N'. 2850 Zaterdag 7 Augustus A°. 1920 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Onder Hoofdredactie van Prof. Dr. G. W. K ER N KAMP «edacteuren: Prof. Dr. H. BRUGMANS, Mr. E. S. OROBIO DE CASTRO Jr., Dr. FREDERIK VAN EEDEN, Mr. J. A. VAN HAMEL en H. SALOMONSON UITGEVERS: VAN HOLKEMA & WARENDORF Prijs per No. f 0.25. Per half jaar f 6.25. Abonn. loopen per jaar Redactie en Administratie: Keizersgracht 333, Amsterdam Advertentiën i O 75 per regel plus 10 cent dispositickostca ] INHOUD : Bladz. 1. Hannibal voor de poorten, door prof. dr. G.W.Kernkamp; De boycot van Hongarije, door prof. dr. H. Brugmans; Tijdgenooten, door dr. W. G. C. Byvanck. 2. Treinvertragingen, teekening van Jordaan ; De vreemde historie van gemeentelijk be lastinggebied, door dr. J. A. Schröeder; Krekelzang, door J. H. Speenhoff; Buitenlandsch Overzicht, door prof. mr. J. C. Van Oven. 3. Het Roode Lampje, door dr. Fred. van Eeden. ??5. Voor Vrouwen, onder redactie van mej. Elis. M. Rogge : Uit de Natuur, doorjac. P. Thijsse. 7. Het Duitsche Tooneel en de oorlog, door dr. Edward Stilgebauer"; De Belgische oud-strijder, teekening van Qeorge van Raemdonck; Het Physiologen-Congres te Parijs, door prof. dr. W. Storm van Leeuwen. 8. De Zomerconferentie van den V. C. S. B., door G. W. Bannier; Financiën en Economie : De tegenvaller bij de gedwongen leening, door J. D. Santilhano. 10. Charivaria ; Uit het Kladschrift van Jantje; Muziek in de Hoofdstad: Mahlerfeest (VI), door J. H. den Hertog; Boeketjes Sofistiek, door Gerh. van D. 11 Gemeente-Zuigelingenzorg, teekening van Joh. Braakensiek; Royal Auction Bridge; Feuilleton: De Phantast, door AndréSchillings. Bijvoegsel: De overweldiging van Polen, teekening van Joh. Braakensiek. HANNIBAL VOOR DE POORTEN Nog is Polen niet verloren maar het ziet er toch wel naar uit, dat het zich niet lang meer kan verweren en dat het de vredesvoorwaarden zal moeten aannemen, die Sovjet-Rusland het zal opleggen. Verkleind zal het zeker worden; de hoop der Poolsche nationalisten om het Polen van vóór de deelingen te herstellen, is een hersenschim gebleken ; maar ook het gebied, dat de Poolsche republiek het hare mocht noemen, voordat zij den oorlog aan Rusland verklaarde, zal haar vermoedelijk voor een deel worden ontnomen. Intusschen, het zijn niet de zuiver staatkundige gevolgen van dezen oorlog, die het meest de aandacht vra gen hoe belangrijk met name ook de quaestie is, of Sovjet-Rusland niet alleen gebruik zal maken van zijn over winning om Polen naar den Oostkant te kortwieken, maar of het ook een poging wil doen om den vrede van Versailles te herzien, voor zooverre deze de overige grenzen van Polen heeft afgebakend : een quaestie, wier schaduw men reeds zou willen bespeuren in de welwillende houding, die de Duitsche Hlllllllllllllllllllllll ? TiyOGENOOf EN: 1.1 il'Ti'//,?./' inh',1 , ! i..,' ,'i I SOEMÉTCHENG i In de dagen der wording van de Chineesche republiek heeft de kroniek der internationale legaties te Peking zich druk bezig gehouden met de avonturen van deze Chineesche terroriste, zooals men haar noemde. h De blik van haar mooie donkere oogen, de gedecideerdheid van haar gang, de geest van haar opmerkingen hebben het hart van menig jeugdig attachéveroverd, en lang nog nadat zij uit de kringen van de hoofdstad en uit China was verdwenen, spraken de habitué's van het Hotel des Wagons lits, de internationale club van Peking, over het kort proces dat er met haar was gemaakt en de schandelijke wijs waarop, na de fusilleering, haar lijk werd behandeld. Nu komt zij ons zelf in haar mémoires ver tellen dat zij nog leeft, en wij moeten haar wel gelooven en naar haar luisteren. Iets over het innerlijk leven te mogen hooren van het mysterieuze land, uit den mond van eene die aan de groote beweging der laat ste jaren heeft deel genomen, dat is een bui tengewone gelegenheid. Wij mogen haar niet laten voorbijgaan. De familie van SoeméTcheng behoorde tot de voornaamste Chineesche geslachten van Canton. Gelijk men weet, bestaat er een treffend onderscheid tusschen Noord- en Zuid-China. Peking heeft verstijvende kou in den winter en drukkende hitte in den zomer, in Canton minister van buitenlandsche zaken tegenover Sovjet-Rusland aanneemt. Niet ter wille van Polen zelf hebben in de laatste maanden velen met span ning den loop der oorlogsgebeurtenis sen gevolgd, maar omdat zij beseffen, dat een door Sovjet-Rusland behaalde overwinning hare gevolgen over een groot deel van Europa zou doen ge voelen. Die overwinning is thans een beklon ken zaak ; de roode legers zijn opgerukt tot de Duitsche grens, zij bedreigen Warschau en hebben reeds een deel van Oost-Oaliciëveroverd; voor Mid den-Europa moet nu de alarmkreet worden aangeheven: Hannibal ante portas! Daarmede geven wij niet te kennen, dat wij een voortrukken der roode legers naar Midden-Europa in de naaste toekomst voor waarschijnlijk achten : zoo groot is de militaire macht van Sovjet-Rusland nog niet, dat het zich zou kunnen veroorloven de groote mogendheden van het Westen tot den oorlog uit te dagen; en een opmarsch van de roode legers naar Duitschland en Hongarije zou gelijk staan met het toewerpen van den handschoen aan de Entente. Maar ook al overschrijden de Russi sche troepen de westelijke grenzen van Polen niet en al zullen zij dit land straks weder ontruimen, dan toch mag van Midden-Europa worden ge zegd, dat het bolsjevisme voor zijne poorten staat. In Duitschland zullen de Spartakisten of communisten, daarbij ver moedelijk geholpen door een groot deel van hen, die bij de laatste verkiezin gen op de partij der onafhankelijke sociaaldemocraten hunne stem hebben uitgebracht, uit de overwinning der Sovjet-troepen moed scheppen voor een poging om de burgerlijke republiek in een communistische om te zetten. Het is niet uitgesloten de voorge schiedenis van den Kapp-Putsch heeft dit geleerd dat zij daarbij aanvan kelijk ook op den steun van de uiter ste partij van rechts kunnen rekenen. Evenzeer zullen in Hongarije de aanhangers van Bela Kun het hoofd weder omhoog steken ; reeds vroeger heeft een groot deel der sociaal-demo cratie gemeene zaak met hen gemaakt; een samengaan zij het dan ook een voorloopig samengaan van alle revolutionairgezinden laat zich daar te eerder verwachten, nu de tegenwoordige Hongaarsche regeering, zoowel door hare conservatieve gezindheid als om dat zij de excessen der reactionairen niet krachtig te keer is gegaan, zich hun aller haat op den hals heeft ge haald. En zelfs al zou een nieuwe revolutie in Duitschland en Hongarije nog eenigen tijd uitblijven of in de kiem kunnen worden gestikt, dan toch blijft het bolsjevisme Midden-Europa bedreigen. Op een congres van spoorwegbeamb ten zei Trotsky onlangs : Polen zal weldra ophouden een bufferstaat tegen Rusland te vormen ; het zal de roode brug worden, waarover de sociale re volutie naar West-Europa trekt." In sommige lezingen van de vredes voorwaarden, die Sovjet-Rusland aan Polen zal stellen, was ook de eisch op genomen, dat Polen een raden-repu bliek zou moeten worden ; maar ook al zou die eisch niet worden gesteld en zou Sovjet-Rusland afzien, of door de Entente worden gedwongen af te zien van eenige inmenging in de binnenlandsche aangelegenheden van Polen, dan toch zou dit slechts beteekenen een tijdelijk verzaken van wat de bestuur ders van Sovjet-Rusland als hun plicht moeten beschouwen, zoowel krachtens hunne sociale overtuiging als in het belang van het land, waarover zij thans regeeren. Het belang van Rusland als groote mogendheid en de gebeurtenissen van den laatsten tijd hebben aangetoond dat Lenin en de zijnen een open oog hebben voor dit belang eischt, dat de randstaten, die zich door het vrijworden der vroeger aan het Tsarenrijk onderworpen natiën om SovjetRusland heen hebben gevormd, geen eigen politiek voeren, maar dat zij vazalstaten worden van de groote republiek: op dezelfde wijze als de Bataafsche en de Helvetische en de Italiaansche republieken zich vroeger naar den wil der Fransche republiek hadden te voegen. Geen zekerder middel om dit doel te bereiken dan het doordrenken dezer staten met bolsjevisme. Dit geldt ook voor Polen. Daarom moet men verwachten, dat Sovjet Rusland, ook al kan het bij den vrede, die over eenigen tijd zal worden geslo ten, Polen nog niet tot een raden-repu bliek maken, na dien vrede er op alle mogelijke wijzen propaganda zal gaan voeren voor liet bobjuvisme ; de lasten, waaronder Polen voortaan gebukt zal gaan, zullen die propaganda vergemak kelijken. Maar niet alleen als randstaat en gewezen bestanddeel van het Russische rijk zal Polen de volle belangstelling van Sovjet-Rusland deelachtig worden. Beter dan eenige andere randstaat leent het zich als middel ter bereiking van het doel, waarnaar Lenin en de zijnen streven, niet als Russen, maar als bolsjevisten : de verbreiding van de sociale revolutie over Europa al «even zij zich er vermoedelijk tevens rekenschap van, dat ook het eigenbelang van Rusland door den voortgang van die revolutie gehaat wordt, omdat een communistische staat, zoo hij althans de zuiverheid van zijn communisme niet wil inboeten, alleen kan tieren in een samenleving van staten, waar de maatschappij op soortgelijken grondslag is gevestigd. Deze overweging ontneemt aan de propaganda voor het bolsje visme in naburige staten iets van zijn is het altijd warm. Maar afgezien daarvan, is er een groot moreel verschil. De menschen van het Zuiden zijn geboren zeevaarders en kooplui. Al voor eeuwen waren het in 't bijzonder de Cantonneezen die door hun aanraking met Europeanen de noodzake lijkheid inzagen van invoering der Westersche methodes. In de 19e eeuw heeft die behoefte haar invloed doen gevoelen op de inzichten over het politieke bestuur. De Cantonneezen waren de eersten om aan vreemde universiteiten te gaan studeeren en eveneens zijn zij begonnen met de propaganda van revolutionnaire ideeën en de organisatie van een revolutionnaire beweging. Het Zuiden vocht voor de zaak der Republiek uit eigen overtuiging, het Noorden nam haar aan, maar bijna gedwongen. Een ander tempera ment heerscht bij de Zuidelijken, zij zijn avon tuurlijk van aard, vooruitstrevend, steeds be dacht op het nieuwe, terwijl de Noordelijken hun kracht zoeken in geduld, behoedzaamheid en overleg. Zoo verklaart ons Sih-Gung Ching in zijn studie over het moderne China. De grootvader van Soeméwas het type van den Cantonnees. Hij was opgevoed in de oud-Chineesche ideeen, handel en bedrijf gold daar voor minder waardig, het geërfde bezit maakte liet fatsoen. Maar zijn plannen strekten ver, hij wilde een der groothandelaars van Hongkong zijn ; die stad werd zijn stapelplaats, uitgebreide kwar tieren liet hij er bouwen, zijn vloot onderhield van daar het verkeer met het buitenland. Als vorstelijk koopman had hij zijn paleis in Canton. De groote marmeren haf was een beroemdheid van de stad. Tweemaal in het jaar werden er de armen van de stad onthaald, zij vertrokken van het feest met geschenken aan kleeren en brandhout en andere nooddruft. De kleine luiden waren zoo ingenomen met zijn mildheid dat zij tot den Keizer van China een verzoekschrift richtten om zijn waardee ring van die edelmoedigheid te betuigen. Eigen handig penseelde daarop de heer van het land vier letterteckens waarvan men den inhoud kan weergeven met de woorden : li e n m e ns c h e n v r i e n d s t e e d s gereed tot g e v e n. In de feestzaal kreeg die spreuk een eereplaat s te midden der andere inscrip ties, die in sierletters de daden van het voor geslacht verheerlijkten het voorgeslacht" merkt Soiméop dat ons het leven heeft ge schonken, en dat wij in ons eigen leven voort zetten." De fortuin bleef den grootvader niet gunstig tot aan het eind. Hij was aan het spel verslaafd. Veel van zijn ondernemingen moesten worden opgegeven. De vader trad weder in den staats dienst. In het paleis van den grootvader bracht Soeméhaar kindsheid door. Het oude China werd daar vertegenwoor digd door de grootmoeder. Bij plechtige gele genheden mochten de kinderen haar niet nade ren, zonder eerst het k o t o te maken en drie maal den grond met hun voorhoofd te beroe ren. De vader, nog jong, reeds in hooge staats betrekking, woonde te Peking ; eenzaam was de moeder in Canton achtergebleven, verlan gend naar den echtgenoot. Hij haar sloot Soemézich aan. De moeder was haar liefste vriendin. Zij steunde haar bij haar behoefte om haar eigen wil te volgen. Want Soemé, levendig en verstandig, was van haar vroege jaren af, niet gezind om zich aan in/.ettingen te onderwerpen, als zij hen niet begreep. De marteling, die haar kleine voeten zou bezorgen, wilde zij niet ondergaan, zij maakte de bindscls los, als men haar lede maten wou verwringen en huppelde naar de school, waarheen haar kameraden motsten worden gedragen, omdat het gaan te pijnlijk viel. Zij zal nooit een man vinden, ver maande de grootmoeder. Soune dacht nog niet aan het huwelijk. Een rebellisch kind, maar liefdevol voor wie zij liefhad. altruïstisch karakter; ook zucht tot zelfbehoud drijft er toe. En dan welk een positie zou Rus land in het hernieuwde Europa inne men als moederland van de sociale revolutie: een positie, te vergelijken bij die van Frankrijk tegenover de landen, waar de Fransche revolutie haar beginselen had doen zegevieren ! Ook daarom laat het zich begrijpen, dat Trotsky van Polen de roode brug" wil maken, waarover het bolsjevisme zijn triumftocht naar het Westen kan beginnen. Reeds eenige malen trokken wij in het voorgaande een parallel tusschen de Fransche en de Russische revolutie. De vergelijking tusschen die beide geweldige bewegingen dringt zich voor al in den laatsten tijd op, nu Europa, evenals 125 jaren geleden, wederom rekening heeft te houden met de kans, dat de vloed der revolutie ook de aan grenzende landen zal overstroomen een kans, die, terloops gezegd, den minister van buitenlandsche zaken van het land, welks dijken het eerst bedreigd worden, nog weinig schijnt te verontrusten : Dr. Simons meent, dat de Duitsche politiek kan volstaan met het streven naar een eerlijke neutra liteit" tegenover Rusland ! Tegenover den staat Rusland, zoo lang het alleen militaire en volken rechtelijke quaesties betreft, kan on zijdigheid worden betracht; tegenover Rusland als drijfkracht der sociale revolutie is zij onmogelijk. Want Sovjet-Rusland zelf kan niet onzijdig blijven tegenover de andere staten ; het moet zich mengen in hun eigen aangelegenheden ; het kan den groei van het bolsjevisme in Europa niet overlaten aan den natuurlijken loop der dingen, die in het eene land een gunstigen, in het andere een ongunstigen voedingsbodem voor de sociale revolutie heeft bereid (het moet dien groei kunstmatig verhaasten en de opschietende loten in ne richting leiden : die van de raden-republiek. Voor de Russische revolutie geldt evenzeer als voor de Fransche, dat zij noodzakelijk in strijd moet komen met de rest van Europa. Tusschen Ranke en von Sybel be stond verschil van meening omtrent den oorsprong der coalitie-oorlogen : Ranke, in zijn mystieke opvatting van het wereldgebeuren, achtte de botsing tusschen de twee tendenzen, die in de Fransche revolutie en in de toenmalige groote mogendheden van Europa tot uiting kwamen, onvermij delijk ; von Sybel weet die botsing alleen aan de oorlogszuchtige politiek der Girondijnen. l let onderzoek der uiterlijke gebeur tenissen scheen de meening van von Sybel te bevestigen ; maar de politiek der irondijnen geeft alleen de ver klaring van de aanleiding tot de coalitieoorlogen ; in het wezen der zaak had Aan onze Medewerkers De redactie acht het gewenscht, haren medewerkers en inzenders nadrukkelijk te verzoeken, voor hunne bijdragen zoo veel mogelijk rekening te houden met den voor het Weekblad meest geschikten om vang. Te lange artikelen leveren ver schillende bezwaren op, zijn ook voor de lezers veel minder aantrekkelijk. De normale afmeting van artikelen moet op ten hoogste 1500 woorden, en, die van Feuilletons op ten hoogste 2000 woorden worden gesteld. Van met potlood geschreven bijdragen kan de redactie geen kennis nemen; evenmin van die bijdragen waarvan het papier aan beide zijden is beschreven. Zoo mogelijk, gelieven de inzenders ge typte copie in te zenden. Alle inzendingen moeten geadresseerd worden: Aan het Secretariaat der Redactie van ,,De Amsterdammer", Week blad voor Nederland, Keizers gracht 333, Amsterdam, zonder vermelding van persoonsnamen. Eventueele vragen over drukproeven, overdrukken, tijdstip van plaatsing e.d, eveneens en uitsluitend te richten tot het Secretariaat". Ranke gelijk: door welke aanleiding dan ook, er m o e st een strijd op leven en dood ontstaan tusschen de krachten der omwenteling en die van het behoud. Ook in de Russische revolutie leeft een beginsel, dat niet in eerlijke neutraliteit" kan voortbestaan naast het beginsel, waarop de samenleving der groote*staten van West-en MiddenEuropa berust; een strijd tusschen de machten, waarin die beginselen haar verschijningsvorm vinden, kan nietjuitblijven, omdat in de Russische revolu tie een geweldige kracht tot expansie perst: zij moet zich uitbreiden, wil zij haar eigen levenssappen niet zien opdrogen. Daarom is het tegenwoordige tijds gewricht een moment van groote beteekenis in het leven van Europa. Sovjet-Rusland heeft zijne binnenlandsche vijanden verslagen en staat op het punt zijne randstaten tot va zallen te maken; het bolsjevisme nadert de grenzen van Midden-Europa, ook al houdt het zijn loop nog in, het zal eenmaal moeten gehoorzamen aan de levenswet, die het voortdrijft ; Hannibal staat voor de poorten! KERNRAMP IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII Zij ook verlangde naar haar vader. Zij hield aan bij haar moeder dat zij te zamen naar Peking zouden reizen, om bijhemte zijn. Naar ik meen, was zij nog niet ouder toen dan negen jaar ; zij wist door te zetten. Op de reis van Hongkong over Tientsin naar Pe king, leerde zij, ingesloten tot nog toe in haar vorstelijke woiiing, voor het eerst de vreemde wereld kennen. Bij het landen van de boot had zij gehoopt haar vader in Tientsin te zien. Hij was daar niet. Hij zou dan toch in Peking zijn, wanneer de spoortrein aankwam ! Ja, een groote man, innemend van uiterlijk kwam op hen toe, zij vloog in zijn armen ; hij overlaadde haar met liefkozingen, maar voor zijn vrouw had hij nauwlijks een woord over. Zij had nu een vriend gevonden, na een paar jaar de vader liet haar een uitstekende op leiding geven, werd zij zijn kameraad. Hij toonde haar Peking. Eens vertelde hij haar dat zij een van de grootste merkwaardigheden van de stad gingen zien: de Y a m e n. Yamen beteekent mond en heeft nog andere beteekenissen. Het is de mond, zeide hij, die als een afgrond alles verslindt : geld, verstand, ja, de ziel van het volk wordt door dien mond vermalen. Zij schrikte, zij dacht naar een monster te worden gevoerd; maar de nieuwsgierigheid overwon de vrees. Hij bracht haar naar het ministerie van financiën waaraan hij een voor name betrekking had. Hoe hartelijk lachte hij er over dat zij zich had laten beet nemen, en niet had bedacht dat de poorten van officieele gebouwen, en bij uitbreiding ook de gebouwen zelf in het Chinccsch Vamen worden genoemd ! Hij was een rechte levensdilettant ; wat hem verveelde, kon hij niet verdragen. Zij vermaakte hem. Het hart van het kind ging toch naar de moeder. Haar plan om een vereeniging te brengen tusschen de echtgenooten was in eersten aan leg mislukt. De kleine bemoeial gaf het niet op. Het huis in Peking was veel kleiner dan de woning waaraan zij in Canton gewend was, maar desniettemin had haar moeder in het gebouw een kleinen kunstmatigen tuin naast haar vrouwenvertrek om zich in af te zonderen. Op een avond was haar vader boos heenge gaan ??hij had nog een ander huis en't een andere familie. Zij lag op haar bed zich daar over ongelukkig te maken, kon den'slaap niet vatten, luisterde.... | Hoorde zij niet lichte voetstappen van.den kant waar de mannen sliepen? Was het mis schien haar vader om haar te zeggen dat. hij zich weder verzoend had en dat haar tranen noodeloos waren? (, [> Neen, het was haar broeder, die voor^het bed stond. Het gesteen van zijn^ moeder had hem ongerust gemaakt, hij kwam haar halen en samen gingen zij heel zacht naar moeders kamer, hand aan hand. Zij was daar niet"; de kinderen vonden haar in 't wit gekleed de Chineesche rouw ??voor het steeneri altaar liggen in den tuin. f< Moeder wil zich verdoen, fluisterde de broeder, ??wij moeten oppassen.?Dekinde ren knielden naast haar neder, zij smeekten haar met hen te gaan en tot bedaren te komen. Maar zij, onder haar hartverscheurend snikken, zeide hun dat het leven haar tot een last was geworden, zij wilde sterven. Gij denkt alleen aan onzen vader," zeide Soemékrachtig, gij vergeet ons, uw kinderen. Gij mist onzen vader, maar wij missen u." Zij kwam tot bezinnens. Ja, ik moet blij ven leven," erkende zij, vergeving! verge ving !" Maar gij zult mij eer aandoen, niet waar Soemé, dat moet gij mij beloven." Toen heb ik geweten, zegt ons Soemé, wat het was voor anderen te zijn. Ik nam haar hand in de mijne en ik zeide : Eens zal de dag komen dat gij trotsch op mij zult zijn ; ik zweer het u."' Hoor dien kindereed, zij zal haar eigen weg volgen. W. G. C. BYVANCK