4 Sept. '20. No. 2254 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR N E l> R, E S T3V «J PI, 2X N T, m Fi. 20 LEIDSCHESTRAAT 22 AMSTERDAM TELEFOON N. 5812 HEMDEN HAAK MAAT Dames-en Heerenkleeding ?14,'s-GravBDhaje Tot het bouwen van Villa's en Landhuizen zijn prachtige heuvel achtige BOSCHTERREINEN te koop in het OOSTERPARK te Lage prijzen, mooie wegen, gas, eledr. licht, water. I.V. Maatschappij tot Eiploit. van Het Ooaterpark Dir.!. I. STOIMANS S DÏO SCHULZ Tel. Int. 38 & 48 Ivsiiiilltllllllli u ? IIMUHIIIIMNlIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIinilllllMIIIIIIIIIMIIIMilHlliiiiiiiHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIMIIIIIMaHHMIIIMIMl. ISTARK'S OXYDOL" j . (CHLORAS KALICUS TANDPASTA) J l Niml. Vtim. STARK t Co. Chtmltch» Ftbitok VHA6E", '»-armnht«« i *»«e»sjeiM»«i«tiiittm«««i««i^iimiiiiimiMmi»Mi^ FLICK's BOOMSCHORS Net Ongeëvenaard) Fabrikaat l «OUDE l Is Chocolade In een vormenvan een samen stelling als In geen ander Fabrikaat wordt teruggevonden. OVERHEERLIJK VAN SMAAK! EIVE1 CASPAl FLICK - Opgericht I745 Hofleveranciers louterde! jiiiiiiiinimMimiiMiiiMi immuun» iiiiiiimi MEEREN MODE-ARTIKELEN - HKERENSTRAAT 12, GRONINGEN TELEFOON 1083 Rookt JAARBEURS UTRECHT fabrikant \'A J.J van der Pas -s-Bosch Alleen & , l aioejclyndan alufteMqurt l Joartorflllo '~ aiiiiiiiiiiiMaiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiini iieHiniunmiiiinmiiiimnmiii i GRAND HOTEL BOSCHHEK" 's-GRAVENHACE DEN GEHEEIEN DAB RESTAURANT DINER-CONCERT N aam l. Venn. Amsterdamsche Bad- en Zweminrichtin§Over 't Y. Geopend het nieuw gerestaureerde Café-Bestanrant W. F. H. MOOIJEN, Telefoon C. 1158 EXPLOITANT Lunch Diner Souper la carte DINER- en AVOND-CONCERT De Gruijter & Co's Meubeltransport Mij, Gevestigd sedert 1881 AMSTERDAM Fr. v. Mierisstraat 9O Tel. Z. 822 DEN HAAG Westeinde 48 Tel. H. 2924 ARNHEM Parkstraat 52 Tel. 61 Verhuizingen enVerpakkingen Bergplaatsen voor Inboedels EENIGE SPECIALITEIT 8g KRIMPVRIJ B*( | GEZONDHEIDS- f* g| ONDERGOEDEREN | Nederlandsch Fabrikaat gO «5TRICOTHUIS AMSTERDAM Rog. B reestraat 35 TEL. NOORD 5068. HAARLEM Gr. Houtstraat 143 TELEFOON 146&. i* w Spoors Mosterd WA Spoorjr. Cuiemborq \ Vl y\ V( /\ Vl /?. iH /v Vl A *Jf A Vl v-j V* A Vl A vf rt M* ( Restaurant HOEK" SPUI 23, Telephoon C. 2754. RESTAURANT lei ORDRE. Het is van ALGEMEENE BEKENDHEID dat de MICflELIN IDWIELIIIIIDEII ZIJN LICHTLOOPEND EN ONVEKSLIITBÜR 12 MAANDEN GARANTIE Buitenband f 8.50 Bimienband 3.75 industrie door den lagen kostprijs der producten uitstekend concurreeren en na betrekkelijk korten tijd haar productievermogen vergrooten, waarvoor dan telkens weer nieuwe arbeiders noodig zijn, terwijl juist de antieke bedrij ven met handbewerking door gemis aan conrurrentievermogen mettertijd absoluut ten doude ge doemd zijn. Ook biedt de machinalisatie het groote voor deel, dat men hierdoor zijn bedrijf onafhan kelijk kan maken van speciale vakarbeiders. Want juist deze kunnen een ongestoorden gang van zaken bij de productie zoo gemak kelijk in de war sturen, omdat zij zoo moeilijk te vervangen zijn. Zoo is b.v. het glasblazen een speciale vakarbeid, waarvoor de noodige routine en dus een lange leertijd noodig is. Wanneer dus in een fabriek alle glasblazers staken, dan moet het bedrijf zoo lang stop gezet worden tot men er in geslaagd is een vol doende aantal nieuwe glasblazers te vinden, die het werk kunnen verrichten. Daarentegen wordt de flesschenmachine van Owen, die geheel automatisch flesschen blaast, bediend door willekeurige arbeiders, die alleen maar de opeenvolging der verschillende handgrepen behoeven te kennen. Men kan dan ook, omdat er in het geheel geen vakkennis voor noodig is, de bediening van zulk een machine in korten tijd leeren. Loopt dus in een met dergelijke machines toegerust bedrijf de gang van zaken door een staking spaak, dan kan elke wille keurige arbeider de bediening der machines overnemen. Een ander voordeel van machinalisatie is, dat men door de machines dag en nacht te laten draaien, de capaciteit van het bedrijf kan verdubbelen of verdrievoudigen, terwijl men voor continu werken met speciale vak arbeiders het dubbele of drievoudige aantal noodig heeft, dat meestal zeer moeilijk te vinden is. Ten slotte is de capaciteit en kwaliteit van het werk bij machinalisatie onafhankelijk van den goeden wil der arbeiders, wat juist in den tegenwoordigen tijd wel het voornaamste voordeel is. Maar, zal men zich tegenover deze voor deden wellicht afvragen, is nu machinalisatie werkelijk zooveel goedkooper dan handen arbeid, waar de benoodigde machines toch ook meestal tegen hoogen prijs gekocht moeten worden? Inderdaad is voor de aanschaffing van de noodige machines een kapitaalsvergrooting onvermijdelijk. Maar hiertegenover staat ook, dat deze aanschaffingskostcn der machines maar eenmaal betaald moeten wor den, zoodat de lasten, die op dit kapitaal rus ten, alleen gevormd worden door rente, af schrijving en kosten voor energie en de bedie nende arbeiders, terwijl de loonfractie bij handenwerk dag in dag uit terugkeert. Daarbij komt nog, dat een gemachinaliseerd bedrijf veel meer onafhankelijk is van een stijging der loonen, omdat de loonfractie per fabrieageeenheid veel geringer is. Schiedam G. DE C L E K c Q Nieuwe Uitgaven l--.cn Wilde Lente, door Frits van Raa 11 e, uitgave van N. V. Drukkerij ,,Jacob van Campen", Amsterdam. Astrid, drama in vijf bedrijven, door Made lei n e Böhtlingk, met voorwoord van Dirk Cos t e r, uitgave van Nijgh en Van Ditmars Uitgevers-Maatschappij Rot terdam. Het Wundcrschoone Rijpen (deel V, van Het Geslacht der Santeljano's) door Joost Mendes, uitgaven van W. L. en J. Brusse's Uitgevers-Maatschappij, Rotterdam. Thoiikiulidcs' Navorschingeii, De Peloponnesische Oorlog (Boek V; De Vrede van Nikias), vertaald uit het Grieksch, door mej. H. M. Boissevain, met medewerking van dr. H. J. Boeken, uitgave van J. W. Boissevain, Haarlem. Menschen uit een stil stadje, roman door Al i e Smeding, uitgave van W. L. en J. Brusse's Uitgevers-Mij, te Rotterdam. De PcrsiianUjklicidsidec bij Meisier Eckhart en Goethe, wijsgeengc studies door Herman Wolf, uitgave van J. Emtnering, Amsterdam. Attuniiï, Roman door Pierre B en CM t, Metilenlnff-Editic, Amsterdam. Ktwkbuck, samengesteld duur een Hollandsche Huisvrouw, Meulenhoff-Edïtic, Amst. Socialisatie op Cnüperatievcn .'.;r»m'i7m;(Proeve eener wijziging van den productievorm), door L. Simons, Uitgave Mij. voor Goede en Uoedkoope Lectuur. Leerboek der Natuurkunde (Deel I) door dr. A. M. P. Rocholl, Uitgave van A'ijgh en van itmar's Uitgeversmii. Van Nederland in tien ' Oorlogstijd, de ge schiedenis van Nederland en Ncderlands hIndiëtijdens den oorlog van 1914 tot 101'.' onder leiding van prof.' dr. H. Brtignians, is! met afl. 11 en 12, het slot verschenen, uit gegeven door de uitgeversmaatschappij ,,E1sevier" te Amsterdam. iiiliiiiiiiiiiiiiiniiiiiniiiiiiiiitigr IIIBMIIIIIII HET ROODE LAMPJE Slgnifische Gepeinzen (08) Natuurlijk worden mijn geleerde vrienden een weinig kreegel. Wat drommel ! zouden zij al de moeite hebben gedaan, zooveel taaye lectuur hebben doorworsteld en eindelijk met hooge onderscheidingen zijn ge huldigd als wijzen en cultnur-dragers, om in de gewigtigste vragen niet meer bevoegd te zijn dan een gewoone doodgraver ? Een goede, vroome, uitermate geleerde en mij wclgeneegen vriend noemt mij tnitscli. En wat het ergste is : ik weet niet, dat ik trotsch ben, zegt hij. Ik zie minachtend neer op wijsbegeerte, the ologie en scholastiek. Ik zou mij juist aan die bronnen moeten laven. Daar liggen schatten voor mij opgehoopt. Hij ziet mij als een hongerige zoekende ziel, die uit puure halsstarrigheid niet gelooven wil dat op al mijn vragen reeds een antwoord gereed te vinden is, als ik mij maar wilde wenden tot de zuivere bron: de moederkerk. O ! O ! O ! hier zou ik bijna welspreekend kunnen worden. Trotsch en Deemoed, dat zijn eerst woorden voor meditatie ! Beide woorden zijn signifisch zoo interessant, om dat ze -?als oer-woorden volgens de indeeling van Mannoury zoowel een gunstige als een ongunstige emotioneele waarde hebben. Vooral Trots is in dat opzicht merkwaardig. Met in den nek geworpen hoofd, en oover el kaar geslagen armen kan men het woord zoo uitspreeken, dat ieder een gevoel krijgt als moest een mensch zich schamen die niet trotsch was. Als men het dan verbindt met passie en verdoemenis" en laat rijmen op rots" dan heeft het allen schijn van een heerlijke en verheeven zaak. Daarbij schijnt dan deemoed" laf en verachtelijk. Op de lippen van 4e vroomen, waarvan Franciscus van Assisi de meest representatieve is, is Trots duivelsch, slecht en doem-waardig, en Deemoed het hoogste en verheevenste, waar naar de mensch kan streeven. Dit zullen wel niet dezelfde spijzen zijn, dit- zoo verschillend smaken. Ik meen, dat men met eenige aandacht al gauw bespeurt dat de goede trots en de booze trots twee geheel verschillende dingen zijn, die alleendoor onachtzaamheid en slordig heid denzelfden naam dragen. Wat Jezus aan den dag legde voor zijn rechters, voor Pilatus en Caïphas, dat zal mijn vroome vriend wel goede en sehoone trots willen noemen. Het woord fierheid is daar veel te zwak. Onze opgave is dus nauwkeurig te leeren onder scheiden in hoever het gevoel dat ons verwij tend als trots wordt aangewreeveu, al of niet verwant is met dien verheeven en eedelen trots, dien wij allen, in verschillende mate noodig hebben, om wél te leeven. En dan kom ik tot de gedachte, dat het kenmerk van den goeden Trots juist daarin bestaat, dat men er zelf niet van bewust is. De goede Trots is een vorm van teegenstand, die vanzelf ontstaat door het vaste karakter van den Trotschen. Hij tracht zijn Waarheid te handhaven, om dat hij nu eenmaal is, zooals hij is, hij kan niet anders, -- de teegenstander voelt dat als bal dadig, onnoodig verzet. De slechte Trots is iets veel ergers dan enkel verzet, het is maeht-dorst, aggressie, heerschzucht, neiging tot het neerwerpen en ooverweldigen van anderen. Niet een noodzakelijke weerstand, maar een willekeurig en onnoodig braveeren van anderen, zonder waarachtige eigen kracht. Van zulke trots is men zich wel bewust. Men pronkt er.zelfs mee, zooals Willem Kloos deed. Goede Trots kan het niet helpen als ze anderen grieft, ze wenscht het niet, maar wordt ertoe gedwongen door de vaste kracht van het geheele karakter. Slechte trots pretendeert meer dan ze werkelijk aan kracht bezit. Ze wil sterk en machtig zijn, maar heeft er de kracht niet toe. De vraag in hoever ik zelf goede en slechte trots bezit, behoef ik hier niet uitvoerig te bespreeken. Maar als mijn vroome vriend zegt, daar ik mij van mijn tro'ts onbewust ben, dan acht ik dat een lof, die wellicht meer is, dan ik verdien. Dat ik mijn best doe, deemoedig te! zijn, dat erkent hij. Óp deemoed kan men zielil toeleggen. Op Trots niet. Men is van natuure ,.., aldus aangelegd dat de menschen, waarmee jlmeii omgaat, ons trotsch noemen of niet. Men r| kan zich inspannen om deezen indruk teverHWrnijden of te verzachten. Maar aan die in spanning wordt een grens gesleld door ons natuurlijk weezen. Wilde men nog verder gaan, dan zou men in huichelarij en leugen ver vallen. Ais men zich, naar de wijze van sommi ge devooten, laat uitschelden en beleedigen en opzettelijk beschimpen zonder teegcnspraak ja zelfs met aanmoediging, dan bevordert en steunt men leugen en onwaarheid. Hier is het voornaamste vraagpunt, om trent afvalligheid, schismatisme, of trouw aan de kerk. Alles draait om den Trots. Daar is het cardinale en vitale punt, het zeenuwknooppunt van alle bekeering. En wie mij in allen ernst wil waarschuwen en redden, moet daar aangrijpen. De oorzaak van alle kwaad wordt ook gezocht in den hoogmoed van SatanLucifer, die zelf in opstand kwam en den mensch verleidde. Als ik nu hieiover peins, dan voel ik zoo duidelijk, hoe alleen gebrek aan goede middelen van verstandhouding ons van elk ander scheiden. Als ik denk zonder woorden, dan voel ik de zaak zoo klaar en eenvoudig. Vergeef mij, goede vriend, voor wiens ge leerdheid, liefderijkheid en vroomheid ik dank en eerbied heb, als ik u vraag nog eenigszins anders te denken, niet in de breed te, maar in de diepte. Ik voel mij eigenlijk in het geheel geen hongerende of zoekende of worstelende ziel. Ik drijf innerlijk rustig op den geweldigen leevensstroom, vast vertrou wend op de liefde, die goedheid en de groot heid van de Macht, die mij voortsleept. Ik weet, dat er spoedig geweldige versnellingen en katarakten koomen, waaraan geen ont wijken is. Daaraan is niets te doen, en het is mijn taak mij voor te bereiden op het verschrik kelijke, wat mij wacht. Het is verschrikkelijk en zoo moet het zijn. l let schijnt mij dwaasheid dit niet te willen zien, of te willen ontduiken. Ik ben er bang voor. Zccker ! Ik voel nu en dan angst. En dit acht ik begrijpelijk en vcrgcefcLlijk. Al was ik de dapperste held, wat iietee|kent onze heldhaftigheid bij God's geweld? l Ik moet sterven en dit is gruwelijk, want wij zijn aan dit lichaam gewoon en achten elke diepere schending ervan een vreeselijk onheil. Ik mag dit onheil niet willen ontloopen, maar ik mag het ook niet willen bespoedigen. Mijn leeven is uiterst zwaar en pijnlijk, ondanks groote voorrechten en lijne vreugde-. En het moet zoo zijn, omdat ik nu sta voor de oovergang van het natuurlijk-menschelijke in het booveii-natuurlijke. Dat moet blijkbaar zwaar en pijnlijk zijn. En ik heb geen ander wapen als geduld. Ik onderwerp me. En dit acht ik geen bizondere deugd, want ik kan toch niet anders. Maar ik geloof ook dat het goed is. En dat is ook niet zoo verdienstelijk, want het is het eenig reedelijke, wat zich voordoet aan mijn verstand als waarheid. Is dit nu Trots? Of is het deemoed? (!>!>) Nu houdt ge mij, mei liefderijken aan drang vóór, goede vriend, welke schatten er voor mij gereed liggen in lithin'gie en scholas tiek. Ik waardeer l.'w bedoeling. Maar versta nu, hoe het juist mij tot ootmoedige verneedering dringi, dat ik bijna niets meer aan die schatten hebben kan. Toen ik jong was, meen de ik een sterk hoofd en een scherp verstand te hebben. Ik kon gemakkelijk leeren en werkte mij met genoegen door dikke wijsgeerige boeken heen. Ik had de kinderlijke meening, dat ik alles zou kunnen, als ik maar mijn best deed. Ik voelde mij lichamelijk en geestelijk sterk en iu staat, zoowel in weetenschap als in lichamelijke oefening alles te bereiken, wat ik maar wilde. Ik deed mee aan alle sport en liefhebberde in alle weelenscliappen. Als ik in geen enkel vak bi/onder uitblonk, dan was het, omdat ik nog geen vak als hel allergewigtigste had beschouwd, belangrijk ge noeg, t mi er mij geheel aan te wijden. Dat was trots, zonder twijfel, omdat er geen eevenreedige kracht achter was. De nood zakelijke verneedering kwam met den ouder dom.... Natuurlijk verwachtte ik wel een verzwakking, physiek, maar daarbij ook een eevenreedige versterking van den geest. Ik verwachtte een grooter machl van den geest oover 't lichaam, een toeneemende serceniteit, een gelijkinoedigerwijsheid, een behouden van intelleclueeie schatten, en vooral hlijmoedigheid en gemoedsrust.... Ik meende dat te nioogen verwachten, want ik had soober geleefd, en mij eerlijk toegelegd op zelf-be/.iiuiing en zclf-verloochcning, op het bekampen van het lage en leelijke in mij, SP AANSCH, EHOELSOH, FRAHSCH, DUITSOH oio. Borlllz-Sohool HoBrengrmoht 481 n. 3286 Pract. Onderwijs dooi bulttnl. Lsetartn , 11111 "" "" iiiiiininiiiiiiiiiiniiiii IIM.III,,.,,, , , en op het volgen van het zuiverste licht. Ik had zooveel mogelijk de uitersten, de excessen vermeeden, en in mijn streeven naar Deemoed, ook afgezien van een al te houg gespannen en' door de menschen niet te volgen deugd. Ik wilde mij niet forceeren tot iets, waartoe ik ik niet bestemd was. Ik wilde afzien van alles, wat naar profeet-schap zweemde. Ik wilde eenvoudig zijn, natuurlijk, mij niet inspannend booven mijn aanleg en mijn krachten. Dit heel ook Deemoed, mijn vioome Broeder! maar die Deemoed heeft'mij geen heil gebracht. Mijn voorzichtigheid en' ge matigdheid hielden mij gezond, en vrij van gebrek. Zoo kon ik een leeven leiden, dat geluk en voorspoedig scheen. Ik heb sehoone emoties en subtiele, teedere vreugden gehad. Maar wat vermoogen gezondheid en voorspoed teegen den ouderdom? Mijn verwachtingen zijn niet verweez.enlijkt. De verncedcring.'die ons de ouder dom doet ondergaan, de ellende waarin zij ons stort, is veel dieper dan wij verwachten.' Elk mensehenleeven eindigt in een ijzingwekkende tragedie. Hoor goed! broeder, ik beklaag mij niet. liet meest juiste, wat ik zeggen kan i's, dat ik gelaten ben, en vol heilig vertrouwen. Mijn geloof is misschien klein in bizniiderheedeu, maar vast en groot in de hoofdzaak. l let zal alles wel goed zijn, al begrijp ik er niets van. Maar van het mooi-opgetuigde. zeewaardige en wei-beladen ziele-scheepje is maar een miserabel wrak oovergebleeven. Niet enkel het lijf is verzwakt. Het willekeurig bepalen van de aandacht en daarmee het willekeurig onthouden en herinneren wordt steeds moeyelijker. Maar wat het ergste is, de greep van de ziel op de liuulè, op het lijf, wordt steeds minder krachtig. Het lijf in zijn veroudering, wordt eigenmachtig en oproerig. Het laat zich niet meer gezeggen. Het ir// dit, het ir// dat. En als ik, d.i. het verstand en de ziel, zegt : het gebeurt niet !'' dan gebeurt het tticli, e u het prestige van de hoogere functies daalt.