14 Aug. '20. No. 2251 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Minnelijk overleg tusschen Oost- en WestEuropa, of strijd tot het uiterste? Op dit oogenblik ziet het er meer naar het laatste uit dan naar het eerste. Evenwel : Millerand zei bij zijn terugkomst uit Hythe in Parijs tot de angstig vragende journalisten, dat de toestand te gecompliceerd is om met de woor den vrede" of oorlog" gekenschetst te worden en deze onzekerheid kan nog lang du ren. In elk geval zijn voor het oogenblik Krassin en Kamenef nog in Londen en zoo lang zij niet teruggeroepen of weggestuurd zijn, kan de crisis nog een vreedzaam einde beleven, al bereiden dan Foch en de andere militaire grootheden reeds een veldtochts plan tegen de Sovjets voor. Laat ons, tot beter begrip der situatie, de feiten kort resumeeren, voorgevallen sedert we ons vorig overzicht schreven: het plan, in Spa ontworpen, om in Londen met Russische vertegenwoordigers vaste grond slagen voor den Oost-Europeeschen vrede te leggen, werd prijs gegeven, toen Moskou bleek met Polen alleen te willen onderhandelen ; uit Moskou kwam vervolgens de verzekering dat Polen onafhankelijk zou blijven en zijn ethnografische grenzen houden, maar de stellige weigering om met de Entente over Polen te praten ; Lloyd Oeorge en Bonar Law hebben daarop den geheelen Zaterdag met Kamenef en Krassin geconfereerd en zijn met hen tot overeenstemming gekomen omtrent de voorwaarden, waarop een Poolsch-Russische wapenstilstand gesloten zou kunnen worden, maar de Russische regeering heeft deze voor waarden zonder omwegen verworpen; ein delijk hebben de Britsche staatslieden Zondag en Maandag in Hythe onderhandeld met Mille rand c.s. en naar aanleiding van de Russische weigering aan de militaire leiders de opdracht gegeven om een strategisch plan te ontwerpen, waarop Dinsdag Lfoyd George in het Lagerhuis heeft meegedeeld, dat, indien Rusland Polen redelijke vredesvoorwaarden aanbiedt, die het kan aannemen, Engeland, en zijn bondgenooten zich niet met de zaak zullen bemoei en, maar dat, als de Russen Polen willen dwin gen tot een vrede onvereenigbaar met zijn onafhankelijkheid en zijn bestaan als natie, de Entente zal ingrijpen. Zoo is de toestand op heden, Woensdag 11 Augustus. De toeleg der Russische machthebbers in dit alles schijnt duidelijk genoeg : zij rekken het heen en weer praten zoo lang tot Warschau gevallen en het Poolsche leger verpletterd is, maken dan Polen tot een vazalstaat in den vorm van een onafhankelijke Sovjet-republiek, staan dan inderdaad voor de poorten" van West-Europa en gaan vervolgens aan het werk om Duitschland, Oostenrijk, Honga rije e.a. voor het communisme te winnen, waarop de strijd tegen de Entente als het ware op haar eigen terrein ondernomen kan worden. Edoch, zoo eenvoudig als de schijn, is de wer kelijkheid wellicht niet. Ware het zoo, dan zou de zending van Krassin en Kamenef naar Londen niets meer dan een krijgslist zijn, slechts bestemd om de heeren in het Westen aan het lijntje te houden. Waarschijnlijker is, dat er ook in Rusland precies als in de landen der ouderwetsche samenleving een vredes- en een oorlogspartij bestaat, en dat wel sommige zeer overtuigde communisten en nationalisten den beschreven gang van zaken beoogen, maar dat anderen wel degelijk over leg wenschen met het kapitalistische westen en daarbij dan de tegenover Polen veroverde machtspositie gebruiken willen als zeer sterke troef in het diplomatieke spel. Tot de laatste groep behooren dan waarschijnlijk Krassin en Kamenef, de eerste strooming schijnt voors hands in Moskou de sterkste. Intusschen, ook al mocht Rusland ten slofte wel tot overleg geneigd zijn, omdat het de hulp der Entente noodig heeft voor zijn economisch herstel en het een waagstuk zou zijn, weer een winter in te gaan zonder hoop op beterschap der levensomstandigheden, toch is het duidelijk, dat de Poolsche nederlaag de Entente voor de ernstigste crisis geplaatst heeft, die zij sinds haar overwinning door maakte, en wie een blik in de Engelsche en Fransche pers dezer dagen slaat, ziet terstond welk een verwarring en onzekerheid zij in de geesten daarginds heeft teweeg gebracht. Millerand was moe en bleek,toen hij terugkwam in Parijs na de twee conferentiedagen in Hythe; Lloyd George's lagerhuis-rede was mat en weifelend en in de kranten kan men eiken dag een gansche reeks van goede raad gevingen aan het adres van den Oppersten Raad lezen, zonder dat een der schrijvers er voor zou kunnen instaan, dat zijn middel af doende is. En geen wonder, want hoe men het wendt of keert, het feit blijft een feit, dat datgene waarvoor men zich sinds den dag der overwinning ongerust gemaakt heeft, zich heeft voltrokken : de dam, tusschen Rusland en Duitschland opgeworpen, is weggeslagen en de Entente staat bijna machteloos tegen over een eventueele vereeniging van beide machten, die zij als vijandig beschouwt: Rusland, dat den handschoen toewierp aan heel de kapitalistische wereld en dus aller eerst aan de Entente, en Duitschland, dat aldus vooral de Fransche pers zich tracht los te maken van het verdrag van Versailles en streeft naar revanche. Natuurlijk zal geen Britsch of Fransch diplomaat erkennen, dat de Entente machte loos is tegenover dezen staat van zaken en inderdaad hoeft men het niet als een ledig dreigement te beschouwen, wanneer Lloyd Qeorge zich borg stelt voor de onafhankelijkheid van Polen, tegenover Russischen machtshonger, want machtig bleef het zee-beheerschende Engeland dat Rusland opnieuw met blokkade dreigt en zelfs een veldtocht te land met troepen via Dantzig of door TsjechoSlowakye aangebracht is niet ondenkbaar, want vermoedelijk staat het regeeringsgezag in Frankrijk en Engeland nog vast ge noeg overeind om zulk een oorlog mogelijk te maken, als de openbare meening overtuigd kan worden van dreigend gevaar voor de rechten en vrijheden der volkeren van WestEuropa. Maar welk een offers zou zulk een nieuwe worsteling vergen ! De arbeiders stellen zich nu reeds te weer tegen eventueele anü-Russische militaire maatregelen, en al zou, als het er op aan kwam, hun organisatie het vermoedelijk afleggen tegenover het gezag van den staat, toch zal de regeering zulk een krachtproef wel tot de uiterste noodzakelijk heid uitstellen. Kortom, oorlog van de Entente tegen Sovjet-Rusland zou zeer goed mogelijk zijn als men in Engeland en Frankrijk direct gevaar voor eigen veiligheid voelde, maar hij is feitelijk zoo goed als ondenkbaar, wanneer het gaat om Polen alleen, om Polen, dat in het westen vrijwel aller sympathie verspeeld heeft. Dit weet men in Rusland, Lloyd George weet het ook, en vandaar ongetwijfeld, dat telkens als de heeren in Moskou een zijner dreigementen in den wind geslagen hebben, de Britsche regeering hun een nieuwe gelegenheid opent om over de brug te komen. Zoo staat de overwinnende Entente tamelijk hulpeloos tegenover het verslagen Rusland. Ja, de menschen van de sterke hand weten wel raad : geen gepraat meer, maar daden ! De vloot naar Petrogad en de Zwarte Zee ; Wrangel gesteund, en troepen via Dantzig en desnoods met kracht en geweld door Duitschland heen, naar Polen, en mocht er verzet komen van arbeiderskant, dan ook dit verzet door geweld bedwongen ! Nu, mis schien zou men inderdaad hiertoe in staat zijn, misschien ook niet, maar in elk geval is het verklaarbaar dat Lloyd George en Millerand verkiezen eerst alle andere middelen uit te putten. En begrijpelijk is ook, dat zij Churchill's raad niet volgen, die het gevaar alleen ziet aan den Russischen kant en die daarom Duitschland verlof wil geven, zich weer te wapenen en de Russen te bevechten ; want ten eerste is het zeer de vraag of de Duitschers zich daartoe zouden willen leenen, en ver volgens is men in Frankrijk hiervoor juist het meest van alles beducht, omdat een Duitschland, dat Europa van het schrikbeeld der bolsjewisten bevrijd had, terstond een gevaar voor Frankrijk worden zou en in elk geval niet meer het nederige, verslagen Duitseliland zou wezen. Maar toch ligt aan Churchill's raad naar onze meeding een zeer juiste gedachte tergrondslag : deze, dat als de Enten te geen lust heeft troepen naar Polen te zenden en het land te herstellen, zij onmogelijk in onmin kan blijven leven met Duitschland en Rusland beide ! De Fransche couranten praten dag in dag uit over een geheim ver drag dat tusschen Rusland en Duitschland tot stand gekomen zou zijn ; wij v/eten niet of dit inderdaad bestaat, maar mocht het zoo zijn, dan is het de Fransche politiek die dit tot stand gebracht heeft, want het was de pers en vermoedelijk ook de regeering in Parijs, die de toenadering der Entente tot Duitschland en Rusland beide belette. De Engelsche liberalen krijgen aldus de kroon op het hoofd, zij, die sinds maanden reeds roepen om de rechtstreeks tegenovergestelde staat kunde, te weten herziening van het verdrag van Versailles in voor Duitschland gunstigen zin en erkenning der Russische Sovjetregeering, ten einde Rusland terug te brengen in den kring der Europeesche naties. Zal hun stem thans gehoord worden en zal het nog niet te laat zijn? Want natuurlijk verlangen ook de Engelsche liberalen niet, dat Polen in den steek gelaten zal worden, en mocht thans Sovjet-Rusland met Polen willen handelen als eertijds Duitschland poogde te doen met België, d. i. het tot vazalstaat maken en het den gewenschten regeeringsvorm opdringen, ____ is er dan een andere uitweg dan oorlog? De Poolsche quaestie verdringt thans al het andere uit onze belangstelling. Ja, zelfs aan de verslagen van het socialistisch con gres in Génève konden wij niet ten volle de aandacht wijden die het congres verdient. Er zijn daar inderdaad belangrijke besluiten genomen, van tegelijk anti-bolsjewistische en anti-kapitalistische strekking. De vraag is nu maar of deze socialisten, talrijk en machtig als zij in alle landen zijn, een krachtig cen trum tusschen communisme en kapitalisme zullen blijven vormen, het kapitalisme minder kapitalistisch makend, en het communisme minder communistisch, dan wel of het gaan deweg tusschen beide machten verpletterd zal worden. De krachtproef der arbeiders tegenover Hongarije mislukte althans : de boycot moest worden opgeheven zonder dat eenig resultaat werd bereikt, en de Hongaarschc regeering voelt zich thans zelfs sterk genoeg om hulp met duizenden mannen aan Polen aan te bieden. Het verslagen Hongarije de eenige bondgenoot van Polen, die rëeele hulp bieden kan f De lersche noodwet, d. i. dwatigwet, is aangenomen en de het Turksche vredesverdrag geteekend, maar dit laatste is nauwelijks de vermelding waard. ]. C. VERBETER ING In het gedicht van J. A. R. in ons vorig No.: Lied" leze men in laatste regel, strofe 4: woon" in plaats van troon"; in strofe 6, eersten regel: uw" in plaats van een", tweeden regel ,,'t tied" in plaats van lied". In Appelbloesem" leze men voor het woord ronken" vonken". iiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim VRAOENRUBRIEK voor Algemeene Wetenswaardigheden Men gelieve de vragen voor deze rubriek in te zenden aan het Redactiebureau, met op den omslag het motto Leekenspiegel", en onder opgave van naam en adres (die als vertrouwelijk zullen worden beschouwd). E. V. Jr. te B. /s met eenige betrekkelijke zekerheid het aantal der gedurende de oorlogs jaren in ons land gehuisvest geweest zijnde Belgen te bepalen? Volgens het Verslag van de werkzaamhe den der Centrale Commissie tot behartiging van de belangen der naar Nederland uitge weken vluchtelingen" over de jaren 1914 1919, heeft ruim een millioen Belgen de vlucht naar Nederland genomen. Dit getal, 1.056.000, zegt de Commissie, zal dicht bij de waarheid komen en geeft in geen geval een overdreven voorstelling van de verplaatsing van de Bel gische bevolking. Met zekerheid kan worden vastgesteld dat het grootste aantal vluchte lingen, waaraan op n moment huisvesting is verleend, en wel in het begin October 1914, na den val van Antwerpen, minstens 719.000 heeft bedragen. Deze toestand bestendigde zich niet lang, daar reeds in November onge veer de helft der vluchtelingen ons land had verlaten om naar Belgiëterug te kecrcn of naar Engeland over te steken. J. H. te A. In den Stillen Oceaan, ten W. van Zuid-Amerika, ligt het Paascheiland. Op dit ei land komen tal van beelden voor. Zijn er ook op gravingen of andere onderzoekingen gedaan naar 'den oorsprong van deze beelden"? Op dit eiland komen ook voor ruines van gebouwen,die ecnigszins gelijken op Egyptische pyrarnides. Hebben zij 'hoven den ingang ook de letter t (tan)? Bestaat er ook literatuur over de bouwwerken op dit eiland? Voor het antwoord op deze vragen verwij zen wij IJ naar de volgende geschriften : R. Andree. BiUlerschriften aas der Siidsee, t.; in Globus, 1882, p. 375. SOLIEDE SNEL MAXWELL 1920 SIERLIJK ZUINIG Uit voorraad ommegaand te leveren: Maxwell Auto's type 1920: 2 a 3 pers. ROADSTERS 4 a 5 pers. TOURINGCARS 4 a 5 pers. SEDANS PROSPECTI EN INLICHTINGEN OP AANVRAGE Automobiel Exploitatie Maatschappij onder Directie Amsterdamsche Rijtuig Maatschappij Overtoom 399 AMSTERDAM Tel. No, N. 1901 Looiersgacht 10 AMSTERDAM Complete Installaties voor Electrisclie Verlichting en Krachtoverbrengen, Hectische Verwarming Vertegenwoordigers der bekende Llftenfabriek RouxCombaluzier, Parijs Ier Transformatorenfabriek Ferranti, Hollinwood VH.PATOIEVIS&ZM. UTRECHT, MBRIEKBiKMlWR'. ? 17 c r» lOlCTA A f/-iCTEr»l f (HOLLAND) ONDIEP.JEL:HO IJZER-E» JflEIAALGIETERIJ \ Bij TEULINGS' UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ te 's-HERTOGENBOSCH ' is verschenen het: -.M TUI JMlSTJMMÏyR, van de Beintvrd. (herdenking van den lOUsten geboortedag van ALUEKDINGK THI.I.M) met een prachtigen, rijken inhoud; omvang 264 pagina's (Hij vel). Hoogst belangrijke bijdragen van: Dr. P. J. CliYPERS, f. ALBERD ING K TH l JM S. J., K. |. L. ALBERDINOK TH I |M (Lodewijk van Deyssel), JGSEPH CUYÏ-ERS B. C. I., Dr. |. H. Al. STERCK, H. DUURKENS S. ]., Al. A. P. C. POELHÈKKH, LYDWINA DIEPENBROCK, Dr. j. WITLOX, Dr. GERAK'D BROM, Dr. HRED. SASSEN en Lr. B. H. MOLKENBÜKR O. P. (.^De afbeelding (op kunstdruk) der Thijmbuste uit het Rijksmuseum is genomen volgens aamvij/ing van Dr. P. _|. CIJVTÜHS. Van dit mooie Thijmnummer is een beperkte oplaag over«edrukt. Prijs f 4 ~ TYPE1OO-1OOO RR. 5 GELIJKSTROOM STOOMMACHINES S TAtlDEM COMPOUND MACHINES | STOOM DYNAMO MACHINES J STOOM CENTRIFUGAAL POMPEN t- .-.?'. '? / :: ; :: '????'-.-;,' VOOPALLCoeiitmoiH L qOMPRESSORÈW VACÜrtPOMPEW. S GIETW1RKEN m WZEREW METAAL ?'?.' .: ? . HAAK TflKf/Y/flf Of HIODIL N.V. HAARLEMSCHE AUTO CENTRALE JANSWEG 13-15 HAARLEM TELEFOON 1094 Napier Super Six Een zeer snelle en zeer luxe wagen - Morris Oxford Light Car Renault LUXE WAGENS VRACHTWAGENS Vrachtwagens a 1200 K.G. met selfstarter en Electr. licht id. a 3 ton (beide typen op luchtbanden) (uit voorraad leverbaar) Dennis Vrachtwagens Char a bancs Turbine brandspuiten Vrachtwagens a 4 ton uit voorraad leverbaar Bezoekt onze stands op het a.s. Eerste Nederl, Wegencongres -£iïn ':^:.^jjjf'^ijfe^?iiiMftMfï^iiffl"^ffrJ3; H ANDWERKSIGAR EN FABRIEK, Rookt NEDERLANDSCHE MUNT" Hollands meest gewilde sigaar Licht doch vol aroma Alom verkrijgbaar van het SUCCESBOEK van den HumoristDE SINCLAIR DE RIDDER KNOL verscheen heden de 2de DRUK. (Omslagteekening van IS, VAN MENS) Prijs Ingenaaid f 2.90. Gebonden f 3-90. OORDEEL DHR PERS: \Vat is hij dan wel? Is hij leuk? Is hij leutig? Is hij inoppig? Is hij guitig? Is hij opvroolijkend? Is hij vermakelijk V Lezer, hij is ten slotte van alle? wat. Hij is 'ustus van Maurik ile tweede. En als hij dan toch een timii't moet hebben, daar dit tot de tunicHe van het critiseeren behoort, welnu hij is een grappicus. En geschikt voor huis, tuin en duin; voor pand, land en strand' voor vaeantie, verlof en zelfs voor slapelou/e bureau-uren! X.uo vervult ieder in de vaderlandsche, litteratuur y.ijn eigen plichten en zijn eigen roeping. . . . lliiagschc Post. ....Een hij uitste'; genoegelijk boek, dat ons eenige uren zeer prettig bezig houdt. Hen boek waarvan zeer, zeer velen in deze gedrukte tijden oprechte behoefte hebben. .Va't een benijdenswaardige!! flair geschreven, in hooge mate opgewekt, dikwerf van een echten, degelijken gezonden humor. XV'ij denken met nleizier aan de uren terug, dat wij ,,DH RIDDER KNOL" onder handen hadden. ...'.. Bredasche Courant. Hen alleraardigst boek, geschreven voor dezen tijd, is ,,f)H RIDDER KNOL" van den geestigen schrijver H. ui; SINCLAIR !\'ienn's van den Dag. Veel van dit boek vertellen is niet noodig; lees zelf de kostelijke grappen en Haters en ge zult telkens en telkens in de lach schieten. Want werkelijk de Sinclair kan geestig zijn en is het in dit boek weer 's door en door gezond. Daardoor is 't een boek dat opgeinscht en dat kunnen we in dezen tijd warempel wel gebruiken Ind. Mercuur. Dit is voor volwassenen een almachtig grappig, een oer-humoristisch, en onschuldig boek. tic Tijd. Uitgave van VAN HOLKEMA & WARENDORF - AMSTERDAM