DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 23 Oct. '20. - No. 2261 LCHNISCHE RUBR.I IETS OVER DE THEORIE VAN EINSTEIN Prof. ALBERT EINSTEIN Prof Einstein werd geboren in 1879 te Ulm, trok in 1,^94 naar Zwitserland, waar hij studeerde te Zürich in Wis- en Natuurkunde. In 1902 werd hij aan het octrooibureau te Bern geplaatst. Hij promoveerde in 19)5 en werd in 19;)9 professor te Zürich, in 1911 te Praag om in 1912 weer als professor aan het Polytechnicum te Zürich terug te komen. In 1914 nam hij de benoeming aan tot lid der Pruisische Academie, terwijl hij ook Directeur werd van het ,,Kaiser Wilhelm Institnt" voor natuurkunde. Hij behield de Zwitsersche nationaliteit. Aan de Leidsche universiteit gaf hij dit jaar eenige lessen, hetgeen hij geregeld zal herhalen, daar uit bijzondere fondsen een buitengewone stoel hiervoor is gesticht. Er zijn weinig gevallen te noemen, waarin een nieuwe theorie zoo'n algemeene belang stelling heeft gekregen, als bij de relativi teitstheorie van Einstein. Misschien zijn er nog minder te vinden, waarvan het groote publiek nog minder snapt, zoodat het wel hoort van de schijnbaar uiterst gewaagde gevolgen dier theorie, maar door gebrek aan mathematische kennis zich geheel over moet geven aan het oordeel der geleerden. Onder dezen zijn er een betrekkelijk groot aantal, vooral in Duitschland, die minder hun ver stand dan wel hun gemoed laten spreken, zoo dat zij met hartstocht een theorie gaan be strijden, die alleen door uiterst nauwkeurige onderzoekingen gesteund of teniet gedaan zal kunnen worden. De krantenlezer weet hoe sterk in Berlijn de minder zuivere motieven aan het werk zijn geweest en in een Duitsch tijdschrift werd aan het onbehagen erover reeds uiting gegeven door te gaan spreken van den Einstein Rummel." Amerika blijft niet achter, maar doet de zaak practischer en de bekende Scientific American" heeft een prijsvraag uitgeschreven voor de beste populaire uiteenzetting van de nieuwe theorie, korter dan 3000 woorden, waarvoor een prijs uitgeloofd wordt van 5000 dollar. De keuring zal gebeuren door de pro fessoren Leigh Page van Yale en E. P. Adams van Princeton, terwijl bij verschil van opinie de Einstein Prize Essay Editor" van het blad zal beslissen. Het populariseeren van een theorie, die feitelijk berust op wiskundige beschouwingen is steeds zeer moeilijk, maar de groote be langstelling van het publiek rechtvaardigt de vele pogingen, die ervoor gedaan zijn en nog gedaan zullen worden, al zal een groot deel der pogingen tot interpreteeren der vier dimensionale vergelijkingen in populairen zin misschien wel steeds mislukken. De grondslag voor de geheele theorie is gelegen in de proef van Michelson, die wil uitmaken of de snelheid van het licht in de richting der beweging der aarde anders is dan loodrecht daarop. Michelson construeerde een instrument, waarin een lichtstraal gedeeltelijk in genoemde richting loopt en voor een ander deel in de loodrechte richting wordt geworpen De doorloopen afstanden zijn volkomen gelijk en na vele malen heen en weer geworpen te zijn, komen de beide deelen van het licht weer samen op hetzelfde deel van een scherm. Zoowel Michelson als later Morley konden daarbij geen interferentieverschijnselen (lichte en donkere streepen) vinden, waaruit besloten moet worden, dat de snelheid van het licht in beide richtingen gelijk is gebleven,zoodat een snelheidsverschil van 30.000 meter per se conde geen verandering bracht in de snelheid van het licht. Men is nu van plan het groote toestel van Morley opnieuw op te stellen op een der hoogste punten van N. Amerika om de proef nog eens over te doen op een plaats, waar men wel zeker kan zijn van afwezigheid van storende invloeden. Die negatieve uitkomst kon niet verklaard worden op grond der klassieke mechanica, tot prof. Lorentz te Leiden de hypothese op stelde, dat alle materie in de richting der be weging op zoodanige wijze ineengedrukt wordt, dat het licht toch gelijke tijden doet over af standen, die volgens onze metingen gelijk schijnen te zijn. Daar we b.v. de metingen uitvoeren met een meetstaaf, die we langs de beide armen van het toestel leggen, kunnen we een verschil in de lengte nooit constateeren, daar immers die meetstaaf in de richting der aardbeweging ook verkort wordt. Die verkorting in de richting der beweging hangt af van de snelheid en is b.v. voor de middellijn der aarde in de richting harer be weging slechts 6,3 cm. Bij toenemende snel heid wordt de verkorting echter grooter om bij de snelheid van het licht het maximum te be reiken. In dit geval wordt een bolvormig electron afgeplat tot een cirkelvormig schijfje. Een zeer merkwaardig gevolg dier hypothese is nog, dat grootere snelheid dan die van het licht (300.000 KM. per seconde) onbestaanbaar zou zijn. Dat dit laatste van het grootste belang is voor al onze opvattingen, kan men begrijpen door toepassing der allereenvoudigste stellingen der mechanica. We nemen b.v. aan dat twee snelheden van een punt in gelijke richting tot resulteerende snelheid hebben de som der vroegere snelheden. Dit is echter niet meer waar, als deze laatste grooter zou worden dan de lichtsnelheid. Evenzoo houdt het be kende paralielogram van snelheden" op waar te zijn bij die grens. Bij het aannemen van de hypothese van Lorentz, moet men dus af stand doen van de algemeene geldigheid van de oude grondslagen der werktuigkunde. Einstein heeft aangetoond,dat men wiskundig vanzelf komt tot de hypothese van Lorentz, als men aanneemt, dat het licht zich met gelijke snelheid voortplant in twee systemen, die zich ten opzichte van elkaar bewegen. Onder deze aanname krijgt men dan het merkwaardi ge resultaat, dat de tijd in een bewegend sy steem langzamer moet gaan danineenstilstaand Immers de lengte in de richting der beweging wordt kleiner, de snelheid van het licht blijft steeds gelijk en ook komen (volgens de proef van Michelson) lichtstralen langs gelijke wegen in gelijke tijden op hetzelfde punt aan, zoo dat men niet anders kan besluiten, dan dat de tijd langzamer moet verloopen. Alle uurwerken in een bewegend systeem moeten dus vanzelf langzamer loopen. Uit de wiskundige be schouwingen volgt verder, dat twee uurwerken in eenzelfde systeem ook niet gelijk behoeven te gaan. Hoe verder een uurwerk verwijderd is van het nulpunt" waar vandaan we alle be wegingen in ons systeem meten, des te grooter is de miswijzing. Hieruit volgt het belangrijke feit, dat in een bewegend systeem het begrip gelijktijdigheid eigenlijk vervalt. De relativi teit van den tijd is een der merkwaardigste punten uit de nieuwe theorie en tegelijk een der oorzaken, waarom het gevoel zich zoo sterk ertegen verzet. We dienen in het oog te houden, dat merkbare verschillen slechts op kunnen treden bij zeer groote snelheden, zoo als wij ze in de meeste gevallen niet kennen, zoodat we voor de directe praktijk geen ver andering in de opvattingen te duchten hebben. De verdere ontwikkeling der theorie van Einstein is nog veel minder voor populaire uit legging vatbaar als het eerste gedeelte, waar uit hierboven enkele stukken aangeroerd zijn. 'S*. INDISCHE CAUSER1EËN VAN MISDADIGERS EN MISDAAD (Slot) Zeker zijn de bedoelde verschijnselen niet zoo onredelijk en gevaarlijk als de bijgeloovigheden van een andere soort: de leeringen" der goeroes 1), die door toovermacht het Nederlandsch gezag uit den archipel rneenen te kunnen verdrijven. Zoolang de Indonesische volken door Euro peanen overheerscht werden, zijn er onder hen lieden geweest, die voorgevende toegerust te zijn met bovennatuurlijke macht, groote scharen van hunne landgenooten om zich wisten te verzamelen en aan te zetten tot opstand tot perang sabil 2), heiligen oorlog: de massale criminaliteit par excellence ! Eenige karakteristieke voorbeelden ontleenen wij aan bovengemeld werk van Mr. de Gelder. Zekere Dajakker Raban verhaalde, dat men zijn voorouders terug zoude zien, als men alle Hollanders vermoordde. Algemeen vond deze leering geloof; van heinde en ver kwam het volk opdagen en vermoordde alle Europeanen, die het machtig kon worden. In den Bandjermasinschen oorlog was zekere Soeltan Koening met bovennatuurlijke krach ten begaafd en deed het volk gelooven, dat hij met n slag alle stoomschepen der Kompenie" kon verbrijzelen : honderden aanhan gers stroomden hem toe. In de ommelanden van Batavia verkondig de in de negentiger jaren zekere Beiran, dat hij drie dagen duisternis kon teweegbrengen, gedurende welke dagen de gelegenheid gunstig was de Europeanen te vermoorden, tot voor bereiding van welk godgevallig werk reeds maatregelen getroffen dienden te worden. Toch zijn de goeroes niet immer bewuste bedriegers, sommigen gelooven met waarlijk bergenverzettend geloof in hun absurde be weringen. Velen beroepen zich ten bewijze van de waarachtigheid hunner zending op onkwetsbaarheid: zekere goeroe Kar was zoo van zijn onkwetsbaarheid overtuigd dat, toen enkele sceptici de proef wilden nemen, hij zich getroost met knuppels liet doodranselen. Sommigen dezer goeroe's geven zoowel private als publieke les in zwarte magie en artikel 546 van het nieuwe strafwetboek is dan ook geen luxe-artikel : met hechtenis van ten hoogste drie maanden of geldboete van ten hoogste driehonderd gulden wordt gestraft .... hij die onderwijs geeft in eimoe's (ilmoellmoe) of kunsten, welke de strekking hebben om het geloof op te wekken aan de mogelijk heid om zonder eenig gevaar voor de daders strafbare feiten te plegen. l l De gevallen, waarin de bijgeloovige voorstel ling directe drijfveer wordt tot eenig delict, moeten natuurlijk wel onderscheiden worden van die categorie van misdaden, waar de drijfveer hebzucht is en het bijgeloof slechts de voedingsbodem, waarop het delict voort woekert ; aldus de vele oplichtingen gepleegd door handige bedriegers, die de lichtgeioovigheid hunner rasgenooten uitbuiten ten bate van eigen beurs. De compendia der Indische jurisprudentie behelzen alweder een onnoemelijk aantal van dergelijke gevallen, waaronder zeer vermake lijke. Een inlander te P. gaf tegen betaling advies om rijk te worden ; het advies" bestond in de waardevolle mededeeling, dat zich in een naburig bosch een geest bevond, Tengas genaamd, die, hoewel gemetamorfoseerd als zwijn, iedereen rijk kon maken, die een van cieszelfs dochters wilde huwen. Het aantal huwelijks-candidaten-rijkworders-in-spe was legio. Zekere Javaan beweerde de dessalieden te kunnen behoeden tegen cholera, als hij ze met zijn zeer langen voorarm eventjes aanraakte ; algemeen vond hij geloof en verdiende veel geld : hij berekende ?2.50 per consult. Een andere Javaan zamelde geld in voor een geest, Blorong genaamd ; ieder die / 20 gaf zou van Blorong een muntstukje krijgen, dat zich zelf vermenigvuldigde. Huize), ZOMERDIIK BUSSINK PaviljoenVonde!park,Tel.ZiiiE!4l90en7595 Restaurant a la carte Lunch,Afternoon-tea, Diners en Soupers Dagelijks muziek door het Huis-orkest lltllllMIIIIIIIIMIIIIIItllllllllMIIIIIIIIIII Een der gevolgen eruit is dat een lichtstraal, die een gravitatieveld passeert (b.v. in de buurt van de zon kornt) kromlijnig wordt. Richten we dus een kijker op een ster, dan zal die kijker iets anders gesteld moeten worden, wanneer het licht ver van de zon verwijderd blijft, dan wanneer de lichtstraal vlak langs de zon heengaat. In het laatste geval zal men natuur lijk een zonsverduistering dienen af te wachten om de observatie te doen. De berekening geeft, dat die afwijking ongeveer 1,7 boogseconden moet bedragen. Bij de zonsverduistering in Mei 19'! 9 in Braziliëis werkelijk een afwijking van zoo'n lichtstraal gevonden en wel van voldoende grootte om steun te geven aan de theorie van Einstein. Nadere observaties zullen echter nog gebeuren en ook over andere lichtverschijnselen, die uit die theorie moeten volgen. Zeer merkwaafdig is het ook, dat een lang zame beweging van de ellips, die door Mercurius rondom de zon wordt beschreven (de zoogenaamde beweging van het perihelium van Mercurius, die vroeger reeds geconstareerd was door observaties en 43 boogseconden per eeuw bedraagt) door de mechanica van Newton absoluut onverklaarbaar is en direct afgelezen kan worden uit de vergelijkingen van Einstein. Ook het raadsel der zwaartekracht wordt door de theorie van Einstein in een geheel ander daglicht geplaatst. In plaats van de geheimzinnige werking op afstand komt er een werking voor in de plaats, die precies op en in het punt werkt,waar ze geconstateerd wordt. Nog veel meer is uit de theorie van Einstein gehaald en te halen, maar om de verdere dingen te bespreken, dient men zich beslist te bedienen van begrippen uit de hoogere wis kunde, waarvoor het hier zeker geen plaats is. Zonder kennis der meerdimensionale en niet euclidische meetkunde is de studie van het werk van Einstein feitelijk niet te doen, zoodat de werken erover voor een groot deel wel gesloten boeken moeten blijven voor den leek. De aangestipte veranderingen in de opvattingen over ruimte, tijd, etc. etc. die zoo vele eeuwen muurvast schenen te staan, zul len echter bij sterker doordringen van de geniale theorie zulk een verstrekkenden in vloed moeten uitoefenen, dat het een plicht wordt om zooveel mogelijk kennis te nemen van de merkwaardige resultatenvan een theorie die in de toekomst een revolutie in de geheele wetenschap kan veroorzaken. v. O. De Amerikaansche Handelsbalans en de Dollarkoers Bij de bespreking van de Amerikaansche handelsstatistiek over het op 30 Juni j.l. ge indigde boekjaar wees ik er o. a. op, dat de gestadige aanzienlijke vermeerdering van den uitvoer tijdens den oorlog en in den eersten tijd na het sluiten van den wapenstilstand, reeds begon plaats te maken voor eene scherpe reactie. De uitvoer, die in de eerste drie kwar talen van 1919?'20 nog eene vermeerdering van doll. 300 a 450 millioen per kwartaal aan wees, was in het vierde kwartaal tot eene vermindering van doll.lSOmillioen teruggeloopen. Daarentegen waren de invoeren sterk toegenomen, zoodat het saldo van uitvoer boven den invoer, dat in het vierde kwar taal van 1918?'19 nog g 1350 millioen be droeg, in dat zelfde kwartaal van 1919?'20 tot | 582 millioen verminderd was. Ik toe kende daarbij aan: Het is nog te vroeg om met zekerheid te zeggen of deze voor Europa gunstige ken tering in de handelsbeweging met Amerika zal blijven aanhouden, laat staan verdere vorderingen maken. Maar voorloopig althans is het van groote beteekenis, dat het saldo van den uitvoer boven den invoer in Juni 1920 tot 78 millioen (een betrekkelijk gering bedrag) gedaald is tegen 635 millioen in Juni 1919. In de eerstvolgende maanden, de periode, waarin gewoonlijk graan en katoen in groote hoeveelheden worden uitgevoerd, mag men allicht eene nieuwe toename van het uitvoersaldo verwachten en daarom wordt voor de allernaaste toekomst geen noemenswaar dige teruggang van den dollarkoers te gemoetgezien, maar niettemin zal men goed doen nauwlettend de cijfers van de uit- en invoerbeweging te volgen, want daarvan hangt in hoofdzaak liet tcrugkecren van den dollar koers tot meer normale verhoudingen af." Sedert zijn de cijfers voor de eerste twee maanden van het nieuwe boekjaar bekend geworden. Juli wees wederom eene toename van het uitvoersaldo tot g 117 millioen aan, maar voor Augustus daalde het tot $ 65 mil lioen. *) Daarbij dient nog in aanmerking ge nomen te worden, dat in Juli en Augustus de prijzen van de voornaamste uitvoerproducten nog veel hooger waren en dezelfde uitgevoerde hoeveelheden bij de sedert in getreden daling eene belangrijk mindere geldswaarde vertegenwoordigen. Juiste cijfers dienaangaande te geven, is thans nog niet mogelijk maar het prijs-verloop van katoen geeft althans eene aanwijzing van hoeveel beteekenis deze factor is. In Juli noteerde katoen te New-York nog ca. 44 dollarcent en thans is de prijs tot 20 dollarcent ge daald of ongeveer 55 percent, hetgeen echter, vergeleken met de prijzen van vóór 1914, nog altijd zeer hoog is. Nu vind ik, ten aanzien vau dit stapel product aangcteckend, dat in Augustus, toen de prijs nog c.a. 6 cent hooger was dan in die maaand van 1919, dit prijsverschil een bedrag van 9 millioen dollar op de uitge voerde hoeveelheid uitmaakte. Waar de prijs thans ca. l? cent lager is dan in 19!9, mag aangenomen worden, dat de geldswaarde van de uitgevoerde katoen bij gelijke hoeveel heid ca. 20 millioen doll. minder zal zijn dan in die maand van 1919. En wat voor katoen geldt, is ook in mindere mate met een aantal andere artikelen, als leder, metalen, automobielen, enz., die allen belangrijk in prijs gedaald zijn, het geval. Op grond van een en ander mag voor de vol gende maanden eene verdere aanzienlijke ver mindering van het uitvoer-sakio verwacht worden. Alleen maken granen nog eene uit zondering, want, ofschoon ook eenigszins teruggeloopen, zijn de prijzen nog steeds eenige malen hooger dan vóór den oorlog. Maar ook ten dien aanzien kan een teruggang niet uit blijven nu de scheepvaartbeweging met andere voorname productielanden, waar groote voor raden ter verscheping aanwezig zijn, weder normaal begint te worden. Dat niettemin de dollarkoers zich op den abnormaal hoogen stand blijft handhaven, is blijkbaar dan ook niet toe te schrijven aan een voor Amerika buitengewoon gunstige han delsbalans, maar hoofdzakelijk aan het opeischen van de reusachtige vorderingen, die Amerika tijdens den oorlog op Europa ver kregen heeft. Wel staat daartegenover, dat Europa, en meer bepaaldelijk ons land, van den hoogen dollarkoers een ruim gebruik maakt om sedert jaar en dag hier gehouden Amerikaansche fondsen naar het land van oorsprong terug te zenden. Dezer dagen werd door een tot oordeelen alleszins bevoegd bankier het bedrag aan Amerikaansche fond sen, dat door Nederland in Amerika sedert Juli verkocht is, op / 150 millioen geschat. Maar wat beteekent dat bedrag tegenover de milliarden vorderingen die Amerika tij dens den oorlog op Europa verkregen heeft en die de internationale betalings-balans (wel te onderscheiden van handelsbalans) ongunstig influcnceeren. *) Van weike beteekenis deze teruggang is blijkt uit eeae vergelijking met de cijfers van de uitvoer saldo's sedert 1915, toen zij in Augustus bedroegei in 1' 20 l<)l<t 191S 1917 1910.... 1215 ... !1 . .\' 65 millioen . . ,, 3S9 . . . ,. 254 ,, 2'->l 311 ... 111' Het meest esscntieele bij de aanschaffing van een VRACHTW AGEN is het SERV1CE-SYSTEM". Indien Uw leverancier daar niet volledig aan kan voldoen, kan de aanschaffing van een vrachtwagen oorzaak zijn van verlies aan tijd en daardoor van veel geld. Vraagt inlichtingen omtrent ons Servicc-Systom". FirmaGebr.NEFKENS, Filiaal Amsterdam 26 JAC. OBRECHTSTRAAT Tel Z. 2507 Z. IUIIIIIIIIIIIIII1I f Soms geeft dit samengaan van bijgeloof en hebzucht het aanzijn aan de meest weerzin wekkende daden : de Dajaks op Bonieo be zitten graag een menschenhoofd als amulet en menig ongelukkige viel ter wille van zijn hoofd als slachtoffer; zoo werden ook kinderen ver moord niet slechts op Borneo doch op ver schillende plaatsen in den archipel wijl kaarsen, gefabriceerd uit hun lijkvet, vrijwaren tegen betrapping, wanneer zij aangestoken worden tijdens een naclitclijken diefstal. Graven werden geschonden, daar lijkkleeren geluk aanbrengen en, wanneer aan het lichaam gedragen, genezing brengen tegen bepaalde ziekten. ? ? Hebzucht is uitteraarcl het meest frequente motief tot misdaad ginds evenzeer als ten onzent en het hebzuchUlelict bij uitnemend heid, diefstal (,,fmi/»ig")is het meest frequente delict. Zielkundig en maatschappelijk is er echter wel verschil tusschen een indonesischen en een west-europeeschen dief; ook gaat de gemiddel de inlander wellicht gemakkelijker tot diefstal over dan de gemiddelde west-Europeaan. Men heeft den diefstal dan ook wel gerekend tot de volksoiideugden der Indonesiërs. Al te zeer ontbreken bij hen de remmende werkingen van verstandelijk inzicht en zedelijk bewustzijn: zij geven gereedelijk toe aan den eersten den besten hebzucht-impuls: gegoede dessalieden beroofden meermalen ten passar trekkende koopvrotiwen van haar luttele have : een sarong, een paar enkelringen e.d. zoodra die voorwerpen even hunne begeerte hadden opgewekt. De Indonesiër gevoelt den diefstal ook niet als een vergrijp tegen de rechtsorde of de zedeleer, doch als een benadeeling van eens anders goed en het komt meermalen voor dat een veroordeelde het gestolen voorwerp terug vraagt, daar hij nu toch gestraft wordt - het ondergaan van de straf is zijns inziens een billijke contraprestatie. Zeer merkwaardig is ook,' dat de indunesiër tal van delicten, die met diefstal in tedinïsih-juridisclieu zin niets uitstaande hebben, gevoelt als diefstal : zoo zelfs moord of beleediging. De moordenaar steelt iemands leven : maling. De lasteraar steelt iemands eer : maling. Zoo steelt ook de grafschenner een voorwerp dat aan den geest van den begruvene behoort. Veel ware nog te zeggen omtrent andere delicten die hun oorsprong vinden in hebzucht o.a. over oplichting, die soms zeer eigenaardige vormen vertoont. Ook omtrent de methoden en procédés der dieven en inbrekers in de inlandsche wereld. Zulks zou echter vallen buiten het bestek van dit artikel : wellicht daarover in een volgend nummer. In 't algemeen is de psyche van tien crimineclcn inlander daardoor zoo moeilijk te door gronden, dewijl zijn appreciatie van de misdaad zoo geheel verschillend is van de onze. Wij beschouwen het als een afschuwelijke, laffe "laagheid als iemand een slapende ver moordt. Bij sommige inlanders geldt dit juist als een bewijs van moed, daar e dader het gewaagd heeft de, den slaper omzwevende, hem beschermende demonen te trotseeren. Deze geheel verschillende waardeering heeft soms ook wel een sympathieken kant. Zoo beschouwt déinlander den gevangene of dwangarbeider niet met dien phariseeschen Intusschen moet in het oog gehouden wor den dat, terwijl het opeischen van deze vor deringen een factor van gestadig afnemende beteekenis is, de wijziging in de handels balans op den duur van invloed moet zijn op het verloop van den dollarkoers. Het wil mij dan ook voorkomen, dat, ofschoon het nog eenigen tijd zal kunnen aanhouden, eene reactie in dit opzicht niet kan uitblijven. Afgescheiden van andere overwegingen mag ten dezen aanzien ook nog verwacht worden, dat, naarmate de handelsbeweging in Ame rika afneemt, geld aldaar ruimer zal worden en het voor de Amerikanen vóordeeliger zal blijken, hun geld tegen loonende rente in Europa te laten staan en niet naar hun land terug te trekken. De aandacht verdient het dan ook, dat de New-Yorksche Financial Clironicle in haar nummer van 15 September j.l., naar aanleiding van de minder gunstig wordende handelsbalans, schrijft : Terwijl dit voor velen niet aangenaam moge zijn, is het niettemin gezond. De beteekenis daarvan voor den buitenlandschen handel kan moeilijk overschat worden, want het zal krachtig bijdragen als middel om de ont wrichting in de buiteniandsche wissel koersen te verhelpen. En voor den binnenlandschen en buitenlandschen handel betee kent het, dat spoediger, den nog kort geleden mogelijk scheen, het oude evenwicht in zaken, waaronder het land vooruitgegaan is en ge bloeid heeft, weder hersteld zal worden." Wat ten slotte den omvang, dien de terug gang van prijzen onder omstandigheden kan aannemen, aangaat, moge hier nog wel eens herinnerd worden aan de daling der graan prijzen, in het begin der negentiende eeuw. In het reedsmeermalen door mij aangehaalde f eestverslag bij het 25-jarig bestaan van de Nederlandsche Hypotheekbank, wordt o. a. aangeteekend, dat, terwijl de marktprijs van tarwe te Groningen in 1817, dus twee jaren na den slag van Waterloo, nog ? 21 was, eerst daarna eene daling intrad en de prijs daarna in 1818 tot ? 11 en in 1819 tot / 6.60 teruggeloopen was. Wel is waar hebben verschillende buiten gewone omstandigheden toen medegewerkt om den toestand te verscherpen en mag in het algemeen niet aangenomen worden, dat history will repeat itse/f in die mate, maar toch heeft men hierin eene aanwijzing van de mogelijkheden. !, D. SANTILHANO Zondagmorgen! Zacht kleurende kleedjes van spelende meisjes, Licht klett'rend getrippel van kleine voetjes, Vlugrytmisch bewegen van hoofden en hoedjes, Op vroolijke deunen van lieflijke wijsjes. Gezonde gcxichtjes niet springende lokjes, Dik krullende haren met kleurige strikjes, Sneeuwwitte schortjes, met roode stikjes, Fel-roode jurkjes, met sneeuwen vlokjes. In draaiend- bewegen van dansende lijfjes, Vervormt zich hun kring ; en dan buigen ze losjes, Hun wangetjes kleuren van gloeiende blosjes ; Dan keeren ze weer, met stappen heel stijfjes. Plots klettert de regen, met kleine plasjes ; Ze stuiven uiteen |inet verschrikte kreetjes, Ze zijn,o zoo bang voor hun zondagsche kleedjes, En rennen naar huis toe, met vliegende pasjes. (jeen lustige liedjes van zingende lipjes, Geen klapp'renüe handjes of zilveren lachjes ; De tucht wordt zoo donker, de regen valt zachtjes, De straat ligt verlaten, met natte stipjes. ... P. VAN lN(iI£N ! BATENBURG i FOLMEI Den Haag ?:? Hiiijgenspark 22 SPECIALITEIT: fERHUIZINEEN ONDER MRANTIE-:- -:? ?:? -:-:? ?:? ?:? ?:? BERGPLAATSEN WR INBOEDELS afschuw, waarmee ten onzent zulks veela geschiedt : hij schenkt hun zijn medelijden en zij verliezen /ijn achting niet ; het is zelfs meer malen voorgekomen, dat ontslagen gevange nen door de bevolking tot vervulling van dessabetrekkingen werden gekozen. Dostojewsky meldt dat de bevolking in Siberiëde gevangenen nooit anders aanduidt dan de ongelukkigen". Ook op dit punt is wellicht verwantschap tusschen de Russische en de Javuansche ziel, een verwantschap waarop door Angusta de \Vit en, naar ik meen, ook door den heer Z. Stokvis meermalen is gewezen. Tot zoover deze korte beschouwingen. Zij geven een vluchtig voorbeeld van de groote klove, die ligt tusschen Oost en West, juist op het gebied van misdaad en misdadiger, al is er in de laatste jaren dan ook op velerlei terrein een toenaderend begrijpen gekomen : een stroom van oostersch denken en voelen west waarts, een soortgelijke westersche stroom oostwaarts. Steeds zal het tot de taak der westersche volken, die oosterlingen beheersdien,belHmren, de soms primitieve, soms gecompliceerde psyche van den oosterling door studie en intuïtie te benaderen of de westerling tic kern ooit zal bereiken, is twijfelachtig. In elk geval : de westerling heeft zich daarbij te bevrijden van den sentimenteelen waan, die in den oosterling een Rousseau'schen natuurmensch /.iet, welke slechts verlossing van Enropeesche onderdrukkers" behoeft om te komen tot de ontplooiing der edelaardigste eigenschappen ; maar ter anderer zijde, zal hij allen intellectualistischen hoogmoed hebben af te schudden en hebben te erkennen, dat de oostersclie ziel nog vele raadselen in zich bergt, waartegenover hij zich alleen mag stellen als gewetensvol onderzoeker en bescheiden leer ling. Mr. H. (j. KOSTER. 1) Letterlijk: leeraars, speciaal in religieuse /.aken en occultisme. ^) Eigenlijk sabil Alah : weg ods".