27 Maart '2Ü. No. 2231 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD' VOOR NEDERLAND TOURNOOIYELD PLATS DU JOUR ran 12.30 tot 2 uur M vin 7 uur tot 8.30 NAPOLI1 IN WIT EN GEKLEURD FAMTASIEFABRIEK DEDEMSVAART Dramatische Kroniek door TOP NAEPP EERSTE EN TWEEDE BUNDEL Bandteekening van ANDRE VLAANDEREN Prijs per bundel ingenaaid f 2.25 gebonden f3.25 Uitgave van': Van Holkema & Warendorf, Amst. H.P.PIETERSE Stationsweg 3c - Rotterdam - TELEFOON 12632-3503 biedt uit voorraad aan: Acaton chem. zuiver Benzaldehyde. Mirbanolie. Benzoëzuur Benzoëzure Natron Arsenicum. Kalium Bichromaat Zinksulfaat. Paraffine 50/52 Ammonlum Carbonicum Citroenolie Pepermuntolla Natrium Bisulfiet Natrium Perborat Bruinsteen 80/85 pCt. Borax Salicylzuur Mierenzuur 85 pCt. Chloorzink Heliotropine 100 pCt. Koolzure Potasch Salmiakzout Beelblauwzure Kali Zuringzout. FLICK's BOOMSCHORS CHOCOLADE ("'ter' is Chocolade in een vorm en van een samen stelling als in geen ander Fabrikaat wordt teruggevonden. OVERHEERLIJK VAN SMAAK! ERVEN CASPAR FLICK ? Opgericht 1145 Hofleveranciers Amsterdam CHRISTOFLE }S( SPöCiAÜTEIT IN ECHTE BROMZEn EM UUXEAPnriKBLJETLw-K K -iiiiiiimiiiiMNiHimniHii STARK'S OXYDOL" i! (CHLORAS KALICUS TANDPASTA) II fNaeml. Venn. STARK & Co.?Chemische Fabriek ,,'s-HABE", 'e-Brmnhagef j ^MIMtWMIIimilMHIIIIilllllttlllimil IIIIIMIIIHIIIMIIIIIimiMMHimiMIIIIIIIIIMIimHIIIIIIMItllimillHIMIIIIIIIItlflIttlE j iiiiiiniiiniiiiiiiniiiamiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiimiiiiii iiiiiiiiiiiituniiiiiiimiüiinBBimiMmiiiniiniiimiiaiiMiiiiiiiiiiffliiS FJORD-LEVERT R A AH Prima Medicinale Noorsche Levertraan zonder vlschsmaak is verkrflgbaar bfl H. H. Apothekers en Drogisten tot den prijs van / 2.75 per halve Literflesch. Deze traan voldoet aan de eischen der Nederlandache Pharmacopee en wordt gegarandeerd door Dr. J. BLOMBERG, Apotheker en scheikundige, Den Haag, Holland Import: Handelsvereeniging F J O R D", Den Haag. VERHUIZINGEN ONDER GARANTIE BERGPLAATS VOOR INBOEDELS Amsterdam, Frans van Mierisstraat 90. Telefoon Zuid 822 OEM HAAG ARNHEM Westelndo 48 Parkstraat 52 L BROEKMANS MODERNE KUNSTHANDEL 92 Van Baerlestraat Amsterdam TELEFOON Z. 8084 Zoo juist verschenen: Erich Wichman tot 1920 Afbeeldingen en Geschriften met een inleiding van Prof. Dr. W. VOGELZANG PRIJS 19.5O Verkrijgbaar in lederen Boek- en Kunsthandel en bjj den Uitgever l MEEREN MODE-ARTIKELEN I S - HEKRENSTKAAT 12, (JHOMNCiEN - g = TELEFOON 1083 S Piano's, Vlougols on Kunstspolplano's door Huur in eigendom verkrijgbaar, mits in drie Jaar afbetaald. Brieven No. 1431, Bureau van dit Blad Spoors WA spoorjr_ Cuiemborq RUWIELBANDEN KWALITEIT BETER DAN OOIT TE VOREN PRIJZEN NAGENOEG ALS VOOR DEN OORLOG Buitenband f 7.50 Bimienband 3.50 iiiiiiiiiiiiiiiiiiniiii Benige jaren zijn nu verloopen en de dienstweigeraars van toen zijn allen terug gekeerd naar bun stroolbiljetten en luid keelse vergaderingen. Anderen z|n in hun plaats gekomen. Maar de regeering heeft nog steeds geen t|d gevonden om de kwestie der dienstwei gering, die nu wel blijvend geacht mag worden, tot een duurzame oplossing te brengen. Nooit heeft de regeering een vast omlijnde houding aangenomen. In theorie is het thans mogelijk dat aan een dienstweigeraar ander werk wordt op gedragen (wat velen niet eens wenschen) maar met een totaal gebrek aan taktiek en zielkundigen kijk wordt geë>scht dat hij be ginnen zal met zich bfl zijn corps aan te melden, en daarna aan zijn commandant zal kenbaar maken, dat tt| gewetensbezwa ren heeft. Een commissie zal 's mans bezwaren onderzoeken en bepalen of ze geldig zijn; al dien tijd blijft de betrokkene echter in lllIIlMlllllltllllllllllll BIJ DE REVOLUTIONNAIRE INTELLEKTUELEN 11 dolce stolo nuovo" Ik had ook een uitnodiging gekregen. Het liep druk naar de feestzaal. De gastgevers keken glunder. Een tafel vol goedkope ver rassingen, vlugschriften over 't doel van de club. Alles in de oude stijl van enthoeslasten. Of je in 1891 bij de antl-semleten in Berlijn op vizite kwam, of op een Fortschrittfeest ter ere van de 70-jarlge politicus Virchow; of nog wat eerder bij 't Heilsleger, toen de Amsterdammers nog paardenvuil gooiden naar de .soldaten"; of óp een 10jarig-bestaansfeest van Christelike jonge lingen, of een jubilerend studentengezelschap, of... op 14 Maart 1920 bij de revolutionnalrsoclalistiese intellektuelen te Utrecht, het aspekt, het als je wilt geestelik aspekt van de zaal is nog altijd 't zelfde. Blozende meisjes kolporteren; pas heer geworden jongelieden kollekteren met busjes voor een strjjdpenning; gedrukte formwlierijes worden rondgedeeld voor wie kontribuant willen worden. Men maakt heuselik ruimte als grote mannen binnenkomen, en een slikje van voldoening overkomt de geen op wie een gemeenzaam knikje neervalt: van Stöcker (ex-hofpredlkant), Max Ruge (Reichstags-abgeordneter), Schoch (kolonel), Kater (je weet wel, van Patrimonium), Professer Die (emeritus, olim h. t. praeses in 't 2de jaar van 't bestaan); van Ds. Kruyt, het Kamerlid. Met dat al begint 't, naar oud-burgerlike zede, een kwartier over de tijd. Men heeft 't gevuld met 't partij-, of ''t strfld-, of 't clublied; een lied zoals al zulke liederen: V* maat, tonica, dominant, onderdominant, tonica; zie de bladzflden zo tot zoveel in de kollektie-Coers. De uitgedreinde treurromance van dienst. En tenslotte geeft deze commissie advies, wat practisch hierop neerkomt dat zQ, die godsdienstige bezwaren hebben tot hospitaalsoldaten worden gemaakt, maar degenen die om politieke" redenen weige ren (d. w. z. wier godsbegrip besloten ligt in hun communistisch of anarchistisch ide aal) als staatsgevaarlijk worden veroordeeld tot gevangenisstraf. Ieder voelt dat hiermee het vraagstuk niet is opgelost. De kern der zaak is men ontloopen. Het gaat hier immers om de moeielQkheid van alle maatschappelijk leven: het bepalen van de verhouding tusschen individu en maat schappij, een verhouding die nooit con stant biqft. De staat, als vorm van maatschappelijk leven, heeft te bepalen In hoeverre hij de overgave der individuen mag vorderen, zon der ze als individu te vernietigen. De enkeling daartegenover moet bepalen in hoeverre hij zijn individualiteit mag laten "i "l iimiiiiiiiiiiimmiiiiimii , ,?, een werkloos geworden huisvader met zijn triest hongergezin in een onverschillige regenstraat is de ontluisterde nagalm van de aandoeniike volksly riek der middeleeuwen. De revolutionnaire strfldpoëiie, die ruim een eeuw geleden met de Marseillalse een gloeiend en nieuw begin nam, is nu al door te druk gebruik uitgeteerd. Voor de klesrechthymne van 1892 behielp men zich met de w|ze van O schitterende kleuren"; de intellectuelen van verleden Zondag zongen de misschien wat veranderde dreun van het OtrerQselse of Beemsterse vrQhddsHed, of was 't een Laga-, Nereus-, Njordpsalm van oude Varslty Zondagen op 't Spaarne? Elndellk gingen die stonden zitten; die zaten gingen eens verzitten; en toen begon 't. Eerst werden wij, daarna degeen die de rede zou houden verwelkomd; zo is nu eenmaal ons vergaderings-gedoe. Enfin, er was debat toegezegd. Wij spitsten ons wfl waren immers te gast bij een organisatie in wier naam 't accent op intellectueel" valt, wij spitsten ons op 't debat, dat edel steekspel van 't scherp gedachte woord, waarvan ik als intellectueel zoveel houd maar waarop ik te zelden als gast verzocht word; wij misdeelde intellectuelen in deze tijd van elkaar op 't podium onderste-boven pratende partijgangers. Ik spitste mij ook op de in leiding: een klaar, strak betoog, een geometrles opgebouwde vlak versiering van objekttef argument en zelfkrltiese konklusie, getint in de ontroerende nuancen der be dwongen emotie, 't Begon. En 't duurde. En duurde. Duurde al maar door. Die ein deloze godsdienstoefeningen te Amsterdam, in mijn kinderjaren, duurden ook. Maar je keek op een koper koorhek, of je zag in de flonkergloed van een gebrandschilderd spits boogvenster, en je volgde de ledige preeknu l uu minimum lllllfil iiiiiiiiiiiiiiilMllllllllil gelden, zonder aan de samenleving schade te doen. Tusschen die twee belangen moet even wicht zijn. Overheerscht de staat, dan gaat de individu te loor en leeft de Individu zich uit, dan is van samenleving" geen sprake meer. Belde toestanden zijn verwerpelijk. De begrippen zijn buiten elkaar onbestaan baar. Daarom moet bij de dienstweigeraars dit onderscheid gemaakt worden: l o. zij, die zich individueel willen uit leven, d. w. j., die weigeren, in welken vorm ook, den staat te dienen; 2o. zij, die den staat als nuttig en noodig erkennen (met alle fouten en wanverhou dingen) maar die zich Individueel te veel benadeeld voelen door deel uit te maken van de legerorganisatie. Hun verzet betreft dus dit ne speciale geval. En de regeering als uitvoerder en orga nisator van den staat heeft den plicht om uit zuiver practisch, organisatorisch oogpunt aan deze laatste groep aandacht te schenken lllllllllilllililllllliiilllllllllllllilii iiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiii iiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiinwiiiiiiiiii galmen onder de ledige gewelven van 't koor, ook brak de zon wel eens door en verguldde het bleek, vlezig gezlchf vaneen deftige heer in zijn donkerbruine kerkbank, en er werd in elk geval een keer of wat gezongen met orgelspel. Daar was wel veel heerllks. Alleen die durende preek. .Mijne broeders en zusters", heette het telkens; .toehoor ders" zegt men in 't revolutlonna Ir jargon onzer intellektuelen; overigens niets nieuws; ontboezeming als betoog, verzekeirlng ten bewijze; als geschledbronnen des<t|ds de legende van ten hemel gegaae Christen helden, de propaganda berichten thans van opgehemelde kommunisten. Daar tussendoor afgeven op andersdenkenden. En nu ten slotte... elndelik... nog n woord... ten laatste... ik eindig..." en al maar die sleep van vermoeid woordgeieur. 't Lii;p tegen half 11 toen 't dan werkelik uit was. Daar zat ik, de naar een nieuw geestellk gemeen schapsleven dorstende intellektueel, rnet mijn teleurstelling en mijn volwassen geworden oudste, een zoekend jong mens in de ver warring onzer dagen. Naar oud-burgerlike trant beloonde een luid applaus de begaafde spreekster. De voorzitter sprak van een schone" rede. 't Is nog als in 't jaar '33; een intellektueel spre ker, wiens woord zovele eeuwen voor de bloem der intellectuelen onder alle volken een onvergankelijke frisheid heeft behouden, bestrafte toen zfln gezellen: gfl neemt eer van mensen aan". De revolutionaire intel lektuelen zijn nog niet verder dan die weinig intellectueele discipelen. Overigens zfln ze Jezus en de zijnen al ver voorbij. Van een debat voor Intellectuelen kon geen sprake meer zijn: er was geen uit gangspunt voor gegeven en de tijd was verpraat, 't Kon niets meer worden dan tegen elkaar aanbeweren. en in hare bezwaren tegemoet te komen. Het moet niet noodig zijn dat daarvoor een comitéwordt gesticht tot actie tegen de be staande opvattingen omtrent misdaad en straf. Die begrippen vloeien logisch voort uit de plichten van den burger jegens den staat. Dit wordt vrijwel algemeen ingezien. In verschillende groote bladen is door deskun dige personen de regeering erop gewezen dat het organisatorisch een fout is om tegen over de dienstweigeraars op te treden als tot dusver geschiedde. De staat als werkgever,! beschikt over genoeg mogelijkheden om aan die groep gelegenheid te geven hunne plichten van staatsburger te vervullen. Er kan gewezen worden op zeeweringen, zuiderzee-werken, heide-ontginning e. d. Door het stellen van een veel langeren diensttijd voor burgerlijk werk kan worden gezorgd, dat alleen zQ hiervoor in aanmerking willen komen, wier persoonlijkheid zich sterk tegen het mili taire werk verzet. Dit mag aanvankelijk aan Ik heb mij die avond horen toevoegen: gfl Intellectueel, doet niet mee met ons communisten, omdat gQ angst hebt voor 't nieuwe". Integendeel, maar meer dan ooit weet ik dat ik voor 't nieuwe bij deze cidevants niet wezen moet. Ik gruw van uw oude rommeltje. Ik kan meespreken van vernieuwingsstrfjd; van vernieuwingsneder lagen ook, maar ik heb de strijd eerlik en zonder opgeven gestreden, en strijd hem nog, in huls, in hoofd, in hart, in de studie, in de arbeid. De nieuwe geboort l" aan dat ideaal heeft o. a. Henriëtte Roland Holst voor mij zin en kracht gegeven; verzonken grenzen" heb ik mede door haar leren zien. ZQ heeft mij geholpen in de vernieuwlngsstrtjd met menige verhelderende leuze, zoveel liederen op de weg van hen wier oogsten aan afgronden rijpen". Ik heb met haar over velden en in bossen gezworven, nachten doorwaakt, met Henriëtte Roland Holst de dichteres. Nu was ik op het festijn der vernieuwing genodigd door de intellektuelen om Henriëtte Roland Holst de redenaarster te horen en met haar in debat te treden. En daar laten ze een zeurig doordravende juffrouw voor me preken, schelden soms. Als dit intellek tueel was, dan schaamde ik mi] een intellek tueel te zijn. Toen ze aan 't praten was krabbelde mijn dochter iets op onze invitatiekaart: Wat zeldzaam liefdeloos". Zo reageert een intelligente, jonge vrouw, die 't levens leed bewust meegeleden heeft in 't gezin van de intellektueel; die niet vastgebakken is aan de melsjes-uit-nette-familie-pretentietjes; die wel geleerd heeft voor 't nieuwe niet bang te zijn in ons leven van niet gefortuneerde intellektuelen, het ergst mis handelde internationale proletariaat van onze dagen; zo reageert zij op de podlumpraat van deze oudere, naar wier verzen zij in de betrokkenen onrechtvaardig schijnen (zij doen dan toch hun plicht op hun manier) voorlooplg is het practisch noodzakelijk. Wij meenen dat hierdoor de grondslag van de houding van den Staat jegens de dienstweigeraars zou worden gezuiverd, en (zij het misschien voorlooplg) principieel bepaald. En het- is zeer wenschelQk dat de regeering aan de redelijke eischen van een deel harer burgers, dat getoond heeft energie te bezitten, gehoor geeft, zoodat deze energie niet te Jloor gaat in de doodende gevange nissfeer, maar aan den Staat ten goede komt. N. C. S. iiiiiiitiMiiiiiiiiiMiiiiiiniiiiiiiiiMiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinimiiii SPAANSCH, EHGELSOH, FRAKSGH, DUITSCH etc, Borlitz-Schoal Heerengracht 451 M. 3286 Pract. Onderwas door buitenl. leeraren iiiimiiMiiim niüiiii iniiiiiiiiiiiiiiiinii iiiiiiiiini in vroeger jaren avonden lang in gespannen aandacht heeft geluisterd, voor wier woord zij dus zo ontvankelik was, als wie ook. Op deze povere kost hebt gij mij ge avlteerd, mannen en vrouwen van wier intellekt ik in voortreffellke debatten heb geprofiteerd. Als uw revolutie korat, ga ik er aan. Ik heb er althans meer kans op dan gij. Ik ben als mijn meester, die ook de meester van mevrouw Roland Holst is ge weest - mijn eigen partij. Dus uw partij zal, naar de versleten revolutionnaire zede, van mijn intellekt niet gediend zijn. Maar ik blijf tot dienen bereid, meer dan ooit bereid, naarmate ik in U als intellektuele groep mi] thans meer dan ooit teleurgesteld bevind. Meer dan ooit is de vernieuwing zoekende intellectueel nodig, nu zo uitnemenden afvallen van de idealen van het Intellect. Mijn buur meisje heeft er mij met haar potloodkrabbel aan herinnerd dat het nieuwe leven niet met een nieuw productiestelsel komt maar met 't nieuwe dat ons voor 1900 jaar werd ge geven, dat een eminente vrouw van onze dagen ons wederom heeft voorgehouden als het laatste en voornaamste wat wij voor de mensheidsvernieuwing in praktijk hebben te brengen. 't Is de Liefde. Liefde onderhoudt het leven, niet de strijd om het bestaan", pre dikt Montessori.?En als de liefde ontbreekt? Had de spreekster van Zondagavond maar aan de waarschuwing gedacht van de dichteres. , In ons hart vloeit de liefde traag en klein; Daarom, spinnen w' een droom, blijft geen kracht over Voor d:iad; drinken we zijn schuimenden wijn, Dan duistert van ons weg het droomgetover." Dan duistert van ons weg het droomge tover. Was liefde al-groot in ons!"... Dr E. BONEBAKKER