N°. 2261 Zaterdag 23 October A°. 1920 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Onder Hoofdredactie van Prof. Dr. G. W. KERN KAMP Pethcte:?ren: Prof. Dr. H. BRUGMANS, Mr. E. S. OROBIO DE CASTRO Jr., Dr. FREDERIK VAN EEDEN, Mr. J. A. VAN HAMEL en H. SALOMONSON UITGEVERS: VAN HOLKEMA & WARENDORF i ijs per No. f 0.25. Per half jaar f 6.25. Abnnn. loopen per jaar plus 10 cent dispositiekosten INHOUD : Het naspel van de Poststaking, door prof. Dr. G. W. Kernkamp. Tijdgenooten: Lyautey, door Dr. G. W. C. Bijvanck. Inter nationale Tribune, door Dr. Helene Stöcker.2. Aansluiting bij Moskou, teekening van Jordaan. Krekelzang, door J. H. Speenhoff. Buitenlandsch Overzicht, door Prof. Mr. J. C. van Oven. 3. Het Roode Lampje, door Dr. Fred. van Eeden. 5. Voor Vrouwen (red. Elis. M. Rogge) Vrouwen in Noord-Amerika, door Dr. M. A. van Herwerden Prinsessen van Oranje in Duitschland, door Elis. M. Rogge. Uit de Natuur ; In Borderland, door Jac. P. Thijsse. 7. Nieuwe Engelsche boeken, door W. van Doorn. Kunstenaars en Burgers, door Corn. v. d. Sluis. Liederen uit het Boek der Liefde, door Renéde Clercq.?De Wereld heeftDuitschland noodig, teekening van George van Raemdonck.?? Dram.-Kroniek, door Top Naeff.?8. Techn. Rubriek. De Theorie van Einstein, door Dr. J. F. vanOss.?Financien en Economie door J. D. Santilhano. Indische Causerieën, door Mr. H. G. Koster. 10. Vers, door Charlvarius. Charivaria. Dingen die gebeuren, door Aorta. Damrubriek, red. K. C. de Jonge. Uit het Kladschrift van Jantje. Leekenspiegel; Ver zen.?l {. De nieuwe Amsterdamsche leening, teekening door Joh.Braakensiek. KleineMisères, door Minca Verster?Bosch Reitz, met teekeningen van Is. van Mens. Bijvoegsel : De staking in de Engelsche kolenmijnen, teekening van Joh. Braakensiek. HET NASPEL VAN DE POST STAKING Zooals Braakensiek dat de vorige week in prent heeft gebracht : na de opheffing der staking liep de postwagen wel weer, maar hij bleef toch knarsen en piepen ; wou men hem aan den gang houden, dan zou hij flink moeten wor den gesmeerd. Onze teekenaar heeft maar van zijne meening te doen blijken, en de Regee ring vliegt op zijne wenken. De be doelde plaat verscheen Zaterdag den 16den October; twee dagen later maak te de Regeering bekend, dat zij den smeerpot ter hand zou nemen. Vlugger kan het niet ; Braakensiek laat danken voor de prompte bediening. Maar toen er dan toch aan het smeren zou worden gegaan, herinnerde de Regeering zich, dat er onder de takken van openbaren dienst nog andere krakende wagens Waren, die ook wel een likje mochten hebben ; het ging nu toch in n moeite doorrf En zoo kon de minister van financiën dan op Maandag 18 October aan den voor zitter der Tweede Kamer mededeelen, dat het kabinet ter tegemoetkoming aan de moeilijkheden van het rijksper soneel, speciaal van gezinnen met kin deren, besloten had een aantal voor zieningen te treffen." Reeds vroeger was een kinderbijslag en een verhooging van de bezoldigingsschalen 2 en 3 aangekondigd ; maar nu werd medegedeeld, dat de pensioen korting van 7"?zou vervallen en dat de minimum-salarissen van gehuwde rijks ambtenaren en rijkswerklieden op hooger peil zouden worden gebracht. Voor militairen en onderwijzers werden soortgelijke maatregelen in het voor uitzicht gesteld. De minister deelde deze blijde bood schap mede op den dag, voorafgaande aan dien, waarop de heer van den Tem pel in de Tweede Kamer een interpel latie zou houden betreffende de verbe tering van de salarieering van het Rijks personeel en in het bijzonder van het personeel van den Rijkspost-, telegraafen telefoondienst." Juist bijtijds dus om den schijn te ontgaan, alsof de Regeering onder de pressie van de Kamer tot een loonsverhooging had besloten. Maar te laat om de beschuldiging te kunnen afweren, dat zij een ook door haar noodig gekeurde salarisverbetering eerst toestond, nadat er in het ambte naren-korps een algemeene ontevre denheid en. bij een bepaalden tak van dienst een zóó slechte stemming was ontstaan, dat liet te Amsterdan tot een staking kon komen. Te laat dus om geen voet te geven aan de meening, dat zonder deze sta king de Regeering niet, en in elk geval niet zoo spoedig tot een verhooging van de tractementen zou zijn overge gaan. Natuurlijk --- want het schijnt nu eenmaal tot de ,,natuur" van een re geering te behooren, niet te willen er kennen, dat zij een fout heeft begaan, zooals de onze b.v. nog altijd te hoog hartig is gebleken om tegenover de Nederlandsche zeelieden (met welk woord wij «o/ede machinisten bedoelen : dit ter beantwoording van een opmer king, ons uit dien kring gemaakt naar aanleiding van ons artikel Kort van memorie") goed te maken wat zij op 31 Augustus 1.1. verzuimde en een offi cieel bewijs van waardeering te geven van de onschatbare diensten, die de Nederlandsche koopvaardij gedurende den oorlog aan ons volk heeft bewezen natuurlijk heeft onze Regeering niet erkend, dat zij verstandiger had gedaan, reeds drie of vier weken ge leden het besluit tot loonsverhooging te nemen, waardoor de staking voor komen zou zijn. Aan minister de Vries was de on dankbare taak opgedragen, tegenover de Kamer te betoogen, Jat er geen ver band moet worden gezocht tusschen de staking en het besluit van 18 October. Hij heeft zich met onverschrokkenheid daarvan gekweten en de herziening der salarieering verklaard uit de stijging der noodzakelijke kosten van levens onderhoud" en het voor de deur staan van den winter". Van de beantwoording der interruptie van den heer Ketelaar, of die stijging niet reeds drie weken geleden bekend was, maakte hij zich met een handiglieidje af ; naar een expliIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIM1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIIII1IMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMII1I LYAUTEY v Het slothoofdstuk kan geen dadelijkeu triomf voor den generaal vermelden. Niet altoos zouden de moeilijkheden onder worpen voor hem uit den weg wijken; teleur stelling.zou zijn baan kruisen. Waarnaar zijn hart het liefst begeerde, bleek niet voor hem te zijn weggelegd. Maar het lot had dan toch voor hem zijn vergoeding. De fortuin onttrok hem niet haar gunst. Zij gaf hem zijn wensch: op haar wijze, en naar wat zij beschikte. Het allerbeste is er niet in de wereld. Lyautey had maatregelen getroffen om zich gedurende den gruoten oorlog in Ma rocco te handhaven. Hij stond daar op post voor Frankrijk. Maar voor zijn gaven vond hij er niet het juiste veld op een oogenblik dat het land voor zijn leven streed. Hij voelde zich misplaatst op den achtergrond. Zijn gene raals Mangin en Gouraud deden dienst op Franschen bodem, zij toonden welke uitste kende bevelhebbers de armee van Afrika aan het vaderland kon verschaffen. De man, echter, in wiens school /.ij hadden geleerd, moest ach terblijven. Hij had zijn werk in Afrika, hij hield zich daaraan. Over hoe weinig macht men hem nog slechts de beschikking had gelaten, hij ging voort op den eenmaal ingeslagen weg en bevestigde het gezag van Frankrijk door het uit te breiden. Het is -mijn innigste overtuiging," zeide Lyautey in zijn rapport over den toestand van Marocco tegen het einde van 1916, dat het eenige middel om het land met al minder en minder garnizoen tot aan het besluit van de oorlog in vrede te houden, is: steeds voort te gaan en aldoor de nog onnnderworpen streek af te brokkelen, niet zoozeer om eenig mo reel voordeel en nog minder uit lost om te vechten, als wel omdat wij op die wijs tege lijkertijd de hulpmiddelen van onze tegenstan ders aantasten en onze eigene vermeerderen. ledere stam die zich onderwerpt, moge ons den vorigen dag nog met geweerschoten heb ben ontvangen, den dag daarop stelt hij een contingent troepen in onzen dienst, verkoopt ons zijn koren, geeft zijn deel aan onze belas tingen. Had dit niet plaats gehad, hoe zou ik onge straft mijn eigen bataillons hebben kunnen zien verminderen, zonder dat ooit een enkele man uit Frankrijk hen is komen versterken, hoe zou ik onophoudelijk Maroccaansche tiraillcurs hebbeu kunnen recrnteeren om de zwaarbeproefde bataillons in Frankrijk op peil te houden, al meer en meer koren naar het moederland kunnen sturen en de inlandschc belasting kunnen brengen van 3.300.000 francs in 1914 tot jneer dan IS.0(10.000 voor het komende jaar ! Dat toch is een som die het mij mogelijk maakte de onderworpen streek tot voorspoed te brengen en tot voldaanheid over de bevrediging, en tegelijkertijd strekken de vruchten die zij opbrengt ais een aantrek king voor het onafhankelijke gebied om zijn deel te hebhen in den toenemeiulen bloei." Hij teekeude dan het temt oor van den Midden-Atlas af dat zijn vrijheid en volstrekte wanorde had bewaard, hij toonde hoe hij dien gevaarlijken ongeuaakbaren Wezzan wilde benaderen, en hoe hij zeker was, mits men hem den tijd gunde, dat hij dien buil uit Marotco zou verwijderen. Van allerlei omstandig heden hing de operatie af, het kon twee, het kon meer jaren duren, eer men er toe overging, maar zij kon niet mislukken." En het was niet de krijgstaktiek, welke hij op den voorgrond stelde, hij bezat den slag, en daarop legde hij den nadruk om door een politiek van tegemoetkoming met soepele banden de inboorlingen te verstrikken. Zij konden zich niet anders dan gewonnen geven. catie van het feit, waarom hij eerst op 18 October aan de nadering van den winter dacht, werd hem maar niet ge vraagd ; het zou ook wel in zijne lijn hebben gelegen, op zulk een vraag het antwoord te geven : omdat den vori gen Zaterdag opeens de koude inviel." Veertien dagen geleden schreven wij hier, dat het talmen van de Regeering met de herziening der tractementsregeling verbittering heeft moeten wekken; na kennis te hebben genomen van wat zij bij de interpellatie-van den Tempel ter verdediging van hare houding heeft aangevoerd, moeten wij die meening handhaven. De poststaking te Amsterdam was een onbezonnen en afkeurenswaardige daad en tegenover rijksambtenaren, die het bijltje erbij neerleggen, kan geen Regeering, die dien naam verdient, concessies doen en moet zij het gezag handhaven. In die laatste taak is de Regeering op het kritieke oogenblik niet te kort geschoten ; gecapituleerd heeft zij niet ; maar ongerept is haar gezag niet gebleven, nu zij kort na de staking de gestelde eischen voor een groot deel inwilligt, zonder dat zich nieuwe omstandigheden hebben voor gedaan, die verklaren waarom zij thans verleent wat zij kort tevoren nog had geweigerd te geven. Het kan van beleid getuigen, wanneer een Regeering, na dat zij bij een staking van rijksperso neel liet toom in handen heeft gehouden, de tengels wat viert ; maar hooger schatten wij liet beleid, dat een staking voorkomt door op het juiste oogenblik aan rechtmatige eischen voldoening te geven. Terwijl wij deze regels schrijven, is het Kamerdebat naar aanleiding van de interpellatie-van den Tempel nog niet afgeloopen. Leden van verschil lende fracties hebben een voorstel inge diend om er nog een schepje uit den ketel bij te doen ; de een wil wat meer, de ander wat minder geven, maar allen beoogen de salarisregeling ten gunste van het rijkspersoneel te wijzigen ; de stemming over deze voorstellen heeft echter op dit oogenblik nog niet plaats gehad. Onzeker blijft ook, welke houding de Regeering zal aannemen tegenover de stakers, die wel is waar weder in dienst zijn tienomen, maar een verklaring heb ben moeten onderteekenen, dat zij weten alleen in dienst te zijn genomen, in afwachting van een nadere beschikking : het ontslag hangt hun dus nog boven bet hoofd. Het antwoord van minister Rtiys op de desbetreffende vragen van den lieer van den Tempt11 laat ruimte voor de opvatting dat er geen of slechts zeer weinige slachtoffers zullen vallen ; het persbericht, dat er tot een strafvervol ging zou worden overgegaan, is in elk geval onjuist gebleken ; de Minister van Het rapport sprak uitsluitend van Marocco : wie echter die het las kon zich ontdoen van een gevoel dat er een man aan 't woord was. in staat om grooter dingen te ordenen dan de betrekkingen van een kolonie. Had men l.yautev niet noodig in Frankrijk V "regen het begin van het jaar 1917 liet z.ich de toestand op het oorlogsterrein onbevre digend aanzien. Joffre's rol van den ont'eilbaren legeraanvoerder was uitgespeeld, maar men was den wereldberoemden militair nog niet kwijt. Sommigen stelden hun verwach ting op den nieuwen veldheer Nivelle, anderen zagen in Serrail, den commandant van het Oosterleger, den man van de toekomst. In den aanvang van 191(i had Galliéni het ministerie van Oorlog aanvaard en de verwachting was er geweest dat hij, een militair van gezag, eenheid in de leiding van den oorlog zou her steilen. Maar Galliéni was niet langer op volle kracht; hij kou niet overweg met het Par lement eu moest om gezondheidsredenen zijn ontslag nemen. Toen Jieeft men gedacht aan Lyautey voor het ministerie. Maar de tegenstanders van Galliéni ver langden niet dadelijk den leerling aan het hoofd, nu de proef met den meester was mis lukt. Men liet de zaken gaan zooals zij gingen. Totdat de premier dier dagen. .Aristide Briand, bemerkte hoe wankel zijn ministerie was geworden. Hij wilde het schragen door een man van gewicht: hij had behoefte aan een sprekenden naam en aan een verstandige!] kop die van besturen afwist. 13 December 19lti verscheen in het Jimnnil Oiiiciel een decreet dat den divisie-generaal Lyautev benoemde tol minister van Oorlog, en een decreet daarnaast waarbij de divisiecneraal Gouraud resident-generaal werd van Marocco. a d i n t e r i m. Lyautey was niet onbekend me! de over wegingen \\elke tot zijn keus hadden geleid. Hij begreep dat hij over een rotte plank" de macht had bereikt. Om 't even, hij zou dan toch zijn, waar hij wilde wezen, waar. bijzijn gaven kon te pas brengen. Hij rekende er op, daar hij buiten de partijen stond, dat, hij ecu Justitie wacht nog inlichtingen af, die hij behoeft voor de beslissing of er al of niet vervolgd zal worden. De Regeering zal hebben te over wegen, dat de bestraffing van enkelen niet alleen door de overige stakers maar ook door de groote meerderheid van het personeel, ciat den dienst bleef waarnemen, als een onrechtvaardigheid zal worden gevoeld. Het is thans vol doende gebleken, dat de staking niet volgens een beraamd plan geschiedde, maar een gevoelsuiting was ; ook wie aan het werk bleven, verkeerden in dezelfde stemming als de stakers; zelfs onder de leden van de confessioneele vakvereenigingen waren er wei nigen, die in hun hart de daad der stakers afkeurden, al volgden zij die niet na. Hoe zelfs onder de besten van het personeel zich enkelen door verbittering lieten leiden tot een nooit te vergoelijken daad, kwam aan den dag door wat in de Kamer is medegedeeld over de opstellers van het beruchte manifest, waarin tot sabotage werd aangespoord. Zij hebhen, niet alleen allen een blanco strafregister, maar n van hen heeft zelfs bij verschillende gelegenheden eervolle vermeldingen gekregen ; zijne superieuren roemen hem als een uit stekend ambtenaar ; volgens een in specteur te Zwolle was hij de spil, waarom de geheele dienst draaide." Wanneer ambtenaren met zulk een verleden hun naam zetten onder een manifest als het bovenbedoelde, dan moet men wel aannemen, dat een ge weldige verbittering hun karakter had aangevreten. Van wat wij vroeger schreven, dat geen fatsoenlijk mensch zich tot het bedrijf van sabotage zal leenen, nemen wij geen woord terug. Ook doet het er naar onze meening niets t O'.1 af, dat het manifest niet aan spoorde tot wat de heer van den Tempel noemde eigenlijke sabotage" n.l. vernieling van voor het bedrijf onmisbare werktuigen. Het minne ervan vonden wij juist dit, dat het niet openlijk verzet of geweld predikte, maar met bloemzoete woorden vergif toediende ; onder den schijn van een aanmaning tot het zich zoo stipt mogelijk houden aan alle voorschriften, prees liet een wijze van dienstverrichting aan, die binnen enkele dagen den dienst geheel zou hebben ontwricht en daaraan veel grooter schade zou hebben toegebracht dan het geval zou zijn geweest bij een toe passing van de eigenlijke sabotage." De Regeering heeft de acht onderteekenaars van het manifest, allen be stuurders van den Ccntralen Bond vat) Post-personeel, zwaar gestraft ; ze zijn niet oneervol ontslagen, maar wegens ongeschiktheid voor den dienst is de betrekking hun, met een termijn vaneen maand opgezegd : door aan het ontslag dezen vorm te geven, heeft de Regee ring aan de betrokken personen de gelegenheid ontnomen van de gevallen beslissing in beroep te gaan bij een scheidsgerecht. Bovendien heeft zij het hun onmogelijk gemaakt voortaan als vertegenwoordiger eener vakvereeniging zitting te nemen in de Com missie voor het Georganiseerd Overleg, door het reglement daarvan te wij zigen en te bepalen, dat alleen ambte naren lid van die Commissie kunnen zijn; de heer Dresselhuys toonde in de Kamer aan, dat de Minister van Waterstaat door deze wijziging buiten zijne bevoegdheid is getreden, daar de vakvereenigingen gekend moeten wor den in wijzigingen van het reglement en dit in het onderhavige geval niet is geschied. Niet alleen de heer Marchant, ook de heeren Dresselhuys en de Muralt hebben bij de Regeering op verzachting van de straf aangedrongen ; de heer Dres selhuys deelde daarbij nog mede, dat de ambtenaren, van wie hier sprake is, als paarden hebben gewerkt om de staking te voorkomen en daarna om haar nog denzelfden dag te doen tinel, i ge n." .Wij spreken gaarne de hoop uit dat de Regeering aan dezen wensch gehoor zal geven. Zonder straf mogen de onderteekenaars van het manifest niet uit gaan ; maar het zou te hard zijn, alleen om deze afdwaling mannen te ontslaan van wie de Directeur-Generaal heeft verklaard, dat zij tot ae beste ambte naren behooren. De Regeering doe hen boeten voor hunne fout, maar verwijdere hen niet ui! 's lantis dienst. KERN KAM i' HET DUITSCHE PACIFISTEN CONGRES door dr. HELEN r: STÖCKER Voor 't eerst hebben in Duitschland de leidende pacifistische organisaties zich aan eengesloten om gemeenschappelijk te strijden en te ijveren voor de pacifistische idee. Het 9e Pacifistencongres, dat begin Octobet? gedurende drie dagen te Brunswijk gehouden werd en waaraan een algemeene vergadering van de eutsclie Friedensgesellschaft vooraf ging,was n.l. belegd door de volgende \2 organi-* saties : l o. Deutsche l;rie(iensgesellschajt, (opge richt 1892). 2«. Verband für internationale Versttuidigung, (opgericht 1910). 3o. Hutu/ neues Valerland, (opgericht 1914). 4t>. Internationale l-ruuenlina fiir l; rieden ttnd Freilieit, Dtutscher Znr;«, (opge richt 1915). Illlllllll IIIHIIIIItlllMlltlllllllllllllllllll aanstaande reconstructie van het kabinet, hij /ijn departement zon kunnen behouden. Naar zijn gewoonte besliste hij dadelijk. Hij t nog oogenblikkclijk op reis. /ijn vrienden begeleiden hem tot het Afrikaansche strand. Bij het afscheid stroomden de tranen over het gezicht van Poeymirau, zijn ouvergelijke ijken kameraad, den dappe ren onder de dapperen. In Gibraltar kruiste Lyautey zijn plaatsver vanger, den generaal Gouraud. Daar vond hij nok de couranten met tijdingen uit het moe derland. Hij spreidde hen uit op zijn bed om zieh op de hoogte te stellen. Tot zijn ergenis en zijn verdriet bemerkte hij dat verschillende nieuwe decreten en be noemingen in uitersten graad zijn tninisterieele macht besnoeiden. Hij werd ongerust en liet een vriend komen. ..Op die manier." zeide hij hem, heb ik in Parijs niets te maken. Denkt ge dat Gouraud erg gesteld is op zijn ambt in Marocco?" ,,lk kan het niet denken," was het antwoord. ..Hij verlangt lenig naar zijn armee in de Champagne." Ken iiiigenblik later \\ekte Lyautey Gouraud en op den rand van zijn bed gezeten een Decemlvrstnrm loeide om de rots van Gi braltar vroeg hu hem om raad. Maar Gouraud zag de toekomst helder in. Wat lieden die decreten er toe? Ken man van Lyautey's kaliber schiep zieh zijn eigen plaats. Hij kende /ijn vroegeren chef. hij had ver trouwen in zijn ster. Aarzelend ging de generaal naar Parijs. Daar werd wel aan sommige van zijn wenschen voldaan, maai' hij moest ook veel op geven. Het was een onaangename intrede. De atmosfeer om hem heen was geheel anders dan de gewone. Hij met zijn nervense natuur had behoefte aan een omgeving die hij door zijn geest kon opwekken en die door haar instem ming hem nieuwe opgewektheid gaf. Maar in de Kamer van .Afgevaardigden vond hij bitteren tegenstand. Daar heerschte het wantrouwen tegen den Afrikaanschen generaal die zich boven de burgerij rekende eu die een volmacht eischte tegen de parlementaire regels in. Bijna de eerste maal dat hij een maatregel verdedigde op de tribune -- hij was nauwlijks twee maanden minister en had een geruimen tijd daarvan buiten'slands doorgebracht, kwam het tot een conflict. Zijn inrichting van den vliegdienst was aan de orde. ,,Ik heb mij aan mededeelingen daarover niet willen onttrekken," verklaarde de minister ,,omdat ik van de opmerkingen, hier gemaakt, zeker groot profijt zal kunnen trekken, maar gij zult mij moeten toegeven dat ik u op tech nisch terrein niet volg, omdat, zelfs in geheim comité, die zaken te vermelden gelijk staat met z.ich bloot te stellen aan de grootste ge varen Wat moet dat beteekenen?" schreeuwde men hem van verschillende kanten tue. ,,Wil hij het Parlement opheffen?" Ken uitbarsting van wild geroep volgde, zooals men nog nooit had gehoord. De soci alisten stormden los op de tribune als de heleedigde partij, beschuldigd van landverraad. De vrienden van Lyautey vormden voor hem een wacht. Eindelijk breekt de stilte door, na de aanne ming van een motie voor het houden van een geheim comitéwaarin de generaal een nadere verklaring zal kunnen afleggen. Maar de generaal, kalm tot nu toe op de tri bune gebleven, gaat naar den president minister toe, en Aristide Briand knikt hem te gemoet : Wij kunnen de zaak best schikken. Gij geeft een verklaring, generaal...." ,,lk geef geen verklaring," zeide Lyautey, ,,ik heb mij niet te verontschuldigen. De zaak is toch uit. Veertien dagen vroeger of later ! Ik ga heen. Ik bied u mijn ontslag aan." Ken paar dagen later was ook het ministerie gevallen. De toekomst voor Lyautey lag in .Afrika. Generaal Poeymirau onderwierp voor hem het massief van den Atlas ; Marocco is be vredigd, weldra zal Lyautey, académicien als Joffre en Foch, den maarschalkstaf ont vangen en de gelijke zijn van hen die aan het front in Frankrijk hebben gestreden. W. (i. C. B Y v A N c K