19 Juni '20. No. 2243 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND VERMOEIDHEID OVERLADING l Ieder kent het gevoel van vermoeidheid. Nauwkeurig te beschrijven is het niet. Het moet beleefd worden en het wordt dit zoo algemeen, dat~een bepaling ervan niet noodig is. Het treedt op na langdurigen lichamelijken of geestelijken arbeid. Het kan zich open baren alleen in bepaalde ledematen of in het algemeen het geheele lichaam betreffen. De lust en de geschiktheid om arbeid te verrichten wordt er door verminderd, de behoefte aan rust doet zich gelden; wordt het vermoeide lichaam door krachtiger zenuwprikkels tot voortgezetten arbeid gedwongen, dan ver toont zich ten slotte uitputting en inzinking en dan kan er groot nadeel toegebracht zijn. Daarom is het van groot belang om den toe stand van vermoeidheid bijtijds vast te stellen en hiermede denken wij in de eerste plaats aan het jonge geslacht, en aan ver moeidheid door geestesarbeid ; een vraagstuk dat onder den naam van overlading" reeds vele pennen in beweging bracht. Het gevoel van vermoeidheid is subjectief, en als zoodanig alleen te kennen door het subject, dat het ondervindt. Maar elke belang rijke verandering in onzen geestelijken toe stand heeft een lichamelijke tot keerzijde en de laatste is voor een toeschouwer waarneem baar. Wij weten wat het beteekent, als bij den arbeid versnelling der polsslagen, vermin dering van de diepte der ademhaling, verhoo ging van de temperatuur, zweetafscheiding en soortgelijke verschijnselen optreden. Maar zoo ver mag het hij arbeid van den geest niet komen. Het is noodig de aanwezigheid van vermoeid heid in lichten graad te kunnen aantoonen en de ontwikkeling er van nagaan ; d.i. haar bedrag te kunnen meten. Daarvoor worden fijnere uitwendige kenmerken vereischt. Naar zulke kenmerken heeft men gezocht. In grooten getale zijn zij aangewezen en gebruikt. Te dezen opzichte bestaat een uitgebreide litteratuur, die in de vaktijdschriften te vinden is. Voordat wij onze aandacht geven aan het meten der vermoeidheid, moeten wij enig denkbeeld trachten te geven van hetgeen de physiologen voor haar wezen houden. Geen enkel orgaan van ons lichaam verricht meer arbeid dan het spierstelsel. Daarmede is dan ook het onderzoek, dat ons bezighoudt, voornamelijk geschied. Elke arbeidsverrichting van een spier gaat gepaard met chemische omzetting van stof. Als wij de zaak op haar eenvoudigst, min of meer schematisch voor stellen, kunnen wij zeggen, dat elke arbeid van dien aard plaats vindt ten koste van een oxydatie, een verbranding van stoffen in het weefsel van de spier aanwezig. Het onderzoek heeft geleerd, dat voornamelijk vet en kool hydraten druivensuiker (uit glycogeen) voor deze oxydatie gebruikt worden en dat daarbij o.a. melkzuur en zuur kaliumphosphaat ontstaan. Een gedeelte dier stoffen wordt verder geoxydeerd tot koolzuur en water, waarvoor het slagaderlijk bloed de zuurstof levert en door aderen, huid en longen uit het lichaam verwijderd. Het arbeidsvermogen, dat bij deze oxydatie ontstaat, wordt, wellicht direct zónder productie van warmte, voor den arbeid gebruikt. Men heeft een werkende spier wel eens vergeleken met een stoommachine, waarbij dan de kool hydraten de steenkool vertegenwoordigden. Men mag zulk een grove vergelijking niet ver voortzetten. Een treffend punt van overeenkomst is echter, dat in beide gevallen chemische energie het arbeids vermogen levert. Verliest het lichaam het vermogen om genoemde stoffen te oxydeeren wat bij bepaalde ziekten, o.a. bij de bekende suikerziekte, diabetis, het geval is dan wordt de suiker in groote hoeveelheden door de nieren in de urine afgescheiden. Geestelijke arbeid vereischt evenzeer stofverbruik als lichamelijke. In een arbeidende spier hoopen zich de genoemde oxydatie-producten allengs op. Velen ervan zijn giften, die onze Oostelijke buren onder den naam van Ermüdungs stoffe" samenvatten. Inderdaad doen zij ver moeidheid ontstaan, ontnemen zij aan de spier het vermogen om zich onder den invloed van natuurlijke of kunstmatige prikkels samen te trekken, zoodat zij ten slotte als verlamd is. Het laatste treedt echter eerst op, als al het oxydeerbare materiaal in het spierweefsel verbruikt is. Dan worden de bestanddeelen van de spier zelf aangetast en ontstaat wat men met den naam uit putting" aanduidt. Men moet aannemen, dat bij geestesarbeid soortgelijke processen in de hersenen plaats vinden en daar vermoeidheid veroorzaken, die zich over het geheele lichaam kan uitbreiden. Dat de Ermüdungsstoffe" inderdaad de beteekenis hebben, die haar naam aanduidt, is door tal van proeven bewezen. De physiologen Ranke en Mosso waren hier de baanbrekers. De laatste spoot een hond het bloed in van een anderen hond, wiens zenuwstelsel door sterke electrische stroomen uitermate vermoeid was. De eerste hond vertoonde na het ontvangen der Er' müdungsstoffe" alle teekenen van vermoeid heid zonder zelf eenigen arbeid verricht te hebben. Dezelfde uitwerking had de inspuiting van zuur phosphorzuur kalium, door Landois gedaan. Men kan door een verdunde oplossing van keukenzout 0.7-1% genoemde giftstoffen uit de spier wegwasschen en dan stelt zich ook de prikkelbaarheid, het ver mogen om te arbeiden, weder in. De merk waardigste proef op dit gebied is door Verworn te Göttingen genomen, Hij verdrong bij een levenden kikvorsen het bloed door een gasvrije oplossing van keukenzout van 0,8 proc., die door het aderenstelsel van het dier circuleerde. Met een weinig strychnine werden hevige krampen en daarmede Ermüdungsstoffe" voortgebracht. De spieren konden zoo her haaldelijk in den prikkelbaren toestand hersteld worden met de oplossing, die genoemde stoffen telkens wegspoelde. Alleen dan even wel, als de oplossing zuurstofhoudend was en ook van het direct stollende eiwit bevrijd ossenbloed in de circulatie gebracht werd, konden zulke proeven met succes urenlang voortgezet worden. Volgt op de werkzaamheid een tijdperk van rust van voldoenden duur, dan worden de Ermüdungsstoffe" langs den natuurlijken weg, hoofdzakelijk door de nieren, uit het lichaam verwijderd en de toestand van frischheid en geschiktheid voor arbeiden hersteld, als althans de vermoeidheid niet tot uitputting' geleid heeft en tot beschadiging der werkende organen. De physioloog Weichardt (Münch. Med. W. 1904) meent, dat het lichaam zich nog op andere wijze verdedigt tegen de Ermüdungstoxine" en wel door het voort brengen van antitoxinen. Hij meende zelfs, dat het hem gelukt was zulk een antitoxine af te scheiden en een muis, die hij het inspoot, voor eenigen tijd tegen vermoeidheid immuun te maken. Wat hiervan ook zij, het gezegde maakt het reeds duidelijk, dat studie in huis en school door rustpoozen afgebroken moet worden en stelt de groote beteekenis van een rustigen droomvrijen slaap in het licht. In den slaap overtreft het terugvormen der stoffen, voor den arbeid vereischt, verreweg het verbruik er van. Het is dus, vooral met het oog op den geestesarbeid van het aan komende geslacht, van belang, om te weten welke werkzaamheden en welke omstandig heden het meest aanleiding geven tot ver moeidheid en hoe men het moet inrichten, om ze tot een minimum te beperken. Daarvoor is noodig objectief de aanwezigheid en het bedrag der vermoeidheid te kunnen bepalen. Het subjectieve gevoel Is bedriegelijk. Allerlei stemmingen kunnen den schijn er van doen ontstaan, prikkels als koffie en thee kunnen het werkelijk gevoel tijdelijk verdrijven. De beoefenaars der proefondervindelijke physiologie hebben in den laatsten tijd tal van uitwendig waarneembare kenmerken aan gewezen, die als maat voor vermoeidheid konden dienen. Tal van onderzoekers hebben met behulp daarvan vermoeidheid gemeten. Elk er van heeft eigenaardige voordeelen maar geen van allen kan die kritiek volkomen doorstaan. Bijzondere toestellen zijn voor dit doel uitgedacht en onder den naam van dyna mometers, ergometers en ergografen gebruikt. Bij de laatste gaat men uit van het denkbeeld, dat vermoeidheid door geestesarbeid ontstaan, zich openbaart door het afnemen van het vermogen om lichamelijken arbeid te ver richten. Het meest bekend is de ergograaf van den Italiaanschen physioloog Mosso. Andere onderzoekers gingen uit van het af nemen van de diepte der ademhaling of van het verlangzamen en verzwakken van den polsslag als kenteekenen van vermoeidheid. Het zij voldoende op deze methoden de aan dacht te vestigen. Nauwkeuriger uitkomsten geven de zooge naamde psychische methoden van onderzoek. Een daarvan berust op de stelling, dat een kenteeken van vermoeidheid bestaat in het afnemen van de gevoeligheid van de huid, waarbij evenwel ook physische factoren in de huidzenuwen werkzaam zijn. Deze methode kan elk der lezers toepassen en verifieeren. Men plaatst de punten van de beenen van een passer, die stomp genoeg moeten zijn, om geen gewaarwording van pijn te veroorzaken gelijktijdig op de huid en vermindert den afstand er tusschen zoolang, totdat men de gewaarwording verkrijgt, dat niet twee maar slechts n plaats op de huid wordt aange raakt. Men zal groote verschillen in de uit komst bemerken naar de plaats van de huid, die wordt aangeraakt met het oog op den afstand der punten, waarop de overgang volgt van het onderscheiden van twee punten in dat van een enkel. Voor plaatsen op den rug en in den nek vindt men voor den afstand der aanrakingspunten, waarop voor het gevoel de twee overgaan in n, een veel grootere waarde dan voor die op de toppen der vingers. Nu wordt die afstand vergroot, Teekenlng voor de Amsterdammer" van George van Raemdonck De Wielingen-zaak door 't vergrootglas gezien. UMIIIIIIMlMMIIIIMMIIMtlMIIIIHIUnilllliniMIIIIIII MINIMI MnMIMMIMIIIIIMIMMIMMMMIIMimMMIMUMIMHIIIIIIIIMHIHIIMIIIIMIIIIIIHHHI op elke plaats van de huid, zoodra vermoeid heid optreedt. Het verband tusschen beide verschijnselen is er zeker. Maar of er even redigheid tusschen bestaat, is te betwijfelen. In elk geval laat deze methode toe zich een oordeel over den graad der vermoeidheid te vormen. Griesbach heeft er heel wat proeven mede gedaan met leerlingen van het gymnasium en de oberreaalschool te Mühlhausen. In een volgend artikel vindt nog een kort , . . ... , woord een plfats over methoden, die berusten leeren enz.) en over de verkregen uitkomsten op de door vermoeidheid afnemende geschikt- en wat Z1Jons 'eeren. heid voor geestesarbeid (rekenen, van buiten Dr. J. E. E N K L A A R lllllllllllllHimilMIIMIIIIIIIIIIIIMIIIIlIHIIIIIIIIIIIIIIIIIII iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiii IHOERSCHOEISEL AMSTERDAI^ LE1DSCHESTRAAT.I3 OEN HAAG PRINSESTRAAT 52 - 56 De Witte Kalverstraat GROOTE ZOMEROPRU1MING Bijzonder lage prijzen. Jongens» en Meisjes-Confectie, Dames-Blouses, Peignoirs, enz. LICHTENSTEIN & Co. KALVERSTRAAT 132 OPRUIMING van al onze Wollen, Zijden, Katoenen Stoffen etc ii Van Nelle's Tabak Wij houden onze kwaliteiten onveranderd. De Prijzen zijn thans : Maryland 16 Maryland 14 Maryland 12 Maryland 10 Maryland 9 Maryland 7 per halfonspakje 3O ets. 27 24 22 20 18 ALOM VERKRIJGBAAR. De ERVEN de Wed. J. VAN NELLE