De groote verdienste van den schrijver is, dat hij, ondanks den satirieken vorm van zijn geschrift, aan den diepen ernst der zaak nergens heeft te kort gedaan. Jezus spreekt weinig, maar die weinige woorden zfln van een eenvoudige waardigheid, zonder tractaatjesachtige quasi-verhevenheid, en door alles heen zijn wij ons bewust van de OEN HAAG WARMOND hOUTBOUW rWnOOQ:rtZDC3K nCNOBKlAAN 05 wjcmJADOiiïca:c»aarnMT 37 LEVERT DE^VERLANCDHN ZEÏP KORTEM TUD ALLBi^HOUTCQNVlIUJCTlEy' ?:S~^:.-,-f :.ï< ?:-? AU/. ' . ';' ..... - ' VLIEGTUIGHALLEN TCNTOON/TELLING/BOÜW /CHOOLCEBOÜWEN : (ton O, CATAIOCÜ/ OP AANVRAAG !g|gpri'i!ig^^^^^jS^lR^.j^-Sa^^^"g en passant", maar toch zonder te veel af te dwalen, de Beiersche Koningskasteelen, juist ontsloten voor het publiek, in al bun pracht en praal gaan bewonderen en tevens de Passionspiele bijwonen. Het geheimzinnige wonderland, met zoo veel merkwaardigs kwam b| velen op het reisprogramma. Ook voor de Amerikanen bij een trip to Europe", voor de Engelschen bij een bezoek aan het Continent". Op zooveel belangstelling was het een voudige, kleine bergdorp echter niet ingericht. Een trein, zooals die tegenwoordig naar Ober-Ammergau rijdt, bestond in de jaren vóór 1890 nog niet. Murnau, aan den voet der Alpen gelegen, was het laatste spoorweg station. Dadr vonden de reizigers een ver zameling van de meest heterogene voertuigen welke zich laten denken. De nieuwe tijd was er nog niet. Auto's ontbraken. Ze zouden trouwens den steenigen karrenweg die naar boven voerde, niet kunnen berijden. Eerst tegen 1890 werd deze hobbelbaan door een zacht gloeienden, gladden serpentinen-MacAdam-weg vervangen. Hierlangs slingerde zich, na aankomst der treinen in Murnau, een slang van Leiterwagen's, chars a ban es, omnibussen, tentwagens, landauers, victoria's en wat zich maar verder tot vervoer van de honderden reizigers leende. Men vocht letterlijk om een plaats te veroveren in de voertuigen, teneinde zich den klim van een paar uren te besparen. En daar de gelegen heid den dief maakt, waren de prflzen geen tarief-prijzen polizeillch" vastge steld, miar volledige fancy. Ze waren onder hevig aan vraag en aanbod, aan de ver legenheid der met bagage bezwaarde aankomelingrn, aan de willekeur der koetsiers, die op ergerlijke wijze hun slachtoffers als taillables et corvéables a merci" beschouwiiiimimiiur stille aanwezigheid zijner ernstige gestalte. Jezus komt onaangediend binnen. Wilson staat op, maakt een buiging, en wil hem een stoel aanbieden. Clémenceau doet alsof hij Jezus niet ziet. Weet ge dan niet wie dat Is?" fluistert Lloyd George hem toe. Ik ken niemand, die niet aan mQ voorge steld is", antwoordt C'émenceau, al was het onze Lieve Heer in hoogst eigen persoon. Trouwens, we hebben hier scheiding van Kerk en S'aat. In Frankrijk heeft geen God zich met Staatszaken te bemoeien." Intusschen is het onverwachte bezoek het driemanschap maar matig welkom. Lloyd George belt den bisschop van Londen op, en deelt Jezus mee, dat de bisschop hem gaarne zoo gauw mogelijk wil ontvangen en alle aartsbisschoppen en bisschoppen van het Vereenigd Koninkrijk tot een plechtige buitengewone bijeenkomst te zijner eere zal bijeenroepen. Wanneer denkt U naar Londen te vertrekken? M. Clémenceau zal wel zoo vriendelijk willen zijn, een extra-trein voor U te laten loopen ?" Wanneer U maar wilt. En hoe eer hoe liever", antwoordt deze. President Wilson stelt onmlddeliqk de George Washington" ter beschikkieg van den hoogen gast, en belooft in Amerika tienduizend openlucht-meetings te zullen voorbereiden en een collecte op groote schaal ten bate van de evangelisatie der wereld. Na eenige overweging besluit het drie manschap Jezus tien minuten van zijn kost baren tijd te geven. Clémenceau verklaart de vergadering voor geopend, en vraagt Jezus, waaraan de Raad het genoegen van zijn aanwezigheid te danken heeft. Dan wendt Jezus zich tot President Wilaon en zegt: Ik hoor, dat gQ van plan zijt, het Vrederijic op aarde te stichten?" Deze erkent dit en verklaart er trotsch op te zijn, dat aan Amerika in de twintigste eeuw mocht gelukken, wat Jezus in de eerste eeuw ver geefs poogde te bereiken. Vervolgens deelt Lloyd George Jezus mede, dat men besloten heef t den Duitschen keizer voor een crimineel gerechtshof te brengen, en vraagt of Jezus dit college zou willen presideeren. Waarop Jezus antwoordt met de weervraag: Volgens welke wet wilt gij richten?" Lloyd George: Volgens de wet der zedeiqkheid". Jezus: Is dat ook uw meening, Mr. Wilson ?" Wilson: Volgens de Tien Geboden en het Internationale Recht". Jezus: En wat zegt gij,M.Clémenceau?" Clémencau; Volgens elke wet, die tot het doel leidt." Jezus: Kent [fefl de Tien Geboden, Der Passion: De tempelreiniging den. Van pingelen wilden zi] niet weten, omdat zij de passagiers tóch in hun macht wisten. Niet ten onrechte scholden uit ij ver zucht de landgenooten der Ober-Ammergauers deze dorpsbewoners voor OberAmmergauners! Na den bouw van het secundalr-spoorbaanlje tot aan het dorp werden althans dit leed en deze ergernis den bezoeker bespaard. Het oord zelf was en is een net, lachend bergdorp, ruim gebouwd, welvarend van aan blik, verspreid in een wijd»', groene dalkom. Een rococo-dorpskerk, zooals BHeren vele kerken uit dat snorkerigs tfldp-rk kan aan wijzen en n flink hotel, het Wittelsbacher Hof, zijn de eenige groote gebouwen. De drukte vindt haar middelpunt hoofdzakelijk bij het Gemeentehuls, waar de kantoren van huisvesting zijn ondergebracht Zenuwachtig jagende en ongeruste feestgangers bestormen den Burgemeester (gedurende de zeventiger tot negentiger jaren den heer Lang; thans, 1920, Wilh. Rutz), die met zijn staf van schrijvers orde houdt in het biljettensysteem, dat de inkwartiering regelt. Heeft men vooruit geschreven en logies gevraagd: wees dan verzekerd dat de zaak in orde is en gQ b| den Opperpriester Kajaphas (in dertijd den burgemeester zelf), bfl den Apostel Johannes, bfj Judas, bfl den Aarts engel Mlchaël of zelfs b| Jezus uw inkwar tiering cult vinden. Men kan geen weelderig onderkomen ver langen. Zelfs het Wittelsbacher Hof verschaft dit niet. Maar op eenvoudige huisvesting, bij den n natuurlek netter dan bij den ander, mag men rekenen. De prijzen waren indertijd die van grootestadshotels en niet bescheiden voor hetgeen In ruil werd ge leverd. Wat het rekenen aangaat: de bevol king heeft voor den Passion-tijd den EvanElectrische Lampvoeten in PotteriE LANOOY" Papestraat 24 - 's-Gravenhage iiiiimmimiiiiiiii M, Clémencau ?" Gëmenccau: Ik ken geen Hebreeuwsch". J:zus: .En U, Mr. Lloyd George?" Lloyd Gaorge: Ik ken ze alleen in de Engelsche zet:ing, maar ik geloof dat die voor alle Christenvolkeren geschikt is". Jezus: Hje leest gfl zt dan?" Lloyd Qjorge: Luister. Ik ben de S aat, uw God, gij zult geen andere goden revens mij hebben. GQ zult u oorlogswerktuigen maken in gelijkenis van al hetgeen boven In den hemel of hetgeen beneden op de aarde is of hetgeen In het water onder de aarde is. Gij zult roemen in den naam van uw land en zweren bij zijn kleuren. Want de Staat, uw G >d, zal niet ongestraft laten wie b? andere kleuren zweert. G'denk de beursvacantie, dat gfl die heiligt. Zes dagen zult gij arbeiden en al uw werk doen, maar op den zevenden dag zult gij naar buiten gaan. Eer uw geboorteland, opdat gij lang leven moogt in de landen, die gij ge nomen hebt van anderen. Gij zult uwe vijanden dooden. Hunne vrouwen en kinderen zult gij uithongeren. Gij zult hunne zaken, hun afnemers en patenten stelen. Gfj zult valschelijk getuigenis spreken tegen uwe vijanden. GQ zult begeeren uws vfjands land, geld, schepen, kabels, koloniën, zendings stations en alles wat uws vflands is. Want ik de Heer, uw God, ben een lUIIMMIIMIIIllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIMIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIII Illlll NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP MotordienstvanTeteiiliiirg DAGELIJKSCHE MOTORDIENST UTRECHT LEICEN DEN HAAG DELFT Vleutenscheweg. UtrechtschevearZB. FynjékadiB. HouttuininS VICE- VERSA gelischen eenvoud afgelegd. Elke prijsverhooglng wordt geweten aan de groote uitgaven voor den theaterbouw, de kost u mes, de muziek, den wég-aanleg. Ik heb grond te vreezen dat dit in de laatste jaren, sedert 1900 er niet beter op geworden is. Laten wij beginnen met te vertellen dat der Passion (want zóó noemt men in O. steeds de vertponing van Jezus' lijdensge schiedenis) dit jaar niet zal worden gegeven, ofschoon 1920 er het bestemde jaar voor is. Officieel werd mfj door Gemeinderat von Ober-Ammergau" bericht dat: die Erratirungs- und Verkehrsverhaltnisse so schlecnt sind, dasz es ausgeschlossen ist dasz 1920 einegiöszere Besuchcranzahl iiieher kommen kann, respect, verpflegt werden kann. Die Vorbereitungen werden so getroffen dasz, wenn slch dlese Verhaltnisse bessern, 1921 die Aufführungen stationden können. Die Ernahrung in hlesiger Geblrgsgegend ist mit groszen Schwlerigkeiten verbunden und leitet die ansassige Bevölkerung Not. Verpflegung kann nicht stattfinden und würde hlrdurch der Unternehmen auf un berwindbare Unannehmllchkeiten stoszen". Dat is voor Ober-Ammergau een geweldige streep door de rekening. Niet alleen door het gemis van de tlenjaarlijksctie verdiensten, maar ook door den moreelen slag. Een gelofte toch bindt de gemeente. In 1633 woedde een boote pest in Beieren en richtte ook in de anders steeds zoo gezonde bergstreek verwoestingen aan. Ober-Ammer gau bleef aanvankeUk gespaard. Elk verkeer met besmette dorpen werd vermeden en streng werd het verkeersgebod gehandhaafd. Evenwel wist n man, die in een naburig dorp arbeidde, tot zijne in Ober-Ammergau wonende vrouw te sluipen. De pest werd toen vermoedelijk door hem overgebracht. iiMMmiiiiiumuiHilllllliliiiuiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiii ijverig God, die de misdaad uwer vijan den bezoek aan hun kinderen tot in het derde en vierde lid, en doe barmhartig heid aan vele duizenden, die mij lief hebben en mijne geboden houden." Dan vraagt Jezus, met ontzetting: Is dat uw Christelijke katechismus ? Maar dat is des Duivels katechismus l" En Lloyd George: Ja? Daar zal ik den bisschop van Londen eens even naar vragen." Even later vraagt Jezus aan Lloyd George: Kent gfj den vierden regel van het Onze vader ?" Lloyd George: Geef ons heden ons dagelQusch brood." Jezus: Wie zijn die ons"?" Lloyd George: Wfl Engelschen natuurUk. Of dacht ge, dat het Engelsche volk zoo dwaas sou zijn, God om brood te vragen voor onze vijanden ? Oog om oog, tand om tand, ton om ton, koe om koe." In den verderen loop van het gesprek, verneemt Wilson met verbazing uit Jezus' mord, dat deze nooit van een Heiligen oorlog" heeft willen weten, en dat dit een Mohammedaansche barbaarschheid is. Onmiddellijk zendt de President een tele gram aan zijn expert John Mott om inlich tingen omtrent de beginselen der eerste Christenen. Inmiddels begint de Raad genoeg te krij gen van deze ethische discussies en Lloyd George vraagt Jezus: Hebt u nog meer vragen te stellen ?" Waarop Jezus antwoordt, die liever te willen voorleggen aan het InternationaalSocialistisch Congres te Amsterdam. Deze woorden wekken eerige ontsteltenis. Clémenceau zegt, dat hij niet zeker is, of Jezus een pas zal kunnen krijgen. En Wilson: .Ik be grijp dat U zich tot ons hebt gewend,waar Uw idealen met de mflne overeenstemmen. Maar wat meent U in Amsterdam te kunnen bereiken ?" Het zou kunnen zijn", geeft Jezus ten antwoord, dat ik daar menschen vond, die een vrede willen op mijn punten." De drie mannen trachten Jezus zQn voor nemen uit het hoofd te praten, er ontspint zich een levendige woordrnwisseling tus schen Clemencean en Lloyd George, en als deze laa'ste zich omwendt om Jezus tot getuige van zijn woorden te roepen, is deze verdwenen. Dan wordt er geklopt en een bediende overhandigt den president een telegram. Het is h't antwoord van Mr Mott, dat t^t inhoud blijkt te hebben de veertien punten der oorspronkelijke Christelijke leer. Wilson begint voor te lezen: De atbeider is zijn Het kwaad greep boosaardig om zich heen en in den nood deden de Kloosterheeren van de Abdij Ettal, bij de gemeente gelegen, door de overheden de gelofte afleggen: alle zehns Jahredie Leldensgeschichte Jezu, des Weltheilands zur dankbaren Verehrung und erbaulichen Betrachtung ffentlich vor zu stellen". Toen die gelofte was afgelegd verdween plotseling de pest. Het moet dus voor de Ober-Ammergauer gemeente wél een besluit van belang ifln geweest tot uitstel over te gaan. De tfldsomstandigheden, waaraan in de laatste jaren zooveel werd geweten, deden hier ook haar dienst. Trouwens het jaar 1870 met den Franach-Dultschen oorlog, toen de kr|g juist in den zomertijd, midden onder de vertooningen uitbrak, heeft een overeen komstig geval verschaft voor het uitstellen. Een straf des Hemels is toen blijkbaar niet gevolgd. Bang daarvoor is men echter wél. Want toen, na de voorstellingen van 1890, in de wereldpers de verhalen de rondte deden over den menschenstroom, die zich had uitgestort over het Beiersche Alpendorp; toen men hoog opgaf van de schatten gelds die door de duizenden en nog eens duiienden vreemdelingen naar Der Passion" werden gevoerd; toen gewaagd werd van de afzetterijen en van de wereldsche ver makelijkheden die Der Passion tot een profanatie deden afdalen, werd tevens ge sproken van ontevredenheid bij de hooge geestelijkheid. Ja, zelfs hoorde men verluiden van een aanstaand verbod tegen het jaar 1900. De overheid van Ober-Ammergau schijnt echter alles in het werk te hebben gesteld om het onheil te bezweren en de gemeente voer de schade en niet minder de schande te bewaren. Het oud en heilig gebruik afschaffen zou beteekenen: de zielsrust van al wat Ober-Ammergauer heet, te verstoren, angst en wroeging te wekken. Immers alle dorpsgenooten, wel 2000 geloovigen, achtten zich solidair aansprakelijk voor het geestelijk en lichamelijk onheil dat uit een 'chending der gelofte zou voort vloeien.. .. Sedert hoorde men niet meer r'ppen van een opheffing. Zoowel 1900 als 1910 zagen de vertooningen gehandhaafd en op nieuw herleefd. Aan 1920 zou thans de beurt zjjn. N. J. S I[N Q E L S __ Der Passion: Apostel Judas j£ iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiriiiiiiiiiiiiiiiiiiiitti I NOERHEW" l (B. RUYS - DedemsvaartJ 126 Hectaren met vaste planten, Rozen, l l Rhododendrons, Coniferen, Heesters l | Catalogus 1920 Is zoo juist verschenen l \ en op aanvrage verkrijgbaar \ flIllllllllIllllll'IHItllllllllllllllHlIllllllllllllllltlllllllllllllllllIllllllltlllin loon waardig." Dat is niets nieuws", roept Clémen ceau, Socialisme!" Zoo iemand niet wil arbeiden, dat hij ook niet etc". .Bolsjewisme t" En allen die geloofden, waren bijeen en hadden alle dingen gemeen." Dat is het toppunt: onvervalscht Communisme", barst Lloyd George los. Hebt Uwe vflanden lief, doet wel den genen die U haten Lloyd George: Dat is het eerste punt, dat wij kunnen gebruiken; dat moet 441 worden van onze vredes voor waarden voor de Duitschersl Allen die het zwaard nemen, zullen door het zwaard omkomen." Anti-militairisme!" roept Lloyd George. En Clëmenceau, wien het tébar wordt, vraagt eindelijk: Wat is dat voor een leer, die van zulken nonsens aan elkaar hangt ?" Lloyd George: Het Evangelie, M. Cl menceau". Clémenceau: Dan zeg ik, dat dat Evan gelie niets anders is als een chantage allemand." Lloyd George echter is voorzichtiger en meent: Zeg dat niet, M. Clémenceau. Het is niet verstandig naar het Evangelie te handelen, maar het is verstandig, het te prediken. Maak U niet ongerust. W| Engelschen zullen er ons het hoofd niet mee breken, vóór de Duitschers hun lattsten pfennig hebben betaald. U kent de Engelschen niet. Niemand kent ze, behalve ik en Bernard Shaw." Dan beeren de heeren tot hun eigenlijke, gewichtigere zaken terug. Ik wersch dit boekje een groote verspreiding toe. Maar in Engeland zal het wel niet gemakkelijk binnendiingen. Mr. H. G i L T A Y